Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nikolay Baskakov (rus. Николай Александрович Баскаков; d. 22 mart 1905, Rusiya imperiyası, Arxangelsk quberniyası, Solvıçeqodsk şəh; ö. 23 mart 1995, Moskva) — Rusiya türkoloqu, folklorşünas, etnoqraf. Filologiya elmlər doktoru (1950), professor (1969). Fin-uqor dilləri cəmiyyətinin (Finlandiya, Helsinki) müxbir üzvü (1966), Ural-Altay dilləri cəmiyyətinin (AFR, Hamburq; 1968), Böyük Britaniya və İrlandiyanın Asiya Kral cəmiyyətinin (London, 1975), Macarıstan və Polşa Şərqşünaslar cəmiyyətlərinin fəxri üzvü, Tür. SSR (1962), Qazax. SSR, RSFSR (1967) və Qaraqalpaq MSSR-in (1960) əməkdar elm xadimi.
| Nikolay Baskakov | |
|---|---|
| rus. Николай Александрович Баскаков | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Rusiya imperiyası, Arxangelsk quberniyası, Solvıçeqodsk ş. |
| Vəfat tarixi | (90 yaşında) |
| Vəfat yeri | Moskva |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı |  SSRİ Rusiya |
| Milliyyəti | rus |
| Atası | Aleksandroviç Baskakov |
| Elm sahələri | dilçilik, türkologiya, folklorşünaslıq, etnoqrafiya |
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yeri |
|
| Mükafatları |  |
Fəaliyyəti
Baskakov Orta Asiya, Qafqaz, Dağıstan və Sibirdə çox saylı ekspedisiyalarda iştirak etmiş, türk xalqlarının dili, tarixi və etnoqrafiyasına dair topladığı zəngin material əsasında bir neçə monoqrafiya nəşr etdirmişdir. Qaraqalpaq, noqay, Altay, tatar, türkmən, uyğur və s. türk dillərinin tarixinə və nəzəriyyəsinə dair mühüm əsərlər yazmış, bu dillərin qrammatik və leksikoloji cəhətdən ətraflı öyrənilməsində böyük xidmətləri olmuşdur. Nikolay Baskakov rus və bir sıra türk dillərinin – Altay, qaraqalpaq, türkmən, uyğur və s. ikidilli lüğətlərinin ilk tərtibçilərindəndir.
Türk dillərinin əlifbası, transkripsiyası və terminologiyası ilə bağlı məsələlərin həllində, milli elmi kadrların hazırlanmasında böyük xidmətləri var. O, türk, monqol, tunqus-mancur dillərinin Koreya və yapon dilləri ilə genetik qohumluğu haqqında fikir irəli sürmüşdür. Baskakov Herodotun əsərində adı çəkilən 6 Midiya tayfasından biri olan maqların, yaxud muğalların (muqallar) məskunlaşdıqları ərazini dəqiqləşdirərək, onları Azərbaycan türkcəsində danışan qrupa aid etmişdir. Baskakov azərbaycanlıların və onların dilinin təşəkkülündə iştirak edən türk tayfalarının (muğlar, qaşqaylar, tərəkəmələr, qarapapaqlar, qızılbaşlar və b.) adını çəkir, onları oğuz dilləri qrupuna və oğuz-səlcuq dilləri yarımqurupuna bölür. Nikolay Baskakov Cənubi və Şimali Azərbaycan əhalisinin eyni dildə, lakin müxtəlif dialektlərdə danışdıqlarını qeyd edir. Azərbaycan dilçiliyinin inkişafında, həmçinin Azərbaycanda elmi kadrların hazırlanmasında xidmətləri olmuşdur. 640 elmi əsərin, o cümlədən 32 kitabın müəllifidir.
Baskakov "Türk dilləri" kitabında çoх maraqlı bir fikir irəli sürür. Belə ki, bu fikir onun müasirləri tərəfindən səsləndirilmir. 1960-cı ildə yazılmış bu kitab, yəqin ki, yeganə əsərdir ki, muğallar (maq, muğ), muqallar Azərbaycan türkcəsində danışan qrupa aid edilir. N.Baskakov kitabın sonunda türk хalqları və dillərinin siyahısını göstərir. Aydındır ki, ta qədimdən Herodotun göstərdiyi Midiya ərazisində yaşayan 6 tayfadan biri maqlardır. Onlara yerli dildə həm də muğlar deyirlər.
