Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Axundov Məhəmmədsadıq Molla Ruhulla oğlu (1887, Həştərxan, Həştərxan qəzası[d], Həştərxan quberniyası, Rusiya imperiyası – 1940-cı illər, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — ictimai xadim, jurnalist, publisist, tərcüməçi və teatr tənqidçisi.Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası "Hümmət" təşkilatının üzvü.
| Məhəmmədsadıq Axundov | |
|---|---|
| Məhəmmədsadıq Molla Ruhulla oğlu Axundov | |
 | |
| Doğum tarixi | 1887 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1940-cı illər |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Molla Ruhulla Məmmədzadə |
| Fəaliyyəti | tənqidçi, tərcüməçi, publisist |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Məhəmmədsadıq Axundov Həştərxanda ruhani ailəsində anadan olmuşdur. Bakıda 2-ci dərəcəli rus-müsəlman məhəllə məktəbini (1901) və sənət məktəbinin ikinci sinfini (1903 və ya 1905) bitirmişdir. 1905-ci ildə ailəsi ilə Bakıya gəlib, tərəqqipərvər gənclərə qoşulmuş, mətbuatda işləməyə başlamışdır. Dostları arasında A.Çaparidze, S.Əfəndiyev, A.Vışinski kimi məşhur inqilabçılar olmuşdur. Özü yazır ki, o zaman mən "...gizli çıxan "Hümmət"də işləmişəm. Ən çox intibahnamələrin tərcüməsi ilə məşğul olurdum və onların türk dilində tərtib edirdim. Mənim mənzilimdə o zaman hektoqraf gizlədilmişdi, Soltanməcid Əfəndiyev bununla intibahnamələr çap edirdi".
Bolşevik qəzetləri "Qudok" və "Prizıv"da işləyib, inqilabi-publisist məktəbi keçmişdir. "Bakinski raboçi"nin də bir neçə nömrəsinin hazırlanıb buraxılmasında iştirak etmişdir. Bu qəzet bağladılandan sonra "Proletarskaya jizn" qəzetini çıxarmaq üçün M.Axundovun adına icazə alınır, lakin sonra bu icazə hökumət tərəfindən geri götürülür.Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyası "Hümmət" təşkilatının fəal üzvlərindən biri olmuşdur.
Fəaliyyəti
"İrşad" qəzetində jurnalistlik və publisist fəaliyyətinə başlamış, "Kaspi", "Tərəqqi", "İqbal", "", "Yeni füyuzat", "" və s. dövri mətbuatda iştirak etmişdir. "Ümumi mənfəətli cib dəftərçəsi və müsəlmani-rusi-təqvim" düzəltmiş, "Rəhbəri-sərf' adlı (Qafur Rəşad Mirzəzadə ilə birlikdə) Azərbaycan dilinin qrammatikasına dair iki hissədən ibarət dərslik yazmış (1910–1917), tərcüməçiliklə məşğul olmuşdur.
Ü.Hacıbəyovla yaxınlığı "Leyli və Məcnun" operasının ilk tamaşasına dair dərc etdirdiyi rəylə başlanmışdır. Bundan sonra bəstəkarın "Şeyx Sənan", "Əsli və Kərəm", "Şah Abbas və Xurşid Banu" əsərləri, hətta onların təkrar tamaşaları haqqında müntəzəm olaraq yazılarla çıxış etdiyindən, müasirləri onu "Hacıbəyovun xeyirxahı" adlandırırdılar. Bununla belə, Axundov "Ər və arvad" musiqili komediyasına verilən səhnə quruluşunu kəskin tənqid etmişdi. Hacıbəyovun sağlığında onun haqqında dərc olunmuş tərcümeyi-hal səciyyəli ilk yazı, habelə, "Şeyx Sənan" operasının musiqi parçalarından "Ər və arvad" musiqili komediyasında istifadə edildiyinə dair ilk məlumat da Axundova məxsusdur. Axundov həqiqətən çox sevdiyi, "Allah vergisi" saydığı yaradıcılığına valeh olduğu bəstəkarı rus oxucularına "müsəlman aləmində operanın pioneri" kimi təqdim etmiş, Hacı Baba Şərifovun "Mehrimah" operasını "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Şah Abbas və Xurşid Banu" əsərlərindən "qəsb və tərtib" edilən oğurluq adlandırmışdır.
