Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əsli və Kərəm — Üzeyir bəy Hacıbəyovun beşinci muğam operası.
| Əsli və Kərəm | |
|---|---|
| türk. Aslı ve Kerem (opera) | |
 | |
| Bəstəkar | |
| Librettoçu | Üzeyir Hacıbəyov |
| Dili | Azərbaycan dili |
| Süjet | Əsli və Kərəm |
| Janr | faciə |
| Pərdə | 4 |
| İlk səhnələşdirmə | 1912 Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı |
Tarixçə
Opera ilk tamaşasından böyük müvəffəqiyyət qazanaraq uzun və maraqlı səhnə ömrü olan əsərlər sırasına daxil olmuşdur. "Əsli və Kərəm"-in ilk tamaşası 1912-il mayın 18-də indiki Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının binasında olmuşdur. Tamaşanın rejissoru Hüseyn Ərəblinski, dirijoru isə Üzeyir Hacıbəyovun özü idi. Rollarda olan şəxslər Hüseynqulu Sarabski (Kərəm), Əhməd Ağdamski (Əsli), Hənəfi Terequlov (Qara keşiş), Mirzə Muxtar Məmmədov (İsfahan şahı), Q. Göyçaylinski (Şeyx Nurani) və başqaları çıxış etmişlər. Opera Qafqaz, Orta Asiya və İranın bir çox şəhərlərində də göstərilmişdir. "Əsli və Kərəm" AOBT-ndan başqa, respublikanın digər teatrlarında (Ağdam, Naxçıvan və s.) da tamaşaya qoyulmuşdur. AOBT-nda "Əsli və Kərəm" 1957-ci ildən bəstəkar Nazim Əliverdibəyovun orkestra redaksiyası ilə ifa olunurdu. 1988-ci ildən opera bu teatrın səhnəsində yeni quruluşda oynanılmışdır.
Məzmun
Qafqazda geniş yayılmış eyni adlı Azərbaycan xalq dastanının motivləri üzrə yazılmışdır. Operada fədakar məhəbbətin gücü, insanın mənəvi gözəlliyi tərənnüm edilir; əsərdə dini dairələrin təbliğ etdiyi feodal münasibətləri və millətçilik ideyalarına qarşı etiraz ifadə olunmuşdur. Əsas qəhrəmanların—Kərəm və Əslinin obrazlarının açılmasında Hacıbəyov, əsasən, muğamlardan istifadə etmişdir.
Özəllikləri
Məsələn, qəhrəmanların qarşılıqlı məhəbbətini göstərən, dialoq şəklində qurulmuş ilk geniş səhnə-ekspozisiya Bayatı-Şiraz və muğamlarının melodiyasına əsaslanır. Həmin səhnədə səslənən Qarabağ şikəstəsi zərbi muğamı böyük və saf məhəbbəti tərənnüm edir. Bu zərbi-muğam bir daha IV pərdədə — qəhrəmanların uzun ayrılıqdan sonra görüşdükləri səhnədə səslənir. Şeyx Nuraninin partiyası humayun muğamı ilə verilmişdir. Azərbaycan musiqiçilərinin az-az ifa etdikləri bu muğam qəhrəmanın bir qədər qeyri-adi, əfsanəvi mahiyyətini açıb göstərir. Şahın obrazı üçün Hacıbəyov Rast muğamından istifadə etmişdir.
Hacıbəyov muğam operalarından ilk dəfə "Əsli və Kərəm"-ə leytxarakteristika gətirmişdir. Bu, Kərəmin obrazını daha dolğun yaratmaq üçün Hacıbəyovun istifadə etdiyi "Kərəmi" aşıq melodiyasıdır. "Kərəmi" operada dəfələrlə səslənərək qəhrəmanın dərin iztirablarını ifadə edir. Zərbi muğam növü olan "Kərəmi"nin vokal partiyası improvizasiya ilə oxunduğundan hər dəfəki təkrarında müğənniyə bu havanı yeni obrazlı-emosiya çaları ilə zənginləşdirmək imkanı verir və bununla da obrazın daha dinamik açılışına və bütövlüyünə kömək edir.
