Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çar ordusunun azərbaycanlı generalları — Çar Rusiyasının ordusunda xidmət etmiş azərbaycanlılar.
Şimali Azərbaycanın Çar Rusiyası tərkibində olduğu 90 il (1828–1917) ərzində Rusiya çarlığı xalqımızı hərbi xidmətdən məhrum etmiş, müsəlman-azərbaycanlılar orduda xidmət əvəzinə cürbəcür vergilər ödəmişlər. Yalnız xalqın yüksək zadəgan və ziyalı zümrəsi içərisindən ayrı-ayrı şəxslər öz övladlarını Rusiyanın hərbi məktəblərinə göndərə bilmişlər və bu hesabdan göstərilən dövrdə müəyyən miqdarda azərbaycanlı zabit heyəti yaranmışdır və onlar döyüş cəbhələrində yüksək sərkərdəlik nümunələri göstərmişlər.
Azərbaycanlı generallar
(1904) gedişində donanması Rusiyanın Uzaq Şərqdə olan Port-Artur qalasını mühasirəyə aldığı dövrdə (mühasirə 5 aydan çox davam etmişdir) bu əməliyyatlarda polkovnik S.Mehmandarov və kapitan Ə.Şıxlinski, polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanski və polkovnik İlyas bəy Ağalarov da iştirak etmişdilər. Həmin müharibədə batalyon komandiri vəzifəsində döyüşən həmyerlimiz Əbülfət ağa Şahtaxtinski 1912-ci ildə polkovnik rütbəsində Rusiyanın hərbi nümayəndəsi kimi İsveçrə ordusunun manevrlərini müşahidə etmişdir.
Azərbaycanlı generallardan Teymur bəy Novruzov, Əmir Kazım mirzə Qovanlı-Qacar, Əmənulla mirzə Qovanlı-Qacar (Şuşada doğulmuşlar) I Dünya müharibəsinin iştirakçıları olmuşlar. General T.Novruzov dörd dəfə Müqəddəs Georgi ordeni ilət təltif edilmişdir.
Əslən Tovuzdan olan Novruzovlar nəslindən 3 general, Qacarlar nəslindən 7 general, Yadigarovlar nəslindən 4 general yetişmişdir.
Rusiya ordusunun 21-ci piyada diviziyası tərkibində (diviziyanın komandiri azərbaycanlı general Səməd bəy Mehmandarov idi) 81 saylı olan Abşeron alayı, Dağıstan alayı (No82), Samur alayı (No83), Şirvan alayı (No84), eləcə də Şamaxı alayı (No205) və Səlyan alayı (No206) I dünya müharibəsi dövründə hərbi əməliyyatlarda qismən iştirak etmişlər.
XIX əsrdə XX əsrin əvvəlində Azərbaycan xalqını təmsil edən onlarla görkəmli hərbi sərkərdələr yetişçişlər. Bakıda Bakıxanovlar, Qazaxda Şıxlinskilər və Vəkilovlar, Qarabağda Cavanşirlər, Naxçıvanda Gəngərlilər, Gəncədə Cavadxanlar və digər bölgələrdə yaşayan nəsillər içərisindən çıxmış generallar Azərbaycan xalqının şan-şöhrətini bütün dünyaya yaymışlar. Döyüşdə cəngavər olan xalqımızın gücündən Çar Rusiyası da özünə lazım olduqda bəhrələnmişdir.
Zaqafqaziya Rusiyaya birləşdirildikdən (1806–1810) sonra, 1829-cu ildə Azərbaycanda beş süvari alayı yaradılmışdı: I alay – Qarabağlılardan, II alay – və Şəkililərdən, III alay – Gəncə, Qazax, Şəmsəddin və Borçalılardan, IV alay –İrəvan azərbaycanlılarından və Naxçıvanlılardan, V alay — əsasən Gəngərli nəslinin igidlərindən təşkil edilmişdi.
I dünya müharibəsi illərində Rusiya ordusu tərkibində 250-dən çox azərbaycanlı zabit döyüşmüşdür. Rus ordusunda xidmət edən Azərbaycanlı poruçik Fərrux ağa Qayıbov 1916-cı ildə Vilno üzərində Almaniyaya məxsus 4 hərbi təyyarə ilə təkbaşına dörd saat ərzində döyüşərək, onlardan 3-nü vurub yandırmış və özü də həlak olmuşdur.
Çar ordusunun azərbaycanlı generallarından çox hissəsi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində xidmət etmək üçün 1918-ci ildə Bakıya gəlir.
