Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Turizm (fransız sözü olub, deməkdir) — fəal geniş yayılmış və ən kütləvi növüdür. 1954-cü ildə BMT-nin yığıncağında "Turizm" sözü müzakirə olunmuş, onun beynəlxalq mahiyyəti, kulturoloji və sosial-iqtisadi əhəmiyyəti müəyyənləşdirilmişdir.
Hər il minlərlə insan səyahət həvəskarları sırasına qoşulur və getdikcə turizm daha geniş vüsət alır. Turizm son 20–25 ildə insanların vərdiş etdikləri həyati təlabatdır. Turizm xidmətlərinin və turist tələbatlı malların reallaşdırılması ilə məşğul olan istehsal, ticarət və nəqliyyat müəssisələrinin məcmusu turizm sənayesini yaranır Bura mehmanxanalar, iaşə obyektləri, sənaye və ekskursiya büroları aiddir.
Turist — ölkə daxilində, yaxud xaricində müxtəlif məqsədlər üçün 24 saatdan 6 aya qədər müddətə səfər edən şəxsdir.
Tur– konkret müddətdə konkret marşrut üzrə fərdi və ya qrup halında səfərdən ibarət olan turizm məhsulunun vauçer şəklində satılan formasıdır.
Turizm məhsulu isə turistlərə göstərilən xidmətlər kompleksidir.
Son onilliklər ərzində insanların həyat şəraiti yaxşılığa doğru xeyli dəyişilmişdir. Bununla yanaşı, mədəni inkişafın kölgəli tərəfləri də özünü büruzə verməyə başlamışdır. Bu, özünü işdə və ailədə insanların artmaqda olan hərəkətsizliyində, artıq qidanın qəbulunda, psixo-emosional gərginliyin artmasinda göstərir. Yaxın keçmişdə mükəmməl istirahətin etalonu, əsasən, dənizə səyahət, sanatoriya, kurort və dincəlmək sayılırdı. Günəş, hava və su sağlamlığın möhkəmləndirilməsinin əvəzolunmaz amilləridir. Sağlamlığın möhkəmləndirilməsi ilə səciyyələnən və özündə bir neçə turizm növlərini cəmləşdirən kənd yaşıl turizm və idman turizmidir.
hesablamalarına görə, 2000-ci ildə dünya üzrə turizm gəliri 500 milyard, 2004-cü ildə 600, 2009-cu ildə 850 milyard, 2013-cü ildə 1 trilyon dollardan artıq olub.
İnkişaf sürətinə və gəlirlərə görə turizm iqtisadiyyatın əksər sahələrini üstələyərək neft və neft məhsulları ticarəti və avtomobil satışından sonra 3-cü yeri tutur
Nəqliyyatın növünə görə turizm növləri
Yerüstü nəqliyyat (quru nəqliyyatı)
Yerüstü nəqliyyat avtomobil nəqliyyatı və dəmiryolu nəqliyyatı olaraq 2 yerə bölünür:
- Dəmiryolu turizmi — turist qatarları bir qayda olaraq mərkəzi istilik, məcburi ventilyasiya və elektrik işiqlandırma sistemi olan tam metal konstruksiyalı kupe vaqonlarından formalaşdırılır. Dəmiryolu nəqliyyatı bir neçə üstünlüklərə sahibdir:
- Avtomobil nəqliyyatına nisbətən daha təhlükəsiz nəqliyyatdır;
- Əksər Avropa ölkələrinin iri şəhərlərinin dəmir yolu vağzalları şəhər mərkəzində yerləşir;
- Macəra turizmi — adrenalin və risk axtaranların cəlb edən xüsusi turizm ehtiyatlarla zəngin olan əraziləri əhatə edir. Yeni Zelandiya, Braziliya, Boliviya, Hindistan, Nepal, Tanzaniya məşhur macəra turizmi mərkəzlərindən hesab olunur;
- — Paris, Roma, Venesiya, Milan, Kosta-Rika, ,Qalapaqos adaları, Maldiv adaları kimi bir çox mərkəzləri var;
- Kənd turizmi — kənd mühitində kompleks turist xidmət fəaliyyəti nəzərdə tutulur;
- Aqroturizm — kənd turizminin bir növü olmaqla, turistlərin kənd həyat tərzinə cəlb edilməsinin, eləcə də kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərində iştirakının təmin olunmasıdır;
