Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Las-Navas-de-Tolosa döyüşü, yaxud əl-Ukab döyüşü; (ispan -Batalla de Las Navas de Tolosa; ərəb -معركة العقاب) — rekonkistanın ən böyük döyüşü. 16 iyul 1212 ildə Kastiliya, Araqon, Navarra və Portuqaliyanın birləşmiş qüvvələri ilə Əlmohadların orduları arasında baş vermiş döyüş. Müsəlmanların strateji məğlubiyəti ilə nəticələnmişdi. Döyüş, xristianların müsəlmanları Pireney yarımadasından qovulmasını şərtləndirən dönüş noqtəsi hesab olunur.
| Las Navas de Tolosa döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Rekonkista | |||
 Las Navas de Tolosa döyüşü | |||
| Tarix | 16 iyul 1212 | ||
| Yeri | Xaen, Əndəlus, İspaniya | ||
| Səbəbi | Rekonkista | ||
| Nəticəsi | Müsəlmanların məğlubiyəti | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Döyüş ərəfəsi siyasi və hərbi vəziyət
Böyük 1199 ildə ölümündən sonra, onun fərsiz xələfi gənc Məhəmməd ibn Əbu Yusuf (yaxud Məhəmməd ən-Nəsir; xristianlar onu Miramamolin adlandırırdılar; 1199-1213) Əlmohadların Tunisdə və Əlcəzairdə nüfuzlarının bərpası ilə məşğul oldu. Vəziri İbn Caminin ona təsiri böyük idi. Xəlifə ilə atəşkəs rejiminə razılaşmışdı. Və indi xristianların görə revanş almaq üçün imkanları yarandı. Sonrakı onillik ərzində Kastiliya öz sərhəd istehkamlarını gücləndirdi, ordusunun sayını artırdı və yarımadanın başqa xristian dövlətləri ilə əlaqələrini möhkəmləndirdi.
Xristianların fəallaşması
1210 ildə Alfonso qərara gəldi. Müsəlmanlarla razılaşmanı pozaraq, kolonizasiyasını başladı. 1211 ildə kral Madrid, Qvadalaxara, Kuenki və Ukles şəhərlərinin yığma qoşunlarını Hətivə və Aralıq dənizi üzərinə basqına apardı. Bu torpaqlar boşaldıldı, çoxlu qalalar dağıdıldı, xeyli insan əsir aparıldı. Göründüyü kimi müsəlmanlarla İspaniyada VIII əsrdə ilk toqquşmalardan fərqli olaraq, yerli roman əhalisinin davamçıları bu dəfə müsəlmanlara qarşı xristian krallar tərəfində fəal iştirak edirdi. Əlbəttə 500 il ərzində çox şey dəyişmişdi, xristianların düşərgəsindəki o zamankı ziddiyətlər indi müsəlman düşərgəsində daha çox idi, baxmayaraq ki xristian dövlətlər da bir biri ilə didişirdi. Yəqin ki ərəblər də yerli əhaliyə 500 il əvvəli xilaskarlar kimi görsənmirdi.
Müsəlmanların əks-tədbirləri
Bu təxribata cavab olaraq ən-Nəsir Afrikadan Kordovaya, xristian mənbələrinə görə, 120 min atlı və 300 min piyada qoşunun başında gəldi. Bəzi vassal Əndəlus əmirləri ona qoşuldu, və 1211 ilin yayı əlmohadlar, Lamançanın cənubundakı son qalasını, mühasirəyə aldı. Alfonso yenə yürüşə başladı, amma şəhər icmaları ona yetərincə dəstək vermədilər. Kastilyalılar köməksiz halda, avqustda təslim olan Salvatyerraya yardım etməkdə aciz qaldılar. Lakin xəlifə üçün bu Pirrus qələbəsi idi –Salvatyerranın müdafiəçiləri Kastiliya qüvvəsini toplayana qədər qalanı əldə saxladılar.
Döyüş hazırlıqları
1211 ilin sentyabrında Alfonso bütün vassallarını 16 mayda onun yanına gəlməyə çağırdı. Toledo Arxiyepiskopu və gələcək tarixçi (1170-1247) Fransaya, Seqoviyanın yepiskopu Jerardo isə Romaya yardım istəməyə getdilər. Roma papası böyük səlib yürüşü təşkil etdi. Böyük pontifik 1212 aprelində, qoşulmayanları o dünyada cəzalandırmaqla, qoşulanları isə cənnətlə müjdələyərək bütün kilsələrə və dünyəvi icmaları ispan krallarının yürüşünə qoşulmağa çağırdı. O eləcə də Santyaqo və Toledo arxiyepiskoplarına, və ya hər hansı başqasını, onlara belələrini kilsədən uzaqlaşdırmaq hüququ verərək, müsəlmanlarla hər cür razılaşmadan çəkindirmək əmrləri verdi. Romada xüsusi təntənəli ayinlər keçirildi. Müsəlman mənbələrinə görə, 1212 kampaniyası ərəfəsində xristianlar “Portuqaliyadan İstanbula qədər” yardım yalvarışlarında bulundular. Lakin, ingilislərin hücumundan ehtiyat edən , cənuba getməkdən çəkindi, Nant yepiskopu Joffrua şimalın yeganə yürüşdə iştirak edən maqnatı idi. Cənubi Fransadan, , , Bretan, Limojdan, , Sentonj, Bordo, Lombardiya və Qavaudon daxil çoxsaylı piyada və atlı (ultramontanos) ilə arxiyepiskoplar Giyyom(Bordo) və Arno-Amori(Narbonna) gəldilər. Toledoya gəlişlərini səlibçilər yəhudilərin döyülməsi ilə başladılar, onları şəhər cəngavərləri bu işdən saxlaya bildi. 1212 iyunu Toledoda İspaniya tarixinin ən böyük xristian ordusu yığıldı. Zadəganlar, o cümlədən Kastiliya və Araqonun 16 (onlardan senyoru Diyeqo Lopes de Aro, və alferes Alvaro Nunyes de Lara), şəhərlərin çoxsaylı qoşunları, Tarraqona, Barselona, Toledo və öz qoşunları ilə daha 4 kastiliyalı prelat, hərbi ordenlər –tampliyerlərin, Santyaqo(Pedro Arias; bu ordenin kontingenti süvari dəstələri ilə seçilirdi) və (Rodriqo Dias) magistrları, prioru Gitre Almidos. Yenə cənubi-fransız və başqa səlibçilər –VIII Alfonsonun qeyd etdiyinə görə, 2000 cəngavər, 10000 başqa süvari və 50 min piyada (Rodriqo Himenes sonra yazırdı ki, onlar 10000 dən çox cəngavər və 100 min piyadadan ibarət idi). İyunun əvvəlində qraf-kral (II Pere) 3000 katalon-araqonlu cəngavər qoşunu və Lyeiden güclü arbaletçilər dəstəsi; onlar üçün Pedro VIII Alfonsodan “lazımı məvacib” almışdı. Yenə çoxsaylı portuqal dəstəsi (Las-Navas de Tolosada portuqal kontingenti tərkibində Məbəd cəngavərləri atlıları fərqləndilər), onların kralı Gombul II Alfons(1185-1223, 1211 ildən