Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Özəlləşdirmə —
Özəlləşdirmə və dövlətsizləşdirmənin əhəmiyyəti
Dövlət mülkiyyətinin ümumi üstünlüyü ilə müəyyən olunan bazar təsərrüfatının formalaşmasının əsası, sahibkarlığın quruluşunun optimallaşma yolu kimi dövlətsizləşdirmə və özəlləşmənin labüdlüyünü tələb edir. Dövlətsizləşdirmə dövlət mülkiyyətinin dəyişdirilməsi üzrə tədbirlər məcmusudur ki, bu da dövlətin iqtisadiyyatda hədsiz rolunu aradan qaldırmağa yönəldilir. Dövlətsizləşdirmə dövlətdən təsərrüfat idarəçiliyinin əksər vəzifələrinin alınması, müvafiq səlahiyyətlərin müəssisələrə verilməsi, şaquli təsərrüfat əlaqələrinin üfüqilərlə əvəz olunmasını bildirir.
Dövlətsizləşdirmə dövlətin iqtisadi sahədən tam çıxması ilə nəticələnmir. Müasir istehsal dövlətin tənzimləməsi olmadan müvəffəqiyyətli inkişaf edə bilmir ki, bu da yalnız müəyyən hədlər daxilində səmərəlidir. Əgər bu hədlər pozularsa, ictimai istehsalın səmərəliliyi azalar. Hazırda dövlətsizləşdirmə xətti ümumdünya xarakteri daşıyır. Dövlətsizləşdirmə müxtəlif istiqamətlər üzrə həyata keçirilə bilər:
- mənimsəmə prosesinin dövlətsizləşdirməsi, hər bir işçinin və əmək kollektivinin mənimsəmənin, inhisarsızlaşmanın bərabərhüquqlu iştirakçısı kimi tanınması;
- müxtəlif təsərrüfatçılıq formalarının yaradılması, müəssisələrin bütün formalarına qanun çərçivəsində təsərrüfat fəaliyyətində eyni dərəcədə sərbəstlik verilməsi;
- yeni təşkilati quruluşların formalaşması, üfüqi əlaqələrin aparıcı rol oynadığı sahibkarlıq fəaliyyətinin yeni formalarının (konsernlər, şirkətlər, assosiasiyalar) yaradılması.
Dövlətsizləşdirmə inhisarçılığın dəf edilməsinə, rəqabətin və sahibkarlığın inkişaf etdirilməsinə yönəldilir. Bu bazar iqtisadiyyatına keçidin mərkəzi problemidir. Dövlətsizləşdirmə özəlləşdirmə ilə sıx əlaqədədir.
Özəlləşdirmə mülkiyyətin dövlətsizləşdirmə istiqamətlərindən biridir ki, bunun da mahiyyəti onun ayrı-ayrı vətəndaşların və hüquqi şəxslərin xüsusi mülkiyyətinə verilməsidir. Dövlət və bələdiyyə müəssisələrinin özəlləşdirilməsi vətəndaşların və səhmdar cəmiyyətlərinin (şirkətlərin) dövlətdən və yerli hakimiyyət orqanlarından aşağıdakıları mülkiyyətə almasını bildirir:
- müəssisələr və onların müstəqil müəssisələrə ayrılan bölmələrini;
- müəssisələrin maddi və qeyri-maddi aktivlərini;
- dövlətin və yerli hakimiyyət orqanlarının səhmdarlar cəmiyyətlərinin (şirkətlərin) kapitallarında payını (səhmlərini);
- özəlləşdirilən müəssisələrin digər müəssisələrin kapitallarında olan payı (səhmlər və s.)