Hacıbəyovun özünün nota salıb işlədiyi "Kərəmi" havasının instrumental təkrarları — refreni operanın bütün pərdələrində orkestrdə səslənir. Uvertüranın əsas mövzusu olan bu refren qəhrəmanın obrazı ilə, eləcə də onunla bağlı səhnə hadisələrilə bilavasitə əlaqə yaradır. Refren musiqisinə xas marşvarı cizgilərlə müəllif şahzadə Kərəmin daim səyahətdə olduğunu qeyd edir. Muğam operası olan "Əsli və Kərəm"-də əsl aşıq havasından istifadə etməklə Hacıbəyov əsərə janr mənasında orijinallıq gətirmiş, dastan əlamətləri vermişdir. "Əsli və Kərəm"-i muğam-dastan operası adlandırmaq olar. Operada bəstəkarın özünün yazdığı xeyli musiqi nömrələri vardır. Öz qızının xoşbəxtliyinə manələr törədən Qara keşişin partiyası belə musiqi nömrələrindəndir. Hacıbəyov keşişin qəzəbini, qəddarlığını sadə ifadə vasitələri (deklamasiyalılıq, reçitativ xüsusiyyətləri, kəskin ritm, geniş intervallı intonasiyalar) ilə verə bilmişdir. Keşişin partiyasını bir çox cəhətdən "Koroğlu" operasındakı Həsən xanın partiyasına hazırlıq hesab etmək olar.
Operanın digər parçalarından II pərdənin bir və ikinci şəkillərinin antraktları, IV pərdədəki rəqs, bir sıra xorlar H.-un özünün bəstələdiyi musiqi əsasındadır. Xalq mahnı intonasiyaları ilə aşılanmış bu musiqi nömrələri çox gözəl və ifadəlidir. Operada məişət səhnələrinin təsviri, qəhrəmanların psixoloji vəziyyətinin açılışına kömək edən xor səhnələri mühüm dramaturji məna kəsb edir. IV pərdədəki "Axşam oldu" qızlar xoru bu mənada xüsusilə əhəmiyyətlidir. Çox kədərli, incə, təsirli musiqisi olan bu xor qəhrəmanların faciəli ölümü haqqında qabaqcadan xəbər verərək hüznlü əhvali-ruhiyyə yaradır. Hacıbəyovun əvvəlki operalarından fərqli olaraq "Əsli və Kərəm"-də danışıq epizodları mövcuddur; bu epizodlar gələcək Azərbaycan operalarında reçitativ səhnələri üçün hazırlıq hesab oluna bilər. Bu opera Hacıbəyovun fəal bədii axtarışlarının bariz nümunəsi olaraq onun yaradıcılığında mühüm mərhələ təşkil edir.
Libretto
Birinci pərdə
Birinci şəkil.
İsfahan padşahının xəzinədarı keşişin qızı, yuxuda gördüyü oğlanın həsrətindədir.
Qızının aşiq olmasından xoşlanmayan keşiş onu məzəmmət edir.
Səyahətə çıxmış şahzadə Əhməd Mirzə, dostu Sofı ilə buraya gəlir. Şahzadə yuxuda gördüyü qızı axtarır və qəlbi onun eşqilə çırpınır. Keşiş onları böyük hörmətlə qarşılayır. Bir az sonra hər iki sevgili bir-birilə görüşürlər.
Qız şahzədədən Kərəm etməsini xahiş edir. Beləliklə oğlanın adı Kərəm, qızın adı isə Əsli olaraq qalır. Atasının səsini eşidən Əsli bağçanı tərk edir.
Şahzadənin ardınca gələn qoca keşiş işi duyur və Şahzadəni yola salandan sonra qızının Kərəmin ardınca həsrətlə oxuduğunu eşidincə, ona acıqlanır.
İkinci şəkil.
İsfahan padşahı oğlu Kərəmdən nə səbəbə ahu-zar etdiyini xəbər alır.
Kərəm yuxuda gördüyü və aşiq olduğu qızın, xəzinədar keşişin qızı olduğunu atasına bildirir.
Keşiş bu izdivaca razı deyil, ona görə də qocalığını bəhanə edərək vəzifəsindən istefa verir. Şah bu şərtlə istefanı qəbul edir ki, keşiş qızını Şahzadəyə versin. Keşiş qəti etiraz edir və bu izdivacın mümkün olmayacağını bildirir.
Şahın hədə-qorxusundan sonra keşiş razılıq verir. Lakin toya kimi beş ay möhlət istəyir və beləliklə başqa bir ölkəyə qaçmağı qərara alır.
Üçüncü şəkil.
Beş ay möhlət vaxtı keçmişdir. Şah, oğlu Kərəm və əyanlar keşişin evinə gəlirlər. Lakin keşiş onları qarşılamır, hamı təəccüblənir. Məlum olur ki,
Keşiş qızı Əsli ilə çoxdan köçüb getmişdir.
