Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhəmmədhüseyn Şəhriyar (tam adı: Seyid Məhəmmədhüseyn Behcəti Təbrizi) (1906, Təbriz – 18 sentyabr 1988, Tehran) — daha çox Şəhriyar təxəllüsü ilə tanınan və milliyətcə Azərbaycan türkü olan şair.
| Məhəmmədhüseyn Şəhriyar | |
|---|---|
| Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi | |
 | |
| Təxəllüsü | Şəhriyar |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Təbriz, İran |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Tehran |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı | İran |
| Milliyyəti | Azərbaycan Türkü |
| Həyat yoldaşı | Azizə |
| Atası | Hacı Mirağa Xoşginabi |
| Anası | Kövkəb xanım |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair |
| Fəaliyyət illəri | 1931-1988 |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili Fars dili |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz şəhərinin Bağmeşə bölgəsində, o zamanın tanınmış hüquqşünaslarından Hacı Mirağa Xoşginabinin ailəsində dünyaya gəlmişdir. O, ilk təhsilini kənd məktəbində Molla İbrahim adlı bir axund və Molla Ağa Məhəmməd Bağırdan almışdır. Molla İbrahimə qədər ona yazıb-oxumağı dövrün tanınmış ziyalısı Hacı Mirağa öyrətmişdir. O, ailəsi ilə birlikdə Təbrizə qayıtdıqdan sonra təhsilini "Füyuzat" və "Müttəhidə" mədrəsələrində davam etdirmiş, orta təhsilini bitirdikdən sonra 1924-cü ildə Tehrana gəlmiş və tibb fakültəsinə daxil olmuşdur. O, Sürəyya adlı bir qıza aşiq olmuş və bu məhəbbəti ilə əlaqədar onun başı bir çox bəlalar çəkmiş, Sürəyyanın qohumları bu izdivaca etiraz əlaməti olaraq Şəhriyara təzyiq göstərərək, onun Tehrandan Nişapura sürgün edilməsinə müvəffəq olurlar, beləliklə də şair ali təhsilini yarımçıq qoymağa məcbur olur. O, bir müddət İranın müxtəlif şəhərlərində həmçinin Məşhəddə yerli idarələrdə məmurluq vəzifəsində çalışmış, 1930-cu illərin ortalarında Tehrana qayıdıb banklardan birinə işə düzəlimişdir. 1950-ci illərin əvvəllərində Təbrizə gələn şair 1953-cü ildə ibtidai məktəbdə dərs deyən Əzizə xanımla evlənmişdir.
Yaradıcılığı
Şairin ədəbiyyata olan marağı uşaqlıqdan var idi. O, hələ 7 yaşından Azərbaycan dilində, 9 yaşında isə fars dilində şeirlər yazmışdı. Artıq 1920-ci illərin ortalarından etibarən artıq istedadlı bir gənc şair kimi tanınmağa başlamışdı. Hamı onu Seyid Məhəmmədhüseyin Behcət Təbrizi kimi tanıyırdı. Bir gün o özünə təxəllüs götürmək fikrinə düşür, bunun üçün Hafizin "Bəxtnamə" kitabını açır və bəxtinə "Şəhriyar" adı çıxır, Bu ad onun xoşuna gəlir və onu özünə təxəllüs kimi götürür, o vaxtdan poeziya aləmində onu "Seyid Məhəmmədhuseyin Şəhriyar" kimi tanıyır və sevirlər. Məhəmmədhüseyin Şəhriyarın yaradıcılığı çoxşaxəlidir. Azərbaycan, Vətən sevgisi onun əsərlərində möhtəşəmliyi ilə ifadə olunmuşdur. Azadlıq ruhu onun Vətən mövzulu əsərlərinin poetik vüsətini təşkil edir. Mübarizə, əzm, birlik Şəhriyar poeziyasının nüvəsində dayanır, vulkanik bir vüsətlə meydana çıxmışdır. O, öz yaradıcılığında müxtəlif mövzulara müraciət etmiş və yazdığı əsərlərdə duyğularını, fikirlərini səmimiyyətlə ifadə etmişdir. Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın ilk mətbu şeiri 1913-cü ildə, 8 yaşında ikən, Təbrizdəki Məhəmmədiyyə orta məktəbində oxuduğu zaman "Ədəb" jurnalında dərc edilmişdir Əsərlərini qəzəl, qəsidə, məsnəvi, qitə, rübai janrında yazan ustad sənətkar ədəbiyyatı zənginləşdirmiş, hələ sağlığında klassik şair səviyyəsinə yüksəlmişdir. Xəlqilik, vətənpərvərlik, humanizm, azadlığa, bərabərliyə, sülhə çağırış Şəhriyar poeziyasının başlıca mövzularıdır. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar Azərbaycan və İran poeziyasının ən nəhəng simalarından biridir. Onun sənəti həm türk, həm də farsdilli ənənələr zəminində inkişaf etmişdir, dövrünün ictimai-siyasi hadisələrinin bədii əksi Şəhriyar şeirinin əsas mövzusu olmuşdur, Şəhriyar poeziyasının üfüqlərinin genişliyi bilavasitə onun xalq həyatına yaxınlıq və bağlılığı ilə əlaqədardır. Şairin şeirlərində forma və məzmun vəhdətini yüksək qiymətləndirmişdir. Güney Azərbaycanın tanınmış tədqiqatçısı Əli Sərhənginin araşdırmasına görə Şəhriyarın ilk şeir kitabı 1926-cı ildə "Sədaye-xuda" (Tanrının səsi) adı ilə çap olunmuşdur. Bu kitab Tehranda üç böyük şair və alimin – Məlikü-şüəra Baharın, Səid Nəfisinin və Peyman Bəxtiyarinin müqəddimələri ilə nəşr olunmuşdur. Öz ana dilinin təəssübkeşliyi Şəhriyar sənətində xüsusi bir mərhələdir. "Türkün dili", "Dərya elədim", "İman ilə getdi", "Azadlıq quşu", "Varlıq", "Türk övladı, qeyrət vaxtıdır" və onlarla başqa şeirlərində о, bu və ya digər formada doğma dilinin üzləşdiyi çətinliklər, bu dilin intəhasızlığı, danışıq və şeir dili kimi əvəzolunmazlığı və s. haqqında fikirlər söyləyir: Türkün dili tək sevgili, istəkli dil olmaz,
Türkün dili tək sevgili, istəkli dil olmaz,
Özgə dilə qatsan, bu əsil dil əsil olmaz.
Öz şeirini farsa, ərəbə qatmasa şair,
Şeiri eşidənlər, oxuyanlar kəsil olmaz.
M. Şəhriyarın ana dilində yazmış olduğu şeirlərə misal olaraq "Behcətabad xatirəsi", "Qaranlıq gecələr", "El bülbülü", "O taydan gələnə", "Pərvanə və şəm", "Dan ulduzu da batdı", "Alnımın yazısı" və s. kimi bədii nümunələri göstərmək olar. Şəhriyarın ana dilində yazdığı şeirləri arasında Bakıdakı qələm dostlarına həsr etdiyi şeirlər, yazdığı mənzum məktubları böyük maraq kəsb edir. Xalq şairləri Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, Bəxtiyar Vahabzadə, Rəsul Rza, Səməd Vurğun, Balaş Azəroğlu, Hökumə Billuri, Söhrab Tahir, şərqşünas alim, professor Rüstəm Əliyevə ünvanlanmış şeirləri buna parlaq misaldır: " Məmməd Rahim həzrətlərinə cavab", "Qardaşım Süleyman Rüstəmə ithaf", " Can Rüstəm", "El bülbülü", " Döyünmə, söyünmə", "Gözün aydın" əsərlərində Bakı həsrəti çox güclü ifadəsini tapmışdır. Məhəbbət lirikasının böyük korifeyləri Hafiz və M. Füzulinin qəzəlləri ilə müqayisəyə qadir olan sevgi şeirləri, dünya həyatının mahiyyəti barədə fəlsəfi düşüncələri əks etdirən hikmətli qəsidələri, real həyat müşahidələrinin məhsulu kimi yaranan lirik poemalar müəllifi olan sənətkarı Azərbaycan şeirinin ən yüksək zirvələri sırasına ucaldan, ilk növbədə onun vətənpərvərlik duyğuları aşılayan, milli həmrəylik ideyasını təbliğ edən əsərləri olmuşdur. Həyatının böyük bir hissəsini İranın müxtəlif şəhərlərində, Azərbaycandan uzaqlarda yaşamağa məcbur olan Şəhriyar özünün qəriblik qismətini vətənin taleyilə müqayisə edir, bu paralellikdə rəmzi bir məna görürdü:
Səndən ayrı düşsəm də mən, eşqin ilə yaşayıram,
Yaralanmış qəlbim kimi, qəlbi viran Azərbaycan…
Vətən eşqi məktəbində can verməyi öyrənmişik,
Ustadımız deyib heçdir vətənsiz can, Azərbaycan!
Şəhriyarın ürəyi də səninki tək yaralıdır,
Azadlıqdır mənə məlhəm, sənə dərman Azərbaycan!.
