Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Oruc bəy Sultanəli bəy oğlu Bayat (1560, Səfəvilər – 1604, İspaniya) — mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan tarixçi, diplomat. 1599–1602-ci illərdə ispan kralı sarayında Səfəvi səfiri olmuşdur.
| Oruc bəy Bayat | |
|---|---|
| Oruc bəy Sultanəli bəy oğlu Bayat | |
 Don Juan obrazının ümumi təsviri. | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İspaniya |
| Fəaliyyəti | yazıçı, diplomat |
Həyatı
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, Oruc bəyin 1560-cı ildə doğulduğu ehtimal olunur. Onun atası türk-qızılbaş tayfalarından olan məşhur Bayat soyunun nümayəndəsi Sultanəli bəy Səfəvi şahı Məhəmməd Xudabəndənin (1578–1587) və onun oğlu Həmzə Mirzənin yaxın adamlarından olub.
Xudabəndənin hakimiyyəti illərində az qala bütün Azərbaycan Osmanlı imperiyası tərəfindən işğal olunmuşdu və səfəvi hakimlərinin bütün cəhdləri ilk növbədə Təbrizin azad olunmasına yönəldilmişdi. Gənc Oruc bəy atası ilə birlikdə Təbriz uğrunda döyüşlərdə iştirak edir. 1585-ci ildəki belə döyüşlərdən birində atası həlak olur və onun öz hesabına topladığı 300 nəfərlik dəstənin komandanlığı Oruc bəyə tapşırılır. Bundan sonra Oruc bəy Həmzə Mirzənin apardığı bir sıra əməliyyatlarda iştirak edir.
İspaniyaya səfəri
Səfəvi taxtına I Şah Abbasın (1587–1629) əyləşməsindən sonra Oruc bəy onun bir çox hərbi yürüşlərində iştirak edir və 1589-cu ildə Herat şəhəri alındıqdan sonra özünün də qeyd etdiyi kimi, yüksək hərbi vəzifəyə irəli sürülür. Artıq bir hərbi sərkərdə və siyasi xadim kimi Oruc bəyin nüfuzu o qədər yüksək idi ki, şah Abbas Avropada osmanlılara qarşı işləyəcək səfarətin tərkibini müəyyənləşdirəndə onun namizədliyi ilk növbədə yada düşür.
Hüseynəli bəyin başçılıq etdiyi səfirlik ölkəni 1599-cu ildə tərk edir. Bu diplomatik missiyaya dörd katib və on beş nəfər qulluqçu daxil idi. Diplomatik missiyanın başçısı Hüseynəli bəy Bayat, səfirliyin birinci katibi isə Oruc bəy olur. Həmin səfarətə şəxsən I Şah Abbas tərəfindən tapşırılmışdı ki, Rusiyadan başqa 8 Avropa ölkəsinə – Almaniya, Roma, İspaniya, Fransa, Polşa, Venesiya, İngiltərə və Şotlandiyaya da səfər etsinlər. Missiyada ingilis səfirlər də vardı.
Səfarət İsfahandan, Qum və Qəzvini keçərək, Gilana gəlir, oradan isə gəmi ilə Həştərxana yola düşürlər. Avqust və sentyabr ayları boyu şimal küləyi onların önündə əngəl olur və gəminin batmasının qarşısı son anda alınır. Buradan onların səfəri Volqa çayı boyunca Kazana qədər uzanır 2 ay sonra Kazana çatırlar. Nijni Novqorod və Vladimirdən keçərək, Moskvaya gəlirlər. Noyabrda səfarət Moskvada böyük cah-cəlalla qarşılanır və çar Boris Qodunov tərəfindən təntənəli surətdə qəbul olunur. Oruc bəyin yazdığına görə, fasiləsiz yağan qar və yağış ara vermədiyindən onlar düz beş ay Moskvada qalırlar. 1600-cü ilin əvvəllərində çardan qiymətli hədiyyələr alan səfarət Qərbə doğru öz yoluna davam edir. Oruc bəy Volqa çayını "Batəm" adlandırır.