Rus və fars dillərini mükəmməl bilir, tərcümə ilə müntəzəm məşğul olurdu. Qərb, rus və Şərq ədəbiyyatından ancaq klassik əsərləri tərcümə etməyin tərəfdarı idi. Bu fikri Lev Tolstoyun "Üç sual" kitabçasının Azərbaycan dilində nəşri münasibətilə çap etdirdiyi məqalədə aydın ifadə edərək yazırdı ki, Tolstoyun çox faydalı olan əsərləri "həm məktəb uşaqlarını və həm də saqqallı uşaqları tərbiyə edir". "", "Şerlok Holms" kimi əsərləri oxucuları "fəsad əxlaqa düçar" edən "ucuz ədəbiyyat" qəbilindən hesab etməsi isə, şəksiz, səhv idi. Tərcümələri içərisində bu əsərlər var: İvan Belokonskinin "Zemstho nədir, camaatdan ötrü nə iş görmüşdür və zemstho nə cür gərək olsun" kitabçası (Bakı: Orucovların mətbəəsi, 1909); "Əlibaba və qırx quldur" (I nəşri: 1910, II nəşri: 1916; hər iki nəşr Bakıda, Orucovlar mətbəəsində buraxılmışdır).
Məhəmmədəmin və Məhəmmədəli Rəsulzadələrin, Seyid Hüseyn Sadıqzadənin yaxın qohumu olan M.Axundov 1911-ci il martın 19-da panislamizmin təbliğində ittiham olunaraq həbs edilmişdir. Evində axtarış zamanı panislamizmin təbliği ilə bağlı heç bir fakt aşkar edilmədiyinə görə iki aydan sonra azad olunmuşdur. M.Axundov Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti illərində müxtəlif ictimai işlərdə çalışmış, "Novxanı" adlı istehlak cəmiyyətinin sədri olmuş, "Mərkəzi müsəlman valideyn şurası"nın katibi seçilmişdir.
Sovet dövrü
Sovet dövründə daha qızğın jurnalist və mütərcimlik fəaliyyəti göstərmişdir. 1923-cü ildə "Şərq qadını" jurnalı nəşr edilməyə başlarkən bu jurnalın məsul katibi təyin edilmiş və bu vəzifəyə xidməti çox səmərəli olmuşdur. O, bir tərəfdən "Şərq qadını"nın ətrafına qadınlardan və kişilərdən ibarət istedadlı müəlliflərin toplanması, jurnalın nömrələrinin dolğun, maraqlı çıxması yolunda çalışır, redaksiyaya gələn rusca yazıları ana dilinə tərcümə edir, o biri tərəfdən də "Nazlı xanım", "Qıyıq" və s. imzalarla hekayələr, tənqidi məqalələr yazıb çap etdirirdi. 1929-cu ildə "" jurnalına məsul katib vəzifəsinə köçürülmüşdü. Sonra bir müddət Azərnəşrdə şöbə mudiri və mütərcim işləmişdir. İmzaları: "Xadim", "Tamaşaçı", "Estet", "M.S.", "M.S.A." və s.
Ailəsi
Tanınmış ruhani, ictimai xadim və yazıçı Molla Ruhulla Axundovun oğludur. Molla Ruhulla Axundovun vəhşicəsinə öldürülməsi münasibətilə Mirzə Cəlil "Molla Nəsrəddin"də başsağlığı dərc etmişdi. Məhəmmədsadıq Axundov 1912-ci ildə atasının qətlə yetirilməsi ilə əlaqədar mətbuatda dərc olunmuş materiallarla yanaşı bu yazını da 1913-cü ildə buraxdığı "Şəhidi-mərhum fazil əlhac Molla Ruhulla Axundun əhvalatına dair məcmuədir" kitabına daxil etmişdir.
