Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Nəmrud | |
|---|---|
| Nemrut Dağı | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dağ silsiləsi | Ermənistan yaylası |
| Mütləq hündürlüyü | 3.050 m |
| Nisbi hündürlüyü | 1.250 m |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Nəmrud (türk. Nemrut Dağı, erm. Սարակն Sarakn, kürd. Çiyayê Nemrud) ― Şərqi Türkiyədə Van gölünə yaxın yerləşən yatmış vulkan. Vulkan bu bölgəni təxminən eramızdan əvvəl 2100-cü ildə idarə etdiyi deyilən Kral Nəmrudun adını daşıyır.
Nəmrudun ən güclü püskürmələri Pleystosendə meydana gəlmişdir. Holosen dövründə də sonuncusu 1650-ci ildə baş vermiş bir çox kiçik püskürmə olmuşdur. Vulkanın üst hissəsi üç krater gölünə ev sahibliyi edən böyük kalderadır.
Baxış
Nəmrud bölgədəki seysmik və vulkanik aktivliyi təyin edən Ərəbistan və Avrasiya tektonik tavaların toqquşma zonasında yerləşən poligenik stratovolkandır. Bu tavaların toqquşması Orta Eosendə başlamış və Mezozoyda Tetis okeanı əmələ gəlmişdir. Nəmrud Türkiyənin şərqindəki digər üç sönmüş vulkanla: Ağrı, Təndürək və Süphanla birlikdəErmənistanın dağlıq ərazisindəki Ərəbistan və Avrasiya tavalarının sərhədləri boyunca uzanan mürəkkəb fay bölgəsində yerləşir. Bu, vulkanların ən qərbində aktiv qalan və ümumiyyətlə Anadoluda tarixi dövrdə püskürmüş yeganə vulkandır. Nəmrud vulkanı Van gölünün şimal-qərb sahilində, Tatvan şəhərinin 10 km şimalında yerləşir.
Nəmrud ehtimal ki, təxminən 1 milyon il əvvəl, Dördüncü dövrdə meydana gəlmişdir. Pleystosenin ortalarında, təxminən 250 000 il əvvəl vulkanda baş verən böyük püskürmə zamanı 60 km-dən çox uzunluğunda lava axını meydana gəlmiş və Van hövzəsindəki suyun qarşısını kəsərək dünyanın ən böyük duzlu endorik gölü olan Van gölünü əmələ gətirmişdir. Eyni dövrdə vulkanın konik üst hissəsi içəriyə çökərək 8,3 × 7 km ölçülərində kaldera əmələ gətirdi. Daha sonralar kalderanın içərisində şirin sulu Nəmud gölü yaranmış və dünyanın ikinci ən böyük kaldera gölü olmuşdur. Sonrakı püskürmələr kiçik Ilı gölünü Nəmrud gölündən ayırmışdır.
Nəmrud vulkanı eliptik bir forma malikdir. Vulkanın bazasında ölçüləri 27×18 km-dir və mərkəzi 377,5 km3 vulkanik material ehtiva edir. Nəmrud kalderası ölçüsünə görə Türkiyədə birinci, Avropada dördüncü, dünyada isə on altıncı yerdədir.
Vulkanik aktivlik
Vulkanın püskürmə məhsulları əsasən qələvidir və piroklastik tullantılar və şlaklar da daxil olmaqla bazaltdan riolit və fonolitə qədər geniş çeşidli lavaları əhatə edir. Fərqli dövrlərin püskürmələri gah boşaldıcı, gah da partlayıcı olmuşdur. Nəmrud, vulkanı şimaldan cənuba kəsən və əsas krateri və bir sıra kiçik kraterləri, o cümlədən, maar, isti su mənbələri və fumarolları özündə cəmləşdirən sınma xətti üzərində yerləşir.
 |  |  |
| Vulkanın qışda havadan görüntüsü | Kalderanın cənub-şərq yamacından görüntüsü. | Qırmızı xətt Nəmrud sınma zonasını, oxlar isə lava axınlarının istiqamətlərini göstərir. |
Nəmrudun vulkanik fəaliyyəti üç mərhələdə baş vermişdir: konusun meydana gəlməsi (kalderadan əvvəlki mərhələ), kalderadan sonrakı mərhələ və son mərhələ. Buna baxmayaraq, bu qruplaşdırma mübahisəlidir və stratiqrafik məlumatların fərqli şərhlərinə əsaslanır.
