Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Axund Molla Ruhulla Məmmədzadə və ya Molla Ruhulla Axundov (1850, Novxanı, Bakı qəzası – yanvar 1912, Bakı) —— Azərbaycanlı ruhani, ictimai xadimi.
| Molla Ruhulla Məmmədzadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1850 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | yanvar 1912 |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
Həyatı
Axund Molla Ruhulla Məmmədzadə 1850-ci ildə Novxanı kəndində anadan olmuşdur. On beş yaşında ikən Qəzvin şəhərinə gedir. Burada on dörd il təhsil aldıqdan sonra 28 yaşında Novxanıya qayıdır. Əvvəllər Novxanıda, sonralar isə 18 il Bakının Hacı İmaməli məscidində prixod mollası işləyir. Camaatın xahişi ilə eyni zamanda rus-müsəlman məktəblərində şəriət dərslərini aparır.
Yaradıcılığı
Elm və maarifin yayılmasında, cəmiyyətdə qadın rolunun təbliğində mühüm rol oynamış ruhanilərdən biri də Axund Molla Ruhulla millətin həyat və məişətində zərərli mövqe tutan din xadimlərinin ilahiyyatla əlaqəsi olmayan möizələrinin mahiyyətini təhlil edərək, belə qərara gəlmişdi ki, millətə yalnız tərəqqi və mədəni inkişaf baxımından yanaşan, öz moizə və çıxışları ilə yalnız insan qəlbinin saflığına çalışan ruhanilər zəmanəmizdə düzgün həqiqət yolunu tuta bilərlər. Xürufata uyan mollalardan, onların düzgün insanlıq yolundan saparaq, camaata ancaq zərərli fikirlər təbliğ etməsindən bilmərrə narazı idi. Çünki məhz belə mollalar camaatın əbədül-dəhr cəhalətdə qalmasına səbəb olur.
Bu fikirlər onun fəal bir publisist kimi M. R. Məmmədzadə imzası ilə çıxış etdiyi "Həyat", "İrşad", "Tərəqqi", "Dəbistan" kimi qəzet və jurnallarda, Hindistanın Kəlküttə şəhərində nəşr edilən "Hübbülvətən", İstanbulun "Məlumat" qəzetlərində tez-tez çap olunan məqələlərində öz əksini tapırdı. Din Axund Molla Ruhulla üçün müqəddəs idi. Lakin o, insanlara və həyata işıq gətirməyi ruhaniliyin əsas və müqəddəs vəzifələrindən hesab edirdi. O, insanları həyatda fəal mübarizəyə çağırırdı. "Günəş" qəzetində "Axundların xidməti" məqaləsində yazırdı: "Qeyrət budurmu ki, xalqlar sənin torpağını arayıb, faydalar götürsün, sənin çırağın ilə işıqlansın, amma sən zülmətdə otur, acından öl. Bunun axırı nədir? Dinə də zəəf gəlir, dünyaya da. Quru dindarlıq fayda verməz, para gətirməz. Parasız da iş aşmaz. Şəhərlərdə məscidlər dolusu fəqirlər quru dindarlıq edənlərdir. Bu gün bu fəqirliyin bəlasından bütün məmaliki islamiyyə fəlakətə düşmüşdür".
Cəhalət bütün bəlaların ümdə səbəbidir. Ona uymayın, amanın bir günüdür- deyirdi. "İrşad" qəzetinin 1906-cı il tarixli 134-cü nömrəsində dərc etdirdiyi "Hamımıza dair" məqaləsində bu fikrini daha da genişləndirərək, yazırdı: "Hamıya məlumdur ki, nə qədər maarifin çıraqları sönübsə, cəhalət çoxalırsa, səfil millət o qədər zillət və zəlalətə səbəb olur. Bu dünyada bundan da alçaq, dəni və rəzil adam bulanarmı ki, əbnay növünü deyil, öz qardaşını, övladını bu səfalətdə, bu cəhalətdə mülahizə edib, mükatib qapıların mıxladıb, maarif məşəllərin torpaqlasın, bu fəqir, pəristar millətin halı günbəgün pərişanlığa ya qoyduğuna bais olsun… Qeyrət, qardaşlar, qeyrət… Allah eşqinə bir qeyrət edin. O səfalı və pak yaradılmış qəlbinizi alçaq və dini qərəzlərlə məşqul edib, binəva millətin yetim balalarını cəhalət yoluna yaxmayın".
Axund Molla Ruhulla elm və maarifə bir tərəfli yiyələnmənin əleyhinə idi. Onun fikrincə elmə yiyələnən adamlar qollarını çırmayıb, həyat mübarizəsinə girməyincə öz məqsədlərinə nail olmayacaqlar. 1906-cı il "Günəş" qəzetinin 103-cü nömrəsində "Bizlər – bizimkilər" adlı məqaləsində yazırdı: "Kamallı mühərrirlərimiz bizə "Ulum və maarif gərəkdir" — deyirlər. Mən isə bizə vücudlu kişilər, hümmətli şəxslər, qəyur rəislər gərəkdir – deyə fəryad edirəm".