hakimiyətdə) öz köklüyünə görə yürüşdə iştira edə bilmədi. Yürüşün başqa iştirakçıları arasında hətta, öz monarxlarının qadağasına baxmayaraq, bir neçə leonlu və, əfv olunan bir neçə qaçaq kastiliyalı da vardı. Ümumiyətlə, Rodriqo Himenesin qeydinə görə Kastiliya, Araqon, Leon, Qalisiya, Portuqaliya və Asturiya 10 min kabalyeros və 100 min piyada çıxardılar. Kral qoşunları Toledo bağlarında yerləşdirdi və zəruri pul vəsaiti, at və müxtəlif amunisiya ilə təchiz etdi. Şəhər yığma qoşunları yürüşə “yaraq, at və zəruri hər şeylə yaxşı təchiz olunmuş” hazır halda gəldilər, ancaq başqa məsrəfləri, o cümlədən qeyri-kastiliyalı cəngavərlərin gündəlik azuqəsi ümçün 20 solid və qeyri-kastiliyalı piyadalar üçün 5 solid, araqonluların və qeyri-nizami, puatuluların döyüş və yük atlarının və bunları olmayan qeyrilərinin çadır, araba, təçhizat, yaraq və yük xərclərini kral xəzinəsi ödəyirdi.
Arxiyepiskop Rodriqonun hesblamalarına görə, ordu üçün təkçə qatırların sayı 60 min idi. 1212 il kampaniyası kastiliyalı ruhanilər üçün onların, dövlət xərclərinə güzəştə getdikləri illik gəlirlərinin yarısı hesabına başa gəldi. Yürüş qabağı kral “olmayanlara amma buna layiq olanlara cəngavər rütbəsi verdi”
Tərəflərin döyüş öncəsi əməliyatları
Dözülməz isti vardı, qoşunlar ləng yığışırdı, gözləməli olurdular. İstiyə dözümsüz səlibçiləri bu qıcıqlandırırdı. Ancaq 20 iyunda qoşunlar cənuba Qvadiana vadisinə doğru yürüdülər. Üç sütunla gedirdilər – səlibçilər (onlara Diyeqo Lopes başçılıq edirdi), araqonlular və kastiliyalılar. İki gündən sonra xəlifənin ordusu (əndəluslular, bərbərlər, ərəblər, tam guya ki 600 min) Sevilyadan, Baesa yaxınında dağ rayonu Xaenə sarı hərəkət etdilər və burada dayanıb hadisələrin gedişini gözlədilər. 24 iyunda ultramontanos (ordunun avanqardı) hücumla aldılar və bütün müdafiəçilərini qırdılar. Səhərisi gün oraya krallar və yük gəldi. “Fransızlar”(bütün səlibçiləri belə adlandırırdılar) istidən gileylənirdilər və qayıtmağı təklif edirdilər, amma onları yürüşü davam etməyi inandırdılar. 27 iyunda xristianlar, Qvadiananın dayaz yerlərində səpələnmiş dəmir bizlərdən yan ötərək köhnə Kalatravanı mühasirəyə aldılar. Qala çayın sahili, divarla, qullələrlə və maşinlarla və İbn Qadinin 70 əskərilə yaxşı müdafiə olunurdu. II Pedro, kalatravalı-cəngavərlər və fransızların bir hissəsi 30 iyunda əsas istehkama hücum etdilər, lakin müsəlmanlar dözdülər, və Alfonso 1 iyulda müdafiəçilərin azad buraxılması qarşılığında ərəblərin kapitulyasiyasını qəbul etməli oldu. Əsas hissəsi araqonlulara və səlibçilərə çatan yalın qəniməti bölüşdürərək, krallar Kalatravanı öz ordeninə qaytardılar. Şəhərin itkisini müsəlmanlar böyük qəza kimi qəbul etdilər, xəlifə Kalatravanın müdafiəsinin təşkilatçısı Yusuf ben Kadini eda etdirdi). İki gün sonra arxiyepiskop Giyyom və səlibçilərin əksəriyəti “ xeyir- niyyətə və əmələ xilaf çıxaraq” və ola bilsin ki Kaltravanın təslim edilməsinin bu qədər rəhimli şərtlərindən və istidən narazılıq edərək andlarını pozdular və evlərinə qayıtdılar. Geri qayıdarkən onlar Toledo şəhərini talan etmək istədilər, lakin şəhərlilər darvazaları onların üzünə bağladılar. Ancaq Narbonnlu Arno-Amori (əslən katalan) öz admları ilə, Tibo de Blason (əslən kastilyalı), və onun dəstəsi, Vyenna və bir neçə cəngavər, cəmi təxminən 130 cəngavər və bir neçə piyada kralla qaldılar. Bu barədə xəbərlər xəlifəni Xaeni tərk etməyə və şimala Baesə tərəf çıxmağa sövq etdi. Alfonso irəliyə Lamançanın cənub hissəsinə üz tutdu. , Karakuel, Banavente və Pyedrabuena qəsrləri yenildi. Bu bəhanə ilə müsəlmanlarla “dostluğunu”(1198-1200 illərdə o Afrikada əlmohadlara xidmət edirdi) və kastiliyalılara qarşı nifrətini unudan VII Güclü Navarralı Sançonun (1154-1234, 1194 ildən hakimiyətdə) başçılığı ilə 200 cəngavər də səlibçilərə qoşuldu. Qoşun toplandı və həlledici döyüş üçün hazır idi. Yolda ikən kral, onların seyrəlmiş saylarını iki dəfə üstələyən nəhəng müsəlman ordusunun, şəxsən xəlifənin başçılığı altında, Kastilya ilə Əndəlusu ayıran Syerra-Morenanın dərinliklərində, ora aparan yeganə keçid Muradalın arxasında cəmləşdiyini öyrəndi. Qoşunun başqa komandanları ilə məşvərətləşib, Kastiliya kralı Salvatyerranı müsəlmanların əlində buraxıb onları qarşılamağa qərara aldı. Lakin, 13 iyunda şırıma yaxınlaşanda, kral gördü ki o ən dar və hündür yerində müsəlmanlar tərəfindən qapanıb. Azuqə və təçhizat ehtiyatları tükənməkdə idi və artıq Toledoya qayıtmaq barədə danışmağa başladılar ki, (həmişə belə hallarda olduğu kimi) axşam bir nəfər çoban Muradalın yanından keçməklə növbəti (Puerto del Rey?) kanyonuna başqa yol göstərdi. Bu cığırla xristianlar Massa del Rey düzünə çıxdılar və düşərgə saldılar. O yol hətta kalatravalılara da naməlum idi, və bu işdən sonra yoxa çıxan çobanı, çoxları Madridin himayədarı, müqəddəs İsidor sandılar. Alfonso keçdi və, dağ yamaclarından cənubda Tolosanın düzənliklərində (ispanca “navas”), Xaendən 64 km şimala, Hisn əl-İqab adlandırılan yerdə(ya da əl-Ukab; ispanca Kastilyo de la Kvesta, dağ qəsri, indi Kastro Ferral) qoşunlarını döyüş qaydasında yerləşdirərək Əndəlusa daxil oldu. Kolluqlu, kəsişən ərazidə. Məhz burada rekonkistanın ən böyük döyüşü baş verdi.
