Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əfrasiyab Bədəl bəy oğlu Bədəlbəyli (6 (19) aprel 1907, Bakı – 6 yanvar 1976, Bakı) — Azərbaycan klassik bəstəkarı, dirijor, librettoçu, Azərbaycanın xalq artisti (1960).
| Əfrasiyab Bədəlbəyli | |
|---|---|
| Əfrasiyab Bədəl bəy oğlu Bədəlbəyli | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ |
| Atası | Bədəl bəy Bədəlbəyli |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar, dirijor |
| Janr | opera |
| Təhsili |
|
| Mükafatları |   |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Azərbaycan, rus və Qərbi Avropa bəstəkarlarının opera və baletlərinə dirijorluq etmişdir. İlk Azərbaycan baletinin – "Qız qalası"nın (1940), "Nizami", "Söyüdlər ağlamaz" operalarının, simfonik poema və təntənəli marşın müəllifidir.
Bir çox dram tamaşalarına musiqi bəstələmişdir. ("Hacı Qara", "1905-ci ildə", "Fərhad və Şirin" və s.).
Həyatı
Əfrasiyab Bədəlbəyli 19 aprel 1907-ci ildə Bakı şəhərində, xalq maarifçisi Bədəlbəy Bədəlbəyovun və məşhur Şah Qacar nəslinin təmsilçisi Rəhimə xanımın ailəsində anadan olub. Ali Pedaqoji İnstitutun nəzdindəki məktəbdə, Bakı Teatr Texnikumunda, Azərbaycan Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsində, Leninqrad Konservatoriyasının nəzdindəki musiqi məktəbində təhsil alıb. 1912-ci ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli 6-cı rus-müsəlman məktəbinə daxil olur və 1916-cı ildə, tədris olunan bütün fənlərdən "əla" qiymətlərlə məktəbi bitirir. 1917–1924-cü illər ərzində o, Bakıdakı 1-ci realni məktəbində təhsil alır. 1923-cü ildən 1926-cı ilə kimi Ə. Bədəlbəyli təzəcə təşkil olunmuş Azərbaycan teatr məktəbinin dinləyicisi olur və məktəbdə təşkil olunan səhnə tamaşalarında böyük həvəslə iştirak edir.
Əməkdar incəsənət xadimi (1940), xalq artisti (1960) Əfrasiyab Bədəlbəyli 1976-cı il yanvarın 6-da dünyasını dəyişib.
Ailəsi
Azərbaycanın ilk balerinası Qəmər Almaszadə ilə ailə həyatı qurmuşdur.
Yaradıcılığı
Əfrasiyab Bədəlbəyli Azərbaycanda ilk baletin müəllifidir. O, 33 yaşında ikən "Qız qalası" baleti ilə musiqi tariximizdə ilk Azərbaycan baletinin əsasını qoyub. Sonrakı illərdə "Nizami", "Söyüdlər ağlamaz" operalarını yazaraq adını mədəniyyət tariximizə qızıl hərflərlə əks etdirib. Bir çox dram tamaşasına musiqi bəstələyib. Azərbaycan radiosu və televiziyasında milli musiqi sənətimizi geniş təbliğ edib. Mükəmməl bilik əldə etmək arzusu ilə, Əfrasiyab Bədəlbəyli 1924-cü ildə Azərbaycan Dövlət Türk (Azərbaycan – İ. Q.) Musiqi Texnikumuna və eyni zamanda, Azərbaycan Dövlət Universiteti şərq fakültəsinin lisaniyyət (dilçilik – İ. Q.) şöbəsinə daxil olur. XX əsrin 20-ci illərində Azərbaycan opera və operettalarının səhnədən götürülməsi nəzərdə tutulmuşdu. 17 yaşlı Əfrasiyab Bədəlbəyli "Kommunist" qəzetində dərc etdirdiyi məqaləsində "Operalarımızın islahatı işində tələsməyə heç bir ehtiyac yoxdur" – deyə, buna qəti etirazını bildirir. 20 yaşında Cəfər Cabbarlının "Od gəlini" pyesinə yazdığı musiqi sənətsevərlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Xeyli müddət Moskva və Leninqrad opera və balet teatrlarında dirijor assistenti kimi fəaliyyət göstərib. 1938-ci ildən ömrünün sonunadək Azərbaycan Dövlət Оpera və Balet Teatrında dirijor işləyib. Musiqi texnikumunda Əfrasiyab Bədəlbəyli müəllim Semyon Bretanitskinin sinifində skripka ixtisası üzrə təhsil alır. İstedadlı gənc tez bir zamanda səlis ifa bacarığına nail olur və 1925-ci il may ayının 22-də texnikum tələbələrinin qüvvəsi ilə Üzeyir bəyin səhnəyə qoyulmuş "Arşın mal alan" operettasını müşayiət edən orkestrdə ikinci skripkaların konsertmeysteri kimi çıxış edir.
Violino ilə yanaşı tarda da mükəmməl ifa üslubuna nail olmuş Əfrasiyab Bədəlbəyli, 1926-cı ildə xalq çalğı alətləri orkestrinin Moskva və Minsk şəhərlərindəki qastrol səfərləri zamanı ikinci səs tarçılar qrupunun konsertmeysteri kimi orkestrin heyətində iştirak edir.
1928-ci il fevralın 16-da, musiqisi Ə. Bədəlbəyliyə məxsus C. Cabbarlının "Od gəlini" əsərinin premyerası oldu.
"Od gəlini" musiqisinin müvəffəqiyyətinə sevinən C. Cabbarlı bundan sonra yazdığı "Sevil" pyesinə də musiqi bəstələməyi Əfrasiyab Bədəlbəyliyə tapşırır.