Gəmi ilə Arxangelskdən yola çıxan missiya Norveç sahillərindən keçərək, Elba çayının mənsəbinə çatan səfarət su yolu ilə qədər irəliləyərək, səkkiz karetada Almaniyanın içərilərinə doğru hərəkət edir. Onları ilk qarşılayan (1583–1667) olur. Daha sonra isə Kasselə keçirlər. onları Saksoniyaya yola salır, lakin hersoq ovda olduğu üçün onunla görüşə bilmirlər. Kassel, Veymar, Halle və Leypziqdən keçən səfarəti Bohemiyanın Praqa şəhərinə qədər yol boyu keçdikləri torpaqların hakimləri böyük dəbdəbə ilə qarşılayıb yola salırlar.
1600-cü ilin payızında, Praqada onlar I Ferdinandın nəvəsi imperator (1576 −1612) tərəfindən təntənə ilə qəbul edilirlər. Onlara Bavariyanın taxtdan əl çəkmiş hersoqu saray barədə məlumat verir. Üç ay imperator sarayının qonağı olan səfirlər 1601-ci ilin baharında Almaniyanın Nürnberq, Münhen kimi şəhərlərindən keçərək, İtaliyaya yola düşürlər.
məşhur hersoq onları öz sarayında qəbul edir. Səfirlik Venesiyaya getmək istəsə də doj onları qəbul edə bilməyəcəyini deyir. Sonra Oruc bəy səfirliyin digər işçiləri ilə birlikdə Verona və Ferraradan keçməklə Florensiyaya gəlir. Burada onlar Toskananın böyük knyazı sarayında iki həftə dincəlirlər. Knyaz özü, həyat yoldaşı Lotaringiyalı Kristina, şahzadə ilə birlikdə onları Pizada on gün qonaq saxlayır. Oruc bəyin yazdıqlarına görə burda 5000 qul istifadə olunurdu. Missiya buradan da Romaya, papanın hüzuruna gedir. Şəhər darvazaları ağzında onları mindən artıq ekipaj, dörd min süvari və saysız-hesabsız piyada əhali qarşılayır. Səfarət şəhərə daxil olarkən qaladakı toplardan yaylım atəşləri açılır, papanın muşketyorları isə atəşfəşanlıq edirlər. Onlar Romada iki ay qalır və papa tərəfindən qəbul olunurlar. Oruc bəy burada ingilis səfiri ilə mübahisə edir və onu hədiyyələri oğurlamaqla günahlandırır. Bundan sonra Entoni qəzəblənərək Venesiyaya gedir. Romada olarkən Hüseynəli bəyin aşbazı və iki katib artıq xristian dinini qəbul etmişdi.
Xristianlığı qəbul etməsi
Hüseynəli bəy səfarətinin qalan üzvləri ilə birlikdə Romadan torpaqla Genuyaya, oradan daqaleralarla Fransaya yola düşür və atlarla Avinyon, Monpelye, kimi şəhərlərdən keçərək, Barselonaya çatır və oradan da qısa dayanacaqlarla İspan Krallığının paytaxtı Valyadolid şəhərinə gəlir. Onu kral Filippə Lerma hersoqu təqdim edir. Burada I Şah Abbasın naməsini İspaniya kralı təqdim etməklə Hüseynəli bəyin diplomatik missiyası öz vəzifəsini başa çatdırır və vətənə dönmək üçün Lissabon limanına gəlir. Bu vaxtı bir problem yaranır. Belə ki, səfarətin üzvlərindən biri — Əlfəqul adlanan bir molla bir ispan tərəfindən bıçaqlanaraq öldürülür. Bu vəziyyəti Filippin Portuqaliyadakı canişininə xəbər verən və məhkəməyə müraciət edən Hüseynəli bəy, Oruc bəyi Valyadolidə krala xəbər verməyə göndərir. Və nəhayət 1602-ci ildə səfarət yola düşür. Yola düşmədən əvvəl Hüseynəli bəy bir xəbər daha alır, bu da səfirliyin üç üzvünün xristian olması ilə bağlı xəbər olur. Səfirin qardaşı oğlu , Bünyad bəy, və Oruc bəy xristian olmaq qərarına gəlir.
Səfirin yaxın qohumu Əliqulu bəyin xaç atası kral özü olur. Ona "İranlı Don Filipp" adı verilir. Bünyad bəy xaç suyuna ikinci çəkilir və dönüb "" olur. Nəhayət, üçüncü Oruc bəy olur ki, onu da yeni dini qəbul etdikdən sonra "İranlı Don Xuan" adlandırırlar. Onun xaç anası isə İspaniya kraliçası Avstriyalı Marqarita olur.