Bəli Axund maarif və mədəniyyəti yayan belə fəal mübarizlər arzulayırdı. Elə mübarizlər ki, elmin inkişafında, yenilik yaradılmasında canlarını əsirgəmədən meydana atılsınlar. Bu işdə zülm və təzyiq olsa da dözə bilsinlər.
1904-cü ildə Bakıda "Hidayət" adlı bir cəmiyyət yaradılmışdı. Onun təşkilatçıları əsasən ruhanilər və ziyalılar idi. Bakıda qaniçən qoçular və qətllərlə mübarizə aparmağı, dini fanatizmin qarşısını almağı bu cəmiyyət öz qarşısına məqsəd qoymuşdu. Məhərrəmlikdə camaatın dəstə-dəstə şəhərin küçələrini gəzib, baş yarrmaları, zəncir vurmaları cəmiyyət tərəfindən pislənir, məsçid minbərlərində Axund Molla Abu Turab, qazı Mir Məmməd Kərim tərəfindən islam dininin əsl mahiyyəti camaata başa salınırdı. Quduzlaşmış qoçuların qabağını almaq işində də cəmiyyət hökumətə yaxından kömək edirdi.
Ölümü
"Hidayət"in on nəfərdən ibarət idarə heyəti vardı. Onun üzvlərindən H. Z.Tağıyev, İsa bəy Hacınski, Bakı qazısı Mir Məmməd Kərim, Axund Molla Ruhulla, Əhməd bəy Ağayev, Mustafa bəy Əlibəyovu qeyd etmək olar. Cəmiyyətin məramnaməsi camaata müraciət şəklində elan edildikdə qaragüruh qüvvələr onun üzvlərinə qarşı təərrüzə keçdilər. Cəmiyyətin katibi Əlibəyov həftələrlə evindən bayıra çıxa bilmədi, Axund Mir Məmməd Kərimin evini yandırmaq istədilər. Axund Molla Ruhullanın isə taleyi daha faciəli oldu. 1912-ci ilin yanvarında onu namaz qılan yerdə öldürdülər. Bu, bütün Bakını sarsıtmışdı. Dəfndə 10 minədək adam iştirak etmişdi. H. Z.Tağıyev dəfn mərasimində çıxış edərək demişdi: "Həzarət, mən neçə ildir lad-fəryad eləyirəm ki, camaat, oxuyun, balalarınızı oxudun ki, belə müsibətlərə düçar olmayaq. Bu gün həmin elmsizliyin nəticəsidir ki, belə qanlı vaqiəni görürük".
Axund Ruhullanın ölümü dövrün qabaqcıl ziyalılarını xüsusilə kədərləndirmişdi. Məşhur publisist Hüseyn Minasazov "Kaspi" qəzetinin 1912-ci il 15-ci nömrəsində yazırdı: "Molla Ruhulla xeyirxahlıq və həqiqətin dönməz və cəsur müdafiəçisi idi. Ruhani ata, publisist və müəllim- ictimai fəaliyyətin bu üç sahəsində o özünü xalq mənafeyinin alovlu müdafiəçisi kimi göstərmişdi. Minbərlərdən onun birliyə, işə, işığa səsləyən gurultulu çağırışlarını tez-tez eşitmək olardı. Qəzet səhifələrində onun fanatizmə, qüvvələrimizin pərakəndəliyinə qarşı, bizim vaxtı keçmiş xürafat və zehniyyətimizə qarşı etirazlarına tez-tez rast gəlmək olardı. Bu, həqiqi mənada qəhrəmanlıq idi. Bu parlaq zəka bir dəqiqə də olsun unutmurdu ki, həyatımızın quruluşunda başlıca ünsür qadınlardır. Qadın təhsili ideyası, müsəlman qadınlarının taleyi onun simasında özünün parlaq müdafiəçisini tapmışdı".
M. Ə. Rəsulzadə isə onun haqqında belə yazırdı: "Zənn etmə ki, sənin maarif yolunda etdiyin fədakarlıqlar həpsi əfsanədir. Xeyr, olamaz".
Həmçinin bax
- Məmmədsadıq Axundovun atasıdır.
İstinadlar
- Şeyx həzrətlərinin çoxşaxəli fəaliyyəti ölkəmizi gücləndirir [ölü keçid]
- "Allaha, Vətənə və xalqa xidmət edən Şeyxülislam". 2020-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-17.
- "Axundların Azərbaycanın XX əsr ictimai həyatında rolu". 2017-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-17.