- Təhsil turizmi — təhsil almaq məqsədiylə ölkədaxili, yaxud ölkəxarici ərazilərə edilən səyahətlərdir;
- Tibbi turizm (müalicə-sağlamlıq turizmi) — tibbi müayinə və müalicə məqsədi daşıyan turizm fəaliyyətidir. Adından da məlum olan bu turizm sahəsinin Azərbaycandakı ən mühüm mərkəzlərinə Naftalan, Naxçıvan, Abşeron daxildir. ABŞ, Almaniya, İsrail kimi inkişaf etmiş ölkələr bu turizm sahəsinin inkişaf etdiyi ərazilərdir;
- Etnik turizm — qohumları görmək, özünün, valideynlərin, yaxud əcdadların vətənlərini öyrənmək məqsədiylə edilən səyahətlərdir. Etnik turizmə həm də nostalji turizmi də deyilir. Etnik turizmə yaxın olan də mövcuddur. Bu turizm sahəsində azsaylı xalqların yaşadıqları ərazilərə edilən səyahətlər nəzərdə tutulur. Azərbaycanda nisbətən böyük etnik qruplar və etnomədəni turizm mərkəzləri bunlardır: talışlar (Lənkəran), tatlar (Quba-Qusar), ləzgilər (İsmayıllı, Quba-Qusar) və s.
- Geoturizm — geoloji tədqiqatlarla bağlı turizm sahəsidir. Bu turizm sahəsində əsas obyektlər dağlar (vulkan), fosillər, mağaralar, kanyonlar hesab olunur;
- — mağaralar və yeraltı karst təbəqələrinə marşrut üzrə yürüşlərdir. Geoturizm ilə speleoturizm yaxın anlayışlar hesab olunur;
- Konqres turizmi (elm turizmi) — müxtəlif mövzularda (tarix, tibb, kimya, turizm, biznes və s) təşkil olunan konqres, qurultay, müşavirə və s. tipli yığıncaqlarda iştirak etmək məqsədilə edilən səfərlərdir. Müasir dövrdə texnologiyanın inkişafı ilə virtual şəkildə həyata keçirilən konfransların sayı artır. Bu isə turist xərclərinin azalmasına səbəb olur;
- — işlə bağlı səyahətlərdir. Nyu-York (ABŞ), Dubay (BƏƏ), Cenevrə (İsveçrə), Tokio (Yaponiya), London (Böyük Britaniya), Brüssel (Belçika) kimi şəhərl işgüzar turizmin mərkəzlərindən hesab olunur;
- — gündəlik həyatda rast gəlinməyən qeyri-adi nə isə (flora-fauna, iqlim, müxtəlif xalqların mədəniyyətləri — geyim, mətbəx, memariyyə və s.) görmək üçün edilən səyahətlərdir. Hindistana, uzaq Şərqə və Afrikaya bu məqsədlə gedən turistlərin sayı get-gedə artır;
- Tarixi-arxeoloji turizm — tarix və tarixi abidələrin tədqiqi, öyrənilməsiylə bağlı turizm növüdür. Bu turizm növünün inkişafı üçün əksər ölkələrdə potensial var;
- Dini turizm (inanc turizmi) — dini hökmləri yerinə yetirmək, dini abidələri ziyarət etmək və ya dinlərin müxtəlif dövr tarixlərini öyrənmək məqsədiylə edilən səyahətlərdir. Məkkə, Mədinə, Məşhəd, Vatikan, Qüds, Lxasa dini turizmin mərkəzlərindən hesab olunur;
- İdman turizmi (yarımnövlər:at sürmə, xizək sürmə, qayıq sürmə, veloturizm, mototurizm, qolf və s.) — müxtəlif idman yarışlarında iştirak etmək məqsədili səyahətlərdir;
- -
- — müxtəlif ölkə və ya ölkədaxili ərazilərə müxtəlif məhsul almaq məqsədilə edilən səyahətləri əhatə edir;
- Aktiv və passiv turizm — xarici turistlərin və ya ölkə vətəndaşları olan turistlərin həmin regiona gəlişi aktiv turizm hesab olunur. Aktiv turizm ölkəyə və ya regiona pul (valyuta) gətirilməsi ilə müəyyən edilir. Bir ölkə vətəndaşlarının digər ölkəyə səyahəti və ya həmin regiondan olan turistlərin başqa yerlərə səfərləri passiv turizmdir. Passiv turizm — ölkədən və ya regiondan pul (valyuta) çıxarılması ilə müəyyən edilir.