Xristianlığı qəbul etməsinin səbəbi
Oruc bəy Valyadoliddə olarkən Alfonso Remon adlı dostlaşdığı bir ispan ona kral sarayı üzvlərindən biri olan Don Alvaro de Karavaxalın dini bir kitabını gətirir və bu kitabı oxuduqdan sonra Oruc bəy xristian olur. Alfonso Remon daha sonra onun kitabını ispan dilinə tərcümə etmişdir.
İspaniyadakı həyatı
Don Juanın İspaniyada sonrakı həyatı barədə heç nə məlum deyil. Bircə o məlumdur ki, 1605-ci ilin 15 mayında Səfəvi səfiri ilə mübahisə etmiş və qılınc döyüşündə onu öldürmüşdür. Oruc bəyin təsvir etdiyi tarixi hadisələr, onun yol qeydləri bu maraqlı şəxsiyyətin diqqətcil və ümumiləşdirmələrə meyilli bir adam olmasından xəbər verir. Misal üçün Səfəvi İranı haqqında bəhs edərkən o deyir: "İndi bizdə bütün Fars elində nəcabətli sayılan 32 ailə sülaləsi var ki, ölkədə böyük nüfuz sahibidir." Sonra isə həmin soyları bir-bir sadalayır: "Ustaclı — ən əsas ailədir, Şamlı — bu ailənin üzvləri həmişə vəzifədə olur, Əfşarlar — bu ailədən olan üzvlər adətən ədliyyədə çalışır, Türkmanlar — bu ailədən sərkərdələr və əsgərlər çıxır, Bayatlar — ailələrin ən əsilidir, İspaniyadakı hersoqlar kimidir, Təkəlilər — bu ailə də elədir, Xarmandalı — markizlər kimidir, Zülqədərli — hersoqlar kimidir və döyüşçü ailədir, Qacarlar, Qaramanlı — bu ailələr də hersoqlar kimidir, , , — bu ailələr qraflar kimidir, Çavuşlu — hersoqlar kimi, Asayişli, , , , Baharlı, Kuyniorulu, , Boşalı, , Həmzəli, , Mahmudlu, , Qaraqoyunlu — qraflar kimidir, Gözi-Bayızlı, , İnazlı və — hersoqlar kimidir. Beləliklə, Oruc bəyin əsərindən məlum olur ki, hətta qızılbaş əyanlarının nüfuzunu zəiflətmək siyasəti yeridən Şah Abbasın hakimiyyəti dövründə də İran idarəçiliyi tamamilə türk tayfalarının əlində idi.
Oruc bəy görkəmli bir şəxsiyyət olmuşdur. Onun şah senzurasından kənar yazılan əsəri isə Azərbaycan, İran, Qafqaz və qonşuluqda yerləşən digər ölkə və xalqların, hətta Rusiya və bir sıra Avropa dövlətlərinin tarix, coğrafiya, etnoqrafiya və mədəniyyətini öyrənmək üçün dəyərli mənbədir. Oruc bəy öz səyahətini Marko Polo və Fernan Magellanın səyahətləri ilə müqayisə etmişdir.
Kitabı
1604-cü ildə İspaniya Krallığının paytaxtı Valyadolid şəhərində ispan dilində "Persiyalı Xuan" (isp. Juan de Persia) kitabı çıxır. Kitabın müəllifi Azərbaycanın türk qızılbaş tayfalarından olan Bayat boyuna mənsub Oruc bəy, Səfəvi səfirliyinin katibi kimi İspaniyaya gəlmiş və həmişəlik burada qalmaq niyyətinə düşmüşdü, tərcüməni isə Alfonso Remon etmişdi. Bu hadisə öz-özlüyündə bir sıra səbəblərə görə, əlamətdar idi. Bu, azərbaycanlı müəllifin Avropada çap olunmuş ilk kitabıdır. Bu, eyni zamanda azərbaycanlı müəllifin qələminə məxsus əsərin Avropa dillərindən birinə ilk tərcüməsi, eyni zamanda mətbəə metodu ilə çap olunmuş ilk Azərbaycan kitabıdır. İspan sarayında Oruc bəyin şəninə yazılmış sonetlərdə onun yüksək kübarlığı, rəssamlığa sevgisi tərənnüm edilir, kral ailəsi üzvlərinin onunla ünsiyyət yaratmağa can atmaları göstərilirdi:
Əhsən o igid, gözəl və cüssəli şəxsə ki,
Artıq İspaniyaya doğmalaşıb.
