Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Boris Fyodroviç Qodunov (1552 - 13 aprel 1605)—rus çarı.
| Boris Qodunov | |
|---|---|
| rus. Бори́с Фёдорович Годуно́в | |
 | |
  | |
| 1 sentyabr, 1598 – 13 aprel, 1605 | |
| Əvvəlki | |
| Sonrakı | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Rusiya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Rusiya, Moskva |
| Vəfat səbəbi | xəstəlik |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | xristiyan-provaslav |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Boris Fyodroviç Qodunov 1552-ci ildə Rusiyada anadan olmuşdu. Onun mənsub olduğu qodunovlar soyu tatar knyazı Çetin soyundan gəlir. Atası ortabab mülkədar idi. Ulu babalarının Rus çarına xidmətə gəldiyi vaxtdan artıq 200 il keçirdi. Rusun dostuna dost, düşməninə düşmən idilər. Ailə elə də məşhur ailə deyildi. Bəlkə elə gözə dəymədikləri üçün də İvan Qroznı varlı və şanlı boyarlara divan tutanda Kostromalı Qodunovlar onun diqqətini cəlb etməmiş, beləliklə qanlı repressiya onlardan yan keçmişdi. Çox keçmir ki, Boris Qodunovun atası ölür, övladsız əmisi onu və bacısını himayəsinə alır. Tezliklə bu yetim uşaqları saraya götürürlər. Özündən kiçik bacısı gözəl İrina təhsilli-tərbiyəli və mətin bir qız kimi sarayda hamının hüsn-rəğbətini qazanır. Belə ki, çar İvan Qroznı oğlu şahzadə Fyodor cavanlıq həddinə dolan kimi onu gəlin gətirir. Boris Qodunov özü da çardan sonra dövlətin ikinci adamı sayılan Malyuta Skuratovun qızı ilə evlənir. Çox keçmir ki, Qodunovun qaynatası Skuratov Livoniyada (Livon müharibəsi gedirdi) bir qalanın mühasirəsi zamanı İsveç gülləsinə tuş gəlir. İvan Qroznının onu nə qədər istədiyi bir daha aydın olur. Qəzəbdən başını itirmiş çar böyük tonqal qalatdırır, əlindəki əsir isveçliləri diri-diri tonqala atdırır, yenə ürəyi soyumur. İtki böyük idi.
Boris Qodunov ilk gəncliyindən çar qulluğu aparmış, çara yaxın adam olmuşdu. Belə ki, çarın yataq otağına qarovul dəstəsini təyin edən, ona göz olan Qodunov özü idi. Daim sarayda yaşayan Qodunov tarixçi Klyuçevskinin obyektiv rəyinə görə bir dəfə də olsun özünü ləkələyən və cəmiyyətin gozündən salan bir hərəkətə də yol verməmişdi. Amma onun həyatının bu zaman burulğanlar, fırtınalar içində keçdiyini də gərək qəbul edəsən.
1581-ci ildə öz otağında yarıçılpaq oturan "ədəbsiz" gəlinini hirslənib döyən İvan Qroznı bu yersiz hərəkətinin onun öz taleyində necə məşum rol oynayacağını yatsa da yuxusunda görməzdi. Oğlu vəliəhd İvan arvadının müdafiəsinə qalxır, çünki gəlin bu döyülmədə uşaq salmışdı. Çar qəzəb içində əlindəki dəmir ucluqlu ağır əsa ilə oğlunu vurub öldürür. Vəliəhdi öldürməklə artıq Rus taxt-tacının gələcək sahibi şahzadə Fyodor olur. Çar qaynı olacaq Qodunovun hörməti və nüfuzu birə beş artır. Ömrünün son illərində çar İvan Qroznı hamıdan çox Qodunova inanırdı. Oğlu, indi yeganə varisi Fyodoru ona əmanət edirdi.