- Kruiz turizmi (yarımnövlər: dəniz və kruizi) — teplaxodla həyata keçirilən turlardır;
- Ekoturizm (ekoloji turizm) — təbiət turizminin bir forması kimi ətraf mühitə qayğı ilə bağlı turizm növüdür. Azərbaycan Respublikası "Turizm haqqında" qanuna görə, ekoloji turizm təbiətə minimum təsir, ekoloji sistemin bütövlüyünün qorunması prinsipləri əsasında səyahət edilən ölkənin (yerin) təbiəti, təbii ekoloji sistemin, bioloji və mədəni müxtəlifliyi ilə tanışlığı özündə ehtiva edən turizm formasıdır.
- Film turizmi — film, televiya verilişləri və ya başqa məqsədlərlə çəkiliş aparılan yerləri ziyarət etməyi hədəfləyən şəxslər üçün nəzərdə tutulan turizm növüdür;
- Virtual turizm — texnologiyanın inkişafı ilə birbaşa bağlı olan bu turizm sahəsində turistlər olduqları yeri fiziki olaraq tərk etmədən dünyanın hər yerinə (teatr, muzey, otel, kafe və s.) virtual olaraq səyahət edə bilərlər;
- Kosmik turizm — yeni turizm sahələrindən biri hesab olunur, qiymətin digərlərinə nəzərən çox baha olması ilə seçilir;
- Qumar turizmi — qumar oynamaq məqsədilə edilən səyahətlərdir;
- Ornitoloji turizm — müxtəlif quş cinslərini müşahidə etmək məqsədilə edilən səyahətlərdir;
- -
- Seks turizm — pul qarşılığında cinsi fəaliyyətdə, yaxud münasibətdə olmaq niyyəti ilə müxtəlif ölkələrə və ya qitələrə səyahət etmək təcrübəsidir;
- Qastronomik turizm - yeni bir yemək (içki, ədviyyat, şirniyyat və s.) ilə tanış olmaq məqsədilə edilən səyahətləri əhatə edir;
Son illər dünyada hərbi münaqişələrin çoxalması ilə əlaqədar olaraq anlayışı yaranmışdır.
Dayanıqlı turizm
Dayanıqlı turizm ərazidə turizm fəaliyyətinin davamlı olması üçün atılan addımları əhatə edərək, turizm resurslarında hərtərəfli və məqsədyönlü şəkildə istifadəni stimullaşdırır. Dayanıqlı turizmin əsasında turizm resurslarından maksimum səmərəli istifadə dayanır.
Əsas məqalə: dayanıqlı turizm
Turizmə təsir edən amillər
- Təbii-coğrafi amillər dedikdə ərazi yerləşən dağ və su (çay, göl) şəbəkələri, meşələr, iqlim və s. faktorlar başa düşülür. Təbii-coğrafi amillər turizmə ən çox təsir göstərən faktorlar hesab olunur;
- Mədəni-tarixi amillər dedikdə, qalalar, saraylar, türbələr, qədim yaşayış məskənləri, hamamlar, dini ibadətgahlar (kilsə, məscid, sinaqoq və s.) kimi tarixlə bağlı tikililər başa düşülür;
- Demoqrafik amillərə əhalinin sayı, yaş qrupları, kəndlərə və şəhərlərə görə paylanma nisbəti, orta-statistik ailədə insanların sayı kimi faktorları aid etmək olar;
- Sosial amillərə əhalinin təhsil səviyyəsinin yüksəldilməsi, mədəniyyət və dünyagörüşünün inkişaf etdirilməsi kimi faktorlar aiddir;
- İqtisadi amillər — iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə milli gəlir yüksək olur, beləliklə insanların yaşayış səviyyələri yüksəlir. İqtisadi böhranların yaranması, sənaye istehsalının aşağı düşməsi, valyuta kursunun qeyri-stabil olması turizmə mənfi təsir göstərir. Buna görə də iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin vətəndaşları dünya turizm bazarında liderlik edir. İqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş, yaxud iqtisadi böhran yaşanan ölkələrin vətəndaşlarının turizmə xərclədikləri pul az olur;
- Ekoloji amillər ərazinin səyahətə nə qədər uyğun olmasına böyük təsir göstərir;
- Siyasi amillər ölkədəki siyasi mühit ilə izah olunur;
- Texnoloji amillər texnologiyanın inkişafına əsaslanır. Texnoloji inkişaf virtual turizm kimi yeni sahələrin yaranmasına səbəb olur.