"Heydərbabaya salam" poeması
Məhəmmədhüseyn Şəhriyarı XX əsr Azərbaycan poeziyasının nəhəngləri sırasına ucaldan ilk növbədə onun ölməz "Heydərbabaya salam" poeması olmuşdur.. Dahi Şəhriyarın Azərbaycan dili qarşısında ən böyük xidməti "Heydərbabaya salam" poeması və Cənubi Azərbaycanda bu dilin sadə ədəbi dil formasını yaratması, eyni zamanda ana dildə yazıb-yaratmaq ənənəsini bərpa etməsidir. Poema iki hissədən ibarətdir. Şəhriyar poemanın birinci hissəsini Tehranda, ikinci hissəsini isə Təbrizdə yazmışdır. Birinci hissədə 77, ikinci hissədə isə 48 bənd vardır. Poemanın birinci hissəsində təbiət təsvirləri, ilin fəsilləri, camaatın əkin-biçinlə məşğul olması, sadə insanların sevinci, kədəri, toyu, matəmi, adət-ənənələri öz əksini tapır. "Heydərbabaya salam" poeması haqqında ilk elmi məqalə hesab edilən, 1955-ci ildə "Azərbaycan" dərgisində çap olunmuş "Ədəbi bir hadisə" adlı məqalənin müəllifi Məmməd Əmin Rəsulzadədir. Şair əsərdə "Heydərbaba səni Vətən bilmişdim, Vətən deyib baş götürüb gəlmişdim" — deməklə Heydərbaba dağının onun üçün müqəddəs ana vətənin rəmzinə çevrildiyini etiraf etmişdir Bütövlükdə "Heydərbabaya salam" poeması Vətən haqqında qüvvətli poetik manifestir. "Heydərbabaya salam" poemasında şair özünün də bədii obrazı canlandırılmışdır. Akademik Bəkir Nəbiyev bu haqda qeyd etmişdir ki, lirik qəhrəmanla müəllif arasında tam eyniyyət olmasa da yaxınlıqlar, səsləşmələr müşahidə edilir.
Vəfatı
Ustad Məhəmmədhüseyn Şəhriyar 18 sentyabr 1988-ci ildə Tehranın Mehr xəstəxanasında dünyasını dəyişmiş, 20 sentybar Təbrizdəki Surxab qəbiristanlığında "Məqbərətüş-şüəra"da ("Şairlərin məqbərəsi"ndə) dəfn olunmuşdur. Həmin gün Cənubi Azərbaycanda milli matəm günü elan edilmişdir.
Bədii irsinin tərcüməsi
Ədibin irsi tərcümə edilmişdir. Şairin tərcüməçilərindən Mirmehdi Seyidzadə, Məmməd Mübariz Əlizadə, Hökumə Billuri, Fikrət Sadıq, Q. Beqdeli, Ə. Hüseyni, Mədinə Gülgün, Balaş Azəroğlu, Hüseyn Kürdoğlu, N. Rizvan, X. Rza, M. Sultanov və b. göstərmək olar. M. Sultanovun tərcüməsində "Gülsatan qızcığaza", " Vəhşi gül", " Sənturun məzarı", H. Billurinin tərcüməsində " Maarifimiz", "Mənim eybim", "Təbin quyusu", " Cavanlıq şərbəti" və başqa qitələri böyük maraq kəsb edir, azərbaycanlı oxucular tərəfindən sevə — sevə oxunurlar. Şairin tərcümə olunmuş əsərləri arasında məşhur qəzəlləri (" Cənnət quşu", "Hidayət çırağı", "Hafiz əbədidir", "İnsan ol", "Həzin nalələr" və s.), məsnəviləri (" Gecənin əfsanəsi", " Haqqın səsi", " Dağın simfoniyası", " Şeir və hikmət" və s.), qəsidələri ("Həyat", " Əziz Azərbaycanıma xitab", "Sədinin barigahında", "Milli ideal", "Səba ölərmi?" və s.), mütəfərriqələri ("Bilik", "Behişt və cəhənnəm", "Bədbəxtlik", "Təbriz şəhəri", "Camal və Kamal", "Yetim uşaq" və s.) də sevilərək oxunur.
Tədqiqi
Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın zəngin yaradıcılıq irsi özünün mövzu dairəsinə, əhatə imkanlarına görə olduqca genişdir. Ədibin yaradıcılığı həm İranda, həm də Azərbaycanda daim tədqiqatçıların diqqət mərkəzində olmuşdur. Ə. Atəş, Q. Beqdeli, H. Billuri, Böyük Nikəndiş, Ə. Əbülfəzl, C. Əlizadə, H. Məmmədzadə, K. Məşrutəçi Sönməz, İ. Həbibbəyli, T. Əhmədov, H. Məhəmmədi, Ə. Kaviyanpur, G. Baxşəliyeva, İ. Qəribli, E. Fuad, E. Quliyev, M. Məhəmmədi, N. Əlizadə, M. Məhəmmədhüseyn, Z. Mənuçöhr, H. Münzəvi, B. Nəbiyev, F. Nüsrətullah, N. Rizvan, S. Əmirov, Y. Şeyda, Ə. Bije, S. Bayramzadə, A. Həsənova və b. şairin həyat və yaradıcılığı haqqında tədqiqatlar araşdırmalar aparmış, monoqrafiya, kitab və məqalələr yazmışlar. Azərbaycanda milli şəhriyarşünaslıq məktəbi formalaşmaqdadır. 2023-cü il, mayın 21-də Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın xatirəsinə həsr olunan vebsaytın təqdimatı keçirilib
Xatirəsi
13 mart 1996-cı ildə Azərbaycan və İran ədəbiyyatlarının inkişafında böyük xidmətləri olan Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın anadan olmasının 90 illik yubileyinin keçirilməsinin Azərbaycanın ədəbi-mədəni həyatı üçün müstəsna əhəmiyyətini nəzərə alaraq qərar qəbul edilmişdir. Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın vəfat etdiyi tarix İran milli şeir və ədəbiyyat günü kimi qeyd olunur. Şəhriyarın vəfat etdiyi gün — sentyabrın 18-i 2002-ci ildən İran milli şeir və ədəbiyyat günü kimi Parlamentdə təsdiq olunub. 2021-ci il mayın 21-də Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın xatirəsinə həsr olunan vebsaytın təqdimatı keçirilib 1
Mənbə
- İsa Həbibbəyli. Şəhriyar dünyası. Tehran: Zufa yayınları, 2002, 31 s.