Qodunovlarla yola getməyən knyaz Tulupovları və Kolıçevləri (hər iki ailə türk əsilli idi) ucdantutma qırdırır. Lakin indi yeganə varisinin (sonuncu arvaddan doğulan oğlu hələ bələkdə idi) övladı olmadığını görüb arvadını boşatdırmağa onu razı sala bilmir. Çünki İrina Qodunova gözəl olmaqla bərabər zabitəli, hökmü-fərma qadın idi; şahzadə tamamilə ondan asılı idi. Füsunkar İrina Qodunova həm də Rus tarixində ilk qadındır ki, rəsmən ilk dəfə çıxış edib - Konstantinopol patriarxı qarşısında.
1584-cü ildə təkcə adı ilə ölkəni lərzəyə salan çar İvan Qroznı vəfat etdi. Öz əllərilə oğlunu öldürdükdən sonra onun həyatı da ruhu kimi pozulmuşdu. Bu vaxtdan Rusun fırtınalı dövrü başlayır. Boyarların bir çoxu ağıldan zəif Fyodoru taxtdan salmaq niyyətində idi. Onu taxtda saxlayan qaynı Boris Qodunov idi. Əslində Rusu o idarə edirdi. Qodunovun düşmənlərinin başında Rüriklər nəslindən olan Şuyski qardaşları dururdu. Onlar özlərini çarlığın qanuni varisi bilir, Qodunovun hakimiyyətini qanunsuz sayırdılar. Təsadüfi deyil ki, Yalançı Dmitridən sonra hakimiyyətə gələcək Vasili Şuyski Yalançı çara qarşı sui-qəsd ərəfəsində həmfikirlərinə demişdi: -Yalançı Dmitrini ona görə əsil şahzadə kimi qəbul etdim ki, məqsədim Qodunovu yıxmaq idi.
Qodunovun isə qayğıları bitib-tükənmirdi. Ölkədə baş verən bütün bəlaların səbəbini onun boynuna qoyurdular. İvan Qroznının son arvadından olan oğlu epilepsiya xəstəsi şahzadə Dmitri ehtiyatsızlıq üçündan ölür. Bu təsadüfi hadisə qətl kimi qələmə verilir. Qətli Boris Qodunovun üstünə yıxdılar. İndiyədək tarix bu hadisənin əsil səbəbini açmadan susur. İstintaq materiallarının özündəki saxtakarlıq bu gün belə sezilməkdədir. Belə olan halda işin əslini kim və necə biləcəkdir?!
Balaca şahzadə Dmitri ürəkkeçmə xəstəliyinə baxmayaraq atasının tam eyni idi. o anası və yaxınları ilə onlara udel verilmiş (müstəqil idarəyə) Uqliçdə yaşayırdı. Qar yağarkən bu qardan müxtəlif heykəllər düzəldir və hər birinə bir boyarın adını yazır, bundan sonra qılıncını çıxarıb bir zərbə ilə onların boyunlarını vururdu. Elə təkcə uşağın bu hərəkəti ətrafda bərk qorxu və həyəcan yaradırdı. Hamı İvan Qroznı dövrünü xatırlayıb yarpaq tək əsirdi.
Boris Qodunov yalnız ona məxsus olan ağıl və fərasətlə çar Fyodorun ana qohumlarını, dayısı və dayı uşaqları Romanovları çarın əhatəsindən uzaqlaşdırırdı. Rəsmi çar Fyodor olsa da Moskva çarlığının hakimi Qodunov idi.