Vulkan konusunun formalaşması
Nəmrudun meydana gəlməsi və püskürmələrin ilk mərhələsi təxminən 1 milyon il əvvəl kiçik çatlaq püskürmələri ilə başladı. Bu püskürmələr əsasən vulkanik süxur olan trakitdən ibarət olan möhkəm (50 m-dən daha qalın) piroklastik təbəqə ilə nəticələndi. Püskürmə məhsulları 500 km² ərazini əhatə edərək Miosen dövründə yaranmış çöküntüləri gizlədən yayla meydana gətirdi.
Növbəti böyük püskürmə (62.6km3 həcmində) vulkanın daxilində böyük boşluqlar yaratdı. Bu da zirvənin çökməsinə və kalderanın əmələ gəlməsinə səbəb oldu. Başlanğıcda kalderanın bu püskürmədən dərhal sonra, təxminən 310 min il əvvəl meydana gəldiyi ehtimal edilsə də, daha yeni tədqiqatlar, çökmənin təxminən 270 min il əvvəl baş verən növbəti püskürmə nəticəsində baş verdiyini göstərir. Bu püskürmənin məhsulları daha çox iqnimbritlərdən ibarət idi. Beləliklə konusun çökməsi tədricən, ehtimal ki, üç mərhələdə baş vermişdir.
Kalderadan sonrakı mərhələ
Kalderanın əmələ gəlməsindən sonra püskürmələr onun kənarına qədər lokallaşdı və şimal yamacında ondan çox kiçik krater meydana gətirdi. Püskürmə məhsulunda viskoz trakit və riyolit lavaları üstünlük təşkil edirdi. Kalderanın dibindəki piroklastik axın çöküntüləri yığılaraq iqnimbrit və obsidian, bəzən isə şlak pemzası əmələ gətirmişdir. Kalderanın dibində, qırılma zonasında konus formalı Göltəpə krateri (dəniz səviyyəsindən 2 485 m yüksək) əmələ gəlmişdir.
Son mərhələ
Bu mərhələdə daha çox mərkəzi sınma xətti boyunca, kalderanın dibindəki çatlarda 20-yə yaxın kiçik krater və maar əmələ gəlmişdir. Həmçinin, əsas konusdan kənarda, əsasən şimal tərəfində 10–100 m diametrli bir nəçə kraterlər daha meydana gəlmişdir. Bunlara Giriqantəpə (2 433 m), Arizintəpə (2 445 m), Kayalitəpə (2 311 m), Məzarlıktəpə (2 409 m), Atlitəpə (2 281 m), Amis (2 166 m), Kevriağa (2 087 m), Avuştəpə və Nəmrudun ən yüksək nöqtəsi olan Sivritəpə daxildir. Bu kraterlərin bazalt lavası Nəmrud daxilindəki ən gənc vulkanik süxurlardır. Vulkanda sonuncu püskürmə 13 aprel 1692-ci ildə baş vermişdir. O vaxtdan bəri, kalderanın dibində yalnız buxar partlamaları müşahidə olunur və bu da fumarol aktivliyini göstərir.
Tarixi rolu
Vulkanın Kral Nimrodla əfsanəvi əlaqələrindən əlavə, alimlər 1990-cı illərdə Nəmrudun ilk sivilizasiyaların həyatında mühüm rol oynadığını kəşf etmişdirlər. Anadolu və İranda obsidian mənbələrinin çox olmasına baxmayaraq, Mesopotamiyadakı bütün yaşayış yerləri və Ölü dəniz ətrafındakı Mezolit dövrü məskənləri üçün Daş dövrünün ən əhəmiyyətli materialı olan obsidianın əsas mənbəyi Nəmrud idi. Obsidian məhsullarının təhlili göstərir ki, bu ərazilərin əhalisi obsidian üçün yalnız iki mənbədən istifadə edirdilər: Nəmrud vulkanı və onun yaxınlığındakı hərəkətsiz Bingöl vulkanı. Ən erkən ticarət yollarından birinin bir hissəsi olan Van gölündə qədim obsidian emal və ticarət mərkəzi aşkar edilmişdir..