Döyüşün başlaması
14 və 15 iyulda hər iki tərəf qoşunlarını meydana – arxada ehtiyatı saxlayaraq, mərkəz və cinahlara üç alayı bir xəttə çıxarırdılar. Müsəlmanlarda əlavə qabaqda, yüngül silahlanmış bərbərlərdən, ərəblərdən və oxçular dəstəsindən avanqard da durmuşdu, döyüş onların xristianların sıralarına təhrikçi hücumu ilə başladı. Xəlifənin özü, 10 min –qvardiyaçı-zəncinin əhatəsində vəzir Əbu Səid ben Cami ilə aryerqardda idi. Qvardiyaçılar san ki bir birilərinə zəncirlənmişdilər(əslində bu, ola bilsin ki zəncirlənmiş adi payalı çəpər idi). Əmir-əl-üməra qırmızı çadırın qarşısında, bir əlində qılın o birisində Quran, əynində sələfi Əbd əl-Möminin qara paltarı, qalxanın üstündə oturmuşdu, həm də -İbn Əli Zarın yazdığına görə -eyni vaxtı xəlifə atının yüyənini də saxlayırdı. (Qələbədən sonra Alfonso papaya xəlifənin bayrağını –o bizim vaxta qədər qalır,-amma bəziləri onu ən-Nəsirin çadırın parçası hesab edirlər, qənimət kimi göndərdi.) A.Uisinin qiymətləndirməsinə görə, xristianların sayı 70-80 min, müsəlman tarixçisi onların sayını 160 min göstərir, əlmohadların tərəfində isə 100-150 min nəfərlik qoşun vardı. Rodriqo Himenes müsəlman süvarilərinin sayını 80 min nəfər göstərir. Məlumatlar var ki, Alarkos və Las Navasda əlmohadların tərəfində türk-oxçular dəstəsi (agziz) vuruşub. Amma onların piyada ya da atlı olması aydın deyil, lakin Rodriqo Himenes Las Navasda “parflarabənzər”, yəni süvari müsəlman oxçuları təsvir edir (similis Parthis saggitarum).
Lakin hər iki gün iş qarşılıqlı atışma ilə bitirdi, “biz rəqib haqqında daha çox öyrənmək istəyirdik –onun sayı, yerləşməsi və vəziyəti barədə” (VIII Alfonsonun papaya məruzəsindən). Xristianların astagəlliyini ən-Nəsir zəiflik kimi qəbul etdi, və artıq Baesa və Xaenə, tezliklə əsir götürəcəyi üç xristian padşahın qoşunlarını güddüyü barədə məktublar göndərdi. Nəhayət, 16 iyunda herold döyüş gününü elan etdi. Xristianlar gecə yarısı oyandı, messanı dinlədilər və, “qələbə ya ölümə hazır” düşərgədən çıxdılar. Sübh tezdən onlar 3 korpusla: Pedro Araqonlunun rəhbərliyi ilə sol cinah, Sanço Navarralının-sağ, mərkəzdə Diyeqo Lopes de Aronun avanqardı, və əsas qüvvələr hərbi ordenlər Qonsalo Nunyes de Laranın komandası altında. VIII Alfonso özü Rodriqo Himeneslə, kastiliyalı zadəganların ikinci xətti və hərbi ordenlərin arxasında, aryerqrdda qaldı. O ki qaldı döyüşdə iştirak edən yığma qoşunlara, Ceyms Pauersin təbirincə, “əgər iştirakları barədə elan edən bütün icmalar, doğrudan da bunu etsəydilər, onda qoşunların sütunu Santanderaya qədər uzanardı”.
Təsvirlərdən görünür ki şəhərli qoşunları hər üç alayda, o cümlədən Navarralı Sançonun başçılığı altında sağ cinahda Avila, Seqoviya, Medina del Kampo və Toldeo yığması. Alarkona kabalyerosları da döyüşdə idi. Ancaq Las Navasdakı başqa milislərin(yığma qoşun) təstiqlənmiş başqa siyahısını tərtib etmək imkanı yoxdur. Hulio Qonsales Talavera, Madrid, Uete, Kuenkinin, Alarkon, Sorii, Sepulved, Kuellar, Atyens, Burqos, Karrionun və “sairənin” milisinin adını çəkir, lakin hər hansı bir istinad göstərmir. Şəhər piyadaları hər iki cinahda süvarilərlə qarışıq idi ki rəqib onları yandan ala bilməsin (Alfonsonun papaya məktubu), yaxud təcrübəsiz piyadalar müsəlmanların təzyiqi altında təşvişə düşüb qaçmasın (Rodriqo Himenesin xronikası). Piyadalar arasında oxçu çox idi.