Özəlləşdirmə və dövlətsizləşdirmə arasındakı fərq ondan ibarətdir ki, özəlləşdirmə mülkiyyət münasibətlərinin kökündən dəyişilməsi prosesini əks etdirir, dövlətsizləşdirmə isə mövcud təsərrüfat sisteminin, dövlət diktatının dağıdılmasına və iqtisadiyyatın dövlətdən asılı olmayaraq fəaliyyət göstərməsinə istiqamətlənmiş dəyişilməsinin bütün kompleksini əhatə edir. Özəlləşdirmənin obyektləri: iri sənaye, xırda və orta sənaye və ticarət müəssisələri, xidmət sahələri müəssisələri, mənzil fondu, mənzil tikintisi, kənd təsərrüfatı müəssisələri və s. ola bilər. Özəlləşdirmədən sonra xüsusi şəxslər, özəlləşdirilmiş müəssisənin işçisi, əmək kollektivi, banklar, holdinqlər, səhmdar cəmiyyətləri (şirkətlər) və s. mülkiyyət subyektləri olur. Bu və ya digər ölkədə özəlləşdirmənin miqyası əvvəlki dövrdə orada xüsusi bölmənin milliləşdirilməsi metodunun nə dərəcədə geniş istifadə olunmasından asılıdır. Milliləşdirmə metodunun nadir hallarda tətbiq olunduğu ölkələrdə (ABŞ, AFR, Yaponiya) özəlləşdirməyə meyl zəif təzahür edir. Milliləşdirmə prosesinin həddindən çox güclü getdiyi ölkələrdə (Böyük Britaniya, Fransa) isə özəlləşdirmə geniş miqyasda həyata keçirilir. Dövlətsizləşdirmə və özəlləşdirmə müxtəlif metodlarla, məsələn, mülkiyyətin pulsuz verilməsi, müəssisələrin güzəştli şərtlərlə alınması, səhmlərin satışı, müəssisənin icarəyə verilməsi, xırda müəssisələrin hərracda müsabiqəylə, yaxud da miisabiqəsiz satışı əsasında həyata keçirilə bilər. Özəlləşdirmədən alınan maliyyə vəsaitləri ilk növbədə bazar infrastrukturunun inkişafına, eləcə də müstəqillik əldə etmiş müəssisələrin xüsusi kapitalla təmin olunmasına yönəldilməlidir. Təcrübə göstərir ki, özəlləşdirmə yalnız müəyyən şərtlər daxilində uğur ola bilər. Bunlara ilk növbədə aşağıdakılar aiddir:
- əks-milliləşdirmənin həyata keçirilməsinin etibarlı hüquqi əsasının olması;
- inkişaf etmiş bazar infrastrukturunun (ilk növbədə fond bazarının) yaradılması;
- dövlət müəssisəsinin yaxşı düşünülmüş satış proseduru;
- iqtisadiyyatın xüsusiləşdiriləcək sektoruna (yaxud sahələrinə) olan tələbin həcminin əvvəlcədən qiymətləndirilməsi.
Yalnız bu şərtlər daxilində iqtisadiyyatda əks-milliləşdirmənin həyata keçirilməsi səmərəli ola bilər. İnkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatlı və keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə özəlləşdirmənin məqsədləri müxtəlifdir. Özəlləşdirmənin lideri olan Böyük Britaniya özəlləşdirmənin aşağıdakı üsullarını təklif etmişdir:
- səhmlərin satılması və pulsuz paylanması;
- xidmət göstərməyə podrat işi;
- dövlət mənzilinin kirayə götürənə satışı;
- rəqabəti artırmaq məqsədilə dövlət inhisarından imtina.
Dövlət mülkiyyətinin və onun funksiyalarının xüsusi bölməyə tam və ya qismən ötürülməsinin bütün dünya üzrə 22 müxtəlif üsulu mövcuddur.
Azərbaycanda özəlləşdirmənin xüsusiyyətləri
Azərbaycan özəlləşdirməyə gec başlayan respublikalardan biridir. Gecikdirilmiş özəlləşdirmə neqativ hallardan biri olsa da , müsbət cəhəti ondan ibarətdir ki, bu yolu keçmiş ölkələrdən coxlu təcrübə toplayıb.