N.A.Baskakov qeyd edir ki, onları azərbaycanlı, aderbicanlı, türk, Azərbaycan türkü, Zaqafqaz tatarları, Azərbaycan tatarları adlandırmazdan çoх-çoх öncə muğallar, kazaх tatarları, qaşqaylar, qızılbaşlar, tərəkəmələr, qarapapaqlar adlandırıblar. Fikir verirsinizsə, qədimliyinə görə, Baskakov muğalların adını siyahıda birinci yazır və qəti əminliklə bildirir ki, bunlar azərbaycanlılardır. Qəribədir ki, azərbaycanlıların muğal adlandırılması fikrinə nədənsə 60-cı illərin siyasi senzurası fikir verməmiş və elə hesab etmişdir ki, maqlarla muğlar arasında heç bir eynilik yoхdur. Bu səbəbdən, muğların dəqiq yerini göstərən və indiki Azərbaycanda hansı ərazidə türk dilinin dialektində danışan bu qəbilənin ünvanını dəqiqləşdirən N.A.Baskakovun fiziki və siyasi cəzadan kənarda qalması sözün əsl mənasında möcüzədir.
Faktiki olaraq, pantürkist ideyasına görə repressiyadan ötüşən müəllif, bəlkə, heç özü də maq və muğları eyniləşdirmirdi. Sadəcə olaraq, o, azərbaycanlıların qədimdə muğal adlandırılması mənbəsinə rast gəlmiş və sonradan bir tədqiqatçı, bilici, mütəхəssis kimi muğalların və azərbaycanlıların dilinin eyni kökdən olmasını sübut etmişdir (bəzi Qafqaz хalqları bu gün də azəriləri muğal adlandırır).
N.A.Baskakov Güney və Quzey azərbaycanlıların eyni dildə danışdığını göstərir və yalnız dialektinə görə onları fərqləndirir. O, qeyd edir ki, müasir Azərbaycan dilinin formalaşmasında müхtəlif türkdilli tayfaların хüsusi əhəmiyyəti var; bunlardan qaşqaylıları (Güney Azərbaycan), tərəkəmə və qızılbaşları (Qərbi Azərbaycan dialektini), qazaх dialektini (qarışıq Azərbaycan-Türkiyə), muğları (şimal dialekti) misal çəkmək olar.
Kitabları
- Баскаков Н. А. Введение в изучение тюркских языков / Н. А. Баскаков. — Изд. 2-е, испр. и доп. — М.: Высшая школа, 1969. — 384 с. — 3000 экз. (в пер.)
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Милибанд С.Д. Биобиблиографический словарь отечественных востоковедов с 1917 г. Том 1. М., 1995;
- Мурзаев Э. М. Тюркские географические названия. М., 1996;
- Тенишев Э. Р. Николай Александрович Баскаков //90 лет Н. А. Баскакову. Сборник статей. М.,1997.
İstinadlar
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 3-cü cild: Babilistan – Bəzirxana (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2011. səh. 244. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nikolay Baskakov rus Nikolaj Aleksandrovich Baskakov d 22 mart 1905 Rusiya imperiyasi Arxangelsk quberniyasi Solviceqodsk seh o 23 mart 1995 Moskva Rusiya turkoloqu folklorsunas etnoqraf Filologiya elmler doktoru 1950 professor 1969 Fin uqor dilleri cemiyyetinin Finlandiya Helsinki muxbir uzvu 1966 Ural Altay dilleri cemiyyetinin AFR Hamburq 1968 Boyuk Britaniya ve Irlandiyanin Asiya Kral cemiyyetinin London 1975 Macaristan ve Polsa Serqsunaslar cemiyyetlerinin fexri uzvu Tur SSR 1962 Qazax SSR RSFSR 1967 ve Qaraqalpaq MSSR in 1960 emekdar elm xadimi Nikolay Baskakovrus Nikolaj Aleksandrovich BaskakovDogum tarixi 22 mart 1905Dogum yeri Rusiya imperiyasi Arxangelsk quberniyasi Solviceqodsk s Vefat tarixi 23 mart 1995 90 yasinda Vefat yeri MoskvaDefn yeri Vvenedenskoye qebiristanligi d Vetendasligi SSRI RusiyaMilliyyeti rusAtasi Aleksandrovic BaskakovElm saheleri dilcilik turkologiya folklorsunasliq etnoqrafiyaElmi derecesi filologiya elmleri doktoruIs yeri Serq Zehmetkeslerinin Kommunist Universiteti d MukafatlariFealiyyetiBaskakov Orta Asiya Qafqaz Dagistan ve Sibirde cox sayli ekspedisiyalarda istirak etmis turk xalqlarinin dili tarixi ve etnoqrafiyasina dair topladigi zengin material esasinda bir nece monoqrafiya nesr etdirmisdir Qaraqalpaq noqay Altay tatar turkmen uygur ve s turk dillerinin tarixine ve nezeriyyesine dair muhum eserler yazmis bu dillerin qrammatik ve leksikoloji cehetden etrafli oyrenilmesinde boyuk xidmetleri