Əsərləri
- Ümumi mənfəətli cib dəftərçəsi və müsəlmani-rusi təqvim (naşiri Bəradərən Orucov). Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1910;
- Rəhbəri-sərf. Birinci çap. Bakı: "Baku" qəzetəsinin buxariyyə mətbəəsi, 1910 (həmmüəllif);
- Şəhidi-mərhum fazil əlhac Molla Ruhulla Axundun əhvalatına dair məcmuədir. Bakı: İsa bəy Aşurbəylinin "Kaspi" mətbəəsi, 1913;
- Rəhbəri-sərf. İkinci çap. Bakı: "Məktəb"in elektrik mətbəəsi, 1918 (həmmüəllif).
Tərcümələri
- İ.P.Belokonski. Zemstvo nədir, camaatdan ötrü nə iş görmüşdür və zemstvo nə cür gərək olsun (tərc. ed. M.Axundov; naşir. İ.Aşurbəyli). Bakı: Bəradərən Orucovların mətbəəsi, 1909;
- Əlibaba və qırx quldur. Qəribə bir hekayət (ruscadan tərcümə edəni M.Axundov, naşirləri Orucovlar). Bakı: Orucov qardaşları mətbəəsi, 1910;
- Əlibaba və qırx quldur. Qəribə bir hekayədir (ruscadan mütərcimi M.Axundov, nəşriyyati-bəradərən Orucov). İkinci təb. Bakı: Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi, 1916.
İstinadlar
- Cəlil Məmmədquluzadə Ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb. 2008. səh. 45. 2023-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-17.
- Üzeyir Hacıbəyov Ensiklopediyası. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 21.
- Axundov, Məmmədsadıq // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. səh. 119. ISBN .. Archived from the original on 2022-03-10. İstifadə tarixi: 2021-12-23.
- Ceyran Əbdürrəhimova. Azadlığın carçısı. Bakı: Gənclik. 1967. səh. 63.
- Əziz Mirəhmədov. Azərbaycan jurnalistləri və naşirləri (ensiklopediya). Bakı: Ərgünəş. 2013. səh. 26–28.
- "İrşad", 15 yanvar 1908, № 7
- "Açıq söz", 27 aprel 1916, № 170
- "Tərəqqi", 20 sentyabr 1909, № 213
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Axundov Axundov Mehemmedsadiq Molla Ruhulla oglu 1887 Hesterxan Hesterxan qezasi d Hesterxan quberniyasi Rusiya imperiyasi 1940 ci iller Baki Azerbaycan SSR SSRI ictimai xadim jurnalist publisist tercumeci ve teatr tenqidcisi Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi Hummet teskilatinin uzvu Mehemmedsadiq AxundovMehemmedsadiq Molla Ruhulla oglu AxundovDogum tarixi 1887Dogum yeri Hesterxan Hesterxan qezasi d Hesterxan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1940 ci illerVefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIAtasi Molla Ruhulla MemmedzadeFealiyyeti tenqidci tercumeci publisist Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMehemmedsadiq Axundov Hesterxanda ruhani ailesinde anadan olmusdur Bakida 2 ci dereceli rus muselman mehelle mektebini 1901 ve senet mektebinin ikinci sinfini 1903 ve ya 1905 bitirmisdir 1905 ci ilde ailesi ile Bakiya gelib tereqqiperver genclere qosulmus metbuatda islemeye baslamisdir Dostlari arasinda A Caparidze S Efendiyev A Visinski kimi meshur inqilabcilar olmusdur Ozu yazir ki o zaman men gizli cixan Hummet de islemisem En cox intibahnamelerin tercumesi ile mesgul olurdum ve onlarin turk dilinde tertib edirdim Menim menzilimde