- Bəkir Nəbiyev. Şəhriyar kəlamının vüsəti. Bakı, 1998. 18s.
- Yusif Gədikli. Şəhriyar və bütün türkcə şeirləri. Türkiyə, İstanbul. Ötükən nəşriyyatı. 1997, 25s.
- Esmira Fuad. Muhammed Hüseyin Şəhriyar [Metn]: Hayatı, edebi çevresi, eserleri. İstanbul: Peon kitap. 2014, 357 s.
- Esmira Fuad. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar (həyatı, mühiti və yaradıcılığı). Bakı, "Azərbaycan Ensiklopediyası" Nəşriyyat və Poliqrafiya mərkəzi, 1998, 144 s;
- Esmira Fuad. Şəhriyar poeziyasında xalq həyatı, Bakı, "Qızıl Şərq", 1996.
- Fuad, Esmira. "Poetry Customs and Traditions of Shahriyar: Shahriyar and "Sahandim"." (2017).
- Məhəmmədhüseyn Şəhriyar [Mətn] : biblioqrafiya Bakı, 2017, 473 s.
- Abdullayev Ə. Şəhriyar və ana dili, "Azərbaycan türkləri", Ankara, 1990, № 1.
- Aslanov V. Şəhriyarın farsca şe’rlərində türkizmlər, "Varlıq" jurnalı, № 15, 1372, (bahar-zemistan), səh. 39–50.
- Hökumə Billuri. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, Bakı, "Elm" nəşriyyatı, 1984.
- Əliqızı A. Cənubi Azərbaycan şe’rinin inkişaf mərhələləri, Bakı, "BDU nəşriyyatı" mətbəəsi, 1992.
- Qarayev Y. Şəhriyar tariximizdə və taleyimizdə, "Varlıq" jurnalı, 1371, say 14, səh. 23–30.
- Qasımov H. Şəhriyarın lirikası və e’tiqadı, Bakı, "Elm", 1999.
- Lətifə Mirzəyeva. Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı araşdırma mərkəzi. Bakı: [Nurlar NPM]. 2017, 231 s.
- Qulamhüseyn Beqdeli. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Bakı: Azərnəşr. 1963, 39 s.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France Muhammed Hüseyin Şehriyâr // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Fikrət Seyidov. Məhəmməd Hüseyn Şəhriyarın pedaqoji görüşləri. Bakı: ADU Nəşriyyat. 2008. səh. 88.
- Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Seçilmiş əsərləri. Bakı: "Avrasiya Press". 2005. səh. 480.
- Zeynalova, Aygün. "MƏHƏMMƏD HÜSEYN ŞƏHRİYAR YARADICILIĞINA BİR NƏZƏR". Dil və ədəbiyyat:Beynəlxalq elmi-nəzəri jurnal. 2021: s.130-133.
- Qasımov, Ramiz. "Milli və bəşəri şair ustad Məhəmmədhüseyn Şəhriyar". Olaylar. 2023: s.18.
- Lətifə Mirzəyeva. Məhəmmədhüseyin Şəhriyarın Şimali Azərbaycan nəşrləri. səh. 39.
- Əliyeva, Nərmin. "MƏHƏMMƏDHÜSEYN ŞƏHRİYAR YARADICILIĞINDA İCTİMAİ-SİYASİ MOTİVLƏR". Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 880 illiyinə həsr edilən Respublika Gənclər Konfransının proqram və materialları. 2021: s.115-119.
- Elman Quliyev. Şəhriyar poeziyası və milli təkamül. Bakı: Elm. 2004.
- İsa Həbibbəyli. Şəhriyar dünyası. Tehran: Zulfayayınları. 2002. səh. 31.
- Şəhriyar.Yalan dünya. Bakı: «Azərbaycan Ensiklоpediyası» Nəşriyyat Pоliqrafiya Birliyi. 1993.
- Süleyman Rüstəm
- Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Avrasiya Press. 2005. səh. 480.
- Afaq Qasımova. Yeniyetmələrin tarixi şəxsiyyətlərin nümunəsində tərbiyə edilməsi. Bakı: Nurlan, 2006. — səh. 35.
- Elman Quliyev. Seyid Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Bakı: Mütərcim. 1999. səh. 180.