1928-ci il yanvar ayının 1-dən Əfrasiyab Bədəlbəyli "Kommunist" qəzetində tərcüməçi vəzifəsində çalışmağa başlayır.
1929-cu ildə xalqımızın ulu musiqi aləti olan tarı köhnəlik əlaməti sayaraq muzeyə göndərmək, konservatoriyanın tədris proqramından çıxarmaq kimi cəfəng fıkirlərə etiraz edən Əfrasiyab Bədəlbəyli "Tar üzərinə mühakimə münasibətilə" başlığı altında məqalə ilə çıxış edir.
Respublikada Sovet hakimiyyəti qurulmasının onuncu ildönümünün qeyd olunduğu günlərdə dinləyicilər bəstəkarın böyük simfonik orkestr üçün yazdığı və Azərbaycanda sovet mövzusuna həsr olunmuş ilk proqramlı musiqi əsəri olan "Bütün hakimiyyət Sovetlərə!" süitası və təntənəli "28 Aprel marşı" simfonik poeması ilə tanış olurlar.
1930-cu il may ayının 15-də Əfrasiyab Bədəlbəyli türk operalarına dirijorluq etmək üçün M. F. Axundov adına Dövlət Böyük teatrına işə qəbul olunur.
1931-ci ildə bəstəkar C. Cabbarlının "Almaz", daha sonra isə "1905-ci ildə" və "Yaşar" pyeslərinə, 1933-cü ildə A. Afinogenovun "Qorxu", 1934-cü ildə M. F. Axundovun "Hacı Qara", 1935-ci ildə isə "Müsyo Jordan" əsərlərinə musiqi bəstələyir.
Əfrasiyab Bədəlbəyli peşəkar musiqi təhsili almaq məqsədi ilə 1932-ci ildə Moskva konservatoriyasının dirijorluq fakültəsində oxumağa yola düşür. Professor K. Saracevin sinifində təhsil alan gənc bu sənətin incəliklərinə mükəmməl yiyələnir. Ali məktəbdə oxuduğu zaman o, 8 variasiya, violonçel və fortepiano üçün sonatina, fortepiano üçün etüd, simfonik orkestr üçün III hissəli süita, 2 violino, alt və violonçel üçün kvartet bəstələyir.
Lakin bir ildən sonra sənətkar Moskvadakı təhsilini dayandırıb Bakıya qayıdır və R. Qlierin "Şahsənəm" operasının yeni quruluşda, C. Cabbarlının librettosu əsasında tamaşaya hazırlanmasında iştirak edir.
1934-cü ilin payızında Ə. Bədəlbəyli Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq -İ. Q.) şəhərinə yola düşür. Burada o, N. Rimski-Korsakov adına Leninqrad Dövlət Konservatoriyası nəzdindəki musiqi texnikumunun bəstəkarlıq şöbəsinə (B. Zeydmanın sinfinə) daxil olur və eyni zamanda Leninqrad opera və balet teatrının baş dirijoru V. Dranişnikovun rəhbərliyi altında dirijor assistenti kimi işləməyə başlayır.
Əsərləri
Operalar
- "Xalq qəzəbi" (1941)
- "Nizami" (1948)
- "Söyüdlər ağlamır" (1971)
Baletlər
- "Qız qalası" (1940)
- "Tərlan (balet)" (1941) — uşaqlar üçün
- Nəsiminin əsərləri əsasında "Xoreoqrafik freskalar" (1973)
Orkestr üçün bəstələri
- Simfonik orkestr üçün "28 aprel" marşı (1929)
- Simfonik orkestr üçün təntənəli marş (1930)
- Simfonik poema "Sovet hakimiyyəti uğrunda" (1930)
- Simfonik freska
- Miniatürlər (1938)
- Xalq çalğı alətləri ansamblı üçün simfonietta (1950)
Tamaşalar üçün musiqi
- Od gəlini (1927)
- Sevil (1927)
- Almas (1928)
- 1905-ci ildə (1931)
- Yaşar (1932)
- Siyavuş (1932)
- Qorxu(1933)
- Hacı Qara (1933)
- Müsyo Jordan(1935)
- Fərhad və Şirin (1941)
Elmi irsi
- Əfrasiyab Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti"
- Əfrasiyab Bədəlbəyli, Türk operası və musiqisi haqda" sərlövhəli məqalə (1924).
Fəaliyyəti
1938-ci ildə Leninqraddakı təhsilini müvəffəqiyyətlə başa çatdıran Əfrasiyab Bədəlbəyli vətənə qayıdır və qardaşı Turqud Bədəlbəylinin librettosu əsasında uşaqlar üçün birpərdəli "Tərlan" balet-nağılını bəstəbyir.
8 aprel 1940-cı il. Bu gün, Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixinə milli balet sənətinin təməl daşının qoyulduğu gün kimi daxil oldu. Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız qalası" baletinin premyerası M. F. Axundov adına Azərbaycan Dövlət opera və balet teatrının səhnəsində işıq üzü görür.
1940-cı il 23 aprel tarixində Əfrasiyab Bədəlbəyliyə "lncəsənət sahəsində görkəmli fəaliyyətinə görə Respublikanın "Əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı verildi.
1941-ci ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli bəstəkar dostu B. Zeydmanla birlikdə bir pərdəli "Xalq qəzəbi" operasını (libretto müəllifləri İ. Oratovski və Ə. Məmmədxanlı) yaradır.
1941-ci ildə bəstəkar Səməd Vurğunun "Fərhad və Şirin" əsərinə musiqi bəstələyir. Bundan bir il əvvəl isə Ə. Bədəlbəyli görkəmli ədibin "Xanlar" pyesinə musiqi yazmışdı. Onu da qeyd edək ki, bəstəkar hər iki əsərin premyerasına dirijorluq etmişdir.