Turizmin sosial əhəmiyyəti
- Cəmiyyətin psixofizioloji resursların bərpası. Belə ki, istirahətdən sonra işçi qüvvəsinin iş səmərəliyi artır;
- Əhalinin maariflənməsinə müsbət təsir göstərir;
- Cəmiyyətdə mədəni əlaqələri genişləndirir;
- Turizmin inkişaf etdiyi ərazilərdə tarixi obyektlərin qorunmasına maraq artır;
- Ölkənin tanıdılmasında böyük rol oynayır.
İqtisadi əhəmiyyəti
Turizm:
- ÜDM və ÜMM-u artırır;
- İstehsal və xidmət sahələrinin inkişafına müsbət təsir göstərir;
- Büdcə daxilolmalarını artırır;
- Əldə edilmiş valyuta axınları ilə xarici ticarət balansına müsbət təsir göstərir;
- Əhalinin məşğulluq səviyyəsi artırır, əhali gəlirlərinin artmasına səbəb olur;
- İnflyasiyanın qarşısının alınmasının effektiv yoludur.
- Mövcud infrastrukturun inkişafına müsbət təsir göstərir (yeni binaların tikilməsi, parkların salınması, yol şəbəkəsinin genişləndirilməsi və s.);
Turist axınlarının həcmi turizmin əsas iqtisadi göstəricisi hesab olunur. Turist axınlarının həcmi dedikdə turistlərin ümumi sayı, turistik ərazidə turist kimi qalma müddətləri başa düşülür. Son illərdə beynəlxalq turizmin sürətli inkişafı müşahidə olunur. 1939-cu ildə beynəlxalq turizmdən dünya üzrə 1 milyard, 1950-ci ildə 2,1 milyard, 1971-ci ildə 19,9 milyard, 2000-ci ildə isə 500 milyard dollardan artıq gəlir əldə edilmişdir. İnkişaf sürətinə görə turizm iqtisadiyyatın əksər sahələrini üstələyir. Hazırda turizm yaratdığı gəlirə görə neft sənayesi və avtomobil sənayesindən sonra dünyada üçüncü yeri tutur. Ümumdünya Turizm Təşkilatının 2000-ci ilə aid məlumatına görə, dünyada turizm və səyahətlər sahəsində 260 milyondan çox adam çalışır. Bu sahənin illik tədavül həcmi 3,8 trilyon dollar təşkil edir. Dünya milli məhsulunun 10, investisiyalarının 11 faizi, hər 16 işçi yerindən biri, dünya istehlak xərclərinin 11 faizi turizm sahəsinin payına düşür. Bu rəqəmlər dünya turizm sənayesinin fəaliyyətinin birbaşa iqtisadi effektliyi ilə izah olunur. Turizm sənayesinin inkişaf meylləri ilə ümumi iqtisadi, texniki və sosial nailiyyətlər arasında birbaşa əlaqə vardır. Turizm baxımından bütün ölkələr iki qrupa bölünür: turist tədarükçüsü olan dövlətlər (yəni turist göndərən ölkələr) və turist qəbul edən ölkələr. Birincilərə — ABŞ, Almaniya, Böyük Britaniya, Belçika, Danimarka və s., ikincilərə — Fransa, ABŞ, İspaniya, İtaliya, Yunanıstan, Polşa, Türkiyə v s. aid edilə bilər.
İstinadlar
- İ.Hüseynov, N.Əfəndiyev, "Turizmin əsasları" (dərslik), "Mars-Print" nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsi, Bakı-2017, 442 səh.