- Qılman İlkinin "Bakı və bakılılar" kitabından, 307–309
- "Axundov Məmmədsadıq Molla Ruhulla oğlu". 2023-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-17.
Mənbə
- Qılman İlkin. Bakı və bakılılar (). Bakı, "Nurlar" NPM, 2006, səh. 255–258 . Lisenziya AB № 022039.
Xarici keçidlər
- Axund Ruhulla Məmmədzadə [ölü keçid]
- Səs-küylü qətl
- 107 il öncə Bakını sarsıdan qətl
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu ad soyadli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Ruhulla Axundov deqiqlesdirme Axund Molla Ruhulla Memmedzade ve ya Molla Ruhulla Axundov 1850 Novxani Baki qezasi yanvar 1912 Baki Azerbaycanli ruhani ictimai xadimi Molla Ruhulla MemmedzadeDogum tarixi 1850Dogum yeri Novxani Baki qezasi Samaxi quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi yanvar 1912Vefat yeri Baki Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiUsagi Mehemmedsadiq AxundovHeyatiAxund Molla Ruhulla Memmedzade 1850 ci ilde Novxani kendinde anadan olmusdur On bes yasinda iken Qezvin seherine gedir Burada on dord il tehsil aldiqdan sonra 28 yasinda Novxaniya qayidir Evveller Novxanida sonralar ise 18 il Bakinin Haci Imameli mescidinde prixod mollasi isleyir Camaatin xahisi ile eyni zamanda rus muselman mekteblerinde seriet derslerini aparir YaradiciligiElm ve maarifin yayilmasinda cemiyyetde qadin rolunun tebliginde muhum rol oynamis ruhanilerden biri de Axund Molla Ruhulla milletin heyat ve meisetinde zererli movqe tutan din xadimlerinin ilahiyyatla elaqesi olmayan moizelerinin mahiyyetini tehlil ederek bele qerara gelmisdi ki millete yalniz tereqqi ve medeni inkisaf baximindan yanasan oz moize ve cixislari ile yalniz insan qelbinin safligina calisan ruhaniler zemanemizde duzgun heqiqet yolunu tuta bilerler Xurufata uyan mollalardan onlarin duzgun insanliq yolundan saparaq camaata ancaq zererli fikirler teblig etmesinden bilmerre narazi idi Cunki mehz bele mollalar camaatin ebedul dehr cehaletde qalmasina sebeb olur Bu fikirler onun feal bir publisist kimi M R Memmedzade imzasi ile cixis etdiyi Heyat Irsad Tereqqi Debistan kimi qezet ve jurnallarda Hindistanin Kelkutte seherinde nesr edilen Hubbulveten Istanbulun Melumat qezetlerinde tez tez cap olunan meqelelerinde oz eksini tapirdi Din Axund Molla Ruhulla ucun muqeddes idi Lakin o insanlara ve heyata isiq getirmeyi ruhaniliyin esas ve muqeddes vezifelerinden hesab edirdi O insanlari heyatda feal mubarizeye cagirirdi Gunes qezetinde Axundlarin xidmeti meqalesinde yazirdi Qeyret budurmu ki xalqlar senin torpagini arayib faydalar gotursun senin ciragin ile isiqlansin amma sen zulmetde otur acindan ol Bunun axiri nedir Dine de zeef gelir dunyaya da Quru dindarliq fayda vermez para getirmez Parasiz da is asmaz Seherlerde mescidler dolusu feqirler quru dindarliq edenlerdir Bu gun bu feqirliyin belasindan butun memaliki islamiyye felakete dusmusdur Cehalet butun belalarin umde sebebidir Ona uymayin amanin bir gunudur deyirdi Irsad qezetinin 1906 ci il tarixli 134 cu nomresinde derc etdirdiyi Hamimiza dair meqalesinde bu fikrini daha da genislendirerek yazirdi Hamiya melumdur ki ne qeder maarifin ciraqlari sonubse cehalet coxalirsa sefil millet o qeder zillet ve zelalete sebeb olur Bu dunyada bundan da alcaq deni ve rezil adam bulanarmi ki ebnay novunu deyil oz qardasini ovladini bu sefaletde bu cehaletde mulahize edib mukatib qapilarin mixladib maarif mesellerin torpaqlasin bu feqir peristar milletin hali gunbegun perisanliga ya qoyduguna bais olsun Qeyret qardaslar qeyret Allah esqine bir qeyret edin O sefali ve pak yaradilmis qelbinizi alcaq ve dini qerezlerle mesqul edib bineva milletin yetim balalarini cehalet yoluna yaxmayin Axund Molla Ruhulla elm ve maarife bir terefli yiyelenmenin