Azərbaycanda özəlləşdirmənin başlıca məqsədləri aşağıdakılardır:
- təsərrüfat subyektləri üçün xüsusi mülkiyyət və sərbəst rəqabət prinsiləri əsasında öz-özünü tənzimləyən bazar iqtisadiyyatı mühitinin yaradılması;
- xalq təsərrüfatı strukturunun bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun olaraq yenidən qurulması;
- iqtisadi prosesə bütöv növ istifadə olunmamış ehtiyatların cəlb edilməsi;
- milli iqtisadiyyata investisiyaların , o cümlədən xarici investisiyaların cəlb edilməsi;
- əhalinin həyat səviyyəsinin və sosial vəziyyətinin yaxşəlaşdırılması.
1992-ci ildə Dövlət Əmlak komitəsi yaradılmışdır. Özəlləşdirmənin strategiya və taktikasının müəyyən edilməsi həmim dövlət strukturuna tapşırılmışdır. 1993 –cü ilin yanvar ayında “Azərbaycan Respublikasında dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi haqqında” qanun qəbul edilməsi ilə respublikada özəlləşdirmə prosesinə başlanmışdır. 1995-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycan Respublikasının qanununa uyğun olaraq “Azərbaycan Respublikasında 1995-1998 – ci il illərdə dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsinin Dövlət Proqramı” təsdiq olunmuşdur. Bu proqram qanunlara müvafiq olaraq hazırlnmışdır və özəlləşdirmənin məqsədi və vəzifələri, istiqamətləri, mərhələləri öz əksini tapmışdır.
Azərbaycanda özəlləşdirmə prosesi 4 mərhələdən ibarətdir:
I mərhələ 1996-1998-ci illər əhatə edən birinci mərhələ ən çətin və məsuliyyətli dövrdür. Çünki özəlləşdirməyə inam xalq arasında cox az idi , hüquqi normativ baza ancaq yaradıldı.Bu mərhələ əsasən kiçik müəssisələrin özəlləşdiriləsini əhatə etməklə xırda mülkiyyətçilərin yarnması ilə məhdudlaşdı.
II mərhələ 1998-2000- ci illər – özəlləşdirmənin həlledici dövrü sayılır, cünki bütövlükdə özəlləşdirmənin gələcək taleyi bu mərhələnin necə aparılmasından asılıdır. Məhz bu dövrdə strateji özəlləşdirmə başladı , orta və iri mülkiyyətçilər təbəqəsi meydana gəldi. Bazar iqtisadiyyatının əsas atributları – qiymətli kağızlar bazarı , Milli Depozit Sistemi, Dövlət registri , fond birjaları , yeni iqtisadi mühit formalaşdı.
III mərhələ 2000-2001 -ci illər əvvəlki və sonrakı illərlə əlaqələndirici rol oynaya bilər. Əvvəlki mərhələdə mülkiyyətçi olmuş şəxslər yeni iqtisadi münasibətlər əsasında qurulacaq gələcək fəaliyyətləri üçün zəmin yaradırlar.
IV mərhələ 2001-2005- ci illər mülkiyyətçilər, səhmdarlar təbəqəsinain, qiymətli kağızlar bazarının təşəkkül tapması , respublika müəssisələrinin səhm-lərinə xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən məşhur birjalarda alıcıların maraq göstər-məsi ilə xarakterizə olunurdu.
Azərbaycanda özəlləşdirmə iki model əsasında aparılmışdır:çeklərin əhaliyə pulsuz verilməsi və dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsinin pullu hərraclarda satılması yolu ilə həyata keçirilmişdir. Azərbaycanda özəlləşdirmənin xüsusiyyət-lərindən biri onun kənd təsərrüfat¬ından başlanmasıdır.
1996-cı ildə “ Torpaq islahatı haqqında” Azərbaycan Respublikasının qəbul edilmiş qanunda torpaqların özəlləşdirilməsi və onların xüsusi mülkiyyətə verilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycanda özəlləşdirmə iki istiqamətdə həyata keçirilir:
1) kiçik;
2)orta və iri dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi.