- Ədəbi bir hadisə. Ankara: Azərbaycan dərgisi. 1955. səh. s.9.
- Məhəmmədhüseyn Şəhriyar. Aman ayrılıq. Bakı. 1993. səh. s.72.
- Bəkir Nəbiyev. Şəhriyar kəlamının vüsəti. Bakı. 1998. səh. s.23.
- Esmira Fuad. Söz sərrafı Şəhriyar. Bakı: "Avrasiya Press". 2010. səh. 304.
- Kərim Məşturəçi Sönməz. Heydərbabaya salam. Tehran: Nəqahe Səbz Xelağan. 2009.
- İslam Qəribli. Əbədiyyət gülüyəm mən. Bakı: Elm və təhsil. 2017. səh. 285.
- Şəhriyarın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 13 mart 1996-cı il tarixli Sərəncamı 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
Xarici keçidlər
- Şəhriyar və zəmanəmiz
- Şəhriyar və XX əsr İran ədəbi mühiti
- [1]
- Ölümündən 24 saat əvvəl — Şəhriyar
- Məhəmmədhüseyn Şəhriyar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sehriyar bura istiqametlendirir Eyni adi ve ya texellusu dasiyan diger sexsler ucun Sehriyar ad sehifesine baxin Mehemmedhuseyn Sehriyar tam adi Seyid Mehemmedhuseyn Behceti Tebrizi 1906 Tebriz 18 sentyabr 1988 Tehran daha cox Sehriyar texellusu ile taninan ve milliyetce Azerbaycan turku olan sair Mehemmedhuseyn SehriyarSeyid Mehemmedhuseyn Behcet TebriziTexellusu SehriyarDogum tarixi 1906Dogum yeri Tebriz IranVefat tarixi 18 sentyabr 1988Vefat yeri TehranDefn yeri Suera meqberesiVetendasligi IranMilliyyeti Azerbaycan TurkuHeyat yoldasi AzizeAtasi Haci Miraga XosginabiAnasi Kovkeb xanimTehsili Tebriz UniversitetiFealiyyeti sairFealiyyet illeri 1931 1988Eserlerinin dili Azerbaycan dili Fars dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMehemmedhuseyn Sehriyar 1906 ci ilde Tebriz seherinin Bagmese bolgesinde o zamanin taninmis huquqsunaslarindan Haci Miraga Xosginabinin ailesinde dunyaya gelmisdir O ilk tehsilini kend mektebinde Molla Ibrahim adli bir axund ve Molla Aga Mehemmed Bagirdan almisdir Molla Ibrahime qeder ona yazib oxumagi dovrun taninmis ziyalisi Haci Miraga oyretmisdir O ailesi ile birlikde Tebrize qayitdiqdan sonra tehsilini Fuyuzat ve Muttehide medreselerinde davam etdirmis orta tehsilini bitirdikden sonra 1924 cu ilde Tehrana gelmis ve tibb fakultesine daxil olmusdur O Sureyya adli bir qiza asiq olmus ve bu mehebbeti ile elaqedar onun basi bir cox belalar cekmis Sureyyanin qohumlari bu izdivaca etiraz elameti olaraq Sehriyara tezyiq gostererek onun Tehrandan Nisapura surgun edilmesine muveffeq olurlar belelikle de sair ali tehsilini yarimciq qoymaga mecbur olur O bir muddet Iranin muxtelif seherlerinde hemcinin Meshedde yerli idarelerde memurluq vezifesinde calismis 1930 cu illerin ortalarinda Tehrana qayidib banklardan birine ise duzelimisdir 1950 ci illerin evvellerinde Tebrize gelen sair 1953 cu ilde ibtidai mektebde ders deyen Ezize xanimla evlenmisdir YaradiciligiSairin edebiyyata olan maragi usaqliqdan var idi O hele 7 yasindan Azerbaycan dilinde 9 yasinda ise fars dilinde seirler yazmisdi Artiq 1920 ci illerin ortalarindan etibaren artiq istedadli bir genc sair kimi taninmaga baslamisdi Hami onu Seyid Mehemmedhuseyin Behcet Tebrizi kimi taniyirdi Bir gun o ozune texellus goturmek fikrine dusur bunun ucun Hafizin Bextname kitabini acir ve bextine Sehriyar adi cixir Bu ad onun xosuna gelir ve onu ozune texellus kimi goturur o vaxtdan poeziya aleminde onu Seyid Mehemmedhuseyin Sehriyar kimi taniyir ve sevirler Mehemmedhuseyin Sehriyarin yaradiciligi coxsaxelidir Azerbaycan Veten sevgisi onun eserlerinde mohtesemliyi ile ifade olunmusdur Azadliq ruhu onun Veten movzulu eserlerinin poetik vusetini teskil edir Mubarize ezm birlik Sehriyar poeziyasinin nuvesinde dayanir vulkanik bir vusetle meydana cixmisdir O oz yaradiciliginda