- . 2014-10-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-07.
- "https://wwwnc.cdc.gov:Medical Tourism: Travel to Another Country for Medical Care". 2022-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-08.
- "Dünyada din turizmi". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-03.
- "Din turizmi nədir və niyə vacibdir?". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-11-03.
- "Военный туризм как новое направление на туристском рынке ([[Rus dili|rus.]] )". 2014-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-10.
Xarici keçidlər
- Hüseynov İ., Əfəndiyeva N. Turizmin əsasları (dərslik)
- B. Ə. Bilalov, Ç. G. Gülalıyev Turizmin əsasları
Həmçinin bax
Mənbə
- Əlirzayev Ə. Q. Turizmin iqtisadiyyatı və idarə olunması. Bakı: "İqtisad Universiteti" Nəşriyyatı, 2011, 494 səh.
- B. Ə. Bilalov, Ç. G. Gülalıyev. Turizmin əsasları. Bakı: "QHT Nəşriyyatı", 2015, 496 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Turist bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun Turist deqiqlesdirme sehifesine baxin Turizm fransiz sozu olub demekdir feal genis yayilmis ve en kutlevi novudur 1954 cu ilde BMT nin yigincaginda Turizm sozu muzakire olunmus onun beynelxalq mahiyyeti kulturoloji ve sosial iqtisadi ehemiyyeti mueyyenlesdirilmisdir Her il minlerle insan seyahet heveskarlari sirasina qosulur ve getdikce turizm daha genis vuset alir Turizm son 20 25 ilde insanlarin verdis etdikleri heyati telabatdir Turizm xidmetlerinin ve turist telebatli mallarin reallasdirilmasi ile mesgul olan istehsal ticaret ve neqliyyat muessiselerinin mecmusu turizm senayesini yaranir Bura mehmanxanalar iase obyektleri senaye ve ekskursiya burolari aiddir Turist olke daxilinde yaxud xaricinde muxtelif meqsedler ucun 24 saatdan 6 aya qeder muddete sefer eden sexsdir Tur konkret muddetde konkret marsrut uzre ferdi ve ya qrup halinda seferden ibaret olan turizm mehsulunun vaucer seklinde satilan formasidir Turizm mehsulu ise turistlere gosterilen xidmetler kompleksidir Son onillikler erzinde insanlarin heyat seraiti yaxsiliga dogru xeyli deyisilmisdir Bununla yanasi medeni inkisafin kolgeli terefleri de ozunu buruze vermeye baslamisdir Bu ozunu isde ve ailede insanlarin artmaqda olan hereketsizliyinde artiq qidanin qebulunda psixo emosional gerginliyin artmasinda gosterir Yaxin kecmisde mukemmel istirahetin etalonu esasen denize seyahet sanatoriya kurort ve dincelmek sayilirdi Gunes hava ve su saglamligin mohkemlendirilmesinin evezolunmaz amilleridir Saglamligin mohkemlendirilmesi ile seciyyelenen ve ozunde bir nece turizm novlerini cemlesdiren kend yasil turizm ve idman turizmidir hesablamalarina gore 2000 ci ilde dunya uzre turizm geliri 500 milyard 2004 cu ilde 600 2009 cu ilde 850 milyard 2013 cu ilde 1 trilyon dollardan artiq olub Inkisaf suretine ve gelirlere gore turizm iqtisadiyyatin ekser sahelerini usteleyerek neft ve neft mehsullari ticareti ve avtomobil satisindan sonra 3 cu yeri tuturNeqliyyatin novune gore turizm novleriYerustu neqliyyat quru neqliyyati Yerustu neqliyyat avtomobil neqliyyati ve demiryolu neqliyyati olaraq 2 yere bolunur Demiryolu turizmi turist qatarlari bir qayda olaraq merkezi istilik mecburi ventilyasiya ve elektrik isiqlandirma sistemi olan tam metal konstruksiyali kupe vaqonlarindan formalasdirilir Demiryolu neqliyyati bir nece ustunluklere sahibdir Avtomobil neqliyyatina nisbeten daha