İmperiya və cümhuriyyət dövründə Naxçıvan Kəngərlilərindən beş, Bakıxanovlardan üç, Vəkilovlardan iki ,Yadigarovlardan dörd, Cavanşirlərdən dörd, Talışxanovlardan beş, Şıxlinskilərdən üç, Qacarlardan səkkiz nəfər general yetişib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 21 generalı olub:
- Səməd bəy Mehmandarov,
- Əliağa Şıxlinski,
- Xosrov bəy Sultanov,
- İbrahim ağa Vəkilov,
- Həbib bəy Səlimov,
- İbrahim ağa Usubov,
- Hüseyn xan Naxçıvanski,
- Mirkazım bəy Talışxanov,
- Firudun bəy Vəzirov,
- Qalib bəy Vəkilov,
- Daniyel bəy Hələcov,
- Əliyar bəy Haşımbəyov,
- Süleyman bəy Əfəndiyev,
- Teymur bəy Novruzov,
- Əmir Kazım mirzə Qovanlı-Qacar,
- Feyzulla mirzə Qovanlı-Qacar,
- Cavad bəy Şıxlinski,
- Əbdülhəmid bəy Qaytabaşı
- Murad Tlexas,
- Məmməd Sadıq bəy Ağabəyzadə,
- Məhəmməd bəy Sulkeviç.
General leytenant Məmmədbəy Sulkeviç (litva tatarı, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmişdi) 1918–1919-cu illərdə Azərbaycan ordusunda Baş qərargahın rəisi və az sonra korpusun komandiri olmuşdur.
General mayor Cavad bəy Şıxlinski, General Məhəmməd Mirzə Qacar Gəncədə XI Orduya qarşı xalq mübarizəsinə rəhbərlik etmişlər. Azərbaycan generallarından Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin I və II kabinələrində hərbi Nazir Xosrov bəy Sultanov, Daxili İşlər Naziri isə Behbud xan Cavanşir olmuşdur. Xosrov bəy Sultanov 1919-cu ildə Qarabağın general qubernatoru vəzifəsində çalışmışdır.
Bolşevik-daşnak terroru
Rəsmi araşdırmalar göstərir ki, 1920-ci ilin bolşevik-daşnak terroru nəticəsində Azərbaycan Milli Ordusunda xidmət edən 12 general, 27 polkovnik və podpolkovnik, 46 kapitan və ştabs kapitan, poruçik və podporuçik, 148 praporşik və podpraporşik, 266 digər rütbəli hərbi qulluqçu öldürülmüşdür.
Məlumdur ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin ilk Baş Naziri Fətəli xan Xoyski də 1920-ci ilin 19 iyununda Tiflisdə erməni terrorçusu Aram Yevqenyan tərəfindən öldürülmüşdür.
Rusiyanın XI Ordusunun Azərbaycanda yerləşdirilməsi müstəqilliyi heçə endirdi. Təkcə onu demək kifayətdir ki, XI Ordu 1920-ci ilin may ayının beş günündə Gəncədə qanlı hərbi əməliyyatlar keçirərək, yerli əhalidən 23 min nəfəri qətlə yetirmişdir.
Azərbaycan Respublikasının SSRİ tərkibində olduğu 1923-cü il yanvarın 1-dən sonrakı 17 ildə (2 ci dünya müharibəsində) Respublika vətəndaşları Sovet Ordusu tərkibində ümumi əsgəri mükəlləfiyətə cəlb edilməklə yanaşı Azərbaycanda bir milli atıcı diviziya da var idi. Həmin dağ-atıcı diviziyası 1920-ci ilin 30 oktyabrında təşkil edilmişdi və 1938-ci ilə qədər mövcud olmuşdur. 1924–1930-cu illərdə diviziyanın komandiri Cəmşid Naxçıvanski (1895–1938) olmuşdur. Sovet Ordusunun təşkili ərazi sistemindən sırf kadr sisteminə keçirildikdə (1938) həmin diviziya 77-ci diviziya adı ilə Zaqafqaziya hərbi dairəsi (1935-ci ildə yaradılmışdır) ordusu tərkibinə daxil edilmişdi.