Döyüşün gedişi
Vuruş sübh tezdən, bazar ertəsi, hicri 609 ilin səfər ayının 15, 16 iyul 1212, xristianlar müsəlman avanqardına hücum etdilər, onu dağıtdılar və əsas qüvvələrin üzərinə yeridilər. Sonra qoşunlar, bir neçə saat ərzində heç bir tərəfin uğur qazanmadığı əlbəyaxaya girişdilər. Bu vaxt xəlifə rezervinin bir hissəsini döyüşə apardı, və xristianlar tərəddüd etməyə başladılar, döyüşçülərin bir hissəsi(dəqiq bəlli deyil kimlər) qaçmağa üz qoydular. Bu böhranlı vəziyətdə kral anladı ki ikinci Alarkosa dözə bilməz, və axıracan döyüşərək ölmək qərarına gəldi. O Rodriqo Himenesa müraciət edərək dedi: “ Arxiyepiskop, deyəsən biz burada ölməli olacağıq”. Və olduqca nikbin cavab eşitdi: “Heç də yox! Siz burada düşməni zəbun edəcəksiniz!” Sonra Rodriqo öz rezerv dəstəsi ilə və (üzərində İsanın, Məryəmin təsviri; onu kanonik Dominqo Paskual daşıyırdı ) Toledonun sancağı ilə müsəlmanlara zərbə endirdi; üzərində Kastiliyanın heraldik nişanları olan kral sancağını daşıyan Alvaro Nunyes de Laranın ardınca, eyni vaxtı həm də qaçanları geri, sıraya qayıtmağa çağıraraq. Aryerqardın, və ola bilsin Pedro və Sançonun, qüvvələri ilə dəstəklənən sancaq döyüş meydanı üzərində qalxanda, uğur müsəlmanlardan üz çevirməyə başladı, və onlar geri çəkilməyə başladı. Əndəluslular birinci qaçmağa başladılar. (Sonra ən-Nəsir onlara başçılıq edən əmirləri edam etdirdi). Ən-Nəsir özü də döyüşdən Xaen istiqamətində oradan isə Mərakəşə qaçdı. Narbonnlu Arno-Amorinin yazdığı kimi, o hələ gecə məğlubiyəti hiss edərək, xəzinələrlə dolu dəvələrini və qatırlarını döyüş ərəfəsindəki gecə oradan yola salmışdı. Bundan sonra afrikalı qoşunlar geri çəkilməyə başladı, və tezliklə böyük itkilərlə, xristian süvariləri tərəfindən təqib edilərək qaçdılar. Xristianlar əsir götürmürdü, 22 km məsafədə, deyilənlərə görə, guya müsəlmanlardan 60-100 min arası ölən vardı. Xristianların itkiləri müxtəlif mənbələrə görə 25-115 min arasında idi. Xristianların ələ keçirdikləri qəniməti daşımaq üçün 2000 qatır lazım gəldi. Onun əsas hissəsi araqonlulara qaldı. 18 iyulda xritisnlar Las-Navası tərk etdilər, Bilçes, Ferral, Banyos və Tolosa qəsrlərini tutdular və orada qarnizon qoydular. 1150 ildən bu yana ilk dəfə Əndəlus və Alqarveyə yol açıldı. Baes(19 iyul) və Ubeda(23 iyul) yenildilər, onların divarları uçuruldu, tarlalar məhv edildi, evlər yağmalandı, əhali isə təslim şərtlərinə zidd olaraq qul kimi aparıldı. Ancaq qaliblərin arasında baş vermiş taun Alfonsonu Toledoya qayıtmağa və qoşunları buraxmağa məcbur etdi.
Döyüşün sonu
Yolda o, döyüşə gecikən hersoq VI Avstriyalı Leopoldla qarşılaşdı. Toledoda böyük, təntənəli prosesiya ilə qarşılanaraq, VIII Alfonso (qələbə xətrinə hətta öz gerbini dəyişən) VII Sançoya bir neçə sərhədyanı qəsri verdi, Leonlu Alfonsla müsəlmanlara qarşı ittifaq barədə razılaşdı, papaya namə göndərdi(IV İnokenti onu Romada bəyan etdi) və bütün xristian aləmindən təbriklər qəbul etməyə başladı. Hətta Vinçester annalları bu qələbəni qeyd etdilər, Narbonnlu Arnoya görə 60 min müsəlman öldürüldü, onun məktubunu Qərbi Avropanın bütün monastırları aldı. Narbonnun arxiyepiskopu hesab edirdi ki, bu albiqoy bidəti üzərindəki qələbənin təstiqidir və ümumiyətlə katolik inancın təntənəsidir.
Nəticələr
Əslində Las Navas de Tolosa döyüşünün, (60 min müsəlmanın öldürüldüyü) Baesanın yenilməsi və Quadalkuivirin yuxarılarındakı vadiyə reyddən başqa, birbaşa mühüm nəticələri olmadı. Lakin bu müsəlmanların yenilməzliyi barədə əfsanəyə İspaniyada son qoydu və İspaniyanın cənubunun istilasına yol açdı. 1213 fevralında, sərt qışa baxmayaraq, kral qoşunu Las Kevas və Əlkalaya apardı, mayda o strateji vacib şəhər olan Əlkarası aldı. Lakin iyulda, Əndəlusda müstəqil reyd aparan Təlaver qoşunu Əlkala de Quadayra yanında Sevilya hakimi tərəfindən darmadağın edildi. Öz növbəsində, Tahoya hücumdan ağır qənimət yükü ilə qayıdan Kordova qubernatorunun oğlu Toledonun qoşunu tərəfindən hücuma məruz qaldı və məğlub edildi. Qaliblər təntənəli surətdə yaraq –yasağı, atları və məğlub edilmiş əndəlusluların və bərbərlərin başlarını şəhərlərinə gətirdilər.
Həmin il 34 yaşında xəlifə ən-Nəsir öldü.