tehlukesiz neqliyyatdir Ekser Avropa olkelerinin iri seherlerinin demir yolu vagzallari seher merkezinde yerlesir Macera turizmi adrenalin ve risk axtaranlarin celb eden xususi turizm ehtiyatlarla zengin olan erazileri ehate edir Yeni Zelandiya Braziliya Boliviya Hindistan Nepal Tanzaniya meshur macera turizmi merkezlerinden hesab olunur Paris Roma Venesiya Milan Kosta Rika Qalapaqos adalari Maldiv adalari kimi bir cox merkezleri var Kend turizmi kend muhitinde kompleks turist xidmet fealiyyeti nezerde tutulur Aqroturizm kend turizminin bir novu olmaqla turistlerin kend heyat terzine celb edilmesinin elece de kend teserrufati fealiyyetlerinde istirakinin temin olunmasidir Tehsil turizmi tehsil almaq meqsediyle olkedaxili yaxud olkexarici erazilere edilen seyahetlerdir Tibbi turizm mualice saglamliq turizmi tibbi muayine ve mualice meqsedi dasiyan turizm fealiyyetidir Adindan da melum olan bu turizm sahesinin Azerbaycandaki en muhum merkezlerine Naftalan Naxcivan Abseron daxildir ABS Almaniya Israil kimi inkisaf etmis olkeler bu turizm sahesinin inkisaf etdiyi erazilerdir Etnik turizm qohumlari gormek ozunun valideynlerin yaxud ecdadlarin vetenlerini oyrenmek meqsediyle edilen seyahetlerdir Etnik turizme hem de nostalji turizmi de deyilir Etnik turizme yaxin olan de movcuddur Bu turizm sahesinde azsayli xalqlarin yasadiqlari erazilere edilen seyahetler nezerde tutulur Azerbaycanda nisbeten boyuk etnik qruplar ve etnomedeni turizm merkezleri bunlardir talislar Lenkeran tatlar Quba Qusar lezgiler Ismayilli Quba Qusar ve s Geoturizm geoloji tedqiqatlarla bagli turizm sahesidir Bu turizm sahesinde esas obyektler daglar vulkan fosiller magaralar kanyonlar hesab olunur magaralar ve yeralti karst tebeqelerine marsrut uzre yuruslerdir Geoturizm ile speleoturizm yaxin anlayislar hesab olunur Konqres turizmi elm turizmi muxtelif movzularda tarix tibb kimya turizm biznes ve s teskil olunan konqres qurultay musavire ve s tipli yigincaqlarda istirak etmek meqsedile edilen seferlerdir Muasir dovrde texnologiyanin inkisafi ile virtual sekilde heyata kecirilen konfranslarin sayi artir Bu ise turist xerclerinin azalmasina sebeb olur isle bagli seyahetlerdir Nyu York ABS Dubay BEE Cenevre Isvecre Tokio Yaponiya London Boyuk Britaniya Brussel Belcika kimi seherl isguzar turizmin merkezlerinden hesab olunur gundelik heyatda rast gelinmeyen qeyri adi ne ise flora fauna iqlim muxtelif xalqlarin medeniyyetleri geyim metbex memariyye ve s gormek ucun edilen seyahetlerdir Hindistana uzaq Serqe ve Afrikaya bu meqsedle geden turistlerin sayi get gede artir Tarixi arxeoloji turizm tarix ve tarixi abidelerin tedqiqi oyrenilmesiyle bagli turizm novudur Bu turizm novunun inkisafi ucun ekser olkelerde potensial var Dini turizm inanc turizmi dini hokmleri yerine yetirmek dini abideleri ziyaret etmek ve ya dinlerin muxtelif dovr tarixlerini oyrenmek meqsediyle edilen seyahetlerdir Mekke Medine Meshed Vatikan Quds Lxasa dini turizmin merkezlerinden hesab olunur Idman turizmi yarimnovler at surme xizek surme qayiq surme veloturizm mototurizm qolf ve s muxtelif idman yarislarinda istirak etmek meqsedili seyahetlerdir muxtelif olke ve ya olkedaxili erazilere muxtelif mehsul almaq meqsedile edilen seyahetleri ehate edir Aktiv ve passiv turizm xarici turistlerin ve ya olke vetendaslari olan turistlerin hemin regiona gelisi aktiv turizm hesab olunur Aktiv