 |  |  |
| Nəmrud kalderasının üstündəki obsidian yataqları | Obsidiandan hazırlanmış ox başlığı | Qədim heykəldə obsidiandan göz |
İndiki vəziyyət
Vulkanik aktivlik
1980-ci illərdə Yapon vulkanoloqları Nəmrudun kalderası içərisindəki qazların təkamülünü araşdırmışdırlar. Onlar buradakı 3He/4He izotoplarının miqdarını 1,06 ×10-5 olaraq qeyd almışdırlar ki, bu da vulkanik aktivliyi göstərir (ölçülən heliumun böyük hissəsi mantiyada formalaşmışdır). Daha sonrakı tədqiqatlar da bu tapıntını təsdiqləmişdir. Ümumilikdə bölgədə seysmik aktivlik yüksəkdir — son illərdə birbaşa Nəmrud fayı ilə əlaqəli bir neçə zəlzələ baş vermişdir.
Ərəbistan və Avrasiya tavalarının sərhədindəki gərginliyin dəyişməsi səbəbi ilə bölgədəki vulkanizmin təbiətinin dəyişə biləcəyinə dair sübutlar var. Belə ki, Ərəbistan tavasının yaratdığı təzyiqin istiqaməti ildə 7,8–9 mm arasında fərq ilə tədricən cənub-şimaldan qərb-şərqə doğru çevrilir.
 |  |  |
| Kalderanın altındakı Nəmrud fumarolası | Nəmrid gölünü bəsləyən isti bulaqlardan biri | |
Struktur
Nəmrud vulkanı eliptik formaya malikdir və 486 km2ərazini əhatə edir. Vulkanın mərkəzində əsasən 0,23–1,18 milyon illik lava olmaqla 377,5 km3 vulkanik material var. Kalderanın divarlarının dibindən ölçülən orta hündürlüyü 600 metr (2,000 ft)-dir. Kalderanın ən aşağı nöqtəsi Nəmrud gölünün ən dərin nöqtəsi ilə üst-üstə düşür (dəniz səviyyəsindən 2,071 metr (6,795 ft)). Nəmrud Kalderanın dibində üç göl var: ölçücə böyük olan Nəmrud gölü və iki kiçik göl: İlı və sözdə "Mövsümi göl".
 |  |  |
| İlı gölü, şərqdən görüntü | Nəmrud gölüünü şimal-şərqdən görüntüsü | "Mövsümi göl" |
Nəmrud gölü
Nəmrud gölü (türk. Nemrut gölü) kalderanın cənub-qərb hissəsində yerləşən şirin sulu göldür. Göl vulkanik proseslərin təsiri altında Van gölündə də olduğu kimi tədricən duzlu gölə çevrilir. Göl isti bulaqlar ilə qidalanır və buna görə də dibindəki su səthdən daha isti olur və qışda donmur. Gölün Ümumi sahəsi 4,9 × 2,1 km, orta dərinliyi 140 m, maksimum dərinliyi isə176 metrdir. Nəmrud gölü dəniz səviyyəsindən 2 247 m (7 372 fut) yüksəklikdə yerləşir.
İlı gölü
İlı gölü (türk. Ilı gölü — "isti göl") qədim lav axını ilə Nəmrud gölündən ayrılmışdır. İlı sınma zınasına Nəmrud gölündən daha yaxındır və bu səbəbdən daha çox isti bulaq axını və daha yüksək temperatur sahibdir. Suyun temperaturu ortalama 6–8 °C olduğu halda, yaz aylarında bəzən 60 °C-ə çatır. Bu temperatur mövcud hündürlükdəki bir göl üçün gözləniləndən daha istidir. Buna baxmayaraq, göl kiçik ölçüsü və dərinliyi səbəbi ilə qışda qismən dondurur.
Gələcəkdə püskürmə riski
Son tədqiqatlar vulkanda mümkün püskürmə təhlükəsi olduğunu qeyd edir. Nəmrud (10 km məsafədə; əhali: 66 000), Bitlis (əhali: 52 000), Əxlat (əhali: 22 000) və bir sıra daha kiçik yaşayış məntəqələrinin yaxınlığında yerləşir. Ümumilikdə, potensial püskürmə zonasında təxminən 135 000 insan yaşayır. Kalderada 1 km³-dən çox suyun olması, daşqın riskini artırır və bu da 15 000 nəfər əhalisi ola Güroymak qəsəbəsini dağıda bilər.
Kalderanın iqlimi, florası və faunası
Kalderanın iqlimi Ermənistan yaylası üçün unikaldır. Kaldera bölgədə enliyarpaqlı ağacların yüksək hündürlüklərə qədər böyüdüyü yeganə yerdir. Buna səbəb yüksək temperatur və rütubət şəraiti və kalderanın divarlarının ağacları küləklərdən qorumasıdır. Kaldera həmçinin, bölgəyə xas olan bir neçə bitki növünə ev sahibliyi edir. Nəmrud gölü sahilində donqarburun qılquyruq (Melanitta deglandi) və iki növ qağayı yaşayır və çoxalır. Kalderanın dibi qədim zamanlardan bəri yaxınlıqdakı kəndlər tərəfindən otlaq kimi istifadə olunur.
 |  |  |
| Bölgə üçün qeyri-adi olan yarpaqlı bitki örtüyü | Nəmrud gölündə qağayı | Mövsümi olaraq yaranmış isti bulağın sahilindəki qoyun sürüsü |
Turizm
Nəmrud bölgənin ən möhtəşəm vulkanlarından biri hesab olunur. Kalderaya yayda cənubdan və ya şərqdən 4x4 nəqliyyat vasitəsi ilə getmək mümkündür. Nəmrud ildə beş ay qarla örtülür. Bu səbəbdən Nəmrud yamaclarında Türk səlahiyyətliləri tərəfindən dağ xizəyi kurortu və 2 517 m uzunluğunda xizək marşrutunun inşa işləri aparılır.
 |  | Solda: Nəmrudun cənub yamacında xizək kurortunun bir hissəsi olacaq tamamlanmamış kanat; sağda:cənub-şərq yamacında kalderaya gedən yol. |
Həmçinin bax
İstinadlar
- Dewey J.F; Hempton M.R.; Kidd W.S.F.; Saroglu F.; Sengor A.M.C. "Shortening of continental lithosphere: the neotectonics of Eastern Anatolia — a young collision zone". Collision Tectonics. 19. 1986: 1–36. doi:10.1144/GSL.SP.1986.019.01.01.
- Y. Yilmaz; Y. Güner; F. Şaroğlu. "Geology of the quaternary volcanic centers of the east Anatolia". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 85 (1–4). 1998: 173. doi:10.1016/S0377-0273(98)00055-9.
- Crater lakes in Turkey oktyabr 14, 2012, at the Wayback Machine
- Ulusoy İ.; Labazuy Ph.; Aydar E.; Ersoy O.; Çubukçu E. "Structure of the Nemrut caldera (Eastern Anatolia, Turkey) and associated hydrothermal fluid circulation". . 174 (4). 2008: 269. doi:10.1016/j.jvolgeores.2008.02.012.
- Ö. Karaoğlu; Y. Özdemir; A. Ü. Tolluoğlu; M. Karabiykoğlu; O. Köse; J. Froger. "Stratigraphy of the Volcanic Products Around Nemrut Caldera: Implications for Reconstruction of the Caldera Formation". Turkish Journal of Earth Sciences. 14. 2005. 2012-12-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- E. Aydar; A. Gourgaud; I. Ulusoy; F. Digonnet; P. Labazuy; E. Sen; H. Bayhan; T. Kurttas; A.U. Tolluoglu. "Morphological analysis of active Mount Nemrut stratovolcano, eastern Turkey: evidences and possible impact areas of future eruption". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 123 (3–4). 2003: 301. doi:10.1016/S0377-0273(03)00002-7.
- C. Chataigner; J.L. Poidevin; N.O. Arnaud. "Turkish occurrences of obsidian and use by prehistoric peoples in the Near East from 14000 to 6000BP". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 85 (1–4). 1998: 517. doi:10.1016/S0377-0273(98)00069-9.
- G. Wright; A. Gordus. "Distribution and Utilization of Obsidian from Lake Van Sources between 7500 and 3500 B. C". American Journal of Archaeology. 73 (1). 1969: 75. doi:10.2307/503380. JSTOR 503380.
- Nagao K.; Matsuda J.I.; Kita I.; Ercan T. "Noble gas and carbon isotopic composition in Quaternary volcanic area in Turkey". Jeomorfoloji Dergisi. 17. 1989.
- Pinar A.; Honkura Y.; Kuge K.; Matsushima M.; Sezgin N.; Yılmazer M.; Öğütçü Z. "Source mechanism of the 2000 November 15 Lake Van earthquake ( Mw= 5,6) in eastern Turkey and its seismotectonic implications". Geophysical Journal International. 170 (2). 2007: 749. doi:10.1111/j.1365-246X.2007.03445.x.
- Yürür, M. Tekin; Chorowicz, J. "Recent volcanism, tectonics and plate kinematics near the junction of the African, Arabian and Anatolian plates in the eastern Mediterranean" (PDF). Journal of Volcanology and Geothermal Research. 85 (1–4). 1998: 1. doi:10.1016/S0377-0273(98)00046-8. :11655/18940. 2021-08-31 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2021-07-28.
- Kempe S.; Kazmierczak J. Modern Soda Lakes. Model Environments for an Early Alkaline Ocean. Modelling in Natural Sciences: Design, Validation and Case Studies. Springer. 2003. ISBN .
- Özpeker I. "Nemrut Yanardağinin petrojenezi". Ofset Baski Atölyesi. ITÜ Maden Fak. 3/14. 1973.
- Турция, Эком-пресс, Moscow, 1997 ISBN
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
NemrudNemrut DagiUmumi melumatlarDag silsilesi Ermenistan yaylasiMutleq hundurluyu 3 050 mNisbi hundurluyu 1 250 mYerlesmesi38 37 10 sm e 42 14 28 s u Olke TurkiyeNemrud Vikianbarda elaqeli mediafayllar Nemrud turk Nemrut Dagi erm Սարակն Sarakn kurd Ciyaye Nemrud Serqi Turkiyede Van golune yaxin yerlesen yatmis vulkan Vulkan bu bolgeni texminen eramizdan evvel 2100 cu ilde idare etdiyi deyilen Kral Nemrudun adini dasiyir Nemrudun en guclu puskurmeleri Pleystosende meydana gelmisdir Holosen dovrunde de sonuncusu 1650 ci ilde bas vermis bir cox kicik puskurme olmusdur Vulkanin ust hissesi uc krater golune ev sahibliyi eden boyuk kalderadir BaxisNemrud bolgedeki seysmik ve vulkanik aktivliyi teyin eden Erebistan ve Avrasiya tektonik tavalarin toqqusma zonasinda yerlesen poligenik stratovolkandir Bu tavalarin toqqusmasi Orta Eosende baslamis ve Mezozoyda Tetis okeani emele gelmisdir Nemrud Turkiyenin serqindeki diger uc sonmus vulkanla Agri Tendurek ve Suphanla birlikdeErmenistanin dagliq erazisindeki Erebistan ve Avrasiya tavalarinin serhedleri boyunca uzanan murekkeb fay bolgesinde yerlesir Bu vulkanlarin en qerbinde aktiv qalan ve umumiyyetle Anadoluda tarixi dovrde puskurmus yegane vulkandir Nemrud vulkani Van golunun simal qerb sahilinde Tatvan seherinin 10 km simalinda yerlesir Nemrud ehtimal ki texminen 1 milyon il evvel Dorduncu dovrde meydana gelmisdir Pleystosenin ortalarinda texminen 250 000 il evvel vulkanda bas veren boyuk puskurme zamani 60 km den cox uzunlugunda lava axini meydana gelmis ve Van hovzesindeki suyun qarsisini keserek dunyanin en boyuk duzlu endorik golu olan Van golunu emele getirmisdir Eyni dovrde vulkanin konik ust hissesi iceriye cokerek 8 3 7 km olculerinde kaldera emele getirdi Daha sonralar kalderanin icerisinde sirin sulu Nemud golu yaranmis ve dunyanin ikinci en boyuk kaldera golu olmusdur Sonraki puskurmeler kicik Ili golunu Nemrud golunden ayirmisdir Nemrud vulkani eliptik bir forma malikdir Vulkanin bazasinda olculeri 27 18 km dir ve merkezi 377 5 km3 vulkanik material ehtiva edir Nemrud kalderasi olcusune gore Turkiyede birinci Avropada dorduncu dunyada ise on altinci yerdedir Vulkanik aktivlikVulkanin puskurme mehsullari esasen qelevidir ve piroklastik tullantilar ve slaklar da daxil olmaqla bazaltdan riolit ve fonolite qeder genis cesidli lavalari ehate edir Ferqli dovrlerin puskurmeleri gah bosaldici gah da partlayici olmusdur Nemrud vulkani simaldan cenuba kesen ve esas krateri ve bir sira kicik kraterleri o cumleden maar isti su menbeleri ve fumarollari ozunde cemlesdiren sinma xetti uzerinde yerlesir Nemrudun qurulusu Vulkanin qisda havadan goruntusu Kalderanin cenub serq yamacindan goruntusu Qirmizi xett Nemrud sinma zonasini oxlar ise lava axinlarinin istiqametlerini gosterir Nemrudun vulkanik fealiyyeti uc merhelede bas vermisdir konusun meydana gelmesi kalderadan evvelki merhele kalderadan sonraki merhele ve son merhele Buna baxmayaraq bu qruplasdirma mubahiselidir ve stratiqrafik melumatlarin ferqli serhlerine esaslanir Vulkan konusunun formalasmasi Nemrudun meydana gelmesi ve puskurmelerin ilk merhelesi texminen 1 milyon il evvel kicik catlaq puskurmeleri ile basladi Bu puskurmeler esasen vulkanik suxur olan trakitden ibaret olan mohkem 50 m den daha qalin piroklastik tebeqe ile neticelendi Puskurme mehsullari 500 km erazini ehate ederek Miosen dovrunde yaranmis cokuntuleri gizleden yayla meydana getirdi Novbeti boyuk puskurme 62 6km3 hecminde vulkanin daxilinde boyuk bosluqlar yaratdi Bu da zirvenin cokmesine ve kalderanin emele gelmesine sebeb oldu Baslangicda kalderanin bu puskurmeden derhal sonra texminen 310 min il evvel meydana geldiyi ehtimal edilse de daha yeni tedqiqatlar cokmenin texminen 270 min il evvel bas veren novbeti puskurme neticesinde bas verdiyini gosterir Bu puskurmenin mehsullari daha cox iqnimbritlerden ibaret idi Belelikle konusun cokmesi tedricen ehtimal ki uc merhelede bas vermisdir Kalderadan sonraki merhele Kalderanin emele gelmesinden sonra puskurmeler onun kenarina qeder lokallasdi ve simal yamacinda ondan cox kicik krater meydana getirdi Puskurme mehsulunda viskoz trakit ve riyolit lavalari ustunluk teskil edirdi Kalderanin dibindeki piroklastik axin cokuntuleri yigilaraq iqnimbrit ve obsidian bezen ise slak pemzasi emele getirmisdir Kalderanin dibinde qirilma zonasinda konus formali Goltepe krateri deniz seviyyesinden 2 485 m yuksek emele gelmisdir Son merhele Bu merhelede daha cox merkezi sinma xetti boyunca kalderanin dibindeki catlarda 20 ye yaxin kicik krater ve maar emele gelmisdir Hemcinin esas konusdan kenarda esasen simal terefinde 10 100 m diametrli bir nece kraterler daha meydana gelmisdir Bunlara Giriqantepe 2 433 m Arizintepe 2 445 m Kayalitepe 2 311 m Mezarliktepe 2 409 m Atlitepe 2 281 m Amis 2 166 m Kevriaga 2 087 m Avustepe ve Nemrudun en yuksek noqtesi olan Sivritepe daxildir Bu kraterlerin bazalt lavasi Nemrud daxilindeki en genc vulkanik suxurlardir Vulkanda sonuncu puskurme 13 aprel 1692 ci ilde bas vermisdir O vaxtdan beri kalderanin dibinde yalniz buxar partlamalari musahide olunur ve bu da fumarol aktivliyini gosterir Tarixi roluVulkanin Kral Nimrodla efsanevi elaqelerinden elave alimler 1990 ci illerde Nemrudun ilk sivilizasiyalarin heyatinda muhum rol oynadigini kesf etmisdirler Anadolu ve Iranda obsidian menbelerinin cox olmasina baxmayaraq Mesopotamiyadaki butun yasayis yerleri ve Olu deniz etrafindaki Mezolit dovru meskenleri ucun Das dovrunun en ehemiyyetli materiali olan obsidianin esas menbeyi Nemrud idi Obsidian mehsullarinin tehlili gosterir ki bu erazilerin ehalisi obsidian ucun yalniz iki menbeden istifade edirdiler Nemrud vulkani ve onun yaxinligindaki hereketsiz Bingol vulkani En erken ticaret yollarindan birinin bir hissesi olan Van golunde qedim obsidian emal ve ticaret merkezi askar edilmisdir Medeniyyetde obsidiyan Nemrud kalderasinin ustundeki obsidian yataqlari Obsidiandan hazirlanmis ox basligi Qedim heykelde obsidiandan gozIndiki veziyyetVulkanik aktivlik 1980 ci illerde Yapon vulkanoloqlari Nemrudun kalderasi icerisindeki qazlarin tekamulunu arasdirmisdirlar Onlar buradaki 3He 4He izotoplarinin miqdarini 1 06 10 5 olaraq qeyd almisdirlar ki bu da vulkanik aktivliyi gosterir olculen heliumun boyuk hissesi mantiyada formalasmisdir Daha sonraki tedqiqatlar da bu tapintini tesdiqlemisdir Umumilikde bolgede seysmik aktivlik yuksekdir son illerde birbasa Nemrud fayi ile elaqeli bir nece zelzele bas vermisdir Erebistan ve Avrasiya tavalarinin serhedindeki gerginliyin deyismesi sebebi ile bolgedeki vulkanizmin tebietinin deyise bileceyine dair subutlar var Bele ki Erebistan tavasinin yaratdigi tezyiqin istiqameti ilde 7 8 9 mm arasinda ferq ile tedricen cenub simaldan qerb serqe dogru cevrilir Nemrudda davam eden vulkanik fealiyyetin subutu Kalderanin altindaki Nemrud fumarolasi Nemrid golunu besleyen isti bulaqlardan biriStruktur Nemrud vulkani eliptik formaya malikdir ve 486 km2erazini ehate edir Vulkanin merkezinde esasen 0 23 1 18 milyon illik lava olmaqla 377 5 km3 vulkanik material var Kalderanin divarlarinin dibinden olculen orta hundurluyu 600 metr 2 000 ft dir Kalderanin en asagi noqtesi Nemrud golunun en derin noqtesi ile ust uste dusur deniz seviyyesinden 2 071 metr 6 795 ft Nemrud Kalderanin dibinde uc gol var olcuce boyuk olan Nemrud golu ve iki kicik gol Ili ve sozde Movsumi gol Kalderadaki goller Ili golu serqden goruntu Nemrud goluunu simal serqden goruntusu Movsumi gol Nemrud golu Esas meqale Nemrud golu Nemrud golu turk Nemrut golu kalderanin cenub qerb hissesinde yerlesen sirin sulu goldur Gol vulkanik proseslerin tesiri altinda Van golunde de oldugu kimi tedricen duzlu gole cevrilir Gol isti bulaqlar ile qidalanir ve buna gore de dibindeki su sethden daha isti olur ve qisda donmur Golun Umumi sahesi 4 9 2 1 km orta derinliyi 140 m maksimum derinliyi ise176 metrdir Nemrud golu deniz seviyyesinden 2 247 m 7 372 fut yukseklikde yerlesir Ili golu Ili golu turk Ili golu isti gol qedim lav axini ile Nemrud golunden ayrilmisdir Ili sinma zinasina Nemrud golunden daha yaxindir ve bu sebebden daha cox isti bulaq axini ve daha yuksek temperatur sahibdir Suyun temperaturu ortalama 6 8 C oldugu halda yaz aylarinda bezen 60 C e catir Bu temperatur movcud hundurlukdeki bir gol ucun gozlenilenden daha istidir Buna baxmayaraq gol kicik olcusu ve derinliyi sebebi ile qisda qismen dondurur Gelecekde puskurme riski Son tedqiqatlar vulkanda mumkun puskurme tehlukesi oldugunu qeyd edir Nemrud 10 km mesafede ehali 66 000 Bitlis ehali 52 000 Exlat ehali 22 000 ve bir sira daha kicik yasayis menteqelerinin yaxinliginda yerlesir Umumilikde potensial puskurme zonasinda texminen 135 000 insan yasayir Kalderada 1 km den cox suyun olmasi dasqin riskini artirir ve bu da 15 000 nefer ehalisi ola Guroymak qesebesini dagida biler Kalderanin iqlimi florasi ve faunasi Kalderanin iqlimi Ermenistan yaylasi ucun unikaldir Kaldera bolgede enliyarpaqli agaclarin yuksek hundurluklere qeder boyuduyu yegane yerdir Buna sebeb yuksek temperatur ve rutubet seraiti ve kalderanin divarlarinin agaclari kuleklerden qorumasidir Kaldera hemcinin bolgeye xas olan bir nece bitki novune ev sahibliyi edir Nemrud golu sahilinde donqarburun qilquyruq Melanitta deglandi ve iki nov qagayi yasayir ve coxalir Kalderanin dibi qedim zamanlardan beri yaxinliqdaki kendler terefinden otlaq kimi istifade olunur Kalderanin flora ve faunasi Bolge ucun qeyri adi olan yarpaqli bitki ortuyu Nemrud golunde qagayi Movsumi olaraq yaranmis isti bulagin sahilindeki qoyun surusuTurizmNemrud bolgenin en mohtesem vulkanlarindan biri hesab olunur Kalderaya yayda cenubdan ve ya serqden 4x4 neqliyyat vasitesi ile getmek mumkundur Nemrud ilde bes ay qarla ortulur Bu sebebden Nemrud yamaclarinda Turk selahiyyetlileri terefinden dag xizeyi kurortu ve 2 517 m uzunlugunda xizek marsrutunun insa isleri aparilir Neqliyyat Solda Nemrudun cenub yamacinda xizek kurortunun bir hissesi olacaq tamamlanmamis kanat sagda cenub serq yamacinda kalderaya geden yol Hemcinin baxAkdogan daglariIstinadlarDewey J F Hempton M R Kidd W S F Saroglu F Sengor A M C Shortening of continental lithosphere the neotectonics of Eastern Anatolia a young collision zone Collision Tectonics 19 1986 1 36 doi 10 1144 GSL SP 1986 019 01 01 Y Yilmaz Y Guner F Saroglu Geology of the quaternary volcanic centers of the east Anatolia Journal of Volcanology and Geothermal Research 85 1 4 1998 173 doi 10 1016 S0377 0273 98 00055 9 Crater lakes in Turkey oktyabr 14 2012 at the Wayback Machine Ulusoy I Labazuy Ph Aydar E Ersoy O Cubukcu E Structure of the Nemrut caldera Eastern Anatolia Turkey and associated hydrothermal fluid circulation 174 4 2008 269 doi 10 1016 j jvolgeores 2008 02 012 O Karaoglu Y Ozdemir A U Tolluoglu M Karabiykoglu O Kose J Froger Stratigraphy of the Volcanic Products Around Nemrut Caldera Implications for Reconstruction of the Caldera Formation Turkish Journal of Earth Sciences 14 2005 2012 12 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib E Aydar A Gourgaud I Ulusoy F Digonnet P Labazuy E Sen H Bayhan T Kurttas A U Tolluoglu Morphological analysis of active Mount Nemrut stratovolcano eastern Turkey evidences and possible impact areas of future eruption Journal of Volcanology and Geothermal Research 123 3 4 2003 301 doi 10 1016 S0377 0273 03 00002 7 C Chataigner J L Poidevin N O Arnaud Turkish occurrences of obsidian and use by prehistoric peoples in the Near East from 14000 to 6000BP Journal of Volcanology and Geothermal Research 85 1 4 1998 517 doi 10 1016 S0377 0273 98 00069 9 G Wright A Gordus Distribution and Utilization of Obsidian from Lake Van Sources between 7500 and 3500 B C American Journal of Archaeology 73 1 1969 75 doi 10 2307 503380 JSTOR 503380 Nagao K Matsuda J I Kita I Ercan T Noble gas and carbon isotopic composition in Quaternary volcanic area in Turkey Jeomorfoloji Dergisi 17 1989 Pinar A Honkura Y Kuge K Matsushima M Sezgin N Yilmazer M Ogutcu Z Source mechanism of the 2000 November 15 Lake Van earthquake Mw 5 6 in eastern Turkey and its seismotectonic implications Geophysical Journal International 170 2 2007 749 doi 10 1111 j 1365 246X 2007 03445 x Yurur M Tekin Chorowicz J Recent volcanism tectonics and plate kinematics near the junction of the African Arabian and Anatolian plates in the eastern Mediterranean PDF Journal of Volcanology and Geothermal Research 85 1 4 1998 1 doi 10 1016 S0377 0273 98 00046 8 11655 18940 2021 08 31 tarixinde PDF Istifade tarixi 2021 07 28 Kempe S Kazmierczak J Modern Soda Lakes Model Environments for an Early Alkaline Ocean Modelling in Natural Sciences Design Validation and Case Studies Springer 2003 ISBN 978 3540001539 Ozpeker I Nemrut Yanardaginin petrojenezi Ofset Baski Atolyesi ITU Maden Fak 3 14 1973 Turciya Ekom press Moscow 1997 ISBN 5 7759 0025 1