Qələbə xristianlara birbaşa nəticələr vermədi. Kastiliyalıların uğurları 6 oktyabr 1214 ildə Alfonsonun qəfil ölümü ilə bitdi. Həmin il Diyeqo Lopes de Aro və Pedro Fernandes de Kastro öldülər. Las Navasın qəhrəmanları –Fernando və Qonsalo de Lara -1218 ildə Kastiliyadan qovuldular və xəlifənin xidmətində öldülər. Bir neçə illiyə xristian hücumu dayandı. Lakin VIII Alfonsonun nəvəsi III Fernandonun uğurları Rekonkistanın bu qələbələrinə borclu idi. Navarra üçün Las Navas onun rekonkistada iştirakının hüdudu oldu. İnnən belə müsəlmanlarla artıq sərhədi olmayan bu dövlət Fransa siyasi orbitinə cəlb edilir. Güclü Sanço Navarra taxtında sonuncu ispan sülaləsi nümayəndəsi oldu.
Əlmohadlar üçün Las Navas sonun əvvəli oldu. Las Navas de Tolosa məğlubiyəti ilə Kordovanın yenilməsi arasında 1212-1236 illər barədə İbn Xəldun yazırdı: “əl-Əndəlus, daxilindəki şəhərlər və qəsrlər qədər padşahların olduğu özünəməxsus ölkə təəsuratı oyadırdı”
Xristian feodallar üçün ərazi ekspansiyası üçün yeni imkanlar açıldı.
İstinadlar
Mənbə
- -Битва при Лас Навас де Толоса (16 июля 1212 г.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Las Navas de Tolosa doyusu yaxud el Ukab doyusu ispan Batalla de Las Navas de Tolosa ereb معركة العقاب rekonkistanin en boyuk doyusu 16 iyul 1212 ilde Kastiliya Araqon Navarra ve Portuqaliyanin birlesmis quvveleri ile Elmohadlarin ordulari arasinda bas vermis doyus Muselmanlarin strateji meglubiyeti ile neticelenmisdi Doyus xristianlarin muselmanlari Pireney yarimadasindan qovulmasini sertlendiren donus noqtesi hesab olunur Las Navas de Tolosa doyusuRekonkistaLas Navas de Tolosa doyusuTarix 16 iyul 1212Yeri Xaen Endelus IspaniyaSebebi RekonkistaNeticesi Muselmanlarin meglubiyetiMunaqise terefleriElmohadlar turk konulluleri Kastiliya kralligi Araqon kralligi Portuqaliya kralligi Navarra kralligi Cengaver ordeni Fransa kralligi konulluleri konulluleriKomandan lar merkez sag cinah sol cinahTereflerin quvvesixristian menbelerinde xeyli sisirdilir mubahiseliItkilerxristian menbelerinde xeyli sisirdilir mubahiseli Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyus erefesi siyasi ve herbi veziyetBoyuk 1199 ilde olumunden sonra onun fersiz xelefi genc Mehemmed ibn Ebu Yusuf yaxud Mehemmed en Nesir xristianlar onu Miramamolin adlandirirdilar 1199 1213 Elmohadlarin Tunisde ve Elcezairde nufuzlarinin berpasi ile mesgul oldu Veziri Ibn Caminin ona tesiri boyuk idi Xelife ile ateskes rejimine razilasmisdi Ve indi xristianlarin gore revans almaq ucun imkanlari yarandi Sonraki onillik erzinde Kastiliya oz serhed istehkamlarini guclendirdi ordusunun sayini artirdi ve yarimadanin basqa xristian dovletleri ile elaqelerini mohkemlendirdi Xristianlarin feallasmasi 1210 ilde Alfonso qerara geldi Muselmanlarla razilasmani pozaraq kolonizasiyasini basladi 1211 ilde kral Madrid Qvadalaxara Kuenki ve Ukles seherlerinin yigma qosunlarini Hetive ve Araliq denizi uzerine basqina apardi Bu torpaqlar bosaldildi coxlu qalalar dagidildi xeyli insan esir aparildi Gorunduyu kimi muselmanlarla Ispaniyada VIII esrde ilk toqqusmalardan ferqli olaraq yerli roman ehalisinin davamcilari bu defe muselmanlara qarsi xristian krallar terefinde feal istirak edirdi Elbette 500 il erzinde cox sey deyismisdi xristianlarin dusergesindeki o zamanki ziddiyetler indi muselman dusergesinde daha cox idi baxmayaraq ki xristian dovletler da bir biri ile didisirdi Yeqin ki erebler de yerli ehaliye 500 il evveli xilaskarlar kimi gorsenmirdi Muselmanlarin eks tedbirleri Bu texribata cavab olaraq en Nesir Afrikadan Kordovaya xristian menbelerine gore 120 min atli ve 300 min piyada qosunun basinda geldi Bezi vassal Endelus emirleri ona qosuldu ve 1211 ilin yayi elmohadlar Lamancanin cenubundaki son qalasini muhasireye aldi Alfonso yene yuruse basladi amma seher icmalari ona yeterince destek vermediler Kastilyalilar komeksiz halda avqustda teslim olan Salvatyerraya yardim etmekde aciz qaldilar Lakin xelife ucun bu Pirrus qelebesi idi Salvatyerranin mudafiecileri Kastiliya quvvesini toplayana qeder qalani elde saxladilar Doyus hazirliqlariRoma papasi III Inokentini tesvir eden XIII esr freskasi 1211 ilin sentyabrinda Alfonso butun vassallarini 16 mayda onun yanina gelmeye cagirdi Toledo Arxiyepiskopu ve gelecek tarixci 1170 1247 Fransaya Seqoviyanin yepiskopu Jerardo ise Romaya yardim istemeye getdiler Roma papasi boyuk selib yurusu teskil etdi Boyuk pontifik 1212 aprelinde qosulmayanlari o dunyada cezalandirmaqla qosulanlari ise cennetle mujdeleyerek butun kilselere ve dunyevi icmalari ispan krallarinin yurusune qosulmaga cagirdi O elece de Santyaqo ve Toledo arxiyepiskoplarina ve ya her hansi basqasini onlara belelerini kilseden uzaqlasdirmaq huququ vererek muselmanlarla her cur razilasmadan cekindirmek emrleri verdi Romada xususi tenteneli ayinler kecirildi Muselman menbelerine gore 1212 kampaniyasi erefesinde xristianlar Portuqaliyadan Istanbula qeder yardim yalvarislarinda bulundular Lakin ingilislerin hucumundan