eleyhine idi Onun fikrince elme yiyelenen adamlar qollarini cirmayib heyat mubarizesine girmeyince oz meqsedlerine nail olmayacaqlar 1906 ci il Gunes qezetinin 103 cu nomresinde Bizler bizimkiler adli meqalesinde yazirdi Kamalli muherrirlerimiz bize Ulum ve maarif gerekdir deyirler Men ise bize vucudlu kisiler hummetli sexsler qeyur reisler gerekdir deye feryad edirem Beli Axund maarif ve medeniyyeti yayan bele feal mubarizler arzulayirdi Ele mubarizler ki elmin inkisafinda yenilik yaradilmasinda canlarini esirgemeden meydana atilsinlar Bu isde zulm ve tezyiq olsa da doze bilsinler 1904 cu ilde Bakida Hidayet adli bir cemiyyet yaradilmisdi Onun teskilatcilari esasen ruhaniler ve ziyalilar idi Bakida qanicen qocular ve qetllerle mubarize aparmagi dini fanatizmin qarsisini almagi bu cemiyyet oz qarsisina meqsed qoymusdu Meherremlikde camaatin deste deste seherin kucelerini gezib bas yarrmalari zencir vurmalari cemiyyet terefinden pislenir mescid minberlerinde Axund Molla Abu Turab qazi Mir Memmed Kerim terefinden islam dininin esl mahiyyeti camaata basa salinirdi Quduzlasmis qocularin qabagini almaq isinde de cemiyyet hokumete yaxindan komek edirdi Olumu Hidayet in on neferden ibaret idare heyeti vardi Onun uzvlerinden H Z Tagiyev Isa bey Hacinski Baki qazisi Mir Memmed Kerim Axund Molla Ruhulla Ehmed bey Agayev Mustafa bey Elibeyovu qeyd etmek olar Cemiyyetin meramnamesi camaata muraciet seklinde elan edildikde qaraguruh quvveler onun uzvlerine qarsi teerruze kecdiler Cemiyyetin katibi Elibeyov heftelerle evinden bayira cixa bilmedi Axund Mir Memmed Kerimin evini yandirmaq istediler Axund Molla Ruhullanin ise taleyi daha facieli oldu 1912 ci ilin yanvarinda onu namaz qilan yerde oldurduler Bu butun Bakini sarsitmisdi Defnde 10 minedek adam istirak etmisdi H Z Tagiyev defn merasiminde cixis ederek demisdi Hezaret men nece ildir lad feryad eleyirem ki camaat oxuyun balalarinizi oxudun ki bele musibetlere ducar olmayaq Bu gun hemin elmsizliyin neticesidir ki bele qanli vaqieni goruruk Axund Ruhullanin olumu dovrun qabaqcil ziyalilarini xususile kederlendirmisdi Meshur publisist Huseyn Minasazov Kaspi qezetinin 1912 ci il 15 ci nomresinde yazirdi Molla Ruhulla xeyirxahliq ve heqiqetin donmez ve cesur mudafiecisi idi Ruhani ata publisist ve muellim ictimai fealiyyetin bu uc sahesinde o ozunu xalq menafeyinin alovlu mudafiecisi kimi gostermisdi Minberlerden onun birliye ise isiga sesleyen gurultulu cagirislarini tez tez esitmek olardi Qezet sehifelerinde onun fanatizme quvvelerimizin perakendeliyine qarsi bizim vaxti kecmis xurafat ve zehniyyetimize qarsi etirazlarina tez tez rast gelmek olardi Bu heqiqi menada qehremanliq idi Bu parlaq zeka bir deqiqe de olsun unutmurdu ki heyatimizin qurulusunda baslica unsur qadinlardir Qadin tehsili ideyasi muselman qadinlarinin taleyi onun simasinda ozunun parlaq mudafiecisini tapmisdi M E Resulzade ise onun haqqinda bele yazirdi Zenn etme ki senin maarif yolunda etdiyin fedakarliqlar hepsi efsanedir Xeyr olamaz Hemcinin baxMemmedsadiq Axundovun atasidir IstinadlarSeyx hezretlerinin coxsaxeli fealiyyeti olkemizi guclendirir olu kecid Allaha Vetene ve xalqa xidmet eden Seyxulislam 2020 01 28 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 17 Axundlarin Azerbaycanin XX esr ictimai heyatinda rolu 2017 01 25 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 17 Qilman Ilkinin Baki ve bakililar kitabindan 307 309 Axundov Memmedsadiq Molla Ruhulla oglu 2023 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 17 MenbeQilman Ilkin Baki ve bakililar Baki Nurlar NPM 2006 seh 255 258 Lisenziya AB 022039 ISBN 9952 426 12 7Xarici kecidlerAxund Ruhulla Memmedzade olu kecid Ses kuylu qetl 107 il once Bakini sarsidan qetl