Kərəm yarını axtarmaq üçün Şahdan icazə istəyir. Əyanların təkidilə Şah razı olur. Kərəm atası ilə vidalaşdıqdan sonra, dostu Sofi ilə birlikdə yarını axtarmaq üçün uzaq səfərə hazırlaşır.
İkinci pərdə
Dördüncü şəkil.
Uzun müddət şəhərləri, kəndləri gəzib dolaşan Kərəm yollardan, dağlardan, qayalardan, gül və ağaclardan yarını soraqlayır.
Yoldan ötənlər keşişin Hələb şəhərinə getdiyini ona xəbər verirlər.
Üç yol ayrıcında qalan Kərəm, hansı yoldan getməli olduğunu bilmir. Qoca Şeyx Hələbin yolunu Kərəmə və Sofiyə göstərir.
Beşinci şəkil.
Hələb şəhərinin meydançalarının birində axşamçağı suya gələn qızlar çeşmə başında oturub oxuyurlar. Kərəm Sofi ilə buraya gəlir. O qızlardan Əslini xəbər alır.
Qızlardan biri keşişin yaşadığı evi onlara göstərir.
Kərəm sevgilisini səsləyir. Kərəmin səsini eşidən Əsli eyvanda görünür.
Bu zaman evə qayıdan keşiş Kərəmi tanıyır. Yalandan haray salıb köməyə çağırır: “Ay-haray, evimə oğru ginb”.
Kərəmi və Sofi ni həbs edib aparırlar.
Altıncı şəkil.
Hələb paşasının sarayında işrət zamanı, bir dəstə adam buraya gəlib, Kərəmin zindandan azad olunmasını xahiş edirlər.
Paşanın əmrilə Kərəmi və Sofini buraya gətirirlər. Kərəmin İsfahan padşahının oğlu olduğunu bilən və onun Əsliyə olan sevgisindən xəbərdar olan Paşa əmr edir ki, keşişi qızı ilə saraya gətirsinlər. Paşa çox təkid edir, lakin keşiş bu izdivaca qəti razılıq vermir. Ölümlə hədələnən keşiş nəhayət məcburi razı olur:
“Razıyam hərgah onlar həq aşiqləridirlərsə, hu dünyada kam almasınlar”, - deyərək sarayı tərk edir.
Kərəm və Əsli eşq alovu içərisində yanırlar.
Mənbə
- "Əsli və Kərəm"
- "Əsli və Kərəm" operası, 2 diskdə
- Ü. Hacıbəyovun "Seçilmiş əsərləri"nin I cildi (B., 1964)
- Ü. Hacıbəyov. "Seçilmiş ariyalar, romanslar və mahnılar". Tərtibçi və redaktor Ə. Abbasov. B., 1975.
Xarici keçidlər
- "Əsli və Kərəm" operasını izlə - Şirvanşahlar sarayında TV çəkilişi
- "Əsli və Kərəm" operasını izlə - teatr tamaşası
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Esli ve Kerem Uzeyir bey Hacibeyovun besinci mugam operasi Esli ve Keremturk Asli ve Kerem opera Bestekar Uzeyir HacibeyovLibrettocu Uzeyir HacibeyovDili Azerbaycan diliSujet Esli ve KeremJanr faciePerde 4Ilk sehnelesdirme 1912 Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet TeatriTarixceOpera ilk tamasasindan boyuk muveffeqiyyet qazanaraq uzun ve maraqli sehne omru olan eserler sirasina daxil olmusdur Esli ve Kerem in ilk tamasasi 1912 il mayin 18 de indiki Azerbaycan Dovlet Akademik Opera ve Balet Teatrinin binasinda olmusdur Tamasanin rejissoru Huseyn Ereblinski dirijoru ise Uzeyir Hacibeyovun ozu idi Rollarda olan sexsler Huseynqulu Sarabski Kerem Ehmed Agdamski Esli Henefi Terequlov Qara kesis Mirze Muxtar Memmedov Isfahan sahi Q Goycaylinski Seyx Nurani ve basqalari cixis etmisler Opera Qafqaz Orta Asiya ve Iranin bir cox seherlerinde de gosterilmisdir Esli ve Kerem AOBT ndan basqa respublikanin diger teatrlarinda Agdam Naxcivan ve s da tamasaya qoyulmusdur AOBT nda Esli ve Kerem 1957 ci ilden bestekar Nazim Eliverdibeyovun orkestra redaksiyasi ile ifa olunurdu 1988 ci ilden opera bu teatrin sehnesinde yeni qurulusda oynanilmisdir MezmunQafqazda genis yayilmis eyni adli Azerbaycan xalq dastaninin motivleri uzre yazilmisdir Operada fedakar mehebbetin gucu insanin