Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhməd Bəşir oğlu Bədəlbəyli (Ağdamski) (5 yanvar 1884 və ya 1884, Şuşa – 1 aprel 1954 və ya 1954, Ağdaş) — Azərbaycan opera müğənnisi, Azərbaycan SSR Əməkdar İncəsənət Xadimi (1943). Üzeyir Hacıbəylinin xalası oğludur.
| Əhməd Bədəlbəyli | |
|---|---|
| Əhməd Bəşir oğlu Bədəlbəyli (Ağdamski) | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 5 yanvar 1884 və ya 1884 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 aprel 1954 və ya 1954 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | aktyor, opera müğənnisi, pedaqoq, musiqi pedaqoqu[d] |
| Janr | opera |
| Səs tembri | tenor |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı və təbliği sahəsində əvəzsiz rolu olan şəxsiyyətlərdən biri də Əhməd Ağdamski idi. Xalqın qəlbində teatra, peşəkar musiqiyə maraq oyatmaq, bu musiqinin yayılması və inkişafı yollarını tapmaq onu və o dövrün ziyalılarını mütəmadi düşündürən vacib məsələlərdən ən başlıcası idi.
Həyatı
1884-cü ilin soyuq qış günü, yəni yanvar ayının 5-də Ağdam şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdı. Əhməd Bəşir oğlu Bədəlbəyli hələ kiçik yaşlarında ikən teatra çox böyük maraq göstərirdi. O, teatr həvəskarları dərnəyinin, xalq mərasim tamaşalarının fəal iştirakçıları sırasında öz bacarığını səylə nümayiş etdirirdi. 1910-cu ildə "Nicat" Xeyriyyə Cəmiyyətinin teatr truppasında səhnə fəaliyyətinə başlamışdır. Teatrda çalışdığı illərdə o, Hüseynqulu Sarabski, Hüseyn Ərəblinski, Mirzəağa Əliyev, H. Hacıbababəyov və sair sənət fədailəri ilə dostluq, əməkdaşlıq edirdi. Üzeyir Hacıbəyov teatr səhnəsində qadın aktrisaları olmadığı üçün çalışırdı ki, öz opera və musiqili komediyalarında qadın rolları az olsun və ya heç olmasın. Bu isə necə deyərlər, vəziyyətdən çıxış yolu demək deyildir. Şərq aləminin ilk operası olan "Leyli və Məcnun" operasını səhnəyə qoyanda başlıca məsələ Leyli rolunun ifaçısını tapmaq idi.
Üzeyir bəyin anası Şirin xanımla Əhməd Bədəlbəylinin anası Əzizə xanım doğma bacı idilər. Üzeyir bəy xalası oğluna üz tutur. O zaman onun ən böyük arzusu müəllim olmaq idi, lakin teatra olan məhəbbət onu səhnəyə gətirib çıxarır. O illərdə Əhməd tələbə idi, tələbələrin teatrda oynamaları bir yana, axşam tamaşalarına baxması üçün belə xüsusi icazə olmalıydı. Belə bir icazə alınır və Əhməd bəy Leylini oynamağa başlayır. Tanınmasın deyə, adını "Miri" yazdırır. Sonralar isə səhnə təxəllüsü olaraq özünə Ağdamski familiyasını götürür.
1915-ci il 116 saylı "Kaspi" qəzetində:
"Bu gecə Leyli rolunda çıxan Ağdamski öz istedadının ən yüksək mərhələsində idi. Artistin səsi əla idi. Tamaşaçılar onu arası kəsilmədən alqışlayırdılar".
Dəfələrlə səhnədən düşməyən "Leyli və Məcnun" operasında baş rolların ifaçılarının ifasını 1916-cı il 22 dekabr tarixli "Kaspi" qəzeti öz səhifələrində belə yazır: "Leyli rolunda ölüm səhnəsini xüsusi ilhamla oynayan Ağdamski Sarabskiyə çox gözəl tərəf-müqabil idi".