1920-ci ilin bolşevik-daşnak terroru nəticəsində Azərbaycan Milli Ordusunda Xidmət edən 12 general, 27 polkovnik, 46 kapitan və ştabs kapitan, poruçik və podporuçik, 148 praporşik və podpraporşik, 266 nəfər digər rütbəli hərbi qulluqçumuz məhv edilib. General-mayor Həbib bəy Hacı Yusif oğlu Səlimov, general- mayor Əmir Kazım mirzə Qovanlı-Qacar, general-mayor İbrahim ağa Usubov, general-leytenant Məmməd bəy Sulkeviç, general-mayor Əbdülhəmid bəy Şərif bəy oğlu Qaytabaşı, general mayor Murad Gəraybəy oğlu Tlexas, general-mayor Əliyar bəy Mehdi bəy oğlu Haşimbəyov Nargin adasında güllələniblər…
Mənbə
- Hərbi–sərkərdərlik tariximizə ötəri nəzər 2007-10-18 at the Wayback Machine
- http://www.gunaz.tv/pages/newsItem.php?t=news&id=2829[ölü keçid]
Ədəbiyyat
- Şəmistan Nəzirli, "Azərbaycan generalları"
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Car ordusunun azerbaycanli generallari Car Rusiyasinin ordusunda xidmet etmis azerbaycanlilar Simali Azerbaycanin Car Rusiyasi terkibinde oldugu 90 il 1828 1917 erzinde Rusiya carligi xalqimizi herbi xidmetden mehrum etmis muselman azerbaycanlilar orduda xidmet evezine curbecur vergiler odemisler Yalniz xalqin yuksek zadegan ve ziyali zumresi icerisinden ayri ayri sexsler oz ovladlarini Rusiyanin herbi mekteblerine gondere bilmisler ve bu hesabdan gosterilen dovrde mueyyen miqdarda azerbaycanli zabit heyeti yaranmisdir ve onlar doyus cebhelerinde yuksek serkerdelik numuneleri gostermisler Azerbaycanli generallar 1904 gedisinde donanmasi Rusiyanin Uzaq Serqde olan Port Artur qalasini muhasireye aldigi dovrde muhasire 5 aydan cox davam etmisdir bu emeliyyatlarda polkovnik S Mehmandarov ve kapitan E Sixlinski polkovnik Huseyn xan Naxcivanski ve polkovnik Ilyas bey Agalarov da istirak etmisdiler Hemin muharibede batalyon komandiri vezifesinde doyusen hemyerlimiz Ebulfet aga Sahtaxtinski 1912 ci ilde polkovnik rutbesinde Rusiyanin herbi numayendesi kimi Isvecre ordusunun manevrlerini musahide etmisdir Azerbaycanli generallardan Teymur bey Novruzov Emir Kazim mirze Qovanli Qacar Emenulla mirze Qovanli Qacar Susada dogulmuslar I Dunya muharibesinin istirakcilari olmuslar General T Novruzov dord defe Muqeddes Georgi ordeni ilet teltif edilmisdir Eslen Tovuzdan olan Novruzovlar neslinden 3 general Qacarlar neslinden 7 general Yadigarovlar neslinden 4 general yetismisdir Rusiya ordusunun 21 ci piyada diviziyasi terkibinde diviziyanin komandiri azerbaycanli general Semed bey Mehmandarov idi 81 sayli olan Abseron alayi Dagistan alayi No82 Samur alayi No83 Sirvan alayi No84 elece de Samaxi alayi No205 ve Selyan alayi No206 I dunya muharibesi dovrunde herbi emeliyyatlarda qismen istirak etmisler XIX esrde XX esrin evvelinde Azerbaycan xalqini temsil eden onlarla gorkemli herbi serkerdeler yetiscisler Bakida Bakixanovlar Qazaxda Sixlinskiler ve Vekilovlar Qarabagda Cavansirler Naxcivanda Gengerliler Gencede Cavadxanlar ve diger bolgelerde yasayan nesiller icerisinden cixmis generallar Azerbaycan xalqinin san sohretini butun dunyaya yaymislar Doyusde cengaver olan xalqimizin gucunden Car Rusiyasi da ozune lazim olduqda behrelenmisdir Zaqafqaziya Rusiyaya birlesdirildikden 1806 1810 sonra 1829 cu ilde Azerbaycanda bes suvari alayi yaradilmisdi I alay Qarabaglilardan II alay ve Sekililerden III alay Gence Qazax Semseddin ve Borcalilardan IV alay Irevan azerbaycanlilarindan ve Naxcivanlilardan V alay esasen Gengerli neslinin igidlerinden teskil edilmisdi I dunya muharibesi illerinde Rusiya ordusu terkibinde 250 den cox azerbaycanli zabit doyusmusdur Rus ordusunda xidmet eden Azerbaycanli porucik Ferrux aga Qayibov 1916 ci ilde Vilno uzerinde Almaniyaya mexsus 4 herbi teyyare ile tekbasina dord saat erzinde doyuserek onlardan 3 nu vurub yandirmis ve ozu