menevi gozelliyi terennum edilir eserde dini dairelerin teblig etdiyi feodal munasibetleri ve milletcilik ideyalarina qarsi etiraz ifade olunmusdur Esas qehremanlarin Kerem ve Eslinin obrazlarinin acilmasinda Hacibeyov esasen mugamlardan istifade etmisdir OzellikleriMeselen qehremanlarin qarsiliqli mehebbetini gosteren dialoq seklinde qurulmus ilk genis sehne ekspozisiya Bayati Siraz ve mugamlarinin melodiyasina esaslanir Hemin sehnede seslenen Qarabag sikestesi zerbi mugami boyuk ve saf mehebbeti terennum edir Bu zerbi mugam bir daha IV perdede qehremanlarin uzun ayriliqdan sonra gorusdukleri sehnede seslenir Seyx Nuraninin partiyasi humayun mugami ile verilmisdir Azerbaycan musiqicilerinin az az ifa etdikleri bu mugam qehremanin bir qeder qeyri adi efsanevi mahiyyetini acib gosterir Sahin obrazi ucun Hacibeyov Rast mugamindan istifade etmisdir Hacibeyov mugam operalarindan ilk defe Esli ve Kerem e leytxarakteristika getirmisdir Bu Keremin obrazini daha dolgun yaratmaq ucun Hacibeyovun istifade etdiyi Keremi asiq melodiyasidir Keremi operada defelerle seslenerek qehremanin derin iztirablarini ifade edir Zerbi mugam novu olan Keremi nin vokal partiyasi improvizasiya ile oxundugundan her defeki tekrarinda mugenniye bu havani yeni obrazli emosiya calari ile zenginlesdirmek imkani verir ve bununla da obrazin daha dinamik acilisina ve butovluyune komek edir Hacibeyovun ozunun nota salib islediyi Keremi havasinin instrumental tekrarlari refreni operanin butun perdelerinde orkestrde seslenir Uverturanin esas movzusu olan bu refren qehremanin obrazi ile elece de onunla bagli sehne hadiselerile bilavasite elaqe yaradir Refren musiqisine xas marsvari cizgilerle muellif sahzade Keremin daim seyahetde oldugunu qeyd edir Mugam operasi olan Esli ve Kerem de esl asiq havasindan istifade etmekle Hacibeyov esere janr menasinda orijinalliq getirmis dastan elametleri vermisdir Esli ve Kerem i mugam dastan operasi adlandirmaq olar Operada bestekarin ozunun yazdigi xeyli musiqi nomreleri vardir Oz qizinin xosbextliyine maneler toreden Qara kesisin partiyasi bele musiqi nomrelerindendir Hacibeyov kesisin qezebini qeddarligini sade ifade vasiteleri deklamasiyaliliq recitativ xususiyyetleri keskin ritm genis intervalli intonasiyalar ile vere bilmisdir Kesisin partiyasini bir cox cehetden Koroglu operasindaki Hesen xanin partiyasina hazirliq hesab etmek olar Operanin diger parcalarindan II perdenin bir ve ikinci sekillerinin antraktlari IV perdedeki reqs bir sira xorlar H un ozunun bestelediyi musiqi esasindadir Xalq mahni intonasiyalari ile asilanmis bu musiqi nomreleri cox gozel ve ifadelidir Operada meiset sehnelerinin tesviri qehremanlarin psixoloji veziyyetinin acilisina komek eden xor sehneleri muhum dramaturji mena kesb edir IV perdedeki Axsam oldu qizlar xoru bu menada xususile ehemiyyetlidir Cox kederli ince tesirli musiqisi olan bu xor qehremanlarin facieli olumu haqqinda qabaqcadan xeber vererek huznlu ehvali ruhiyye yaradir Hacibeyovun evvelki operalarindan ferqli olaraq Esli ve Kerem de danisiq epizodlari movcuddur bu epizodlar gelecek Azerbaycan operalarinda recitativ sehneleri ucun hazirliq hesab oluna biler Bu opera Hacibeyovun feal bedii axtarislarinin bariz numunesi olaraq onun yaradiciliginda muhum merhele teskil edir