Onun çıxışı Üzeyir Hacıbəyovun xoşuna gəlir və sonralar o, bəstəkarın əsərlərində baş rolların ifaçısına çevrilir. Beləliklə o, inqilabdan əvvəlki Azərbaycan opera və musiqili komediya teatrı səhnələrində ilk dəfə qadın rollarının ifaçısı kimi tanınmışdır. O, qadın rollarını elə aktyorluq məharətilə ifa edirdi ki, hətta tamaşadan sonra qadın kimi ona çiçək göndərənlər də az olmurdu. Onun oynadığı qadın rollarının hamısı xarakter etibarilə bir-birindən fərqlənirdi. Bu obrazların hər birini tamam ayrı səpkidə oynayırdı. Tək oyun tərzi yox, hətta səsi də dəyişilirdi. O, düz 12 il səhnəyə qadın qiyafəsində, qadın geyimində çıxdı. Üzeyir Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun" operasında Leyli, "Əsli və Kərəm"də Əsli, "O olmasın, bu olsun"da Gülnaz, "Arşın mal alan"da Gülçöhrə, "Ər və arvad"da Minnət, "Rüstəm və Söhrab"da Təhminə, "Şah Abbas və Xurşudbanu"da kəndli qızı və s. onun əsas rolları kimi opera tarixinə düşmüşdür.
Onun bir artist kimi yüksək keyfiyyətlərindən biri də oynaya bilməyəcəyi roldan bacarıqla imtina etməsi idi. Üzeyir bəy istəyirdi "Şeyx Sənan"da Xumarı Əhməd oynasın, lakin opera sırf muğam operası olmadığı üçün oxumaqda çətinlik çəkəcəyini əvvəlcədən hiss edən Ağdamski Xumardan boyun qaçırdı.
20-ci illərin əvvəllərində, artıq oxumadığı vaxtlarda belə Ə. Ağdamski bekar dayanmırdı. O zamanlar Əhməd bəy orkestrdə tar çalırdı. Sonralar Leyli rolunun daha bir kişi ifaçısı yarandı – Hüseynağa Hacıbababəyov idi.
1934-cü ildən başlayaraq ömrünün sonunadək, yəni 1954-cü il aprel ayının 1-nə kimi Əhməd Ağdamski pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olur. O, Ağdaş rayonunun musiqi məktəbində tardan dərs verirdi. Ağdaşa gəldiyi gündən rayon ziyalıları arasında hörmət qazanaraq və el məclislərində yaxından iştirak edirdi. Rayona gəldiyi gündən Ə. Ağdamski kaman ustası, gözəl musiqiçi Habil Əliyevgilin evində kirayənişin qalmışdır. Uşaqlıq çağlarından Habil Əliyev onu "Əhməd əmi" deyə çağırmış, indi də xatirələrində "Əhməd əmi" kimi qalıb. Sirr deyil ki, Habil Əliyevin musiqiyə gəlişində, müşayiətçi kimi yetişməsində də Əhməd müəllimin faydalı məsləhətləri və tövsiyələri çox böyük rol oynamışdır. Onun fədakar əməyinin bəhrəsi olaraq hökumətimiz tərəfindən 1943-cü ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür.
Onu da qeyd edim ki, müraciət etdiyim bəzi əlaqədar təşkilatlarda Ə. Adamskinin həyat və yaradıcılığını, pedaqoji fəaliyyətini əks etdirən materiallar demək olar ki, yox səviyyəsindədir. Onun ailə üzvlərilə əlaqə yaratmaq mümkün olmadığı üçün Habil Əliyevə müraciət edib və o illərlə bağlı söylədiyi xatirələri qələmə alıram. Habil Əliyev sənətə gəlişini belə xatırlayır.
Xoşbəxt o insandır ki, ölümündən sonra onu həmişə xoş xatirələrlə xatırlasınlar. Onun səhnəmizə, mədəniyyət tariximizə fədakar, minnətsiz xidmətləri nəsildən-nəslə ötürüləcəkdir. O, "Leyli" rolunun ilk ifaçısı olmasa da, bu rolun ən məşhur ifaçısı olur.