Əyan görünüşü olsa da, döyüş meydanında
Sıravi əskər kimi vuruşurdu.
Bu döyüşkən və cəsur şəxs
Fırça ilə incə rəsmlər çəkirdi.
Kamil sənətkar kimi işləyirdi,
Odur ki, böyük şöhrət qazanıb.
O, döyüş meydanında olanların
Rəsmini gələcək nəsillər üçün çəkib.
Uzun zaman unudulmuş bu kitab 1926-cı ildə ingiliscəyə çevrilərək, Londonda nəşr edilir, 1959-cu ildə fars dilinə tərcümə olunur. Bu kitab rus dilinə Bakıda orta əsrlər tarixi üzrə tanınmış alim və tərəfindən geniş giriş və şərhlərlə çevrilmiş və nəşr olunmuşdur. Oruc bəyin həyatına dair faktlar onun öz kitabından götürülmüşdür.
İstinadlar
- Relaciones de Don Iuan de Persia 2022-07-22 at the Wayback Machine. Valladolid: por Iuan de Bostillo, 1604, [12] 175 [13] p.
- Don Juan of Persia: A Shi`ah Catholic, 1560–1604 2021-07-05 at the Wayback Machine. Translated and edited with an introduction by Guy Le Strange. New York and London: Harper & Brothers, 1926, XVI+355 p.
- Россия и Европа глазами Орудж–бека Баята — Дон Жуана Персидского 2022-07-22 at the Wayback Machine. Перевод с английского, введение, комментарии и указатели О. Эфендиева и А. Фарзалиева. Санкт-Петербург: "Филологический факультет СПбГУ; Издательство Санкт-Петербургского университета", 2007, 211 с. ,
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Tarixi Portalı :Каджар Чингиз. Выдающиеся сыны древнего и средневекового Азербайджана. — Баку, издательство "Азербайджан" — 370146, Метбуат проспекти, 520-й квартал., издательство "Эргюн", 1995. — 392 с. (rus.)
- E. Zinovyeva "İran motivləri" (rus.)
- Don Juan of Persia, a Shiàh Catholic, 1560–1604 By Juan (de Persia), Guy Le Strange [ölü keçid] (ing.)
- Relaciones de Don Juan de Persia sobre las cosas notables de Persia (1604)
- W. E. D. Alden "Notes on Don Juan of Persia's account of Georgia", 1930, School of Oriental and African studies (ing.)
- Azcongress.ru (pdf) [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Oruc bey Sultaneli bey oglu Bayat 1560 Sefeviler 1604 Ispaniya mensece Azerbaycan turklerinden olan tarixci diplomat 1599 1602 ci illerde ispan krali sarayinda Sefevi sefiri olmusdur Oruc bey BayatOruc bey Sultaneli bey oglu BayatDon Juan obrazinin umumi tesviri Dogum tarixi 1560Dogum yeri SefevilerVefat tarixi 1604Vefat yeri IspaniyaFealiyyeti yazici diplomatHeyatiBezi tedqiqatcilarin fikrince Oruc beyin 1560 ci ilde doguldugu ehtimal olunur Onun atasi turk qizilbas tayfalarindan olan meshur Bayat soyunun numayendesi Sultaneli bey Sefevi sahi Mehemmed Xudabendenin 1578 1587 ve onun oglu Hemze Mirzenin yaxin adamlarindan olub Xudabendenin hakimiyyeti illerinde az qala butun Azerbaycan Osmanli imperiyasi terefinden isgal olunmusdu ve sefevi hakimlerinin butun cehdleri ilk novbede Tebrizin azad olunmasina yoneldilmisdi Genc Oruc bey atasi ile birlikde Tebriz ugrunda doyuslerde istirak edir 1585 ci ildeki bele doyuslerden birinde atasi helak olur ve onun oz hesabina topladigi 300 neferlik destenin komandanligi Oruc beye tapsirilir Bundan sonra Oruc bey Hemze Mirzenin apardigi bir sira emeliyyatlarda istirak edir Ispaniyaya seferi Sefaretin bascisi Huseyneli bey Bayat Sefevi taxtina I Sah Abbasin 1587 1629 eylesmesinden sonra Oruc bey