o zaman hektoqraf gizledilmisdi Soltanmecid Efendiyev bununla intibahnameler cap edirdi Bolsevik qezetleri Qudok ve Priziv da isleyib inqilabi publisist mektebi kecmisdir Bakinski raboci nin de bir nece nomresinin hazirlanib buraxilmasinda istirak etmisdir Bu qezet bagladilandan sonra Proletarskaya jizn qezetini cixarmaq ucun M Axundovun adina icaze alinir lakin sonra bu icaze hokumet terefinden geri goturulur Rusiya Sosial Demokrat Fehle Partiyasi Hummet teskilatinin feal uzvlerinden biri olmusdur Fealiyyeti Irsad qezetinde jurnalistlik ve publisist fealiyyetine baslamis Kaspi Tereqqi Iqbal Yeni fuyuzat ve s dovri metbuatda istirak etmisdir Umumi menfeetli cib deftercesi ve muselmani rusi teqvim duzeltmis Rehberi serf adli Qafur Resad Mirzezade ile birlikde Azerbaycan dilinin qrammatikasina dair iki hisseden ibaret derslik yazmis 1910 1917 tercumecilikle mesgul olmusdur U Hacibeyovla yaxinligi Leyli ve Mecnun operasinin ilk tamasasina dair derc etdirdiyi reyle baslanmisdir Bundan sonra bestekarin Seyx Senan Esli ve Kerem Sah Abbas ve Xursid Banu eserleri hetta onlarin tekrar tamasalari haqqinda muntezem olaraq yazilarla cixis etdiyinden muasirleri onu Hacibeyovun xeyirxahi adlandirirdilar Bununla bele Axundov Er ve arvad musiqili komediyasina verilen sehne qurulusunu keskin tenqid etmisdi Hacibeyovun sagliginda onun haqqinda derc olunmus tercumeyi hal seciyyeli ilk yazi habele Seyx Senan operasinin musiqi parcalarindan Er ve arvad musiqili komediyasinda istifade edildiyine dair ilk melumat da Axundova mexsusdur Axundov heqiqeten cox sevdiyi Allah vergisi saydigi yaradiciligina valeh oldugu bestekari rus oxucularina muselman aleminde operanin pioneri kimi teqdim etmis Haci Baba Serifovun Mehrimah operasini Leyli ve Mecnun Esli ve Kerem Sah Abbas ve Xursid Banu eserlerinden qesb ve tertib edilen ogurluq adlandirmisdir Rus ve fars dillerini mukemmel bilir tercume ile muntezem mesgul olurdu Qerb rus ve Serq edebiyyatindan ancaq klassik eserleri tercume etmeyin terefdari idi Bu fikri Lev Tolstoyun Uc sual kitabcasinin Azerbaycan dilinde nesri munasibetile cap etdirdiyi meqalede aydin ifade ederek yazirdi ki Tolstoyun cox faydali olan eserleri hem mekteb usaqlarini ve hem de saqqalli usaqlari terbiye edir Serlok Holms kimi eserleri oxuculari fesad exlaqa ducar eden ucuz edebiyyat qebilinden hesab etmesi ise seksiz sehv idi Tercumeleri icerisinde bu eserler var Ivan Belokonskinin Zemstho nedir camaatdan otru ne is gormusdur ve zemstho ne cur gerek olsun kitabcasi Baki Orucovlarin metbeesi 1909 Elibaba ve qirx quldur I nesri 1910 II nesri 1916 her iki nesr Bakida Orucovlar metbeesinde buraxilmisdir Baki quberniyasi jandarm idaresinin hazirladigi Mehemmedsadiq Axundovun sekli olan hebs senedi 1911 Mehemmedemin ve Mehemmedeli Resulzadelerin Seyid Huseyn Sadiqzadenin yaxin qohumu olan M Axundov 1911 ci il martin 19 da panislamizmin tebliginde ittiham olunaraq hebs edilmisdir Evinde axtaris zamani panislamizmin