Filmoqrafiya
- Arşın mal alan (film, 1917) — Gülçöhrə (tammetrajlı bədii film)
Nəsil şəcərəsi
| Bəşir bəy Bədəlbəyli | Əzizə xanım | Şirinbəyim xanım (1853–1939) | (1842–1901) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bədəl bəy Bədəlbəyli (1875–1932) | Rəhimə xanım | Əhməd bəy Bədəlbəyli (1884–1954) | Zülfüqar bəy Hacıbəyov (1884–1950) | Üzeyir bəy Hacıbəyov (1885–1948) | Ceyhun Hacıbəyli (1891–1962) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Əfrasiyab Bədəlbəyli (1907–1976) | Davud Bədəlbəyli | Turqut Bədəlbəyli | Məsturə Bədəlbəyli | Şəmsi Bədəlbəyli (1911–1987) | Məmməd Ağdamski (d. 1934) | Telman Ağdamski (d. 1936) | Niyazi Hacıbəyov (1912–1984) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fərhad Bədəlbəyli (d. 1947) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Həmçinin bax
İstinadlar
- Ağdamski, Əhməd // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- . 2018-05-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-08.
- Xəzər TV. "Teatrın Tarixi / Səhər Mərkəzi" (az.). Youtube.com. 10.03.2021. 2022-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-10.
- "Qadın psixologiyasının teatr metaforası". Əbdül Əlizadə. Qadın psixologiyası. Bakı: Təhsil, 2015. — səh. 235–236.
Mənbə
- Ustadlarimizin xatirəsinə : Əhməd Ağdamski – 115 il. "Milli operamızın ilk Leylisi kim olub?"
- Əhməd Ağdamski
- Əhməd Ağdamski 2012-01-06 at the Wayback Machine
- Leyli həsrəti, Kərəm yanğısı… 2007-10-08 at the Wayback Machine
- Əfrasiyab Bədəlbəyli — Əhməd Ağdamski barədə çıxışı
- Ənvər Çingizoğlu, Bədəlbəylilər (Miriyevlər), "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2009, № 5, səh.34–48.
- Şuşanın ilk "gözəl Leylisi"… 2014-04-09 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehmed Besir oglu Bedelbeyli Agdamski 5 yanvar 1884 ve ya 1884 Susa 1 aprel 1954 ve ya 1954 Agdas Azerbaycan opera mugennisi Azerbaycan SSR Emekdar Incesenet Xadimi 1943 Uzeyir Hacibeylinin xalasi ogludur Ehmed BedelbeyliEhmed Besir oglu Bedelbeyli Agdamski Umumi melumatlarDogum tarixi 5 yanvar 1884 1884 01 05 ve ya 1884Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1 aprel 1954 1954 04 01 ve ya 1954Vefat yeri Agdas Agdas rayonu Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIMusiqici melumatlariFealiyyeti aktyor opera mugennisi pedaqoq musiqi pedaqoqu d Janr operaSes tembri tenorMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar XX esrin evvellerinde Azerbaycan medeniyyetinin inkisafi ve tebligi sahesinde evezsiz rolu olan sexsiyyetlerden biri de Ehmed Agdamski idi Xalqin qelbinde teatra pesekar musiqiye maraq oyatmaq bu musiqinin yayilmasi ve inkisafi yollarini tapmaq onu ve o dovrun ziyalilarini mutemadi dusunduren vacib meselelerden en baslicasi idi Heyati1884 cu ilin soyuq qis gunu yeni yanvar ayinin 5 de Agdam seherinde ziyali ailesinde dunyaya goz acmisdi Ehmed Besir oglu Bedelbeyli hele kicik yaslarinda iken teatra cox boyuk maraq gosterirdi O teatr heveskarlari derneyinin xalq merasim tamasalarinin feal istirakcilari sirasinda oz bacarigini seyle numayis etdirirdi 1910 cu ilde Nicat Xeyriyye Cemiyyetinin teatr truppasinda sehne fealiyyetine baslamisdir Teatrda calisdigi illerde o Huseynqulu Sarabski Huseyn Ereblinski Mirzeaga Eliyev H Hacibababeyov ve sair senet fedaileri ile dostluq emekdasliq edirdi Uzeyir Hacibeyov teatr sehnesinde qadin aktrisalari olmadigi ucun calisirdi ki oz opera ve musiqili komediyalarinda qadin rollari az olsun ve ya hec olmasin Bu ise nece deyerler veziyyetden cixis yolu demek deyildir Serq aleminin ilk operasi olan Leyli ve Mecnun operasini sehneye qoyanda baslica mesele Leyli rolunun ifacisini tapmaq idi Leyli ve Mecnun operasinin 1909 cu ildeki proqrami Agdamskinin adi Leyli rolunda Miri kimi qeyd olunub Uzeyir beyin anasi Sirin xanimla Ehmed Bedelbeylinin anasi Ezize xanim dogma baci idiler Uzeyir bey xalasi ogluna uz tutur O zaman onun en boyuk arzusu muellim olmaq idi lakin teatra olan mehebbet onu sehneye getirib cixarir O illerde Ehmed telebe idi telebelerin teatrda oynamalari bir yana axsam tamasalarina baxmasi ucun bele xususi icaze olmaliydi Bele bir icaze alinir ve Ehmed bey Leylini oynamaga baslayir Taninmasin deye adini Miri yazdirir Sonralar ise sehne texellusu olaraq ozune Agdamski familiyasini goturur 1915 ci il 116 sayli Kaspi qezetinde Bu gece Leyli rolunda cixan Agdamski oz istedadinin en yuksek merhelesinde idi Artistin sesi ela idi Tamasacilar onu arasi kesilmeden alqislayirdilar Agdamski Leyli rolunu ifa ederken Defelerle sehneden dusmeyen Leyli ve Mecnun operasinda bas rollarin ifacilarinin ifasini 1916 ci il 22 dekabr tarixli Kaspi qezeti oz sehifelerinde bele yazir Leyli rolunda olum sehnesini xususi ilhamla oynayan Agdamski Sarabskiye cox gozel teref muqabil idi Onun cixisi Uzeyir Hacibeyovun xosuna gelir ve sonralar o bestekarin eserlerinde bas rollarin ifacisina cevrilir Belelikle o inqilabdan evvelki Azerbaycan opera ve musiqili komediya teatri sehnelerinde ilk defe qadin rollarinin ifacisi kimi taninmisdir O qadin rollarini ele aktyorluq meharetile ifa edirdi ki hetta tamasadan sonra qadin kimi ona cicek gonderenler de az olmurdu Onun oynadigi qadin rollarinin hamisi xarakter etibarile bir birinden ferqlenirdi Bu obrazlarin her birini tamam ayri sepkide oynayirdi Tek oyun terzi yox hetta sesi de deyisilirdi O duz 12 il sehneye qadin qiyafesinde qadin geyiminde cixdi Uzeyir Hacibeyovun Leyli ve Mecnun operasinda Leyli Esli ve Kerem de Esli O olmasin bu olsun da Gulnaz Arsin mal alan da Gulcohre Er ve arvad da Minnet Rustem ve Sohrab da Tehmine Sah Abbas ve Xursudbanu da kendli qizi ve s onun esas rollari kimi opera tarixine dusmusdur Onun bir artist kimi yuksek keyfiyyetlerinden biri de oynaya bilmeyeceyi roldan bacariqla imtina etmesi idi Uzeyir bey isteyirdi Seyx Senan da Xumari Ehmed oynasin lakin opera sirf mugam operasi olmadigi ucun oxumaqda cetinlik cekeceyini evvelceden hiss eden Agdamski Xumardan boyun qacirdi 20 ci illerin evvellerinde artiq oxumadigi