Yeva Olenskaya

Yeva Nikitiçna Olenskaya (1900, Quba, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası – 19 may 1959, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Azərbaycan teatrının ilk aktrisalarından biri, Əmək Qəhrəmanı, Azərbaycan SSR xalq artisti.

Yeva Olenskaya
Yeva Nikitiçna Olenskaya
Digər adı	Yevgeniya Olenskaya
Doğum adı	Jevgenija Nikitiçna Olenskaja
Doğum tarixi	1900
Doğum yeri	Quba, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	19 may 1959
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Milliyyəti	rus
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ
Fəaliyyəti	aktrisa
Fəaliyyət illəri	1913–1959
Təhsili	Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti
Mükafatları	1949
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Yevgeniya Nikitiçna Olenskaya 1900-cü ildə Qubada anadan olub. Əslən rus olsa da uşaqlıqdan Azərbaycan dilini öyrənib və sonrakı dövrlərdə Yeva və ya Yeva xanım adı ilə tanınıb. 1907-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçüb.

Böyük bacısı Aleksandra Olenskaya Azərbaycan fəaliyyət göstərən müxtəlif teatr truppalarında çıxış edirdi. İlk dəfə 1913-cü il oktyabrın 25-də 13 yaşında bacısı ilə birlikdə Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettasının premyerasında Asya rolunu ifa edib. 1913-cü ildə Nicat Cəmiyyətinin teatr truppasına daxil olub. Daha sonra bacısı ilə birlikdə Səfa Cəmiyyətinin teatr truppasında fəaliyyət göstərib.

1917-ci ildə Boris Svetlov və Q.Lemberq tərəfindən ekranlaşdırılmış "Arşın mal alan" filmində bacısı Aleksandra ilə birlikdə rol alıb və burada Telli obrazını canlandırıb.

1918-1919-cu illərdə Hacıbəyli qardaşlarının opera-operetta artistləri dəstəsi fəaliyyət göstərib. 1919-cu ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti tərəfindən yaradılmış Türk Dövlət Teatrının aktrisalar heyətində olub.

1923-1926-cı illərdə Bakı Teatral Texnikumunda təhsil alıb. 1922-ci ilin axırlarından 1925-ci ilin əvvəllərinədək Bakı Türk Azad Tənqid və Təbliğ Teatrında daha sonra isə 1925-ci ildən ömrünün sonuna qədər, 34 il Azərbaycan Dram Teatrında fəaliyyət göstərib. Burada həm milli dramaturgiya nümunələrində, həm də tərcümə əsərlərinin tamaşalarında dramatik, faciə, komik və xarakterik rollar yaradıb.

1927-ci ildə Əmək Qəhrəmanı, 1949-cu ildə isə Azərbaycan SSR xalq artisti adlarını alıb.

Yeva Olenskaya 19 may 1959-cu ildə Bakıda vəfat edib.

İfa etdiyi rollar

Azərbaycan dramaturgiyası

• "Hacı Qara" (Sona və Teybə)
• "Lənkəran xanının vəziri" (Şölə xanım)
• "Pəri cadu" (Şamama)
• "Köhnə dudman" (Pərviz xanın qızı)
• "Dağılan tifaq" (Nazlı)
• "Almaz" (Xanımnaz və Yaxşı)
• "Oqtay Eloğlu" (Gülgəz)
• "Sevil" (Tafta və Gülüş)
• "Od gəlini" (Solmaz)
• "Yaşar" (Tanya)
• "Vaqif" (Hərəmxana qarısı),
• "Fərhad və Şirin" (Məhmənə banu)
• "Eşq və intiqam" (Yasəmən və Qəmər)
• "Afət" (Altunsaç)
• "Şeyx Sənan" (Tamara-Xumar)
• "İblis" (Xavər)
• "Knyaz" (Lena)
• "Ölülər" (Zeynəb və Nazlı)

Xarici dramaturgiya

• "Hamlet" (Ofeliya)
• "Romeo və Cülyetta" (Cülyettanın dayəsi)
• "Məkr və məhəbbət" (Millerin arvadı)
• "Qaçaqlar" (Amaliya)
• "Ögey ana" (Marqarita)
• "Tom dayının daxması" (Eliza)
• "80 gün dünya ətrafında " (Aoda)
• "Kapitan Qrantın uşaqları" (Elmina)
• "Gülən adam" (Dea)
• "Günahsız müqəssirlər" (Arxipovna)
• "Gənc qvardiya" (Vera nənə)
• "Bir evin sirri" (Erna Kurtsius)
• "Mehmanxana sahibəsi" (Ortenziya)
• "Türkiyədə" (Tərcüməçi)
• "Prokurorun qızı" (Leokadiya Lvovna)
• "Şəxsi iş" (Derqaçova)

Filmoqrafiya

1. Arşın mal alan (film, 1917) — rol: Telli

Ailəsi

Böyük bacısı Aleksandra (Şura) Olenskaya da aktrisa olub. Bacısının həyat yoldaşı Heydər Vəzirov Azərbaycan SSR xalq torpaq komissarı olub. 1937-ci ildə həyat yoldaşı və iki oğlu ilə birlikdə repressiyaya məruz qalıb.

İstinadlar

1. İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 138. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
2. "Оленская, Евгения Никитична" (rus). istoriya-teatra.ru. 2019-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
3. "Qubalı aktrisa – Yeva Olenskaya" (az.). shimal.news. 2022-01-04. 2023-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-31.
4. "Olenskaya bacıları" (az.). uzeyirbook.musigi-dunya.az. 2023-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-31.
5. Müslüm Maqomayev . О музыкальном искусстве Азербайджана. Bakı: İşıq nəşriyyatı. 1987. səh. 48.
6. ""Arşın mal alan"ın səhnələşdirilməsi ilə bağlı maraqlı faktlar" (az.). azhistorymuseum.gov.az. 2013-04-04. 2023-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-31.
7. "Yeva Olenskaya" (ingilis). imdb.com. 2017-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
8. Gülcahan. "İlk dövlət teatrımız, 100 yaşına xoş gəldin!" (az.). medeniyyet.az. 2019-10-23. 2023-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-31.
9. İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 87-88. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
10. "Olenskaya Yevgeniya (Yeva) Nikitiçna" (az.). calilbook.musigi-dunya.az. 2012. 2019-05-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-03-31.
11. İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 70-71. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
12. İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 111. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
13. İlham Rəhimli. Azərbaycan teatr tarixi (PDF). Bakı: Çaşıoğlu nəşriyyatı. 2005. səh. 60-61. 2010-09-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-03-31.
14. İlya Ştemler. Избранное (Мой белый, белый город. Утреннее шоссе. Звонок в пустую квартиру). Sankt-Peterburq: Лимбус Пресс. 2008. səh. 366. ISBN .