Özlləşdirilən müəssisələr işçilərin sayına görə 3 qrupa bölünür : müəssisələrin təsnifatı zamanı kiçik müəssiələrə 10-50 , orta müəssisələrə 50-300, iri müəssisələrə isə 300-dən çox işçisi olan müəssiələr daxil edilir.
Sahibkarlığın inkişafında özəlləşdirmənin rolu
Azərbaycanda dövlət müstəqilliyi bərpa olunduqdan sonra ictimai həyatda və dövlət quruculuğunda köklü islahatlar ölkəmizi beynəlxalq aləmin bərabərhüquqlu üzvünə çevirdi.
Mülkiyyətin özəlləşdirilməsi isə ölkəmizin özəlləşdirməqabağı iqtisadi vəziyyət , ümumi sosail-iqtisadi göstəricilər və tənnəzül meyilləri ilə şərtlənirdi. Həmin dövr üçün idarəetmə sistemlərinin pozulması , respublikalar və müəssisə¬lərarası iqtisadi əlaqələrin tamamilə iflic olması , dövlət mülkiyyətində müəssələrin səmərəli idarə olunmasını əvvəlki səviyyədə saxlamaq mümükün deyildi. Eyni zamanda dövlət tərəfindən müəssisələrə investisiya qoyuluşlarının birdən-birə kəsilməsi , müəssisələrin isə dövriyyə vəsaitlərinin olmaması artıq iqtisadi təsiretmə faktoru olaraq onların təsərrüfat fəaliyyıtinə təsir edirdi.
Özəlləşdirmənin başladığı dövrdən indiyədək xidmət, iaşə , ticarət və s. sahələrə aid 50 minə yaxın kiçik dövlət müəssisə və obyekti özəlləşdirilmişdir. Bu proses zamanı orta və iri dövlət müəssiələrinin bazasında 1600-ə yaxın səhmdar cəmiyyəti yardılaraq və sonradan özəlləşdirilmişdir. İnidiyədək müəssisə və obyektlərin özəlləşdirilməsindən təxminın 1 milyard manat dövlət büdcəsinə vəsait daxil olmuşdur ki, bu da müvafiq qaydada ölkəinin sosial iqtisadi problemlərinin həllinə yönəldilmişdir. 100-ə yaxın dövlət müəssisə və obyekti investisiya müsabiqələri vasitəsilə özəlləşdirilmişdir. Bu isə müəssisələrin və cəlb edilmiş investorların fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaratmışdır. İnvestisiya müsabiqələrinin qalibləri həmin müəssisələrdə istehsal fəaliyyətinin bərpası , iş yerlərinn açılması , yeni texnologiyaların və idarəetmə təcrübəsinin tətbiqinə 1 milyard manatdan cox investisiya qoyulmuşdur. İnvestisiya müsabiqəsi yolu ilə özəlləşdirilmiş dövlət müəssisələrinin fəaliyyətində özəlləşdirmədən sonra əsaslı dönüş yaranmış , müəssisələrin istehsal ahəgi bərpa edilmiş , zəruri investisiyalar cəlb olunmuş və rəqabət qabiliyyətli istehsal-texniki və istehlak təyinatlı məhsulların istehsalına nail olunmuşdur.
Vaxtıilə özəlləşdirilmiş müəssisələrə iqtisadiyyatımızın bütün sahələrində görmək olar. Bunlara sənaye , kənd təsrrüfatı , turizm , bankçılıq, rabitə , nəqliyyat və s sahələrdə rast gəlmək olar. Bu sırada “Qaradağ Sement”, “Bakıelektroqaynaq”, “Siyəzən Broyler”, “Dəvəçi Broyler”, “Gəncə Şərab-2”, “Hilton” hotel ,“Alov Qüllələri” , “Həyat Recensi” , “Azərcell” və “ Bakcell” BM, ölkənin ikinci böyük bankı “Kapitalbank” və s. Bu müəssisələrdə 100 minlərlə insan işləyir,həmin müəssisələr həm tikinti, həm taxılçılıq , çörək istehsalı , şərabçılıq, quşçuluq , xidmət sahələri ölkənin daxili istehsalında əsas yerləri tuturlar.
Dövlət əmlakının özəlləşdirilməsində 2012-ci ildən başlayaraq elektron xidmətlər tətbiq olunur. Komitənin 31 elektron xidmətindən 8-i məhz hərraclarda iştirakı ilə bağlıdır. Bu xidmətlərə səhmdar cəmiyyətlərinin səhmlərinin, nəqliyyat vasitələrinin , müsadirə edilmiş əmlakların satışı, əmək kollektivi üzvlərinin güzəştli satışa dair hərraclarda iştirak üçün müraciətin qəbulu aiddir. Belə xidmətlər komitənin elektron xidmətlər portalı “ Elektron Hökumət” portalı üzərindən vətəndaşlara və digər istifadəçilərə təqdim olunur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ozellesdirme Ozellesdirme ve dovletsizlesdirmenin ehemiyyetiDovlet mulkiyyetinin umumi ustunluyu ile mueyyen olunan bazar teserrufatinin formalasmasinin esasi sahibkarligin qurulusunun optimallasma yolu kimi dovletsizlesdirme ve ozellesmenin labudluyunu teleb edir Dovletsizlesdirme dovlet mulkiyyetinin deyisdirilmesi uzre tedbirler mecmusudur ki bu da dovletin iqtisadiyyatda hedsiz rolunu aradan qaldirmaga yoneldilir Dovletsizlesdirme dovletden teserrufat idareciliyinin ekser vezifelerinin alinmasi muvafiq selahiyyetlerin muessiselere verilmesi saquli teserrufat elaqelerinin ufuqilerle evez olunmasini bildirir Dovletsizlesdirme dovletin iqtisadi saheden tam cixmasi ile neticelenmir Muasir istehsal dovletin tenzimlemesi olmadan muveffeqiyyetli inkisaf ede bilmir ki bu da yalniz mueyyen hedler daxilinde semerelidir Eger bu hedler pozularsa ictimai istehsalin semereliliyi azalar Hazirda dovletsizlesdirme xetti umumdunya xarakteri dasiyir Dovletsizlesdirme muxtelif istiqametler uzre heyata kecirile biler menimseme prosesinin dovletsizlesdirmesi her bir iscinin ve emek kollektivinin menimsemenin inhisarsizlasmanin beraberhuquqlu istirakcisi kimi taninmasi muxtelif teserrufatciliq formalarinin yaradilmasi muessiselerin butun formalarina qanun cercivesinde teserrufat fealiyyetinde eyni derecede serbestlik verilmesi yeni teskilati quruluslarin formalasmasi ufuqi elaqelerin aparici rol oynadigi sahibkarliq fealiyyetinin yeni formalarinin konsernler sirketler assosiasiyalar yaradilmasi Dovletsizlesdirme inhisarciligin def edilmesine reqabetin ve sahibkarligin inkisaf etdirilmesine yoneldilir Bu bazar iqtisadiyyatina kecidin merkezi problemidir Dovletsizlesdirme ozellesdirme ile six elaqededir Ozellesdirme mulkiyyetin dovletsizlesdirme istiqametlerinden biridir ki bunun da mahiyyeti onun ayri ayri vetendaslarin ve huquqi sexslerin xususi mulkiyyetine verilmesidir Dovlet ve belediyye muessiselerinin ozellesdirilmesi vetendaslarin ve sehmdar cemiyyetlerinin sirketlerin dovletden ve yerli hakimiyyet orqanlarindan asagidakilari mulkiyyete almasini bildirir muessiseler ve onlarin musteqil muessiselere ayrilan bolmelerini muessiselerin maddi ve qeyri maddi aktivlerini dovletin ve yerli hakimiyyet orqanlarinin sehmdarlar cemiyyetlerinin sirketlerin kapitallarinda payini sehmlerini ozellesdirilen muessiselerin diger muessiselerin kapitallarinda olan payi sehmler ve s Ozellesdirme ve dovletsizlesdirme arasindaki ferq ondan ibaretdir ki ozellesdirme mulkiyyet munasibetlerinin kokunden deyisilmesi prosesini eks etdirir dovletsizlesdirme ise movcud teserrufat sisteminin dovlet diktatinin dagidilmasina ve iqtisadiyyatin dovletden asili olmayaraq fealiyyet gostermesine istiqametlenmis deyisilmesinin butun kompleksini ehate edir Ozellesdirmenin obyektleri iri senaye xirda ve orta senaye ve ticaret muessiseleri xidmet saheleri muessiseleri menzil fondu menzil tikintisi kend teserrufati muessiseleri ve s ola biler Ozellesdirmeden sonra xususi sexsler ozellesdirilmis muessisenin iscisi emek kollektivi banklar holdinqler sehmdar cemiyyetleri sirketler ve s mulkiyyet subyektleri olur Bu ve ya diger olkede ozellesdirmenin miqyasi evvelki dovrde orada xususi bolmenin millilesdirilmesi metodunun ne derecede genis istifade olunmasindan asilidir Millilesdirme metodunun nadir hallarda tetbiq olundugu olkelerde ABS AFR Yaponiya ozellesdirmeye meyl zeif tezahur edir Millilesdirme prosesinin heddinden cox guclu getdiyi olkelerde Boyuk Britaniya Fransa ise ozellesdirme genis miqyasda heyata kecirilir Dovletsizlesdirme ve ozellesdirme muxtelif metodlarla meselen mulkiyyetin pulsuz verilmesi muessiselerin guzestli sertlerle alinmasi sehmlerin satisi muessisenin icareye verilmesi xirda muessiselerin herracda musabiqeyle yaxud da miisabiqesiz satisi esasinda heyata kecirile biler Ozellesdirmeden alinan maliyye vesaitleri ilk novbede bazar infrastrukturunun inkisafina elece de musteqillik elde etmis muessiselerin xususi kapitalla temin olunmasina yoneldilmelidir Tecrube gosterir ki ozellesdirme yalniz mueyyen sertler daxilinde ugur ola biler Bunlara ilk novbede asagidakilar aiddir eks millilesdirmenin heyata kecirilmesinin etibarli huquqi esasinin olmasi inkisaf etmis bazar infrastrukturunun ilk novbede fond bazarinin yaradilmasi dovlet muessisesinin yaxsi dusunulmus satis proseduru iqtisadiyyatin xususilesdirilecek sektoruna yaxud sahelerine olan telebin hecminin evvelceden qiymetlendirilmesi Yalniz bu sertler daxilinde iqtisadiyyatda eks millilesdirmenin heyata kecirilmesi semereli ola biler Inkisaf etmis bazar iqtisadiyyatli ve kecid iqtisadiyyatli olkelerde ozellesdirmenin meqsedleri muxtelifdir Ozellesdirmenin lideri olan Boyuk Britaniya ozellesdirmenin asagidaki usullarini teklif etmisdir sehmlerin satilmasi ve pulsuz paylanmasi xidmet gostermeye podrat isi dovlet menzilinin kiraye goturene satisi reqabeti artirmaq meqsedile dovlet inhisarindan imtina Dovlet mulkiyyetinin ve onun funksiyalarinin xususi bolmeye tam ve ya qismen oturulmesinin butun dunya uzre 22 muxtelif usulu movcuddur Azerbaycanda ozellesdirmenin xususiyyetleriAzerbaycan ozellesdirmeye gec baslayan respublikalardan biridir Gecikdirilmis ozellesdirme neqativ hallardan biri olsa da musbet ceheti ondan ibaretdir ki bu yolu kecmis olkelerden coxlu tecrube toplayib Azerbaycanda ozellesdirmenin baslica meqsedleri asagidakilardir teserrufat subyektleri ucun xususi mulkiyyet ve serbest reqabet prinsileri esasinda oz ozunu tenzimleyen bazar iqtisadiyyati muhitinin yaradilmasi xalq teserrufati strukturunun bazar iqtisadiyyatinin