vaxtlarda bele E Agdamski bekar dayanmirdi O zamanlar Ehmed bey orkestrde tar calirdi Sonralar Leyli rolunun daha bir kisi ifacisi yarandi Huseynaga Hacibababeyov idi 1934 cu ilden baslayaraq omrunun sonunadek yeni 1954 cu il aprel ayinin 1 ne kimi Ehmed Agdamski pedaqoji fealiyyetle mesgul olur O Agdas rayonunun musiqi mektebinde tardan ders verirdi Agdasa geldiyi gunden rayon ziyalilari arasinda hormet qazanaraq ve el meclislerinde yaxindan istirak edirdi Rayona geldiyi gunden E Agdamski kaman ustasi gozel musiqici Habil Eliyevgilin evinde kirayenisin qalmisdir Usaqliq caglarindan Habil Eliyev onu Ehmed emi deye cagirmis indi de xatirelerinde Ehmed emi kimi qalib Sirr deyil ki Habil Eliyevin musiqiye gelisinde musayietci kimi yetismesinde de Ehmed muellimin faydali meslehetleri ve tovsiyeleri cox boyuk rol oynamisdir Onun fedakar emeyinin behresi olaraq hokumetimiz terefinden 1943 cu ilde Azerbaycan Respublikasinin emekdar incesenet xadimi fexri adina layiq gorulmusdur Onu da qeyd edim ki muraciet etdiyim bezi elaqedar teskilatlarda E Adamskinin heyat ve yaradiciligini pedaqoji fealiyyetini eks etdiren materiallar demek olar ki yox seviyyesindedir Onun aile uzvlerile elaqe yaratmaq mumkun olmadigi ucun Habil Eliyeve muraciet edib ve o illerle bagli soylediyi xatireleri qeleme aliram Habil Eliyev senete gelisini bele xatirlayir Xosbext o insandir ki olumunden sonra onu hemise xos xatirelerle xatirlasinlar Onun sehnemize medeniyyet tariximize fedakar minnetsiz xidmetleri nesilden nesle oturulecekdir O Leyli rolunun ilk ifacisi olmasa da bu rolun en meshur ifacisi olur Agdamski ailesi ile 1935 ilFilmoqrafiyaArsin mal alan film 1917 Gulcohre tammetrajli bedii film Nesil seceresi Besir bey Bedelbeyli Ezize xanim Sirinbeyim xanim 1853 1939 1842 1901 Bedel bey Bedelbeyli 1875 1932 Rehime xanim Ehmed bey Bedelbeyli 1884 1954 Zulfuqar bey Hacibeyov 1884 1950 Uzeyir bey Hacibeyov 1885 1948 Ceyhun Hacibeyli 1891 1962 Efrasiyab Bedelbeyli 1907 1976 Davud Bedelbeyli Turqut Bedelbeyli Mesture Bedelbeyli Semsi Bedelbeyli 1911 1987 Memmed Agdamski d 1934 Telman Agdamski d 1936 Niyazi Hacibeyov 1912 1984 Ferhad Bedelbeyli d 1947 Hemcinin baxTelman Agdamski Memmed AgdamskiIstinadlarAgdamski Ehmed Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi 2018 05 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 08 Xezer TV Teatrin Tarixi Seher Merkezi az Youtube com 10 03 2021 2022 03 21 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 10 Qadin psixologiyasinin teatr metaforasi Ebdul Elizade Qadin psixologiyasi Baki Tehsil 2015 seh 235 236 MenbeUstadlarimizin xatiresine Ehmed Agdamski 115 il Milli operamizin ilk Leylisi kim olub Ehmed Agdamski Ehmed Agdamski 2012 01 06 at the Wayback Machine Leyli hesreti Kerem yangisi 2007 10 08 at the Wayback Machine Efrasiyab Bedelbeyli Ehmed Agdamski barede cixisi Enver Cingizoglu Bedelbeyliler Miriyevler Soy elmi kutlevi dergi 2009 5 seh 34 48 Susanin ilk gozel Leylisi 2014 04 09 at the Wayback Machine