de helak olmusdur Car ordusunun azerbaycanli generallarindan cox hissesi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinde xidmet etmek ucun 1918 ci ilde Bakiya gelir Imperiya ve cumhuriyyet dovrunde Naxcivan Kengerlilerinden bes Bakixanovlardan uc Vekilovlardan iki Yadigarovlardan dord Cavansirlerden dord Talisxanovlardan bes Sixlinskilerden uc Qacarlardan sekkiz nefer general yetisib Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 21 generali olub Semed bey Mehmandarov Eliaga Sixlinski Xosrov bey Sultanov Ibrahim aga Vekilov Hebib bey Selimov Ibrahim aga Usubov Huseyn xan Naxcivanski Mirkazim bey Talisxanov Firudun bey Vezirov Qalib bey Vekilov Daniyel bey Helecov Eliyar bey Hasimbeyov Suleyman bey Efendiyev Teymur bey Novruzov Emir Kazim mirze Qovanli Qacar Feyzulla mirze Qovanli Qacar Cavad bey Sixlinski Ebdulhemid bey Qaytabasi Murad Tlexas Memmed Sadiq bey Agabeyzade Mehemmed bey Sulkevic General leytenant Memmedbey Sulkevic litva tatari Azerbaycan vetendasligini qebul etmisdi 1918 1919 cu illerde Azerbaycan ordusunda Bas qerargahin reisi ve az sonra korpusun komandiri olmusdur General mayor Cavad bey Sixlinski General Mehemmed Mirze Qacar Gencede XI Orduya qarsi xalq mubarizesine rehberlik etmisler Azerbaycan generallarindan Xalq Cumhuriyyeti hokumetinin I ve II kabinelerinde herbi Nazir Xosrov bey Sultanov Daxili Isler Naziri ise Behbud xan Cavansir olmusdur Xosrov bey Sultanov 1919 cu ilde Qarabagin general qubernatoru vezifesinde calismisdir Bolsevik dasnak terroruResmi arasdirmalar gosterir ki 1920 ci ilin bolsevik dasnak terroru neticesinde Azerbaycan Milli Ordusunda xidmet eden 12 general 27 polkovnik ve podpolkovnik 46 kapitan ve stabs kapitan porucik ve podporucik 148 praporsik ve podpraporsik 266 diger rutbeli herbi qulluqcu oldurulmusdur Melumdur ki Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumetinin ilk Bas Naziri Feteli xan Xoyski de 1920 ci ilin 19 iyununda Tiflisde ermeni terrorcusu Aram Yevqenyan terefinden oldurulmusdur Rusiyanin XI Ordusunun Azerbaycanda yerlesdirilmesi musteqilliyi hece endirdi Tekce onu demek kifayetdir ki XI Ordu 1920 ci ilin may ayinin bes gununde Gencede qanli herbi emeliyyatlar kecirerek yerli ehaliden 23 min neferi qetle yetirmisdir Azerbaycan Respublikasinin SSRI terkibinde oldugu 1923 cu il yanvarin 1 den sonraki 17 ilde 2 ci dunya muharibesinde Respublika vetendaslari Sovet Ordusu terkibinde umumi esgeri mukellefiyete celb edilmekle yanasi Azerbaycanda bir milli atici diviziya da var idi Hemin dag atici diviziyasi 1920 ci ilin 30 oktyabrinda teskil edilmisdi ve 1938 ci ile qeder movcud olmusdur 1924 1930 cu illerde diviziyanin komandiri Cemsid Naxcivanski 1895 1938 olmusdur Sovet Ordusunun teskili erazi sisteminden sirf kadr sistemine kecirildikde 1938 hemin diviziya 77 ci diviziya adi ile Zaqafqaziya herbi dairesi 1935 ci ilde yaradilmisdir ordusu terkibine daxil edilmisdi 1920 ci ilin bolsevik dasnak terroru neticesinde Azerbaycan Milli Ordusunda Xidmet eden 12 general 27 polkovnik 46 kapitan ve stabs kapitan porucik ve podporucik 148 praporsik ve podpraporsik 266 nefer diger rutbeli herbi qulluqcumuz mehv edilib General mayor Hebib bey Haci Yusif oglu Selimov general mayor Emir Kazim mirze Qovanli Qacar general mayor Ibrahim aga Usubov general leytenant Memmed bey Sulkevic general mayor Ebdulhemid bey Serif bey oglu Qaytabasi general mayor Murad Geraybey oglu Tlexas general mayor Eliyar bey Mehdi bey oglu Hasimbeyov Nargin adasinda gullelenibler MenbeHerbi serkerderlik tariximize oteri nezer 2007 10 18 at the Wayback Machine http www gunaz tv pages newsItem php t news amp id 2829 olu kecid EdebiyyatSemistan Nezirli Azerbaycan generallari Hemcinin baxAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti