Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sevilyalı İsidor (lat. Isidorus Hispalensis; 560 – 4 aprel 636) — Məşhur xristian alimi, Kilsə Atalarından biri. Sevilyalı İsidoru orta əsrlərin ilk ensiklopedisti adlandırırlar.
| Sevilyalı İsidor | |
|---|---|
| lat. Isidorus Hispalensis | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kartaxena, İspaniya |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Seviliya, İspaniya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Adllı-sanlı ispan-romalı və vestqot kralının qızının ailəsindəndir, yeniyetməliyində parlaq ritorik təhsil almış. Məşhur xristian ilahiyyatçısı Sevilyalı İsidor 560-cı ildə Karfagen (müasir Kartaxena) şəhərində tanınmış və dindar ailədə dünyaya gözlərini açmışdır. Öz dövrünə görə yaxşı təhsil almışdır. Onun Leandr və Fulhensi adlı qardaşı, Florentina adlı bacısı olmuşdur. Daha sonralar bu ailənin hər üzvü Roma-Katolik Kilsəsi tərəfindən müqəddəs elan edilmişdir. Valideynlərini tez itirən İsidor böyük qardaşının himayəsində yaşamışdır. Lakin onun qardaşı Leandr tərbiyəsi zamanı sərt tədbirlərə əl atırdı. Rəvayətə əsasən, təzyiqə dözməyən İsidor bir gün evdən qaçmışdır. Bu zaman bir mağaraya sığınmış və orada damcı-damcı süzülən suyun daşı necə dəldiyini müşahidə etmişdi. Bu təcrübə onda insanın da damcı kimi çəkinmədən öz hədəfinə doğru getməsi haqqında fikir oyandırmış və İsidor evə qayıtmaq qərarına gəlmişdir.
Yepiskop fəaliyyəti
Qardaşı Leandr Katolik Kİlsəsi tərəfdarı kimi tanınmışdı və şəhərinin yepiskopu vəzifəsini tuturdu. İsidor ona işləri zamanı yardım edir və vəzifə zamanı görülən işlərə dair təcrübə toplayırdı. Leandrın vəfatından sonra həmin vəzifəsyə gəlmiş İsidor, həm də vestqot kralı Rekkeradın ruhani müəllimi olmuşdur. Həmin kralın arrianlıqdan uzaqlaşaraq, kilsənin ağuşuna qayıtmasına səbəbkarı olan alim, habelə Toledo şəhərində keçirilmiş Dördüncü Kilsə Şurasına sədrlik etmiş, bu şurada dövlət və kilsənin vahid olduqlarına dair qərarın çıxarılmasına nail olmuşdur. Həmçinin yepiskopluq fəaliyyəti zamanı yəhudilərin din azadlığının təmin olunması üçün zəhmətini əsirgəməmişdir.30 ildən artıq Seviliya yepiskopu olan İsidor 636-cı ildə orada da vəfat etmişdir.
Yaradıcılığı
Etimologiya
Seviliyalı İsidorun ən mühüm əsəri "Etimologiya"dır. Bu əsərdə əsasən antik dövrdən bəri məlum olan elmlər haqqında ensklopedik bilgilər verilmişdir. Onun yazılma səbəbi savadlı şəxslər üçün çoxsaylı kitabları əvəz edə biləcək bir kitabın yazılması idi. Hər bir bölməyə başlamışdan əvvəl İsidor oxuyucuya həmin bölmədə danışılan elm sahəsinin mənası (etimologiyası) haqqında məlumat verir, əsərin adı da buradan götürülmüşdür. Həmin kitabın 20 bölməsində qrammatikaya, ritorikaya, riyaziyyata, tibbə, tarixə, hüquqa, kosmologiyaya (göy cisimləri haqqında elm), zoologiyaya, aqronomiyaya və digər sahələrə dair xeyli qiymətli məlumatlar toplanmışdır. Bu elmlər haqqında o dövrün anlayışlarına görə klassifikasiya aparılmışdır. Məsələn birinci üç fəsildə qrammatika, ritorika, dialektika, həndəsə, cəbr, astronomiya və musiqiyə dair məlumatlar toplanmışdır. Bu elmlər o zamanlar yeddi azad sənət (latın dilində septem artes liberales) adı ilə tanınırdı. "Etimologiya" orta əsrlərin ən məşhur əsərləri arasında idi və Avropada ilk ensklopedik əsər hesab olunur. Bu kitabın özəlliklərindən biri təsnifatın bəzən əlifba sırası, bəzən də tematik prinsiplə aparılmasıdır.
"Qotların, vandalların və svevlərin tarixi"
Ən mühüm tarixi əsəri "Qotların, vandalların və svevlərin tarixi" adlı əsərdir. Burada Avropanı istila etmiş həmin barbar tayfaları haqqında maraqlı məlumatlar toplanaraq, oxucuların diqqətinə çatdırılmışdır. Bu kitabın yazılmasınin məqsədi o dövrdə İspaniyanı idarə edən vestqot krallarının mənşəyi haqqında məlumat vermək olmuşdur. Həmin krallar özlərini Roma imperatorlarına bənzətmək üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirirdilər. Bu zaman İsidor da bu kitabı yazmaq qərarına gəlmişdi. Əsərdə hadisələr 265-624-cü illəri əhatə edir. Kitabın əvvəlində İspaniyanın üstünlükləri mədh edilir. Daha sonra isə İspaniyanın birləşdirilməsi üçün qotların xidmətlərindən bəhs olunmuşdur. Bu əsərin yazılması üçün bir sıra ilkin qaynaqlardan, o cümlədən də əsərlərindən istifadə edilmişdir.
Digər əsərləri
Bundan başqa İsidor təbiətşünaslığa, qrammatikaya, ilahiyyata, tarixə dair bir sıra digər əsərləri də qələmə almışdır. Kilsə tarixşünaslığı üçün onun yazdığı "Qanunlar toplusu" adlı əsəri çox mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu kitabda antik dövrlərdən başlayaraq, VII əsrədək bütün Kilsə Şuralarında qəbul olunmuş qərarlar toplanmışdır. İsidorun qələmindən dünyanın yaranmasından başlayaraq, öz dövrünə qədərki tarixi əhatə edən iki əsər də çıxmışdır.
İnternet himayəçisi
Seviliyalı İsidora dair ən maraqlı məsələlərindən biri də onun müasir dövr katolikləri tərəfindən İnternetin himayəçisi olaraq qəbul olunmasıdır. Bunun səbəbi onun ensklopediyaların banisi hesab olunmasındadır. Bu səbəbə görə də bir sıra ölkələrdə İnternetin qeyd olunma günü 4 aprel (Seviliyalı İsidorun vəfat etdiyi gün) qeyd olunur. Bu tarix 1998-ci ildə mərhum Roma Papası II İoann Pavel tərəfindən təsdiq olunmuşdur.
Ədəbiyyat
- Уколова.В.И. Античное наследие и культура раннего средневековья Москва "Наука" 1989
Qeydlər
- Bu barədə bax: Ukolova.V.İ. Первый средневековый энциклопедист// Вопр. истории. 1983. N6; Arevalo F. Isisdoriana//Patrologiae cursus completus/ Series Latina/Ed. J.-P.Migne. P., 1855. T.81; Bourret J. L'ecole chretienne de Seville sous la monarchie de Visigots. P., 1855. p.6-7; Brehaut E. An Encyclopedist of the Dark Agesş N.Y., 1912; Riffini M. Le origini litterarie in Spagne. Vol. 1: L'epoca visigotica. Torino, 1951; Bague E. Historia de la cultura espanola; La alta edad media. Barselona, 1953; Fontaine J. İsidor de Seville et la culture classigue dans l'Espagne Wisigotique. P.,1959. Vol. 1-2; Diesner H.-J. İsidor von Sevilla und das Westgotishe Spanien//Abhandlungen der Sachsischen Akademie der Wissenschaften zu Leipzig. Philologish-historische Klasse. B., 1977. Bd. 67, H. 3; Visigothic Spain: New Approaches. Oxford, 1980.
- Уколова.В.И. Античное наследие и культура раннего средневековья Москва "Наука" 1989 səh. 197
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sevilyali Isidor lat Isidorus Hispalensis 560 4 aprel 636 Meshur xristian alimi Kilse Atalarindan biri Sevilyali Isidoru orta esrlerin ilk ensiklopedisti adlandirirlar Sevilyali Isidorlat Isidorus HispalensisDogum tarixi 560Dogum yeri Kartaxena IspaniyaVefat tarixi 4 aprel 636Vefat yeri Seviliya Ispaniya Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAdlli sanli ispan romali ve vestqot kralinin qizinin ailesindendir yeniyetmeliyinde parlaq ritorik tehsil almis Meshur xristian ilahiyyatcisi Sevilyali Isidor 560 ci ilde Karfagen muasir Kartaxena seherinde taninmis ve dindar ailede dunyaya gozlerini acmisdir Oz dovrune gore yaxsi tehsil almisdir Onun Leandr ve Fulhensi adli qardasi Florentina adli bacisi olmusdur Daha sonralar bu ailenin her uzvu Roma Katolik Kilsesi terefinden muqeddes elan edilmisdir Valideynlerini tez itiren Isidor boyuk qardasinin himayesinde yasamisdir Lakin onun qardasi Leandr terbiyesi zamani sert tedbirlere el atirdi Revayete esasen tezyiqe dozmeyen Isidor bir gun evden qacmisdir Bu zaman bir magaraya siginmis ve orada damci damci suzulen suyun dasi nece deldiyini musahide etmisdi Bu tecrube onda insanin da damci kimi cekinmeden oz hedefine dogru getmesi haqqinda fikir oyandirmis ve Isidor eve qayitmaq qerarina gelmisdir Yepiskop fealiyyetiQardasi Leandr Katolik KIlsesi terefdari kimi taninmisdi ve seherinin yepiskopu vezifesini tuturdu Isidor ona isleri zamani yardim edir ve vezife zamani gorulen islere dair tecrube toplayirdi Leandrin vefatindan sonra hemin vezifesye gelmis Isidor hem de vestqot krali Rekkeradin ruhani muellimi olmusdur Hemin kralin arrianliqdan uzaqlasaraq kilsenin agusuna qayitmasina sebebkari olan alim habele Toledo seherinde kecirilmis Dorduncu Kilse Surasina sedrlik etmis bu surada dovlet ve kilsenin vahid olduqlarina dair qerarin cixarilmasina nail olmusdur Hemcinin yepiskopluq fealiyyeti zamani yehudilerin din azadliginin temin olunmasi ucun zehmetini esirgememisdir 30 ilden artiq Seviliya yepiskopu olan Isidor 636 ci ilde orada da vefat etmisdir YaradiciligiOpera omnia 1797Etimologiya Seviliyali Isidorun en muhum eseri Etimologiya dir Bu eserde esasen antik dovrden beri melum olan elmler haqqinda ensklopedik bilgiler verilmisdir Onun yazilma sebebi savadli sexsler ucun coxsayli kitablari evez ede bilecek bir kitabin yazilmasi idi Her bir bolmeye baslamisdan evvel Isidor oxuyucuya hemin bolmede danisilan elm sahesinin menasi etimologiyasi haqqinda melumat verir eserin adi da buradan goturulmusdur Hemin kitabin 20 bolmesinde qrammatikaya ritorikaya riyaziyyata tibbe tarixe huquqa kosmologiyaya goy cisimleri haqqinda elm zoologiyaya aqronomiyaya ve diger sahelere dair xeyli qiymetli melumatlar toplanmisdir Bu elmler haqqinda o dovrun anlayislarina gore klassifikasiya aparilmisdir Meselen birinci uc fesilde qrammatika ritorika dialektika hendese cebr astronomiya ve musiqiye dair melumatlar toplanmisdir Bu elmler o zamanlar yeddi azad senet latin dilinde septem artes liberales adi ile taninirdi Etimologiya orta esrlerin en meshur eserleri arasinda idi ve Avropada ilk ensklopedik eser hesab olunur Bu kitabin ozelliklerinden biri tesnifatin bezen elifba sirasi bezen de tematik prinsiple aparilmasidir Qotlarin vandallarin ve svevlerin tarixi En muhum tarixi eseri Qotlarin vandallarin ve svevlerin tarixi adli eserdir Burada Avropani istila etmis hemin barbar tayfalari haqqinda maraqli melumatlar toplanaraq oxucularin diqqetine catdirilmisdir Bu kitabin yazilmasinin meqsedi o dovrde Ispaniyani idare eden vestqot krallarinin menseyi haqqinda melumat vermek olmusdur Hemin krallar ozlerini Roma imperatorlarina benzetmek ucun bir sira tedbirler heyata kecirirdiler Bu zaman Isidor da bu kitabi yazmaq qerarina gelmisdi Eserde hadiseler 265 624 cu illeri ehate edir Kitabin evvelinde Ispaniyanin ustunlukleri medh edilir Daha sonra ise Ispaniyanin birlesdirilmesi ucun qotlarin xidmetlerinden behs olunmusdur Bu eserin yazilmasi ucun bir sira ilkin qaynaqlardan o cumleden de eserlerinden istifade edilmisdir Diger eserleri Bundan basqa Isidor tebietsunasliga qrammatikaya ilahiyyata tarixe dair bir sira diger eserleri de qeleme almisdir Kilse tarixsunasligi ucun onun yazdigi Qanunlar toplusu adli eseri cox muhum ehemiyyet dasiyir Bu kitabda antik dovrlerden baslayaraq VII esredek butun Kilse Suralarinda qebul olunmus qerarlar toplanmisdir Isidorun qeleminden dunyanin yaranmasindan baslayaraq oz dovrune qederki tarixi ehate eden iki eser de cixmisdir Internet himayecisiSeviliyali Isidora dair en maraqli meselelerinden biri de onun muasir dovr katolikleri terefinden Internetin himayecisi olaraq qebul olunmasidir Bunun sebebi onun ensklopediyalarin banisi hesab olunmasindadir Bu sebebe gore de bir sira olkelerde Internetin qeyd olunma gunu 4 aprel Seviliyali Isidorun vefat etdiyi gun qeyd olunur Bu tarix 1998 ci ilde merhum Roma Papasi II Ioann Pavel terefinden tesdiq olunmusdur EdebiyyatUkolova V I Antichnoe nasledie i kultura rannego srednevekovya Moskva Nauka 1989QeydlerBu barede bax Ukolova V I Pervyj srednevekovyj enciklopedist Vopr istorii 1983 N6 Arevalo F Isisdoriana Patrologiae cursus completus Series Latina Ed J P Migne P 1855 T 81 Bourret J L ecole chretienne de Seville sous la monarchie de Visigots P 1855 p 6 7 Brehaut E An Encyclopedist of the Dark Agess N Y 1912 Riffini M Le origini litterarie in Spagne Vol 1 L epoca visigotica Torino 1951 Bague E Historia de la cultura espanola La alta edad media Barselona 1953 Fontaine J Isidor de Seville et la culture classigue dans l Espagne Wisigotique P 1959 Vol 1 2 Diesner H J Isidor von Sevilla und das Westgotishe Spanien Abhandlungen der Sachsischen Akademie der Wissenschaften zu Leipzig Philologish historische Klasse B 1977 Bd 67 H 3 Visigothic Spain New Approaches Oxford 1980 Ukolova V I Antichnoe nasledie i kultura rannego srednevekovya Moskva Nauka 1989 seh 197