Müharibə illərində Əfrasiyab Bədəlbəyli bəstəkarlıq-dirijorluq fəaliyyətini Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının direktoru və bədii rəhbəri kimi məsul vəzifələrlə əlaqələndirir, M. S. Ordubadi ilə birlikdə dahi İtalyan bəstəkarı C. Rossininin "Sevilya bərbəri" operasını Azərbaycan dilinə tərcümə edir və Minkusun "Don Kixot" baletinin yeni redaksiyası üçün libretto yazır.
Müharibədən sonra Azərbaycan mədəniyyəti qarşısında ən ümdə məsəb kimi dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinin keçirilməsi dururdu. Yubileyə hazırlıq hələ 1939-cu ildə başlanmış və Ə. Bədəlbəyliyə şairin həyatına həsr olunmuş opera yaratmaq tapşırılmışdır. Lakin müharibənin başlanması ilə əlaqədar "Nizami" operasının səhnəyə qoyulması ancaq 1948-ci il dekabrın 12-də mümkün oldu.
Bu illərdə sənətkar Azərbaycan radio komitəsinin musiqi redaksiyasına başçılıq edir.
50-ci illərin birinci yarısında opera və balet teatrında yaradıcılıq baxımından böyük canlanma hökm sürürdü. Belə ki, onilliyin ilk üç ili ərzində üç gözəl səhnə əsəri – Soltan Hacıbəyovun "Gülşən", Qara Qarayevin "İldırımlı yollarla" baletləri və Fikrət Əmirovun "Sevil" operası tamaşaçıların mühakiməsmə təqdim olunmuşdu. Bunlardan ikisi – "Gülşən" baleti və "Sevil" operasının səhnəyə yol tapması Əfrasiyab Bədəlbəylinin adı ilə bağlı idi. Sənətkar hər iki əsərin ilk tamaşasının dirijoru olmuşdur.
Əfrasiyab Bədəlbəyli nəinki musiqiçi, eləcə də ədəbiyyatçı və dilçi kimi də böyük nüfuza malik idi. 1952-ci ildə Elmlər Akademiyası Nizami adına ədəbiyyat institutunun islahat komitəsinin iclaslarında müzakirə edilmiş "Azərbaycan dilinin orfoqrafiyası"nm təshih edilmiş bir nüsxəsi Əfrasiyab Bədəlbəyliyə göndərilmiş və ondan bu haqda rəy vermək xahiş olunmuşdu.
Elə həmin 1952-ci ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli rus bəstəkarı P. Çaykovskinin "İolanta" operasını ekvoritmik cəhətdən Azərbaycan dilinə tərcümə edir.
1953-cü ildə bəstəkarın ilk kitabçası çapdan buraxılır. "Musiqi haqqında söhbət" adlı broşurada müəllif musiqidə işlənən bəzi söz və terminbri izah edir, musiqi janrları və formaları, musiqi alətləri və ansambllar haqqında söhbət açır. Ə. Bədəlbəylinin bu əsəri keçmiş SSRİ ərazisində belə məzmunlu kitabçaların (D. Şostakoviçin "Znatğ i löbitğ muzıku", 1958-ci il və İ. Rıjkinin "Naznaçenie muzıki i ee vozmocnosti", 1962-ci il broşuraları) ilk nümunəsi idi.
1954-cü ildə Bəstəkarlar İttifaqı idarə heyətinin Yeddinci plenumunda bəstəkarın xalq çalğı alətləri orkestri üçün yazdığı "Simfoniyetta" ifa edilir.
1955-ci ildə sənətkar dahi Əsəd oğlu Mirzə Sadığın yetirməsi, məşhur Azərbaycan tarzəni Qurban Primov haqqında monoqrafiya yazır.
O dövrdə Azərbaycanda musiqi terminləri ancaq rus və ya başqa əcnəbi dillərdə işlədilirdi. Əfrasiyab Bədəlbəyli 1956-cı ildə "Musiqi terminləri lüğəti" kitabçasını çap etdirməklə azərbaycandilli əhalinin musiqi terminlərini daha aydın anlamağa və doğma dilimizin daha da zənginləşməsinə şərait yaratdır.
1957-ci ildə sənətkar Boris Zeydmanın "Qızıl açar" baletinə libretto yazır.
1959-cu ilin may ayında Moskvada Azərbaycan incəsənəti ongünlüyünün keçirildiyi dövrdə dekada iştirakçıları, musiqiçilər, qonaqlar, tamaşaçılar "Qız qalası"ndan böyük zövq aldıqlarını xüsusi qeyd etmişdilər.
Dekada ilə əlaqədar Əfrasiyab Bədəlbəyli əməyinin daha bir bəhrəsinin -qocaman musiqişünas-tarixçi Qubad Qasımovla birgə yazdığı "M. F. Axundov adına Azərbaycan Dövlət opera və balet teatrı" oçerkinin də adını çəkmək lazımdır.
1960-cı ildə bəstəkarın həyatında əlamətdar hadisə baş verdi. Həmin il, may ayının 24-də Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Əfrasiyab Bədəlbəyli Azərbaycanın "Xalq artisti" fəxri adına layiq görülür.
1962-ci ildə opera və balet teatrının Gürcüstan respublikası qastrol səfərinə hazırlıqla əlaqədar gürcü bəstəkarı Zaxari Paliaşvilinin "Daisi" operasının Azərbaycan dilində oynanılmasını qərara alınmış və opera mətninin tərcüməsini Ə. Bədəlbəyliyə tapşırmışdır.