turizm olkeye ve ya regiona pul valyuta getirilmesi ile mueyyen edilir Bir olke vetendaslarinin diger olkeye seyaheti ve ya hemin regiondan olan turistlerin basqa yerlere seferleri passiv turizmdir Passiv turizm olkeden ve ya regiondan pul valyuta cixarilmasi ile mueyyen edilir Kruiz turizmi yarimnovler deniz ve kruizi teplaxodla heyata kecirilen turlardir Ekoturizm ekoloji turizm tebiet turizminin bir formasi kimi etraf muhite qaygi ile bagli turizm novudur Azerbaycan Respublikasi Turizm haqqinda qanuna gore ekoloji turizm tebiete minimum tesir ekoloji sistemin butovluyunun qorunmasi prinsipleri esasinda seyahet edilen olkenin yerin tebieti tebii ekoloji sistemin bioloji ve medeni muxtelifliyi ile tanisligi ozunde ehtiva eden turizm formasidir Film turizmi film televiya verilisleri ve ya basqa meqsedlerle cekilis aparilan yerleri ziyaret etmeyi hedefleyen sexsler ucun nezerde tutulan turizm novudur Virtual turizm texnologiyanin inkisafi ile birbasa bagli olan bu turizm sahesinde turistler olduqlari yeri fiziki olaraq terk etmeden dunyanin her yerine teatr muzey otel kafe ve s virtual olaraq seyahet ede bilerler Kosmik turizm yeni turizm sahelerinden biri hesab olunur qiymetin digerlerine nezeren cox baha olmasi ile secilir Qumar turizmi qumar oynamaq meqsedile edilen seyahetlerdir Ornitoloji turizm muxtelif qus cinslerini musahide etmek meqsedile edilen seyahetlerdir Seks turizm pul qarsiliginda cinsi fealiyyetde yaxud munasibetde olmaq niyyeti ile muxtelif olkelere ve ya qitelere seyahet etmek tecrubesidir Qastronomik turizm yeni bir yemek icki edviyyat sirniyyat ve s ile tanis olmaq meqsedile edilen seyahetleri ehate edir Son iller dunyada herbi munaqiselerin coxalmasi ile elaqedar olaraq anlayisi yaranmisdir Dayaniqli turizmDayaniqli turizm erazide turizm fealiyyetinin davamli olmasi ucun atilan addimlari ehate ederek turizm resurslarinda herterefli ve meqsedyonlu sekilde istifadeni stimullasdirir Dayaniqli turizmin esasinda turizm resurslarindan maksimum semereli istifade dayanir Esas meqale dayaniqli turizmTurizme tesir eden amillerTebii cografi amiller dedikde erazi yerlesen dag ve su cay gol sebekeleri meseler iqlim ve s faktorlar basa dusulur Tebii cografi amiller turizme en cox tesir gosteren faktorlar hesab olunur Medeni tarixi amiller dedikde qalalar saraylar turbeler qedim yasayis meskenleri hamamlar dini ibadetgahlar kilse mescid sinaqoq ve s kimi tarixle bagli tikililer basa dusulur Demoqrafik amillere ehalinin sayi yas qruplari kendlere ve seherlere gore paylanma nisbeti orta statistik ailede insanlarin sayi kimi faktorlari aid etmek olar Sosial amillere ehalinin tehsil seviyyesinin yukseldilmesi medeniyyet ve dunyagorusunun inkisaf etdirilmesi kimi faktorlar aiddir Iqtisadi amiller iqtisadi cehetden inkisaf etmis olkelerde milli gelir yuksek olur belelikle insanlarin yasayis seviyyeleri yukselir Iqtisadi bohranlarin yaranmasi senaye istehsalinin asagi dusmesi valyuta kursunun qeyri stabil olmasi turizme menfi tesir gosterir Buna gore de iqtisadi cehetden inkisaf etmis olkelerin vetendaslari dunya turizm bazarinda liderlik edir Iqtisadi cehetden zeif inkisaf etmis yaxud iqtisadi bohran yasanan olkelerin vetendaslarinin turizme xercledikleri pul az olur Ekoloji amiller erazinin seyahete ne qeder uygun olmasina boyuk tesir gosterir Siyasi amiller olkedeki siyasi muhit ile izah olunur Texnoloji amiller