olmusdur Nikolay Baskakov rus ve bir sira turk dillerinin Altay qaraqalpaq turkmen uygur ve s ikidilli lugetlerinin ilk tertibcilerindendir Turk dillerinin elifbasi transkripsiyasi ve terminologiyasi ile bagli meselelerin hellinde milli elmi kadrlarin hazirlanmasinda boyuk xidmetleri var O turk monqol tunqus mancur dillerinin Koreya ve yapon dilleri ile genetik qohumlugu haqqinda fikir ireli surmusdur Baskakov Herodotun eserinde adi cekilen 6 Midiya tayfasindan biri olan maqlarin yaxud mugallarin muqallar meskunlasdiqlari erazini deqiqlesdirerek onlari Azerbaycan turkcesinde danisan qrupa aid etmisdir Baskakov azerbaycanlilarin ve onlarin dilinin tesekkulunde istirak eden turk tayfalarinin muglar qasqaylar terekemeler qarapapaqlar qizilbaslar ve b adini cekir onlari oguz dilleri qrupuna ve oguz selcuq dilleri yarimqurupuna bolur Nikolay Baskakov Cenubi ve Simali Azerbaycan ehalisinin eyni dilde lakin muxtelif dialektlerde danisdiqlarini qeyd edir Azerbaycan dilciliyinin inkisafinda hemcinin Azerbaycanda elmi kadrlarin hazirlanmasinda xidmetleri olmusdur 640 elmi eserin o cumleden 32 kitabin muellifidir Baskakov Turk dilleri kitabinda coh maraqli bir fikir ireli surur Bele ki bu fikir onun muasirleri terefinden seslendirilmir 1960 ci ilde yazilmis bu kitab yeqin ki yegane eserdir ki mugallar maq mug muqallar Azerbaycan turkcesinde danisan qrupa aid edilir N Baskakov kitabin sonunda turk halqlari ve dillerinin siyahisini gosterir Aydindir ki ta qedimden Herodotun gosterdiyi Midiya erazisinde yasayan 6 tayfadan biri maqlardir Onlara yerli dilde hem de muglar deyirler N A Baskakov qeyd edir ki onlari azerbaycanli aderbicanli turk Azerbaycan turku Zaqafqaz tatarlari Azerbaycan tatarlari adlandirmazdan coh coh once mugallar kazah tatarlari qasqaylar qizilbaslar terekemeler qarapapaqlar adlandiriblar Fikir verirsinizse qedimliyine gore Baskakov mugallarin adini siyahida birinci yazir ve qeti eminlikle bildirir ki bunlar azerbaycanlilardir Qeribedir ki azerbaycanlilarin mugal adlandirilmasi fikrine nedense 60 ci illerin siyasi senzurasi fikir vermemis ve ele hesab etmisdir ki maqlarla muglar arasinda hec bir eynilik yohdur Bu sebebden muglarin deqiq yerini gosteren ve indiki Azerbaycanda hansi erazide turk dilinin dialektinde danisan bu qebilenin unvanini deqiqlesdiren N A Baskakovun fiziki ve siyasi cezadan kenarda qalmasi sozun esl menasinda mocuzedir Faktiki olaraq panturkist ideyasina gore repressiyadan otusen muellif belke hec ozu de maq ve muglari eynilesdirmirdi Sadece olaraq o azerbaycanlilarin qedimde mugal adlandirilmasi menbesine rast gelmis ve sonradan bir tedqiqatci bilici mutehessis kimi mugallarin ve azerbaycanlilarin dilinin eyni kokden olmasini subut etmisdir bezi Qafqaz halqlari bu gun de azerileri mugal adlandirir N A Baskakov Guney ve Quzey azerbaycanlilarin eyni dilde danisdigini gosterir ve yalniz dialektine gore onlari ferqlendirir O qeyd edir ki muasir Azerbaycan dilinin formalasmasinda muhtelif turkdilli tayfalarin hususi ehemiyyeti var bunlardan qasqaylilari Guney Azerbaycan terekeme ve qizilbaslari Qerbi Azerbaycan dialektini qazah dialektini qarisiq Azerbaycan Turkiye muglari simal dialekti misal cekmek olar KitablariBaskakov N A Vvedenie v izuchenie tyurkskih yazykov N A Baskakov Izd 2 e ispr i dop M Vysshaya shkola 1969 384 s 3000 ekz v per Hemcinin baxAleksandr Serbak Vasili RadlovEdebiyyatMiliband S D Biobibliograficheskij slovar otechestvennyh vostokovedov s 1917 g Tom 1 M 1995 Murzaev E M Tyurkskie geograficheskie nazvaniya M 1996 Tenishev E R Nikolaj Aleksandrovich Baskakov 90 let N A Baskakovu Sbornik statej M 1997 IstinadlarAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 3 cu cild Babilistan Bezirxana 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2011 seh 244 ISBN 978 9952 441 07 9