1964–1965-ci illərdə sənətkar gənclərin bədii özfəaliyyətinin XVIII və XIX respublika olimpiadasının təşkilatçılarından biri və münsiflər heyətinin sədri, 1964-cü ildə Azərbaycanın şəhər və kənd texniki-peşə məktəbləri bədii özfəaliyyətinin XXIII respublika baxışında isə münsiflər heyətinin üzvü seçilmişdir.
Bəstəkarın "Muğam-68" müsabiqə-festivalının keçirilməsində sərf etdiyi əməyini ayrıca qeyd etmək vacibdir. Respublikamızın bir çox rayonlarından müsabiqədə iştirak edən gənc müğənnilər, incəsənət xadimləri "Muğam-68" festivalının təşkilini yüksək qiymətləndirmiş və tədbirin keçirilməsini ənənə şəklində davam etdirməyi tövsiyə etmişlər.
1965-ci ildə Ə. Bədəlbəyli Q. Almazzadə ilə birlikdə, S. S. Axundovun eyni adlı povesti əsasında bəstəkar Əşrəf Abbasovun "Qaraca qız" baletinə, daha sonra, 1968-ci ildə qardaşı Turqud ilə birlikdə C. Cabbarlının eyni adlı pyesi əsasında R. Mustafayevin bəstələdiyi "Aydın" operasına librettolar yazır.
1969-cu ildə "Elm" nəşriyyatı Ə. Bədəlbəylinin "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti" kitabını çap etdirir.
Ümumittifaq "Bilik" cəmiyyətinin üzvü olan sənətkar bir çox elmi konfranslarda, iclaslarda musiqi sənəti haqqında məruzələrlə çıxış edirdi. 1970-ci ildə bəstəkarın "Söyüdlər ağlamaz" operası tamaşaya qoyulur. Operamn mövzusu Böyük Vətən müharibəsi illərində Azərbaycanlı döyüşçünün şücaəti və arxa cəbhənin həyatma həsr olunmuşdu.
Bu illərdə Əfrasiyab Bədəlbəylinin Azərbaycan televiziyası və radiosu ilə xalq musiqisi və muğamlar haqqında silsilə çıxışları da geniş tamaşaçı və dinləyici kütləsinin böyük rəğbətini qazanmışdı.
1969-cu ildə bəstəkar Fransanın paytaxtı Paris şəhərində Azərbaycan musiqisi haqqında mühazirələrb çıxış edir.
1970-ci ildə, Moskvada, ISME – Uşaq və Gənclərin musiqi tərbiyəsi üzrə Beynəlxalq cəmiyyətin "Uşaqların, yeniyetmələrin və gənclərin həyatında musiqinin rolu" adlı konfransı keçirilirdi. Konfransda, başda Əfrasiyab Bədəlbəyli olmaqla, Azərbaycan nümayəndə heyəti də iştirak etmişdir.
1971-ci ilin oktyabrında sənətkar Xor Cəmiyyətinin sədri vəzifəsinə seçilir.
1970-ci ildə, türk musiqişünası Altan Araslı Türkiyədə çapdan çıxan "Musiqi məcmuəsi" jurnalında bəstəkarın "İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti" kitabının ətraflı təhlilini vermişdir.
1977-ci ildə, Ankarada, "Türk folklor konqresinin məlumatları"nda, türk dilində sənətkarın "Azərbaycan xalq musiqisi" adlı məqaləsi çap olunmuşdur.
Uzun illər boyu "Elm və həyat" jurnalının, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin redaksiya heyətinin üzvü olan Ə. Bədəlbəyli mətbuat orqanlarının səhifələrində ressenziyalar, tənqidi və problematik məqalələr çap etdirmişdir. Ə. Bədəlbəyli 1976-cı il yanvar ayının 9-da vəfat etmişdir.
Filmoqrafiya
- Ömrün davamı (film, 1993)
- Hər şey olduğu kimi. Üçüncü film. Əfrasiyab Bədəlbəyli (film, 2000)
Mükafatları
- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 24 may 1960
- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 23 aprel 1940
- — 9 iyun 1959
- 2 dəfə — 25 fevral 1946, 29 aprel 1967
- Azərbaycan SSR Ali Sovetinin fəxri fərmanı — 18 may 1972
Nəsil şəcərəsi
| Bəşir bəy Bədəlbəyli | Əzizə xanım | Şirinbəyim xanım (1853–1939) | (1842–1901) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bədəl bəy Bədəlbəyli (1875–1932) | Rəhimə xanım | Əhməd bəy Bədəlbəyli (1884–1954) | Zülfüqar bəy Hacıbəyov (1884–1950) | Üzeyir bəy Hacıbəyov (1885–1948) | Ceyhun Hacıbəyli (1891–1962) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Əfrasiyab Bədəlbəyli (1907–1976) | Davud Bədəlbəyli | Turqut Bədəlbəyli | Məsturə Bədəlbəyli | Şəmsi Bədəlbəyli (1911–1987) | Məmməd Ağdamski (d. 1934) | Telman Ağdamski (d. 1936) | Niyazi Hacıbəyov (1912–1984) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Fərhad Bədəlbəyli (d. 1947) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Ənvər Çingizoğlu, Bədəlbəylilər (Miriyevlər), "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2009, № 5, səh.34–48.
İstinadlar
- Abdullayev A. Musiqi mədəniyyətimizdə parlaq və silinməz imza: Əfrasiyab Bədəlbəyli. Bakı: 525-ci qəzet. Azərbaycan Milli Ktabxanası. 2020. 20–21.