ehtiyat eden cenuba getmekden cekindi Nant yepiskopu Joffrua simalin yegane yurusde istirak eden maqnati idi Cenubi Fransadan Bretan Limojdan Sentonj Bordo Lombardiya ve Qavaudon daxil coxsayli piyada ve atli ultramontanos ile arxiyepiskoplar Giyyom Bordo ve Arno Amori Narbonna geldiler Toledoya gelislerini selibciler yehudilerin doyulmesi ile basladilar onlari seher cengaverleri bu isden saxlaya bildi 1212 iyunu Toledoda Ispaniya tarixinin en boyuk xristian ordusu yigildi Zadeganlar o cumleden Kastiliya ve Araqonun 16 onlardan senyoru Diyeqo Lopes de Aro ve alferes Alvaro Nunyes de Lara seherlerin coxsayli qosunlari Tarraqona Barselona Toledo ve oz qosunlari ile daha 4 kastiliyali prelat herbi ordenler tampliyerlerin Santyaqo Pedro Arias bu ordenin kontingenti suvari desteleri ile secilirdi ve Rodriqo Dias magistrlari prioru Gitre Almidos Yene cenubi fransiz ve basqa selibciler VIII Alfonsonun qeyd etdiyine gore 2000 cengaver 10000 basqa suvari ve 50 min piyada Rodriqo Himenes sonra yazirdi ki onlar 10000 den cox cengaver ve 100 min piyadadan ibaret idi Iyunun evvelinde qraf kral II Pere 3000 katalon araqonlu cengaver qosunu ve Lyeiden guclu arbaletciler destesi onlar ucun Pedro VIII Alfonsodan lazimi mevacib almisdi Yene coxsayli portuqal destesi Las Navas de Tolosada portuqal kontingenti terkibinde Mebed cengaverleri atlilari ferqlendiler onlarin krali Gombul II Alfons 1185 1223 1211 ilden hakimiyetde oz kokluyune gore yurusde istira ede bilmedi Yurusun basqa istirakcilari arasinda hetta oz monarxlarinin qadagasina baxmayaraq bir nece leonlu ve efv olunan bir nece qacaq kastiliyali da vardi Umumiyetle Rodriqo Himenesin qeydine gore Kastiliya Araqon Leon Qalisiya Portuqaliya ve Asturiya 10 min kabalyeros ve 100 min piyada cixardilar Kral qosunlari Toledo baglarinda yerlesdirdi ve zeruri pul vesaiti at ve muxtelif amunisiya ile techiz etdi Seher yigma qosunlari yuruse yaraq at ve zeruri her seyle yaxsi techiz olunmus hazir halda geldiler ancaq basqa mesrefleri o cumleden qeyri kastiliyali cengaverlerin gundelik azuqesi umcun 20 solid ve qeyri kastiliyali piyadalar ucun 5 solid araqonlularin ve qeyri nizami puatulularin doyus ve yuk atlarinin ve bunlari olmayan qeyrilerinin cadir araba techizat yaraq ve yuk xerclerini kral xezinesi odeyirdi Arxiyepiskop Rodriqonun hesblamalarina gore ordu ucun tekce qatirlarin sayi 60 min idi 1212 il kampaniyasi kastiliyali ruhaniler ucun onlarin dovlet xerclerine guzeste getdikleri illik gelirlerinin yarisi hesabina basa geldi Yurus qabagi kral olmayanlara amma buna layiq olanlara cengaver rutbesi verdi Tereflerin doyus oncesi emeliyatlariNavarrali Guclu Sanco Las Navas doyusunde Ronselvalyas vitrajlari Dozulmez isti vardi qosunlar leng yigisirdi gozlemeli olurdular Istiye dozumsuz selibcileri bu qiciqlandirirdi Ancaq 20 iyunda qosunlar cenuba Qvadiana vadisine dogru yuruduler Uc sutunla gedirdiler selibciler onlara Diyeqo Lopes basciliq edirdi araqonlular ve kastiliyalilar Iki gunden sonra xelifenin ordusu endeluslular berberler erebler tam guya ki 600 min Sevilyadan Baesa yaxininda dag rayonu Xaene sari hereket etdiler ve burada dayanib hadiselerin gedisini gozlediler 24 iyunda ultramontanos ordunun avanqardi hucumla aldilar ve butun mudafiecilerini qirdilar Seherisi gun oraya krallar ve yuk geldi Fransizlar butun selibcileri bele adlandirirdilar istiden gileylenirdiler ve qayitmagi teklif edirdiler amma onlari yurusu davam etmeyi inandirdilar 27 iyunda xristianlar Qvadiananin dayaz yerlerinde sepelenmis demir bizlerden yan oterek kohne Kalatravani muhasireye aldilar Qala cayin sahili divarla qullelerle ve masinlarla ve Ibn Qadinin 70 eskerile yaxsi mudafie olunurdu II Pedro kalatravali cengaverler ve fransizlarin bir hissesi 30 iyunda esas istehkama hucum etdiler lakin muselmanlar dozduler ve Alfonso 1 iyulda mudafiecilerin azad buraxilmasi qarsiliginda ereblerin kapitulyasiyasini qebul etmeli oldu Esas hissesi araqonlulara ve selibcilere catan yalin qenimeti bolusdurerek krallar Kalatravani oz ordenine qaytardilar Seherin itkisini muselmanlar boyuk qeza kimi qebul etdiler xelife Kalatravanin mudafiesinin teskilatcisi Yusuf ben Kadini eda etdirdi Iki gun sonra arxiyepiskop Giyyom ve selibcilerin ekseriyeti xeyir niyyete ve emele xilaf cixaraq ve ola bilsin ki Kaltravanin teslim edilmesinin bu qeder rehimli sertlerinden ve istiden naraziliq ederek andlarini pozdular ve evlerine qayitdilar Geri qayidarken onlar Toledo seherini talan etmek istediler lakin seherliler darvazalari onlarin uzune bagladilar Ancaq Narbonnlu Arno Amori eslen katalan oz admlari ile Tibo de Blason eslen kastilyali ve onun destesi Vyenna ve bir nece cengaver cemi texminen 130 cengaver ve bir nece piyada kralla qaldilar Bu barede xeberler xelifeni Xaeni terk etmeye ve simala Baese teref cixmaga sovq etdi Alfonso ireliye Lamancanin cenub hissesine uz tutdu Karakuel Banavente ve Pyedrabuena qesrleri yenildi Bu behane ile muselmanlarla dostlugunu 1198 1200 illerde