onun bir cox herbi yuruslerinde istirak edir ve 1589 cu ilde Herat seheri alindiqdan sonra ozunun de qeyd etdiyi kimi yuksek herbi vezifeye ireli surulur Artiq bir herbi serkerde ve siyasi xadim kimi Oruc beyin nufuzu o qeder yuksek idi ki sah Abbas Avropada osmanlilara qarsi isleyecek sefaretin terkibini mueyyenlesdirende onun namizedliyi ilk novbede yada dusur Huseyneli beyin basciliq etdiyi sefirlik olkeni 1599 cu ilde terk edir Bu diplomatik missiyaya dord katib ve on bes nefer qulluqcu daxil idi Diplomatik missiyanin bascisi Huseyneli bey Bayat sefirliyin birinci katibi ise Oruc bey olur Hemin sefarete sexsen I Sah Abbas terefinden tapsirilmisdi ki Rusiyadan basqa 8 Avropa olkesine Almaniya Roma Ispaniya Fransa Polsa Venesiya Ingiltere ve Sotlandiyaya da sefer etsinler Missiyada ingilis sefirler de vardi Sefaret Isfahandan Qum ve Qezvini kecerek Gilana gelir oradan ise gemi ile Hesterxana yola dusurler Avqust ve sentyabr aylari boyu simal kuleyi onlarin onunde engel olur ve geminin batmasinin qarsisi son anda alinir Buradan onlarin seferi Volqa cayi boyunca Kazana qeder uzanir 2 ay sonra Kazana catirlar Nijni Novqorod ve Vladimirden kecerek Moskvaya gelirler Noyabrda sefaret Moskvada boyuk cah celalla qarsilanir ve car Boris Qodunov terefinden tenteneli suretde qebul olunur Oruc beyin yazdigina gore fasilesiz yagan qar ve yagis ara vermediyinden onlar duz bes ay Moskvada qalirlar 1600 cu ilin evvellerinde cardan qiymetli hediyyeler alan sefaret Qerbe dogru oz yoluna davam edir Oruc bey Volqa cayini Batem adlandirir Gemi ile Arxangelskden yola cixan missiya Norvec sahillerinden kecerek Elba cayinin mensebine catan sefaret su yolu ile qeder irelileyerek sekkiz karetada Almaniyanin icerilerine dogru hereket edir Onlari ilk qarsilayan 1583 1667 olur Daha sonra ise Kassele kecirler onlari Saksoniyaya yola salir lakin hersoq ovda oldugu ucun onunla goruse bilmirler Kassel Veymar Halle ve Leypziqden kecen sefareti Bohemiyanin Praqa seherine qeder yol boyu kecdikleri torpaqlarin hakimleri boyuk debdebe ile qarsilayib yola salirlar Oruc bey Bayatin istirak etdiyi sefirlik 1600 cu ilin payizinda Praqada onlar I Ferdinandin nevesi imperator 1576 1612 terefinden tentene ile qebul edilirler Onlara Bavariyanin taxtdan el cekmis hersoqu saray barede melumat verir Uc ay imperator sarayinin qonagi olan sefirler 1601 ci ilin baharinda Almaniyanin Nurnberq Munhen kimi seherlerinden kecerek Italiyaya yola dusurler meshur hersoq onlari oz sarayinda qebul edir Sefirlik Venesiyaya getmek istese de doj onlari qebul ede bilmeyeceyini deyir Sonra Oruc bey sefirliyin diger iscileri ile birlikde Verona ve Ferraradan kecmekle Florensiyaya gelir Burada onlar Toskananin boyuk knyazi sarayinda iki hefte dincelirler Knyaz ozu heyat yoldasi Lotaringiyali Kristina sahzade ile birlikde onlari Pizada on gun qonaq saxlayir Oruc beyin yazdiqlarina gore burda 5000 qul istifade olunurdu Missiya buradan da Romaya papanin huzuruna gedir Seher darvazalari agzinda onlari minden artiq ekipaj dord min suvari ve saysiz hesabsiz piyada ehali qarsilayir Sefaret sehere daxil olarken qaladaki toplardan yaylim atesleri acilir papanin musketyorlari ise