muxtelif movzulara muraciet etmis ve yazdigi eserlerde duygularini fikirlerini semimiyyetle ifade etmisdir Mehemmedhuseyn Sehriyarin ilk metbu seiri 1913 cu ilde 8 yasinda iken Tebrizdeki Mehemmediyye orta mektebinde oxudugu zaman Edeb jurnalinda derc edilmisdir Eserlerini qezel qeside mesnevi qite rubai janrinda yazan ustad senetkar edebiyyati zenginlesdirmis hele sagliginda klassik sair seviyyesine yukselmisdir Xelqilik vetenperverlik humanizm azadliga beraberliye sulhe cagiris Sehriyar poeziyasinin baslica movzularidir Mehemmedhuseyn Sehriyar Azerbaycan ve Iran poeziyasinin en neheng simalarindan biridir Onun seneti hem turk hem de farsdilli eneneler zemininde inkisaf etmisdir dovrunun ictimai siyasi hadiselerinin bedii eksi Sehriyar seirinin esas movzusu olmusdur Sehriyar poeziyasinin ufuqlerinin genisliyi bilavasite onun xalq heyatina yaxinliq ve bagliligi ile elaqedardir Sairin seirlerinde forma ve mezmun vehdetini yuksek qiymetlendirmisdir Guney Azerbaycanin taninmis tedqiqatcisi Eli Serhenginin arasdirmasina gore Sehriyarin ilk seir kitabi 1926 ci ilde Sedaye xuda Tanrinin sesi adi ile cap olunmusdur Bu kitab Tehranda uc boyuk sair ve alimin Meliku suera Baharin Seid Nefisinin ve Peyman Bextiyarinin muqeddimeleri ile nesr olunmusdur Oz ana dilinin teessubkesliyi Sehriyar senetinde xususi bir merheledir Turkun dili Derya eledim Iman ile getdi Azadliq qusu Varliq Turk ovladi qeyret vaxtidir ve onlarla basqa seirlerinde o bu ve ya diger formada dogma dilinin uzlesdiyi cetinlikler bu dilin intehasizligi danisiq ve seir dili kimi evezolunmazligi ve s haqqinda fikirler soyleyir Turkun dili tek sevgili istekli dil olmaz Turkun dili tek sevgili istekli dil olmaz Ozge dile qatsan bu esil dil esil olmaz Oz seirini farsa erebe qatmasa sair Seiri esidenler oxuyanlar kesil olmaz M Sehriyarin ana dilinde yazmis oldugu seirlere misal olaraq Behcetabad xatiresi Qaranliq geceler El bulbulu O taydan gelene Pervane ve sem Dan ulduzu da batdi Alnimin yazisi ve s kimi bedii numuneleri gostermek olar Sehriyarin ana dilinde yazdigi seirleri arasinda Bakidaki qelem dostlarina hesr etdiyi seirler yazdigi menzum mektublari boyuk maraq kesb edir Xalq sairleri Suleyman Rustem Memmed Rahim Bextiyar Vahabzade Resul Rza Semed Vurgun Balas Azeroglu Hokume Billuri Sohrab Tahir serqsunas alim professor Rustem Eliyeve unvanlanmis seirleri buna parlaq misaldir Memmed Rahim hezretlerine cavab Qardasim Suleyman Rusteme ithaf Can Rustem El bulbulu Doyunme soyunme Gozun aydin eserlerinde Baki hesreti cox guclu ifadesini tapmisdir Mehebbet lirikasinin boyuk korifeyleri Hafiz ve M Fuzulinin qezelleri ile muqayiseye qadir olan sevgi seirleri dunya heyatinin mahiyyeti barede felsefi dusunceleri eks etdiren hikmetli qesideleri real heyat musahidelerinin mehsulu kimi yaranan lirik poemalar muellifi olan senetkari Azerbaycan seirinin en yuksek zirveleri sirasina ucaldan ilk novbede onun vetenperverlik duygulari asilayan milli hemreylik ideyasini teblig eden eserleri olmusdur Heyatinin boyuk bir hissesini Iranin muxtelif seherlerinde Azerbaycandan uzaqlarda yasamaga mecbur olan Sehriyar ozunun qeriblik qismetini vetenin taleyile muqayise edir bu paralellikde remzi bir mena gorurdu Senden ayri dussem de men esqin ile yasayiram Yaralanmis qelbim kimi qelbi viran Azerbaycan Veten esqi mektebinde can vermeyi oyrenmisik Ustadimiz deyib hecdir vetensiz can Azerbaycan Sehriyarin ureyi de seninki tek yaralidir Azadliqdir mene melhem sene derman Azerbaycan Heyderbabaya salam poemasi Mehemmedhuseyn Sehriyari XX esr Azerbaycan poeziyasinin nehengleri sirasina ucaldan ilk novbede onun olmez Heyderbabaya salam poemasi olmusdur Dahi Sehriyarin Azerbaycan dili qarsisinda en boyuk xidmeti Heyderbabaya salam poemasi ve Cenubi Azerbaycanda bu dilin sade edebi dil formasini yaratmasi eyni zamanda ana dilde yazib yaratmaq enenesini berpa etmesidir Poema iki hisseden ibaretdir Sehriyar poemanin birinci hissesini Tehranda ikinci hissesini ise Tebrizde yazmisdir Birinci hissede 77 ikinci hissede ise 48 bend vardir Poemanin birinci hissesinde tebiet tesvirleri ilin fesilleri camaatin ekin bicinle mesgul olmasi sade insanlarin sevinci kederi toyu matemi adet eneneleri oz eksini tapir Heyderbabaya salam poemasi haqqinda ilk elmi meqale hesab edilen 1955 ci ilde Azerbaycan dergisinde cap olunmus Edebi bir hadise adli meqalenin muellifi Memmed Emin Resulzadedir Sair eserde Heyderbaba seni Veten bilmisdim Veten deyib bas goturub gelmisdim demekle Heyderbaba daginin onun ucun muqeddes ana vetenin remzine cevrildiyini etiraf etmisdir Butovlukde Heyderbabaya salam poemasi Veten haqqinda quvvetli poetik manifestir Heyderbabaya salam poemasinda sair ozunun de bedii obrazi canlandirilmisdir Akademik Bekir Nebiyev bu haqda qeyd etmisdir ki lirik qehremanla muellif arasinda tam eyniyyet olmasa da yaxinliqlar seslesmeler musahide edilir VefatiUstad Mehemmedhuseyn Sehriyar 18 sentyabr 1988 ci ilde Tehranin Mehr xestexanasinda dunyasini deyismis 20 sentybar Tebrizdeki Surxab qebiristanliginda Meqberetus suera da Sairlerin meqberesi nde defn olunmusdur Hemin gun Cenubi Azerbaycanda milli matem gunu elan edilmisdir Bedii irsinin tercumesiEdibin irsi tercume edilmisdir Sairin tercumecilerinden Mirmehdi Seyidzade Memmed Mubariz Elizade Hokume Billuri Fikret Sadiq Q Beqdeli E Huseyni Medine Gulgun Balas Azeroglu Huseyn Kurdoglu N Rizvan X Rza M Sultanov ve b gostermek olar M Sultanovun tercumesinde Gulsatan qizcigaza Vehsi gul Senturun mezari H Billurinin tercumesinde Maarifimiz Menim eybim Tebin quyusu Cavanliq serbeti ve basqa qiteleri boyuk maraq kesb edir azerbaycanli oxucular terefinden seve seve oxunurlar Sairin tercume olunmus eserleri arasinda meshur qezelleri Cennet qusu Hidayet ciragi Hafiz ebedidir Insan ol Hezin naleler ve s mesnevileri Gecenin efsanesi Haqqin sesi Dagin simfoniyasi Seir ve hikmet ve s qesideleri Heyat Eziz Azerbaycanima xitab Sedinin barigahinda Milli ideal Seba olermi ve s muteferriqeleri Bilik Behist ve cehennem Bedbextlik Tebriz seheri Camal ve Kamal Yetim usaq ve s de sevilerek oxunur TedqiqiMehemmedhuseyn Sehriyarin zengin yaradiciliq irsi ozunun movzu dairesine ehate imkanlarina gore olduqca genisdir Edibin yaradiciligi hem Iranda hem de Azerbaycanda daim tedqiqatcilarin diqqet merkezinde olmusdur E Ates Q Beqdeli H Billuri Boyuk Nikendis E Ebulfezl C Elizade H Memmedzade K Mesruteci Sonmez I Hebibbeyli T Ehmedov H Mehemmedi E Kaviyanpur G Baxseliyeva I Qeribli E Fuad E Quliyev M Mehemmedi N Elizade M Mehemmedhuseyn Z Menucohr H Munzevi B Nebiyev F Nusretullah N Rizvan S Emirov Y Seyda E Bije S Bayramzade A Hesenova ve b sairin heyat ve yaradiciligi haqqinda tedqiqatlar arasdirmalar aparmis monoqrafiya kitab ve meqaleler yazmislar Azerbaycanda milli sehriyarsunasliq mektebi formalasmaqdadir 2023 cu il mayin 21 de Mehemmedhuseyn Sehriyarin xatiresine hesr olunan vebsaytin teqdimati kecirilibXatiresi13 mart 1996 ci ilde Azerbaycan ve Iran edebiyyatlarinin inkisafinda boyuk xidmetleri olan Mehemmedhuseyn Sehriyarin anadan olmasinin 90 illik yubileyinin kecirilmesinin Azerbaycanin edebi medeni heyati ucun mustesna ehemiyyetini nezere alaraq qerar qebul edilmisdir Mehemmedhuseyn Sehriyarin vefat etdiyi tarix