o Afrikada elmohadlara xidmet edirdi ve kastiliyalilara qarsi nifretini unudan VII Guclu Navarrali Sanconun 1154 1234 1194 ilden hakimiyetde basciligi ile 200 cengaver de selibcilere qosuldu Qosun toplandi ve helledici doyus ucun hazir idi Yolda iken kral onlarin seyrelmis saylarini iki defe usteleyen neheng muselman ordusunun sexsen xelifenin basciligi altinda Kastilya ile Endelusu ayiran Syerra Morenanin derinliklerinde ora aparan yegane kecid Muradalin arxasinda cemlesdiyini oyrendi Qosunun basqa komandanlari ile mesveretlesib Kastiliya krali Salvatyerrani muselmanlarin elinde buraxib onlari qarsilamaga qerara aldi Lakin 13 iyunda sirima yaxinlasanda kral gordu ki o en dar ve hundur yerinde muselmanlar terefinden qapanib Azuqe ve techizat ehtiyatlari tukenmekde idi ve artiq Toledoya qayitmaq barede danismaga basladilar ki hemise bele hallarda oldugu kimi axsam bir nefer coban Muradalin yanindan kecmekle novbeti Puerto del Rey kanyonuna basqa yol gosterdi Bu cigirla xristianlar Massa del Rey duzune cixdilar ve duserge saldilar O yol hetta kalatravalilara da namelum idi ve bu isden sonra yoxa cixan cobani coxlari Madridin himayedari muqeddes Isidor sandilar Alfonso kecdi ve dag yamaclarindan cenubda Tolosanin duzenliklerinde ispanca navas Xaenden 64 km simala Hisn el Iqab adlandirilan yerde ya da el Ukab ispanca Kastilyo de la Kvesta dag qesri indi Kastro Ferral qosunlarini doyus qaydasinda yerlesdirerek Endelusa daxil oldu Kolluqlu kesisen erazide Mehz burada rekonkistanin en boyuk doyusu bas verdi Doyusun baslamasiRodriqo Himenes de Radanin latin dilinde yazdigi De rebus Hispaniae eseri xristianlarin bu doyusle bagli esas melumat menbeyi sayilir 14 ve 15 iyulda her iki teref qosunlarini meydana arxada ehtiyati saxlayaraq merkez ve cinahlara uc alayi bir xette cixarirdilar Muselmanlarda elave qabaqda yungul silahlanmis berberlerden ereblerden ve oxcular destesinden avanqard da durmusdu doyus onlarin xristianlarin siralarina tehrikci hucumu ile basladi Xelifenin ozu 10 min qvardiyaci zencinin ehatesinde vezir Ebu Seid ben Cami ile aryerqardda idi Qvardiyacilar san ki bir birilerine zencirlenmisdiler eslinde bu ola bilsin ki zencirlenmis adi payali ceper idi Emir el umera qirmizi cadirin qarsisinda bir elinde qilin o birisinde Quran eyninde selefi Ebd el Mominin qara paltari qalxanin ustunde oturmusdu hem de Ibn Eli Zarin yazdigina gore eyni vaxti xelife atinin yuyenini de saxlayirdi Qelebeden sonra Alfonso papaya xelifenin bayragini o bizim vaxta qeder qalir amma bezileri onu en Nesirin cadirin parcasi hesab edirler qenimet kimi gonderdi A Uisinin qiymetlendirmesine gore xristianlarin sayi 70 80 min muselman tarixcisi onlarin sayini 160 min gosterir elmohadlarin terefinde ise 100 150 min neferlik qosun vardi Rodriqo Himenes muselman suvarilerinin sayini 80 min nefer gosterir Melumatlar var ki Alarkos ve Las Navasda elmohadlarin terefinde turk oxcular destesi agziz vurusub Amma onlarin piyada ya da atli olmasi aydin deyil lakin Rodriqo Himenes Las Navasda parflarabenzer yeni suvari muselman oxculari tesvir edir similis Parthis saggitarum Lakin her iki gun is qarsiliqli atisma ile bitirdi biz reqib haqqinda daha cox oyrenmek isteyirdik onun sayi yerlesmesi ve veziyeti barede VIII Alfonsonun papaya meruzesinden Xristianlarin astagelliyini en Nesir zeiflik kimi qebul etdi ve artiq Baesa ve Xaene tezlikle esir gotureceyi uc xristian padsahin qosunlarini gudduyu barede mektublar gonderdi Nehayet 16 iyunda herold doyus gununu elan etdi Xristianlar gece yarisi oyandi messani dinlediler ve qelebe ya olume hazir dusergeden cixdilar Subh tezden onlar 3 korpusla Pedro Araqonlunun rehberliyi ile sol cinah Sanco Navarralinin sag merkezde Diyeqo Lopes de Aronun avanqardi ve esas quvveler herbi ordenler Qonsalo Nunyes de Laranin komandasi altinda VIII Alfonso ozu Rodriqo Himenesle kastiliyali zadeganlarin ikinci xetti ve herbi ordenlerin arxasinda aryerqrdda qaldi O ki qaldi doyusde istirak eden yigma qosunlara Ceyms Pauersin tebirince eger istiraklari barede elan eden butun icmalar dogrudan da bunu etseydiler onda qosunlarin sutunu Santanderaya qeder uzanardi Tesvirlerden gorunur ki seherli qosunlari her uc alayda o cumleden Navarrali Sanconun basciligi altinda sag cinahda Avila Seqoviya Medina del Kampo ve Toldeo yigmasi Alarkona kabalyeroslari da doyusde idi Ancaq Las Navasdaki basqa milislerin yigma qosun testiqlenmis basqa siyahisini tertib etmek imkani yoxdur Hulio Qonsales Talavera Madrid Uete Kuenkinin Alarkon Sorii Sepulved Kuellar Atyens Burqos Karrionun ve sairenin milisinin adini cekir lakin her hansi bir istinad gostermir Seher piyadalari her iki cinahda suvarilerle qarisiq idi ki reqib onlari yandan ala bilmesin Alfonsonun papaya mektubu yaxud tecrubesiz piyadalar muselmanlarin tezyiqi altinda tesvise dusub qacmasin Rodriqo Himenesin xronikasi Piyadalar arasinda oxcu cox idi Doyusun gedisiVurus subh tezden bazar ertesi hicri 609 ilin sefer ayinin 15 16 iyul 1212 xristianlar