Xarici keçidlər
- Əfrasiyab Bədəlbəyliyə həsr olunmuş sayt
Video
- Əfrasiyab Bədəlbəylinin musiqisinə "Gənclik rəqsi"
- Nəzakət Teymurova — Gərək günəş dağları aşıb… ("Almaz" pyesindən Yaxşının mahnısı) — sözlər: Cəfər Cabbarlı
- Sara Qədimova — Gərək günəş dağları aşıb… ("Almaz" pyesindən Yaxşının mahnısı) — sözlər: Cəfər Cabbarlı
- Rübabə Muradova — "Dumanlı Təbriz" pyesindən parça — sözlər: Məmməd Səid Ordubadi
- Nərminə Məmmədova — Mən bir solmaz yarpağam ki… ("Od gəlini" pyesindən Solmazın mahnısı) — sözlər: Cəfər Cabbarlı
- Səda — Əfrasiyab Bədəlbəylinin doğum günüdür (19.04.2016) (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Efrasiyab deqiqlesdirme Efrasiyab Bedel bey oglu Bedelbeyli 6 19 aprel 1907 Baki 6 yanvar 1976 Baki Azerbaycan klassik bestekari dirijor librettocu Azerbaycanin xalq artisti 1960 Efrasiyab BedelbeyliEfrasiyab Bedel bey oglu BedelbeyliUmumi melumatlarDogum tarixi 19 aprel 1907Dogum yeri Baki Baki qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 6 yanvar 1976 68 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRIAtasi Bedel bey BedelbeyliMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekar dirijorJanr operaTehsili Baki Dovlet Universiteti Sankt Peterburq Dovlet Konservatoriyasi d Mukafatlari 1960 1959 1946 1967 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Azerbaycan rus ve Qerbi Avropa bestekarlarinin opera ve baletlerine dirijorluq etmisdir Ilk Azerbaycan baletinin Qiz qalasi nin 1940 Nizami Soyudler aglamaz operalarinin simfonik poema ve tenteneli marsin muellifidir Bir cox dram tamasalarina musiqi bestelemisdir Haci Qara 1905 ci ilde Ferhad ve Sirin ve s HeyatiEfrasiyab Bedelbeyli 19 aprel 1907 ci ilde Baki seherinde xalq maarifcisi Bedelbey Bedelbeyovun ve meshur Sah Qacar neslinin temsilcisi Rehime xanimin ailesinde anadan olub Ali Pedaqoji Institutun nezdindeki mektebde Baki Teatr Texnikumunda Azerbaycan Dovlet Universitetinin serqsunasliq fakultesinde Leninqrad Konservatoriyasinin nezdindeki musiqi mektebinde tehsil alib 1912 ci ilde Efrasiyab Bedelbeyli 6 ci rus muselman mektebine daxil olur ve 1916 ci ilde tedris olunan butun fenlerden ela qiymetlerle mektebi bitirir 1917 1924 cu iller erzinde o Bakidaki 1 ci realni mektebinde tehsil alir 1923 cu ilden 1926 ci ile kimi E Bedelbeyli tezece teskil olunmus Azerbaycan teatr mektebinin dinleyicisi olur ve mektebde teskil olunan sehne tamasalarinda boyuk hevesle istirak edir Emekdar incesenet xadimi 1940 xalq artisti 1960 Efrasiyab Bedelbeyli 1976 ci il yanvarin 6 da dunyasini deyisib Ailesi Azerbaycanin ilk balerinasi Qemer Almaszade ile aile heyati qurmusdur YaradiciligiQiz qalasi baletinin Baki afisasi Efrasiyab Bedelbeyli Azerbaycanda ilk baletin muellifidir O 33 yasinda iken Qiz qalasi baleti ile musiqi tariximizde ilk Azerbaycan baletinin esasini qoyub Sonraki illerde Nizami Soyudler aglamaz operalarini yazaraq adini medeniyyet tariximize qizil herflerle eks etdirib Bir cox dram tamasasina musiqi besteleyib Azerbaycan radiosu ve televiziyasinda milli musiqi senetimizi genis teblig edib Mukemmel bilik elde etmek arzusu ile Efrasiyab Bedelbeyli 1924 cu ilde Azerbaycan Dovlet Turk Azerbaycan I Q Musiqi Texnikumuna ve eyni zamanda Azerbaycan Dovlet Universiteti serq fakultesinin lisaniyyet dilcilik I Q sobesine daxil olur XX esrin 20 ci illerinde Azerbaycan opera ve operettalarinin sehneden goturulmesi nezerde tutulmusdu 17 yasli Efrasiyab Bedelbeyli Kommunist qezetinde derc etdirdiyi meqalesinde Operalarimizin islahati isinde telesmeye hec bir ehtiyac yoxdur deye buna qeti etirazini bildirir 20 yasinda Cefer Cabbarlinin Od gelini pyesine yazdigi musiqi senetseverler terefinden yuksek qiymetlendirilib Xeyli muddet Moskva ve Leninqrad opera ve balet teatrlarinda dirijor assistenti kimi fealiyyet gosterib 1938 ci ilden omrunun sonunadek Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet Teatrinda dirijor isleyib Musiqi texnikumunda Efrasiyab Bedelbeyli muellim Semyon Bretanitskinin sinifinde skripka ixtisasi uzre tehsil alir Istedadli genc tez bir zamanda selis ifa bacarigina nail olur ve 1925 ci il may ayinin 22 de texnikum telebelerinin quvvesi ile Uzeyir beyin sehneye qoyulmus Arsin mal alan