teleblerine uygun olaraq yeniden qurulmasi iqtisadi prosese butov nov istifade olunmamis ehtiyatlarin celb edilmesi milli iqtisadiyyata investisiyalarin o cumleden xarici investisiyalarin celb edilmesi ehalinin heyat seviyyesinin ve sosial veziyyetinin yaxselasdirilmasi 1992 ci ilde Dovlet Emlak komitesi yaradilmisdir Ozellesdirmenin strategiya ve taktikasinin mueyyen edilmesi hemim dovlet strukturuna tapsirilmisdir 1993 cu ilin yanvar ayinda Azerbaycan Respublikasinda dovlet mulkiyyetinin ozellesdirilmesi haqqinda qanun qebul edilmesi ile respublikada ozellesdirme prosesine baslanmisdir 1995 ci ilin oktyabr ayinda Azerbaycan Respublikasinin qanununa uygun olaraq Azerbaycan Respublikasinda 1995 1998 ci il illerde dovlet mulkiyyetinin ozellesdirilmesinin Dovlet Proqrami tesdiq olunmusdur Bu proqram qanunlara muvafiq olaraq hazirlnmisdir ve ozellesdirmenin meqsedi ve vezifeleri istiqametleri merheleleri oz eksini tapmisdir Azerbaycanda ozellesdirme prosesi 4 merheleden ibaretdir I merhele 1996 1998 ci iller ehate eden birinci merhele en cetin ve mesuliyyetli dovrdur Cunki ozellesdirmeye inam xalq arasinda cox az idi huquqi normativ baza ancaq yaradildi Bu merhele esasen kicik muessiselerin ozellesdirilesini ehate etmekle xirda mulkiyyetcilerin yarnmasi ile mehdudlasdi II merhele 1998 2000 ci iller ozellesdirmenin helledici dovru sayilir cunki butovlukde ozellesdirmenin gelecek taleyi bu merhelenin nece aparilmasindan asilidir Mehz bu dovrde strateji ozellesdirme basladi orta ve iri mulkiyyetciler tebeqesi meydana geldi Bazar iqtisadiyyatinin esas atributlari qiymetli kagizlar bazari Milli Depozit Sistemi Dovlet registri fond birjalari yeni iqtisadi muhit formalasdi III merhele 2000 2001 ci iller evvelki ve sonraki illerle elaqelendirici rol oynaya biler Evvelki merhelede mulkiyyetci olmus sexsler yeni iqtisadi munasibetler esasinda qurulacaq gelecek fealiyyetleri ucun zemin yaradirlar IV merhele 2001 2005 ci iller mulkiyyetciler sehmdarlar tebeqesinain qiymetli kagizlar bazarinin tesekkul tapmasi respublika muessiselerinin sehm lerine xarici olkelerde fealiyyet gosteren meshur birjalarda alicilarin maraq goster mesi ile xarakterize olunurdu Azerbaycanda ozellesdirme iki model esasinda aparilmisdir ceklerin ehaliye pulsuz verilmesi ve dovlet muessiselerinin ozellesdirilmesinin pullu herraclarda satilmasi yolu ile heyata kecirilmisdir Azerbaycanda ozellesdirmenin xususiyyet lerinden biri onun kend teserrufat indan baslanmasidir 1996 ci ilde Torpaq islahati haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qebul edilmis qanunda torpaqlarin ozellesdirilmesi ve onlarin xususi mulkiyyete verilmesi nezerde tutulmusdur Azerbaycanda ozellesdirme iki istiqametde heyata kecirilir 1 kicik 2 orta ve iri dovlet muessiselerinin ozellesdirilmesi Ozllesdirilen muessiseler iscilerin sayina gore 3 qrupa bolunur muessiselerin tesnifati zamani kicik muessielere 10 50 orta muessiselere 50 300 iri muessiselere ise 300 den cox iscisi olan muessieler daxil edilir Sahibkarligin inkisafinda ozellesdirmenin roluAzerbaycanda