muselman avanqardina hucum etdiler onu dagitdilar ve esas quvvelerin uzerine yeridiler Sonra qosunlar bir nece saat erzinde hec bir terefin ugur qazanmadigi elbeyaxaya girisdiler Bu vaxt xelife rezervinin bir hissesini doyuse apardi ve xristianlar tereddud etmeye basladilar doyusculerin bir hissesi deqiq belli deyil kimler qacmaga uz qoydular Bu bohranli veziyetde kral anladi ki ikinci Alarkosa doze bilmez ve axiracan doyuserek olmek qerarina geldi O Rodriqo Himenesa muraciet ederek dedi Arxiyepiskop deyesen biz burada olmeli olacagiq Ve olduqca nikbin cavab esitdi Hec de yox Siz burada dusmeni zebun edeceksiniz Sonra Rodriqo oz rezerv destesi ile ve uzerinde Isanin Meryemin tesviri onu kanonik Dominqo Paskual dasiyirdi Toledonun sancagi ile muselmanlara zerbe endirdi uzerinde Kastiliyanin heraldik nisanlari olan kral sancagini dasiyan Alvaro Nunyes de Laranin ardinca eyni vaxti hem de qacanlari geri siraya qayitmaga cagiraraq Aryerqardin ve ola bilsin Pedro ve Sanconun quvveleri ile desteklenen sancaq doyus meydani uzerinde qalxanda ugur muselmanlardan uz cevirmeye basladi ve onlar geri cekilmeye basladi Endeluslular birinci qacmaga basladilar Sonra en Nesir onlara basciliq eden emirleri edam etdirdi En Nesir ozu de doyusden Xaen istiqametinde oradan ise Merakese qacdi Narbonnlu Arno Amorinin yazdigi kimi o hele gece meglubiyeti hiss ederek xezinelerle dolu develerini ve qatirlarini doyus erefesindeki gece oradan yola salmisdi Bundan sonra afrikali qosunlar geri cekilmeye basladi ve tezlikle boyuk itkilerle xristian suvarileri terefinden teqib edilerek qacdilar Xristianlar esir goturmurdu 22 km mesafede deyilenlere gore guya muselmanlardan 60 100 min arasi olen vardi Xristianlarin itkileri muxtelif menbelere gore 25 115 min arasinda idi Xristianlarin ele kecirdikleri qenimeti dasimaq ucun 2000 qatir lazim geldi Onun esas hissesi araqonlulara qaldi 18 iyulda xritisnlar Las Navasi terk etdiler Bilces Ferral Banyos ve Tolosa qesrlerini tutdular ve orada qarnizon qoydular 1150 ilden bu yana ilk defe Endelus ve Alqarveye yol acildi Baes 19 iyul ve Ubeda 23 iyul yenildiler onlarin divarlari ucuruldu tarlalar mehv edildi evler yagmalandi ehali ise teslim sertlerine zidd olaraq qul kimi aparildi Ancaq qaliblerin arasinda bas vermis taun Alfonsonu Toledoya qayitmaga ve qosunlari buraxmaga mecbur etdi Doyusun sonuYolda o doyuse geciken hersoq VI Avstriyali Leopoldla qarsilasdi Toledoda boyuk tenteneli prosesiya ile qarsilanaraq VIII Alfonso qelebe xetrine hetta oz gerbini deyisen VII Sancoya bir nece serhedyani qesri verdi Leonlu Alfonsla muselmanlara qarsi ittifaq barede razilasdi papaya name gonderdi IV Inokenti onu Romada beyan etdi ve butun xristian aleminden tebrikler qebul etmeye basladi Hetta Vincester annallari bu qelebeni qeyd etdiler Narbonnlu Arnoya gore 60 min muselman olduruldu onun mektubunu Qerbi Avropanin butun monastirlari aldi Narbonnun arxiyepiskopu hesab edirdi ki bu albiqoy bideti uzerindeki qelebenin testiqidir ve umumiyetle katolik inancin tentenesidir NeticelerEslinde Las Navas de Tolosa doyusunun 60 min muselmanin oldurulduyu Baesanin yenilmesi ve Quadalkuivirin yuxarilarindaki vadiye reydden basqa birbasa muhum neticeleri olmadi Lakin bu muselmanlarin yenilmezliyi barede efsaneye Ispaniyada son qoydu ve Ispaniyanin cenubunun istilasina yol acdi 1213 fevralinda sert qisa baxmayaraq kral qosunu Las Kevas ve Elkalaya apardi mayda o strateji vacib seher olan Elkarasi aldi Lakin iyulda Endelusda musteqil reyd aparan Telaver qosunu Elkala de Quadayra yaninda Sevilya hakimi terefinden darmadagin edildi Oz novbesinde Tahoya hucumdan agir qenimet yuku ile qayidan Kordova qubernatorunun oglu Toledonun qosunu terefinden hucuma meruz qaldi ve meglub edildi Qalibler tenteneli suretde yaraq yasagi atlari ve meglub edilmis endeluslularin ve berberlerin baslarini seherlerine getirdiler Hemin il 34 yasinda xelife en Nesir oldu Qelebe xristianlara birbasa neticeler vermedi Kastiliyalilarin ugurlari 6 oktyabr 1214 ilde Alfonsonun qefil olumu ile bitdi Hemin il Diyeqo Lopes de Aro ve Pedro Fernandes de Kastro olduler Las Navasin qehremanlari Fernando ve Qonsalo de Lara 1218 ilde Kastiliyadan qovuldular ve xelifenin xidmetinde olduler Bir nece illiye xristian hucumu dayandi Lakin VIII Alfonsonun nevesi III Fernandonun ugurlari Rekonkistanin bu qelebelerine borclu idi Navarra ucun Las Navas onun rekonkistada istirakinin hududu oldu Innen bele muselmanlarla artiq serhedi olmayan bu dovlet Fransa siyasi orbitine celb edilir Guclu Sanco Navarra taxtinda sonuncu ispan sulalesi numayendesi oldu Elmohadlar ucun Las Navas sonun evveli oldu Las Navas de Tolosa meglubiyeti ile Kordovanin yenilmesi arasinda 1212 1236 iller barede Ibn Xeldun yazirdi el Endelus daxilindeki seherler ve qesrler qeder padsahlarin oldugu ozunemexsus olke teesurati oyadirdi Xristian feodallar ucun erazi ekspansiyasi ucun yeni imkanlar acildi IstinadlarMenbe Bitva pri Las Navas de Tolosa 16 iyulya 1212 g