1598-ci ilin yanvarın 6-da çar Fyodorun vəfat eməsi ilə Boris Qodunov rus taxt-tacına rəsmən də sahib oldu. Rus yüksək dairə zadəganları vərəsəsiz qalan bu yerə Rüriklər nəslinə mənsub olan Şuyskilərin (Şuyskilər Aleksandr Nevskinin nəslindən idilər) və ya Romanovların sahib olacağını güman edirdilər. Lakin çara saxlanan matəm bitən kimi Moskvalılar yeni çarın seçilməsi işinə girişdilər. Boyar Duması bir səslə Qodunovu çar seçdi. Tacqoyma mərasimində Qodunov and içdi ki, ölkəni ədalət və mərhəmətlə idarə edəcək, onun hakimiyyəti dövründə heç kim edam edilməyəcək. Çar Boris Rusu irəli aparmaq üçün lazım olan zəruri şəraiti də əldə etdi, Reç-Postolita ilə 20 illik sülhə nail oldu. Türkiyə və Krım ilə münasibətləri qaydaya saldı. İlk dəfə o zadəgan uşaqlarını təhsil almaq üçün Avropa ölkələrinə göndərdi. Livoniya müharibəsi zamanı Moskvaya gətirilən almanlara səxavət göstərərək, onlara həm ölkə daxilində, həm də xaricdə tacirlik etmək üçün imkan yaradıb, imtiyazlar verdi.
Moskvanı görünməmiş vüsətlə abadlaşdırır. Ələ keçirib Moskva dövlətinə qatdığı Smolensk ətrafına müdafiə divarları çəkdirir.
Rusiya tarixinin ən dinc və bərəkətli 7 ili beləcə, keçməkdə idi.
Müasirlərinin, xüsusən xarici ölkə səfirlərinin müşahidə və qeydlərinə görə o simaca çox cəlbedici, ədaları şahanə, səsi isə anadangəlmə şirin və təsiredici idi. O özünün səsdən çox ecazkar musiqi tək təsirli səsi ilə, danışığı ilə bir an içində hər kəsi ofsunlaya bilirdi. Böyük iradə sahibi olan bu adam ətrafındakılarla münasibətdə ən mehriban, ən yumşaq adam idi. Tarixçilər bu insanın hər şeyə qadir idisə, yalnız hərb sənətində piyada olduğunu desələr də çar Boris kazakların daim müharibə şəraitində yaşadığı Böyük Çölə ("Vəhşi çöl" də deyilir), yəni Qıpçaq çölünə olan istilasına qoşulub Moskva hökumət qoşununu səfərbər edərək dövləti vəhşi çölə - Qıpçaq çölünə doğru genişləndirdi.
Mənbə
- Баскаков Н.А. Русские фамилии тюркского происхождения, Баку, Язычы, 1992.
- Minaxanım Təkləli, Türk əsilli ruslar, Bakı, Nurlar, 2010, II nəşr.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Boris Fyodrovic Qodunov 1552 13 aprel 1605 rus cari Boris Qodunovrus Bori s Fyodorovich Goduno vImperator1 sentyabr 1598 13 aprel 1605EvvelkiSonrakiSexsi melumatlarDogum tarixi 1552Dogum yeri RusiyaVefat tarixi 13 aprel 1605Vefat yeri Rusiya MoskvaVefat sebebi xestelikFealiyyeti siyasetciDini xristiyan provaslav Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBoris Fyodrovic Qodunov 1552 ci ilde Rusiyada anadan olmusdu Onun mensub oldugu qodunovlar soyu tatar knyazi Cetin soyundan gelir Atasi ortabab mulkedar idi Ulu babalarinin Rus carina xidmete geldiyi vaxtdan artiq 200 il kecirdi Rusun dostuna dost dusmenine dusmen idiler Aile ele de meshur aile deyildi Belke ele goze deymedikleri ucun de Ivan Qrozni varli ve sanli boyarlara divan tutanda Kostromali Qodunovlar onun diqqetini celb etmemis belelikle qanli repressiya onlardan yan kecmisdi Cox kecmir ki Boris Qodunovun atasi olur ovladsiz emisi onu ve bacisini himayesine