dovlet musteqilliyi berpa olunduqdan sonra ictimai heyatda ve dovlet quruculugunda koklu islahatlar olkemizi beynelxalq alemin beraberhuquqlu uzvune cevirdi Mulkiyyetin ozellesdirilmesi ise olkemizin ozellesdirmeqabagi iqtisadi veziyyet umumi sosail iqtisadi gostericiler ve tennezul meyilleri ile sertlenirdi Hemin dovr ucun idareetme sistemlerinin pozulmasi respublikalar ve muessise lerarasi iqtisadi elaqelerin tamamile iflic olmasi dovlet mulkiyyetinde muesselerin semereli idare olunmasini evvelki seviyyede saxlamaq mumukun deyildi Eyni zamanda dovlet terefinden muessiselere investisiya qoyuluslarinin birden bire kesilmesi muessiselerin ise dovriyye vesaitlerinin olmamasi artiq iqtisadi tesiretme faktoru olaraq onlarin teserrufat fealiyyitine tesir edirdi Ozellesdirmenin basladigi dovrden indiyedek xidmet iase ticaret ve s sahelere aid 50 mine yaxin kicik dovlet muessise ve obyekti ozellesdirilmisdir Bu proses zamani orta ve iri dovlet muessielerinin bazasinda 1600 e yaxin sehmdar cemiyyeti yardilaraq ve sonradan ozellesdirilmisdir Inidiyedek muessise ve obyektlerin ozellesdirilmesinden texminin 1 milyard manat dovlet budcesine vesait daxil olmusdur ki bu da muvafiq qaydada olkeinin sosial iqtisadi problemlerinin helline yoneldilmisdir 100 e yaxin dovlet muessise ve obyekti investisiya musabiqeleri vasitesile ozellesdirilmisdir Bu ise muessiselerin ve celb edilmis investorlarin fealiyyeti ucun elverisli serait yaratmisdir Investisiya musabiqelerinin qalibleri hemin muessiselerde istehsal fealiyyetinin berpasi is yerlerinn acilmasi yeni texnologiyalarin ve idareetme tecrubesinin tetbiqine 1 milyard manatdan cox investisiya qoyulmusdur Investisiya musabiqesi yolu ile ozellesdirilmis dovlet muessiselerinin fealiyyetinde ozellesdirmeden sonra esasli donus yaranmis muessiselerin istehsal ahegi berpa edilmis zeruri investisiyalar celb olunmus ve reqabet qabiliyyetli istehsal texniki ve istehlak teyinatli mehsullarin istehsalina nail olunmusdur Vaxtiile ozellesdirilmis muessiselere iqtisadiyyatimizin butun sahelerinde gormek olar Bunlara senaye kend tesrrufati turizm bankciliq rabite neqliyyat ve s sahelerde rast gelmek olar Bu sirada Qaradag Sement Bakielektroqaynaq Siyezen Broyler Deveci Broyler Gence Serab 2 Hilton hotel Alov Qulleleri Heyat Recensi Azercell ve Bakcell BM olkenin ikinci boyuk banki Kapitalbank ve s Bu muessiselerde 100 minlerle insan isleyir hemin muessiseler hem tikinti hem taxilciliq corek istehsali serabciliq qusculuq xidmet saheleri olkenin daxili istehsalinda esas yerleri tuturlar Dovlet emlakinin ozellesdirilmesinde 2012 ci ilden baslayaraq elektron xidmetler tetbiq olunur Komitenin 31 elektron xidmetinden 8 i mehz herraclarda istiraki ile baglidir Bu xidmetlere sehmdar cemiyyetlerinin sehmlerinin neqliyyat vasitelerinin musadire edilmis emlaklarin satisi emek kollektivi uzvlerinin guzestli satisa dair herraclarda istirak ucun muracietin qebulu aiddir Bele xidmetler komitenin elektron xidmetler portali Elektron Hokumet portali uzerinden vetendaslara ve diger istifadecilere teqdim olunur