Iran milli seir ve edebiyyat gunu kimi qeyd olunur Sehriyarin vefat etdiyi gun sentyabrin 18 i 2002 ci ilden Iran milli seir ve edebiyyat gunu kimi Parlamentde tesdiq olunub 2021 ci il mayin 21 de Mehemmedhuseyn Sehriyarin xatiresine hesr olunan vebsaytin teqdimati kecirilib 1MenbeIsa Hebibbeyli Sehriyar dunyasi Tehran Zufa yayinlari 2002 31 s Bekir Nebiyev Sehriyar kelaminin vuseti Baki 1998 18s Yusif Gedikli Sehriyar ve butun turkce seirleri Turkiye Istanbul Otuken nesriyyati 1997 25s Esmira Fuad Muhammed Huseyin Sehriyar Metn Hayati edebi cevresi eserleri Istanbul Peon kitap 2014 357 s Esmira Fuad Mehemmedhuseyn Sehriyar heyati muhiti ve yaradiciligi Baki Azerbaycan Ensiklopediyasi Nesriyyat ve Poliqrafiya merkezi 1998 144 s Esmira Fuad Sehriyar poeziyasinda xalq heyati Baki Qizil Serq 1996 Fuad Esmira Poetry Customs and Traditions of Shahriyar Shahriyar and Sahandim 2017 Mehemmedhuseyn Sehriyar Metn biblioqrafiya Baki 2017 473 s Abdullayev E Sehriyar ve ana dili Azerbaycan turkleri Ankara 1990 1 Aslanov V Sehriyarin farsca se rlerinde turkizmler Varliq jurnali 15 1372 bahar zemistan seh 39 50 Hokume Billuri Mehemmedhuseyn Sehriyar Baki Elm nesriyyati 1984 Eliqizi A Cenubi Azerbaycan se rinin inkisaf merheleleri Baki BDU nesriyyati metbeesi 1992 Qarayev Y Sehriyar tariximizde ve taleyimizde Varliq jurnali 1371 say 14 seh 23 30 Qasimov H Sehriyarin lirikasi ve e tiqadi Baki Elm 1999 Letife Mirzeyeva Cenubi Azerbaycan edebiyyati arasdirma merkezi Baki Nurlar NPM 2017 231 s Qulamhuseyn Beqdeli Mehemmedhuseyn Sehriyar Baki Azernesr 1963 39 s IstinadlarBibliotheque nationale de France Muhammed Huseyin Sehriyar BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Fikret Seyidov Mehemmed Huseyn Sehriyarin pedaqoji gorusleri Baki ADU Nesriyyat 2008 seh 88 Mehemmedhuseyn Sehriyar Secilmis eserleri Baki Avrasiya Press 2005 seh 480 Zeynalova Aygun MEHEMMED HUSEYN SEHRIYAR YARADICILIGINA BIR NEZER Dil ve edebiyyat Beynelxalq elmi nezeri jurnal 2021 s 130 133 Qasimov Ramiz Milli ve beseri sair ustad Mehemmedhuseyn Sehriyar Olaylar 2023 s 18 Letife Mirzeyeva Mehemmedhuseyin Sehriyarin Simali Azerbaycan nesrleri seh 39 Eliyeva Nermin MEHEMMEDHUSEYN SEHRIYAR YARADICILIGINDA ICTIMAI SIYASI MOTIVLER Nizami Gencevinin anadan olmasinin 880 illiyine hesr edilen Respublika Gencler Konfransinin proqram ve materiallari 2021 s 115 119 Elman Quliyev Sehriyar poeziyasi ve milli tekamul Baki Elm 2004 Isa Hebibbeyli Sehriyar dunyasi Tehran Zulfayayinlari 2002 seh 31 Sehriyar Yalan dunya Baki Azerbaycan Ensiklopediyasi Nesriyyat Poliqrafiya Birliyi 1993 Suleyman Rustem Mehemmedhuseyn Sehriyar Secilmis eserleri Baki Avrasiya Press 2005 seh 480 Afaq Qasimova Yeniyetmelerin tarixi sexsiyyetlerin numunesinde terbiye edilmesi Baki Nurlan 2006 seh 35 Elman Quliyev Seyid Mehemmedhuseyn Sehriyar Baki Mutercim 1999 seh 180 Edebi bir hadise Ankara Azerbaycan dergisi 1955 seh s 9 Mehemmedhuseyn Sehriyar Aman ayriliq Baki 1993 seh s 72 Bekir Nebiyev Sehriyar kelaminin vuseti Baki 1998 seh s 23 Esmira Fuad Soz serrafi Sehriyar Baki Avrasiya Press 2010 seh 304 Kerim Mestureci Sonmez Heyderbabaya salam Tehran Neqahe Sebz Xelagan 2009 Islam Qeribli Ebediyyet guluyem men Baki Elm ve tehsil 2017 seh 285 Sehriyarin 90 illik yubileyinin kecirilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 13 mart 1996 ci il tarixli Serencami 2020 01 16 at the Wayback Machine anl az saytiXarici kecidlerVikianbarda Mehemmedhuseyn Sehriyar ile elaqeli mediafayllar var Sehriyar ve zemanemiz Sehriyar ve XX esr Iran edebi muhiti 1 Olumunden 24 saat evvel Sehriyar Mehemmedhuseyn Sehriyar