LibrettoBirinci perde Birinci sekil Isfahan padsahinin xezinedari kesisin qizi yuxuda gorduyu oglanin hesretindedir Qizinin asiq olmasindan xoslanmayan kesis onu mezemmet edir Seyahete cixmis sahzade Ehmed Mirze dostu Sofi ile buraya gelir Sahzade yuxuda gorduyu qizi axtarir ve qelbi onun esqile cirpinir Kesis onlari boyuk hormetle qarsilayir Bir az sonra her iki sevgili bir birile gorusurler Qiz sahzededen Kerem etmesini xahis edir Belelikle oglanin adi Kerem qizin adi ise Esli olaraq qalir Atasinin sesini esiden Esli bagcani terk edir Sahzadenin ardinca gelen qoca kesis isi duyur ve Sahzadeni yola salandan sonra qizinin Keremin ardinca hesretle oxudugunu esidince ona aciqlanir Ikinci sekil Isfahan padsahi oglu Keremden ne sebebe ahu zar etdiyini xeber alir Kerem yuxuda gorduyu ve asiq oldugu qizin xezinedar kesisin qizi oldugunu atasina bildirir Kesis bu izdivaca razi deyil ona gore de qocaligini behane ederek vezifesinden istefa verir Sah bu sertle istefani qebul edir ki kesis qizini Sahzadeye versin Kesis qeti etiraz edir ve bu izdivacin mumkun olmayacagini bildirir Sahin hede qorxusundan sonra kesis raziliq verir Lakin toya kimi bes ay mohlet isteyir ve belelikle basqa bir olkeye qacmagi qerara alir Ucuncu sekil Bes ay mohlet vaxti kecmisdir Sah oglu Kerem ve eyanlar kesisin evine gelirler Lakin kesis onlari qarsilamir hami teeccublenir Melum olur ki Kesis qizi Esli ile coxdan kocub getmisdir Kerem yarini axtarmaq ucun Sahdan icaze isteyir Eyanlarin tekidile Sah razi olur Kerem atasi ile vidalasdiqdan sonra dostu Sofi ile birlikde yarini axtarmaq ucun uzaq sefere hazirlasir Ikinci perde Dorduncu sekil Uzun muddet seherleri kendleri gezib dolasan Kerem yollardan daglardan qayalardan gul ve agaclardan yarini soraqlayir Yoldan otenler kesisin Heleb seherine getdiyini ona xeber verirler Uc yol ayricinda qalan Kerem hansi yoldan getmeli oldugunu bilmir Qoca Seyx Helebin yolunu Kereme ve Sofiye gosterir Besinci sekil Heleb seherinin meydancalarinin birinde axsamcagi suya gelen qizlar cesme basinda oturub oxuyurlar Kerem Sofi ile buraya gelir O qizlardan Eslini xeber alir Qizlardan biri kesisin yasadigi evi onlara gosterir Kerem sevgilisini sesleyir Keremin sesini esiden Esli eyvanda gorunur Bu zaman eve qayidan kesis Keremi taniyir Yalandan haray salib komeye cagirir Ay haray evime ogru ginb Keremi ve Sofi ni hebs edib aparirlar Altinci sekil Heleb pasasinin sarayinda isret zamani bir deste adam buraya gelib Keremin zindandan azad olunmasini xahis edirler Pasanin emrile Keremi ve Sofini buraya getirirler Keremin Isfahan padsahinin oglu oldugunu bilen ve onun Esliye olan sevgisinden xeberdar olan Pasa emr edir ki kesisi qizi ile saraya getirsinler Pasa cox tekid edir lakin kesis bu izdivaca qeti raziliq vermir Olumle hedelenen kesis nehayet mecburi razi olur Raziyam hergah onlar heq asiqleridirlerse hu dunyada kam almasinlar deyerek sarayi terk edir Kerem ve Esli esq alovu icerisinde yanirlar Menbe Esli ve Kerem Esli ve Kerem operasi 2 diskde U Hacibeyovun Secilmis eserleri nin I cildi B 1964 U Hacibeyov Secilmis ariyalar romanslar ve mahnilar Tertibci ve redaktor E Abbasov B 1975 Xarici kecidler Esli ve Kerem operasini izle Sirvansahlar sarayinda TV cekilisi Esli ve Kerem operasini izle teatr tamasasiHemcinin baxEsli ve Kerem