alir Tezlikle bu yetim usaqlari saraya gotururler Ozunden kicik bacisi gozel Irina tehsilli terbiyeli ve metin bir qiz kimi sarayda haminin husn regbetini qazanir Bele ki car Ivan Qrozni oglu sahzade Fyodor cavanliq heddine dolan kimi onu gelin getirir Boris Qodunov ozu da cardan sonra dovletin ikinci adami sayilan Malyuta Skuratovun qizi ile evlenir Cox kecmir ki Qodunovun qaynatasi Skuratov Livoniyada Livon muharibesi gedirdi bir qalanin muhasiresi zamani Isvec gullesine tus gelir Ivan Qrozninin onu ne qeder istediyi bir daha aydin olur Qezebden basini itirmis car boyuk tonqal qalatdirir elindeki esir isveclileri diri diri tonqala atdirir yene ureyi soyumur Itki boyuk idi Boris Qodunov ilk gencliyinden car qullugu aparmis cara yaxin adam olmusdu Bele ki carin yataq otagina qarovul destesini teyin eden ona goz olan Qodunov ozu idi Daim sarayda yasayan Qodunov tarixci Klyucevskinin obyektiv reyine gore bir defe de olsun ozunu lekeleyen ve cemiyyetin gozunden salan bir herekete de yol vermemisdi Amma onun heyatinin bu zaman burulganlar firtinalar icinde kecdiyini de gerek qebul edesen 1581 ci ilde oz otaginda yaricilpaq oturan edebsiz gelinini hirslenib doyen Ivan Qrozni bu yersiz hereketinin onun oz taleyinde nece mesum rol oynayacagini yatsa da yuxusunda gormezdi Oglu veliehd Ivan arvadinin mudafiesine qalxir cunki gelin bu doyulmede usaq salmisdi Car qezeb icinde elindeki demir ucluqlu agir esa ile oglunu vurub oldurur Veliehdi oldurmekle artiq Rus taxt tacinin gelecek sahibi sahzade Fyodor olur Car qayni olacaq Qodunovun hormeti ve nufuzu bire bes artir Omrunun son illerinde car Ivan Qrozni hamidan cox Qodunova inanirdi Oglu indi yegane varisi Fyodoru ona emanet edirdi Qodunovlarla yola getmeyen knyaz Tulupovlari ve Kolicevleri her iki aile turk esilli idi ucdantutma qirdirir Lakin indi yegane varisinin sonuncu arvaddan dogulan oglu hele belekde idi ovladi olmadigini gorub arvadini bosatdirmaga onu razi sala bilmir Cunki Irina Qodunova gozel olmaqla beraber zabiteli hokmu ferma qadin idi sahzade tamamile ondan asili idi Fusunkar Irina Qodunova hem de Rus tarixinde ilk qadindir ki resmen ilk defe cixis edib Konstantinopol patriarxi qarsisinda 1584 cu ilde tekce adi ile olkeni lerzeye salan car Ivan Qrozni vefat etdi Oz ellerile oglunu oldurdukden sonra onun heyati da ruhu kimi pozulmusdu Bu vaxtdan Rusun firtinali dovru baslayir Boyarlarin bir coxu agildan zeif Fyodoru taxtdan salmaq niyyetinde idi Onu taxtda saxlayan qayni Boris Qodunov idi Eslinde Rusu o idare edirdi Qodunovun dusmenlerinin basinda Rurikler neslinden olan Suyski qardaslari dururdu Onlar ozlerini carligin qanuni varisi bilir Qodunovun hakimiyyetini qanunsuz sayirdilar Tesadufi deyil ki Yalanci Dmitriden sonra hakimiyyete gelecek Vasili Suyski Yalanci cara qarsi sui qesd erefesinde hemfikirlerine demisdi Yalanci Dmitrini ona gore esil sahzade kimi qebul etdim ki meqsedim Qodunovu yixmaq idi Qodunovun ise qaygilari bitib tukenmirdi Olkede bas veren butun belalarin sebebini onun