atesfesanliq edirler Onlar Romada iki ay qalir ve papa terefinden qebul olunurlar Oruc bey burada ingilis sefiri ile mubahise edir ve onu hediyyeleri ogurlamaqla gunahlandirir Bundan sonra Entoni qezeblenerek Venesiyaya gedir Romada olarken Huseyneli beyin asbazi ve iki katib artiq xristian dinini qebul etmisdi Xristianligi qebul etmesi Huseyneli bey sefaretinin qalan uzvleri ile birlikde Romadan torpaqla Genuyaya oradan daqaleralarla Fransaya yola dusur ve atlarla Avinyon Monpelye kimi seherlerden kecerek Barselonaya catir ve oradan da qisa dayanacaqlarla Ispan Kralliginin paytaxti Valyadolid seherine gelir Onu kral Filippe Lerma hersoqu teqdim edir Burada I Sah Abbasin namesini Ispaniya krali teqdim etmekle Huseyneli beyin diplomatik missiyasi oz vezifesini basa catdirir ve vetene donmek ucun Lissabon limanina gelir Bu vaxti bir problem yaranir Bele ki sefaretin uzvlerinden biri Elfequl adlanan bir molla bir ispan terefinden bicaqlanaraq oldurulur Bu veziyyeti Filippin Portuqaliyadaki canisinine xeber veren ve mehkemeye muraciet eden Huseyneli bey Oruc beyi Valyadolide krala xeber vermeye gonderir Ve nehayet 1602 ci ilde sefaret yola dusur Yola dusmeden evvel Huseyneli bey bir xeber daha alir bu da sefirliyin uc uzvunun xristian olmasi ile bagli xeber olur Sefirin qardasi oglu Bunyad bey ve Oruc bey xristian olmaq qerarina gelir Sefirin yaxin qohumu Eliqulu beyin xac atasi kral ozu olur Ona Iranli Don Filipp adi verilir Bunyad bey xac suyuna ikinci cekilir ve donub olur Nehayet ucuncu Oruc bey olur ki onu da yeni dini qebul etdikden sonra Iranli Don Xuan adlandirirlar Onun xac anasi ise Ispaniya kralicasi Avstriyali Marqarita olur Xristianligi qebul etmesinin sebebi Oruc bey Valyadolidde olarken Alfonso Remon adli dostlasdigi bir ispan ona kral sarayi uzvlerinden biri olan Don Alvaro de Karavaxalin dini bir kitabini getirir ve bu kitabi oxuduqdan sonra Oruc bey xristian olur Alfonso Remon daha sonra onun kitabini ispan diline tercume etmisdir Ispaniyadaki heyati Don Juanin Ispaniyada sonraki heyati barede hec ne melum deyil Birce o melumdur ki 1605 ci ilin 15 mayinda Sefevi sefiri ile mubahise etmis ve qilinc doyusunde onu oldurmusdur Oruc beyin tesvir etdiyi tarixi hadiseler onun yol qeydleri bu maraqli sexsiyyetin diqqetcil ve umumilesdirmelere meyilli bir adam olmasindan xeber verir Misal ucun Sefevi Irani haqqinda behs ederken o deyir Indi bizde butun Fars elinde necabetli sayilan 32 aile sulalesi var ki olkede boyuk nufuz sahibidir Sonra ise hemin soylari bir bir sadalayir Ustacli en esas ailedir Samli bu ailenin uzvleri hemise vezifede olur Efsarlar bu aileden olan uzvler adeten edliyyede calisir Turkmanlar bu aileden serkerdeler ve esgerler cixir Bayatlar ailelerin en esilidir Ispaniyadaki hersoqlar kimidir Tekeliler bu aile de eledir Xarmandali markizler kimidir Zulqederli hersoqlar kimidir ve doyuscu ailedir Qacarlar Qaramanli bu aileler de hersoqlar kimidir bu aileler qraflar kimidir Cavuslu hersoqlar kimi Asayisli Baharli Kuyniorulu Bosali Hemzeli Mahmudlu Qaraqoyunlu qraflar kimidir Gozi Bayizli Inazli ve hersoqlar kimidir Belelikle Oruc beyin eserinden melum olur ki hetta qizilbas eyanlarinin nufuzunu