texnologiyanin inkisafina esaslanir Texnoloji inkisaf virtual turizm kimi yeni sahelerin yaranmasina sebeb olur Turizmin sosial ehemiyyetiCemiyyetin psixofizioloji resurslarin berpasi Bele ki istirahetden sonra isci quvvesinin is semereliyi artir Ehalinin maariflenmesine musbet tesir gosterir Cemiyyetde medeni elaqeleri genislendirir Turizmin inkisaf etdiyi erazilerde tarixi obyektlerin qorunmasina maraq artir Olkenin tanidilmasinda boyuk rol oynayir Iqtisadi ehemiyyetiTurizm UDM ve UMM u artirir Istehsal ve xidmet sahelerinin inkisafina musbet tesir gosterir Budce daxilolmalarini artirir Elde edilmis valyuta axinlari ile xarici ticaret balansina musbet tesir gosterir Ehalinin mesgulluq seviyyesi artirir ehali gelirlerinin artmasina sebeb olur Inflyasiyanin qarsisinin alinmasinin effektiv yoludur Movcud infrastrukturun inkisafina musbet tesir gosterir yeni binalarin tikilmesi parklarin salinmasi yol sebekesinin genislendirilmesi ve s Turist axinlarinin hecmi turizmin esas iqtisadi gostericisi hesab olunur Turist axinlarinin hecmi dedikde turistlerin umumi sayi turistik erazide turist kimi qalma muddetleri basa dusulur Son illerde beynelxalq turizmin suretli inkisafi musahide olunur 1939 cu ilde beynelxalq turizmden dunya uzre 1 milyard 1950 ci ilde 2 1 milyard 1971 ci ilde 19 9 milyard 2000 ci ilde ise 500 milyard dollardan artiq gelir elde edilmisdir Inkisaf suretine gore turizm iqtisadiyyatin ekser sahelerini usteleyir Hazirda turizm yaratdigi gelire gore neft senayesi ve avtomobil senayesinden sonra dunyada ucuncu yeri tutur Umumdunya Turizm Teskilatinin 2000 ci ile aid melumatina gore dunyada turizm ve seyahetler sahesinde 260 milyondan cox adam calisir Bu sahenin illik tedavul hecmi 3 8 trilyon dollar teskil edir Dunya milli mehsulunun 10 investisiyalarinin 11 faizi her 16 isci yerinden biri dunya istehlak xerclerinin 11 faizi turizm sahesinin payina dusur Bu reqemler dunya turizm senayesinin fealiyyetinin birbasa iqtisadi effektliyi ile izah olunur Turizm senayesinin inkisaf meylleri ile umumi iqtisadi texniki ve sosial nailiyyetler arasinda birbasa elaqe vardir Turizm baximindan butun olkeler iki qrupa bolunur turist tedarukcusu olan dovletler yeni turist gonderen olkeler ve turist qebul eden olkeler Birincilere ABS Almaniya Boyuk Britaniya Belcika Danimarka ve s ikincilere Fransa ABS Ispaniya Italiya Yunanistan Polsa Turkiye v s aid edile biler IstinadlarI Huseynov N Efendiyev Turizmin esaslari derslik Mars Print nesriyyat poliqrafiya muessisesi Baki 2017 442 seh 2014 10 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 10 07 https wwwnc cdc gov Medical Tourism Travel to Another Country for Medical Care 2022 09 30 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 08 Dunyada din turizmi 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 03 Din turizmi nedir ve niye vacibdir 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2021 11 03 Voennyj turizm kak novoe napravlenie na turistskom rynke Rus dili rus 2014 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2014 04 10 empty citation Xarici kecidlerHuseynov I Efendiyeva N Turizmin esaslari derslik B E Bilalov C G Gulaliyev Turizmin esaslariHemcinin baxAzerbaycanda turizmMenbeElirzayev E Q Turizmin iqtisadiyyati ve idare olunmasi Baki Iqtisad Universiteti Nesriyyati 2011 494 seh B E Bilalov C G Gulaliyev Turizmin esaslari Baki QHT Nesriyyati 2015 496 s