operettasini musayiet eden orkestrde ikinci skripkalarin konsertmeysteri kimi cixis edir Violino ile yanasi tarda da mukemmel ifa uslubuna nail olmus Efrasiyab Bedelbeyli 1926 ci ilde xalq calgi aletleri orkestrinin Moskva ve Minsk seherlerindeki qastrol seferleri zamani ikinci ses tarcilar qrupunun konsertmeysteri kimi orkestrin heyetinde istirak edir 1928 ci il fevralin 16 da musiqisi E Bedelbeyliye mexsus C Cabbarlinin Od gelini eserinin premyerasi oldu Od gelini musiqisinin muveffeqiyyetine sevinen C Cabbarli bundan sonra yazdigi Sevil pyesine de musiqi bestelemeyi Efrasiyab Bedelbeyliye tapsirir 1928 ci il yanvar ayinin 1 den Efrasiyab Bedelbeyli Kommunist qezetinde tercumeci vezifesinde calismaga baslayir 1929 cu ilde xalqimizin ulu musiqi aleti olan tari kohnelik elameti sayaraq muzeye gondermek konservatoriyanin tedris proqramindan cixarmaq kimi cefeng fikirlere etiraz eden Efrasiyab Bedelbeyli Tar uzerine muhakime munasibetile basligi altinda meqale ile cixis edir Respublikada Sovet hakimiyyeti qurulmasinin onuncu ildonumunun qeyd olundugu gunlerde dinleyiciler bestekarin boyuk simfonik orkestr ucun yazdigi ve Azerbaycanda sovet movzusuna hesr olunmus ilk proqramli musiqi eseri olan Butun hakimiyyet Sovetlere suitasi ve tenteneli 28 Aprel marsi simfonik poemasi ile tanis olurlar 1930 cu il may ayinin 15 de Efrasiyab Bedelbeyli turk operalarina dirijorluq etmek ucun M F Axundov adina Dovlet Boyuk teatrina ise qebul olunur 1931 ci ilde bestekar C Cabbarlinin Almaz daha sonra ise 1905 ci ilde ve Yasar pyeslerine 1933 cu ilde A Afinogenovun Qorxu 1934 cu ilde M F Axundovun Haci Qara 1935 ci ilde ise Musyo Jordan eserlerine musiqi besteleyir Efrasiyab Bedelbeyli pesekar musiqi tehsili almaq meqsedi ile 1932 ci ilde Moskva konservatoriyasinin dirijorluq fakultesinde oxumaga yola dusur Professor K Saracevin sinifinde tehsil alan genc bu senetin inceliklerine mukemmel yiyelenir Ali mektebde oxudugu zaman o 8 variasiya violoncel ve fortepiano ucun sonatina fortepiano ucun etud simfonik orkestr ucun III hisseli suita 2 violino alt ve violoncel ucun kvartet besteleyir Lakin bir ilden sonra senetkar Moskvadaki tehsilini dayandirib Bakiya qayidir ve R Qlierin Sahsenem operasinin yeni qurulusda C Cabbarlinin librettosu esasinda tamasaya hazirlanmasinda istirak edir 1934 cu ilin payizinda E Bedelbeyli Leninqrad indiki Sankt Peterburq I Q seherine yola dusur Burada o N Rimski Korsakov adina Leninqrad Dovlet Konservatoriyasi nezdindeki musiqi texnikumunun bestekarliq sobesine B Zeydmanin sinfine daxil olur ve eyni zamanda Leninqrad opera ve balet teatrinin bas dirijoru V Dranisnikovun rehberliyi altinda dirijor assistenti kimi islemeye baslayir Eserleri Operalar Xalq qezebi 1941 Nizami 1948 Soyudler aglamir 1971 Baletler Qiz qalasi 1940 Terlan balet 1941 usaqlar ucun Nesiminin eserleri esasinda Xoreoqrafik freskalar 1973 Orkestr ucun besteleri Simfonik orkestr ucun 28 aprel marsi 1929 Simfonik orkestr ucun tenteneli mars 1930 Simfonik poema Sovet hakimiyyeti ugrunda 1930 Simfonik freska Miniaturler 1938 Xalq calgi aletleri ansambli ucun simfonietta 1950 Tamasalar ucun musiqi Od gelini 1927 Sevil 1927 Almas 1928 1905 ci ilde 1931 Yasar 1932 Siyavus 1932 Qorxu 1933 Haci Qara 1933 Musyo Jordan 1935 Ferhad ve Sirin 1941 Elmi irsi Efrasiyab Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti Efrasiyab Bedelbeyli Turk operasi ve musiqisi haqda serlovheli meqale 1924 Fealiyyeti1938 ci ilde Leninqraddaki tehsilini muveffeqiyyetle basa catdiran Efrasiyab Bedelbeyli vetene qayidir ve qardasi Turqud Bedelbeylinin librettosu esasinda usaqlar ucun birperdeli Terlan balet nagilini bestebyir 8 aprel 1940 ci il Bu gun Azerbaycan musiqi medeniyyeti tarixine milli balet senetinin temel dasinin qoyuldugu gun kimi daxil oldu Efrasiyab Bedelbeylinin Qiz qalasi baletinin premyerasi M F Axundov adina Azerbaycan Dovlet opera ve balet teatrinin sehnesinde isiq uzu gorur 1940 ci il 23 aprel tarixinde Efrasiyab Bedelbeyliye lncesenet sahesinde gorkemli fealiyyetine gore Respublikanin Emekdar incesenet xadimi fexri adi verildi 1941 ci ilde Efrasiyab Bedelbeyli bestekar dostu B Zeydmanla birlikde bir perdeli Xalq qezebi operasini libretto muellifleri