tebligi ile bagli hec bir fakt askar edilmediyine gore iki aydan sonra azad olunmusdur M Axundov Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti illerinde muxtelif ictimai islerde calismis Novxani adli istehlak cemiyyetinin sedri olmus Merkezi muselman valideyn surasi nin katibi secilmisdir Sovet dovruSovet dovrunde daha qizgin jurnalist ve mutercimlik fealiyyeti gostermisdir 1923 cu ilde Serq qadini jurnali nesr edilmeye baslarken bu jurnalin mesul katibi teyin edilmis ve bu vezifeye xidmeti cox semereli olmusdur O bir terefden Serq qadini nin etrafina qadinlardan ve kisilerden ibaret istedadli muelliflerin toplanmasi jurnalin nomrelerinin dolgun maraqli cixmasi yolunda calisir redaksiyaya gelen rusca yazilari ana diline tercume edir o biri terefden de Nazli xanim Qiyiq ve s imzalarla hekayeler tenqidi meqaleler yazib cap etdirirdi 1929 cu ilde jurnalina mesul katib vezifesine kocurulmusdu Sonra bir muddet Azernesrde sobe mudiri ve mutercim islemisdir Imzalari Xadim Tamasaci Estet M S M S A ve s AilesiTaninmis ruhani ictimai xadim ve yazici Molla Ruhulla Axundovun ogludur Molla Ruhulla Axundovun vehsicesine oldurulmesi munasibetile Mirze Celil Molla Nesreddin de bassagligi derc etmisdi Mehemmedsadiq Axundov 1912 ci ilde atasinin qetle yetirilmesi ile elaqedar metbuatda derc olunmus materiallarla yanasi bu yazini da 1913 cu ilde buraxdigi Sehidi merhum fazil elhac Molla Ruhulla Axundun ehvalatina dair mecmuedir kitabina daxil etmisdir EserleriUmumi menfeetli cib deftercesi ve muselmani rusi teqvim nasiri Beraderen Orucov Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1910 Rehberi serf Birinci cap Baki Baku qezetesinin buxariyye metbeesi 1910 hemmuellif Sehidi merhum fazil elhac Molla Ruhulla Axundun ehvalatina dair mecmuedir Baki Isa bey Asurbeylinin Kaspi metbeesi 1913 Rehberi serf Ikinci cap Baki Mekteb in elektrik metbeesi 1918 hemmuellif TercumeleriI P Belokonski Zemstvo nedir camaatdan otru ne is gormusdur ve zemstvo ne cur gerek olsun terc ed M Axundov nasir I Asurbeyli Baki Beraderen Orucovlarin metbeesi 1909 Elibaba ve qirx quldur Qeribe bir hekayet ruscadan tercume edeni M Axundov nasirleri Orucovlar Baki Orucov qardaslari metbeesi 1910 Elibaba ve qirx quldur Qeribe bir hekayedir ruscadan mutercimi M Axundov nesriyyati beraderen Orucov Ikinci teb Baki Orucov qardaslarinin elektrik metbeesi 1916 IstinadlarCelil Memmedquluzade Ensiklopediyasi Baki Serq Qerb 2008 seh 45 2023 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 17 Uzeyir Hacibeyov Ensiklopediyasi Baki Serq Qerb 2007 seh 21 Axundov Memmedsadiq Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 seh 119 ISBN 9952 417 14 2 Archived from the original on 2022 03 10 Istifade tarixi 2021 12 23 Ceyran Ebdurrehimova Azadligin carcisi Baki Genclik 1967 seh 63 Eziz Mirehmedov Azerbaycan jurnalistleri ve nasirleri ensiklopediya Baki Ergunes 2013 seh 26 28 Irsad 15 yanvar 1908 7 Aciq soz 27 aprel 1916 170 Tereqqi 20 sentyabr 1909 213