boynuna qoyurdular Ivan Qrozninin son arvadindan olan oglu epilepsiya xestesi sahzade Dmitri ehtiyatsizliq ucundan olur Bu tesadufi hadise qetl kimi qeleme verilir Qetli Boris Qodunovun ustune yixdilar Indiyedek tarix bu hadisenin esil sebebini acmadan susur Istintaq materiallarinin ozundeki saxtakarliq bu gun bele sezilmekdedir Bele olan halda isin eslini kim ve nece bilecekdir Balaca sahzade Dmitri urekkecme xesteliyine baxmayaraq atasinin tam eyni idi o anasi ve yaxinlari ile onlara udel verilmis musteqil idareye Uqlicde yasayirdi Qar yagarken bu qardan muxtelif heykeller duzeldir ve her birine bir boyarin adini yazir bundan sonra qilincini cixarib bir zerbe ile onlarin boyunlarini vururdu Ele tekce usagin bu hereketi etrafda berk qorxu ve heyecan yaradirdi Hami Ivan Qrozni dovrunu xatirlayib yarpaq tek esirdi Boris Qodunov yalniz ona mexsus olan agil ve ferasetle car Fyodorun ana qohumlarini dayisi ve dayi usaqlari Romanovlari carin ehatesinden uzaqlasdirirdi Resmi car Fyodor olsa da Moskva carliginin hakimi Qodunov idi 1598 ci ilin yanvarin 6 da car Fyodorun vefat emesi ile Boris Qodunov rus taxt tacina resmen de sahib oldu Rus yuksek daire zadeganlari veresesiz qalan bu yere Rurikler nesline mensub olan Suyskilerin Suyskiler Aleksandr Nevskinin neslinden idiler ve ya Romanovlarin sahib olacagini guman edirdiler Lakin cara saxlanan matem biten kimi Moskvalilar yeni carin secilmesi isine girisdiler Boyar Dumasi bir sesle Qodunovu car secdi Tacqoyma merasiminde Qodunov and icdi ki olkeni edalet ve merhemetle idare edecek onun hakimiyyeti dovrunde hec kim edam edilmeyecek Car Boris Rusu ireli aparmaq ucun lazim olan zeruri seraiti de elde etdi Rec Postolita ile 20 illik sulhe nail oldu Turkiye ve Krim ile munasibetleri qaydaya saldi Ilk defe o zadegan usaqlarini tehsil almaq ucun Avropa olkelerine gonderdi Livoniya muharibesi zamani Moskvaya getirilen almanlara sexavet gostererek onlara hem olke daxilinde hem de xaricde tacirlik etmek ucun imkan yaradib imtiyazlar verdi Moskvani gorunmemis vusetle abadlasdirir Ele kecirib Moskva dovletine qatdigi Smolensk etrafina mudafie divarlari cekdirir Rusiya tarixinin en dinc ve bereketli 7 ili belece kecmekde idi Muasirlerinin xususen xarici olke sefirlerinin musahide ve qeydlerine gore o simaca cox celbedici edalari sahane sesi ise anadangelme sirin ve tesiredici idi O ozunun sesden cox ecazkar musiqi tek tesirli sesi ile danisigi ile bir an icinde her kesi ofsunlaya bilirdi Boyuk irade sahibi olan bu adam etrafindakilarla munasibetde en mehriban en yumsaq adam idi Tarixciler bu insanin her seye qadir idise yalniz herb senetinde piyada oldugunu deseler de car Boris kazaklarin daim muharibe seraitinde yasadigi Boyuk Cole Vehsi col de deyilir yeni Qipcaq colune olan istilasina qosulub Moskva hokumet qosununu seferber ederek dovleti vehsi cole Qipcaq colune dogru genislendirdi MenbeBaskakov N A Russkie familii tyurkskogo proishozhdeniya Baku Yazychy 1992 Minaxanim Tekleli Turk esilli ruslar Baki Nurlar 2010 II nesr