I Oratovski ve E Memmedxanli yaradir 1941 ci ilde bestekar Semed Vurgunun Ferhad ve Sirin eserine musiqi besteleyir Bundan bir il evvel ise E Bedelbeyli gorkemli edibin Xanlar pyesine musiqi yazmisdi Onu da qeyd edek ki bestekar her iki eserin premyerasina dirijorluq etmisdir Muharibe illerinde Efrasiyab Bedelbeyli bestekarliq dirijorluq fealiyyetini Azerbaycan Dovlet Filarmoniyasinin direktoru ve bedii rehberi kimi mesul vezifelerle elaqelendirir M S Ordubadi ile birlikde dahi Italyan bestekari C Rossininin Sevilya berberi operasini Azerbaycan diline tercume edir ve Minkusun Don Kixot baletinin yeni redaksiyasi ucun libretto yazir Muharibeden sonra Azerbaycan medeniyyeti qarsisinda en umde meseb kimi dahi Azerbaycan sairi Nizami Gencevinin 800 illik yubileyinin kecirilmesi dururdu Yubileye hazirliq hele 1939 cu ilde baslanmis ve E Bedelbeyliye sairin heyatina hesr olunmus opera yaratmaq tapsirilmisdir Lakin muharibenin baslanmasi ile elaqedar Nizami operasinin sehneye qoyulmasi ancaq 1948 ci il dekabrin 12 de mumkun oldu Bu illerde senetkar Azerbaycan radio komitesinin musiqi redaksiyasina basciliq edir 50 ci illerin birinci yarisinda opera ve balet teatrinda yaradiciliq baximindan boyuk canlanma hokm sururdu Bele ki onilliyin ilk uc ili erzinde uc gozel sehne eseri Soltan Hacibeyovun Gulsen Qara Qarayevin Ildirimli yollarla baletleri ve Fikret Emirovun Sevil operasi tamasacilarin muhakimesme teqdim olunmusdu Bunlardan ikisi Gulsen baleti ve Sevil operasinin sehneye yol tapmasi Efrasiyab Bedelbeylinin adi ile bagli idi Senetkar her iki eserin ilk tamasasinin dirijoru olmusdur Efrasiyab Bedelbeyli neinki musiqici elece de edebiyyatci ve dilci kimi de boyuk nufuza malik idi 1952 ci ilde Elmler Akademiyasi Nizami adina edebiyyat institutunun islahat komitesinin iclaslarinda muzakire edilmis Azerbaycan dilinin orfoqrafiyasi nm teshih edilmis bir nusxesi Efrasiyab Bedelbeyliye gonderilmis ve ondan bu haqda rey vermek xahis olunmusdu Ele hemin 1952 ci ilde Efrasiyab Bedelbeyli rus bestekari P Caykovskinin Iolanta operasini ekvoritmik cehetden Azerbaycan diline tercume edir 1953 cu ilde bestekarin ilk kitabcasi capdan buraxilir Musiqi haqqinda sohbet adli brosurada muellif musiqide islenen bezi soz ve terminbri izah edir musiqi janrlari ve formalari musiqi aletleri ve ansambllar haqqinda sohbet acir E Bedelbeylinin bu eseri kecmis SSRI erazisinde bele mezmunlu kitabcalarin D Sostakovicin Znatg i lobitg muziku 1958 ci il ve I Rijkinin Naznacenie muziki i ee vozmocnosti 1962 ci il brosuralari ilk numunesi idi 1954 cu ilde Bestekarlar Ittifaqi idare heyetinin Yeddinci plenumunda bestekarin xalq calgi aletleri orkestri ucun yazdigi Simfoniyetta ifa edilir 1955 ci ilde senetkar dahi Esed oglu Mirze Sadigin yetirmesi meshur Azerbaycan tarzeni Qurban Primov haqqinda monoqrafiya yazir O dovrde Azerbaycanda musiqi terminleri ancaq rus ve ya basqa ecnebi dillerde isledilirdi Efrasiyab Bedelbeyli 1956 ci ilde Musiqi terminleri lugeti kitabcasini cap etdirmekle azerbaycandilli ehalinin musiqi terminlerini daha aydin anlamaga ve dogma dilimizin daha da zenginlesmesine serait yaratdir 1957 ci ilde senetkar Boris Zeydmanin Qizil acar baletine libretto yazir 1959 cu ilin may ayinda Moskvada Azerbaycan inceseneti ongunluyunun kecirildiyi dovrde dekada istirakcilari musiqiciler qonaqlar tamasacilar Qiz qalasi ndan boyuk zovq aldiqlarini xususi qeyd etmisdiler Dekada ile elaqedar Efrasiyab Bedelbeyli emeyinin daha bir behresinin qocaman musiqisunas tarixci Qubad Qasimovla birge yazdigi M F Axundov adina Azerbaycan Dovlet opera ve balet teatri ocerkinin de adini cekmek lazimdir 1960 ci ilde bestekarin heyatinda elametdar hadise bas verdi Hemin il may ayinin 24 de Azerbaycan SSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin fermani ile Efrasiyab Bedelbeyli Azerbaycanin Xalq artisti fexri adina layiq gorulur 1962 ci ilde opera ve balet teatrinin Gurcustan respublikasi qastrol seferine hazirliqla elaqedar gurcu bestekari Zaxari Paliasvilinin Daisi operasinin Azerbaycan dilinde oynanilmasini qerara alinmis ve opera metninin tercumesini E Bedelbeyliye tapsirmisdir 1964 1965 ci illerde senetkar genclerin bedii ozfealiyyetinin XVIII ve