zeifletmek siyaseti yeriden Sah Abbasin hakimiyyeti dovrunde de Iran idareciliyi tamamile turk tayfalarinin elinde idi Oruc bey gorkemli bir sexsiyyet olmusdur Onun sah senzurasindan kenar yazilan eseri ise Azerbaycan Iran Qafqaz ve qonsuluqda yerlesen diger olke ve xalqlarin hetta Rusiya ve bir sira Avropa dovletlerinin tarix cografiya etnoqrafiya ve medeniyyetini oyrenmek ucun deyerli menbedir Oruc bey oz seyahetini Marko Polo ve Fernan Magellanin seyahetleri ile muqayise etmisdir Kitabi1604 cu ilde Ispaniya Kralliginin paytaxti Valyadolid seherinde ispan dilinde Persiyali Xuan isp Juan de Persia kitabi cixir Kitabin muellifi Azerbaycanin turk qizilbas tayfalarindan olan Bayat boyuna mensub Oruc bey Sefevi sefirliyinin katibi kimi Ispaniyaya gelmis ve hemiselik burada qalmaq niyyetine dusmusdu tercumeni ise Alfonso Remon etmisdi Bu hadise oz ozluyunde bir sira sebeblere gore elametdar idi Bu azerbaycanli muellifin Avropada cap olunmus ilk kitabidir Bu eyni zamanda azerbaycanli muellifin qelemine mexsus eserin Avropa dillerinden birine ilk tercumesi eyni zamanda metbee metodu ile cap olunmus ilk Azerbaycan kitabidir Ispan sarayinda Oruc beyin senine yazilmis sonetlerde onun yuksek kubarligi ressamliga sevgisi terennum edilir kral ailesi uzvlerinin onunla unsiyyet yaratmaga can atmalari gosterilirdi Ehsen o igid gozel ve cusseli sexse ki Artiq Ispaniyaya dogmalasib Eyan gorunusu olsa da doyus meydaninda Siravi esker kimi vurusurdu Bu doyusken ve cesur sexs Firca ile ince resmler cekirdi Kamil senetkar kimi isleyirdi Odur ki boyuk sohret qazanib O doyus meydaninda olanlarin Resmini gelecek nesiller ucun cekib Uzun zaman unudulmus bu kitab 1926 ci ilde ingilisceye cevrilerek Londonda nesr edilir 1959 cu ilde fars diline tercume olunur Bu kitab rus diline Bakida orta esrler tarixi uzre taninmis alim ve terefinden genis giris ve serhlerle cevrilmis ve nesr olunmusdur Oruc beyin heyatina dair faktlar onun oz kitabindan goturulmusdur IstinadlarRelaciones de Don Iuan de Persia 2022 07 22 at the Wayback Machine Valladolid por Iuan de Bostillo 1604 12 175 13 p Don Juan of Persia A Shi ah Catholic 1560 1604 2021 07 05 at the Wayback Machine Translated and edited with an introduction by Guy Le Strange New York and London Harper amp Brothers 1926 XVI 355 p Rossiya i Evropa glazami Orudzh beka Bayata Don Zhuana Persidskogo 2022 07 22 at the Wayback Machine Perevod s anglijskogo vvedenie kommentarii i ukazateli O Efendieva i A Farzalieva Sankt Peterburg Filologicheskij fakultet SPbGU Izdatelstvo Sankt Peterburgskogo universiteta 2007 211 s ISBN 5846504051 ISBN 5288041393Hemcinin baxXarici kecidlerAzerbaycan Tarixi Portali Kadzhar Chingiz Vydayushiesya syny drevnego i srednevekovogo Azerbajdzhana Baku izdatelstvo Azerbajdzhan 370146 Metbuat prospekti 520 j kvartal izdatelstvo Ergyun 1995 392 s rus E Zinovyeva Iran motivleri rus Don Juan of Persia a Shiah Catholic 1560 1604 By Juan de Persia Guy Le Strange olu kecid ing Relaciones de Don Juan de Persia sobre las cosas notables de Persia 1604 W E D Alden Notes on Don Juan of Persia s account of Georgia 1930 School of Oriental and African studies ing Azcongress ru pdf olu kecid