XIX respublika olimpiadasinin teskilatcilarindan biri ve munsifler heyetinin sedri 1964 cu ilde Azerbaycanin seher ve kend texniki pese mektebleri bedii ozfealiyyetinin XXIII respublika baxisinda ise munsifler heyetinin uzvu secilmisdir Bestekarin Mugam 68 musabiqe festivalinin kecirilmesinde serf etdiyi emeyini ayrica qeyd etmek vacibdir Respublikamizin bir cox rayonlarindan musabiqede istirak eden genc mugenniler incesenet xadimleri Mugam 68 festivalinin teskilini yuksek qiymetlendirmis ve tedbirin kecirilmesini enene seklinde davam etdirmeyi tovsiye etmisler 1965 ci ilde E Bedelbeyli Q Almazzade ile birlikde S S Axundovun eyni adli povesti esasinda bestekar Esref Abbasovun Qaraca qiz baletine daha sonra 1968 ci ilde qardasi Turqud ile birlikde C Cabbarlinin eyni adli pyesi esasinda R Mustafayevin bestelediyi Aydin operasina librettolar yazir 1969 cu ilde Elm nesriyyati E Bedelbeylinin Izahli monoqrafik musiqi lugeti kitabini cap etdirir Umumittifaq Bilik cemiyyetinin uzvu olan senetkar bir cox elmi konfranslarda iclaslarda musiqi seneti haqqinda meruzelerle cixis edirdi 1970 ci ilde bestekarin Soyudler aglamaz operasi tamasaya qoyulur Operamn movzusu Boyuk Veten muharibesi illerinde Azerbaycanli doyuscunun sucaeti ve arxa cebhenin heyatma hesr olunmusdu Bu illerde Efrasiyab Bedelbeylinin Azerbaycan televiziyasi ve radiosu ile xalq musiqisi ve mugamlar haqqinda silsile cixislari da genis tamasaci ve dinleyici kutlesinin boyuk regbetini qazanmisdi 1969 cu ilde bestekar Fransanin paytaxti Paris seherinde Azerbaycan musiqisi haqqinda muhazirelerb cixis edir 1970 ci ilde Moskvada ISME Usaq ve Genclerin musiqi terbiyesi uzre Beynelxalq cemiyyetin Usaqlarin yeniyetmelerin ve genclerin heyatinda musiqinin rolu adli konfransi kecirilirdi Konfransda basda Efrasiyab Bedelbeyli olmaqla Azerbaycan numayende heyeti de istirak etmisdir 1971 ci ilin oktyabrinda senetkar Xor Cemiyyetinin sedri vezifesine secilir 1970 ci ilde turk musiqisunasi Altan Arasli Turkiyede capdan cixan Musiqi mecmuesi jurnalinda bestekarin Izahli monoqrafik musiqi lugeti kitabinin etrafli tehlilini vermisdir 1977 ci ilde Ankarada Turk folklor konqresinin melumatlari nda turk dilinde senetkarin Azerbaycan xalq musiqisi adli meqalesi cap olunmusdur Uzun iller boyu Elm ve heyat jurnalinin Edebiyyat ve incesenet qezetinin redaksiya heyetinin uzvu olan E Bedelbeyli metbuat orqanlarinin sehifelerinde ressenziyalar tenqidi ve problematik meqaleler cap etdirmisdir E Bedelbeyli 1976 ci il yanvar ayinin 9 da vefat etmisdir FilmoqrafiyaOmrun davami film 1993 Her sey oldugu kimi Ucuncu film Efrasiyab Bedelbeyli film 2000 Mukafatlari Azerbaycan SSR xalq artisti fexri adi 24 may 1960 Azerbaycan SSR emekdar incesenet xadimi fexri adi 23 aprel 1940 Qirmizi emek bayragi ordeni 9 iyun 1959 2 defe Seref nisani ordeni 25 fevral 1946 29 aprel 1967 Azerbaycan SSR Ali Sovetinin fexri fermani 18 may 1972Nesil seceresi Besir bey Bedelbeyli Ezize xanim Sirinbeyim xanim 1853 1939 1842 1901 Bedel bey Bedelbeyli 1875 1932 Rehime xanim Ehmed bey Bedelbeyli 1884 1954 Zulfuqar bey Hacibeyov 1884 1950 Uzeyir bey Hacibeyov 1885 1948 Ceyhun Hacibeyli 1891 1962 Efrasiyab Bedelbeyli 1907 1976 Davud Bedelbeyli Turqut Bedelbeyli Mesture Bedelbeyli Semsi Bedelbeyli 1911 1987 Memmed Agdamski d 1934 Telman Agdamski d 1936 Niyazi Hacibeyov 1912 1984 Ferhad Bedelbeyli d 1947 Hemcinin baxTerlan balet Qiz qalasi balet Qaraca qiz balet EdebiyyatEnver Cingizoglu Bedelbeyliler Miriyevler Soy elmi kutlevi dergi 2009 5 seh 34 48 IstinadlarAbdullayev A Musiqi medeniyyetimizde parlaq ve silinmez imza Efrasiyab Bedelbeyli Baki 525 ci qezet Azerbaycan Milli Ktabxanasi 2020 20 21 Xarici kecidlerEfrasiyab Bedelbeyliye hesr olunmus saytVideo Efrasiyab Bedelbeylinin musiqisine Genclik reqsi Nezaket Teymurova Gerek gunes daglari asib Almaz pyesinden Yaxsinin mahnisi sozler Cefer Cabbarli Sara Qedimova Gerek gunes daglari asib Almaz pyesinden Yaxsinin mahnisi sozler Cefer Cabbarli Rubabe Muradova Dumanli Tebriz pyesinden parca sozler Memmed Seid Ordubadi Nermine Memmedova Men bir solmaz yarpagam ki Od gelini pyesinden Solmazin mahnisi sozler Cefer Cabbarli Seda Efrasiyab Bedelbeylinin dogum gunudur 19 04 2016 az