Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Van Gölü — Türkiyədə göl. Türkiyənin şərqində, Şərqi Anadolu regionunda yerləşir.
| Van Gölü | |
|---|---|
| türk. Van Gölü | |
 Van gölünün Kosmosdan görünüşü | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 1.640 m |
| Eni | 119 km |
| Uzunluğu |
|
| Sahil uzunluğu | 430 km |
| Sahəsi | 3574 km² |
| Həcmi | 576 km³ |
| Dərin yeri | 451 m |
| Orta dərinliyi | 161,2 m |
| Tökülən çaylar | Bendimaxı, Zeylan dərəsi, Karaşu, Miçinger ? |
| Axan çay | Yoxdur |
| Duzluluğu | 23 ‰ |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Yerləşməsi | Ağrı dağı, Şərqi Türkiyə |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
Urartaya qədərki dövrdə göl assuriyalıların dövründə Nairi ölkəsinin gölü adlanıb. Ehtimal edilir ki, assuriyalıların dilində Nairi Hurrilərə deyilib. Urartu dövründəki gölün adı dəqiq məlum deyildir, lakin bəzi qədim yunan coğrafiyaçılarının yazdığına əsasən həmin vaxt göl Arsene adlanırdı. Bundan əlavə, bir çox qədim yazıçılar "Tospitis" və ya o vaxtkı Urartu paytaxtı Tuşpa adına uyğun "Topitis" adını istifadə edirdilər. Müasir adı "Van" yəqin ki, Urartu dilində Biayni sözündən qaynaqlanıb.
Tədqiqi
Van Gölü qədim zamanlardan tarixi və coğrafi əsərlərdə qeyd edilib. Qədim Mesopotamiya mənbələrində Van Gölünün adı "Nairi Dənizi" qeyd edilib. Gölün elmi tədqiqi XIX əsrin ortalarında başladı. Regionda Britaniya təsirindən istifadə edərək gölü bir neçə Avropa səyahət və tədqiqatçıları ziyarət etdi. Onların bir çoxu sahəsi Xəritəçəkmə və ərazinin təsviri ilə məşğul olurdu. Bəziləri isə, məşhur İngilis arxeoloqu Layard da daxil olmaqla, göl yaxınlığındakı Urartu qalalarının qalıqları ilə maraqlanır. Bu dövrdə bir neçə təsviri və kartoqrafiya işləri nəşr olundu, gölün sahəsi və dəniz səviyyəsindən hündürlüyü nisbətən dəqiq müəyyən edilmişdir, lakin ciddi sürətdə maksimum dərinliyi lazımınca dəyərləndirilməmişdir. Bu dövrün əsas coğrafi problemləri Van gölünün suyun hərəkəti üçün axtarışı və Dəclə və Fərat çayları ilə göl hövzəsinin əlaqələri oldu. Belə bir əlaqənin olması rayonunun yüksəklik xəritəsi əsasında tərtib edildi.
Formalaşması
Van Gölü tektonik mənşəli hövzəsinin qərb hissəsində yerləşir və bir neçə dağ sistemləri ilə əhatələnib. Cənubda Şərqi Toros dağları, şərqdə kürd dağları və şimal-şərqdə Aladağlar dağları ilə. Hövzəsinin qərb və şimal-qərbində bir neçə sönmüş vulkanları var. Orta pleystosen dövründə, 200,000 il əvvəl, püskürməsi 60 kilometr uzunluğunda lava axını formalaşdırdı. Bu Van hövzəsindən Muş hövzəsinə su axınını bağladı və gölün meydana gəlməsinə səbəb oldu. Belə ki, Van Gölü dağlarla əhatə olunmuş hövzənin ən dərin hissəsini tutur.
Fizioqrafiyası
Van gölünün sahəsi 3574 km²-dir və Türkiyənin ən böyük gölü və Yaxın Şərqdə ən böyük ikinci (Urmu gölündən sonra) göldür. Yerli sakinlər tarixən Van Gölü "dəniz" çağırıb. Van Gölü dəniz səviyyəsindən 1648 m yüksəklikdə yerləşir və üçbucaq xatırladan bir qeyri-düzgün forması var. Onun ən geniş hissəsində gölün eni 119 kilometrdir. Van gölünün orta dərinliyi 161.2 metr, su həcmi 576 kub kilometrdir. Gölün sahilləri əsasən dik qayalıqlardan ibarətdir. Van Gölündə, xüsusilə sahilləri yaxınlığında, bir çox kiçik adalar və dörd böyük ada var. Qadir, , və . Qadir, ən böyük adası gölün şimal hissəsində yerləşir. Çarpanak şərq sahillərində yerləşir, Ağdamar və Atrek adaları gölün cənub sahilində bir-birinə yaxın yerləşir.
Mənbə
Bu gün göl dörd kiçik çayla, eləcə də bahar dövründə yaxınlıqdakı dağların buzlarının əriməsi ilə qidalanır. Dörd çayların ən böyüyü Zeylan-Dərəsi (Zeylan) Aladağlar dağlarından qaynaqlanır. Karaş Çayı üzərində su anbarı tikilib. Van gölünün qar ilə əsasən təchiz edilməsi ilə əlaqədar gölün su səviyyəsi il ərzində 50 santimetr dəyişir və İyul ayında özünün pik nöqtəsinə çatır. Ən böyük göl doldurulması yaz yağışı və qarın əriməsinə görə aprel ayından iyun ayına kimi olan dövründə baş verir.
Bundan əlavə, Van Gölü su səviyyəsinin az araşdırılmış böyük dəyişikliklər yaşayır. Məsələn, XX əsrin 90-cı illərində göldə suyun səviyyəsi gözlənilmədən 2,6 metr artıb, geniş əkinçilik sahələrini basıb. 2000-ci ildə gölün suyu bir qədər çəkilib getdi. Daha ilk tədqiqatçılar Van gölünün sahilində terraslar olduğuna diqqət çəkdi. Bu gölün səviyyəsinin əvvəl indikindən 55 metr daha hündür olduğuna işarə edirdi. Sonrakı tədqiqatlar təsdiqlədi ki, son buzlaşmalarının ortalarında, təxminən 18 min il əvvəl, Van gölündə səviyyəsi hazırdakından 72 metr daha yüksək idi.
Xarici keçidlər
- Van Gölü Resimleri 2008-09-08 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Van Golu Turkiyede gol Turkiyenin serqinde Serqi Anadolu regionunda yerlesir Van Goluturk Van GoluVan golunun Kosmosdan gorunusuUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 1 640 mEni 119 kmUzunlugu 120 kmSahil uzunlugu 430 kmSahesi 3574 km Hecmi 576 km Derin yeri 451 mOrta derinliyi 161 2 mTokulen caylar Bendimaxi Zeylan deresi Karasu Micinger Axan cay YoxdurDuzlulugu 23 Yerlesmesi38 36 57 sm e 42 51 57 s u Olke TurkiyeYerlesmesi Agri dagi Serqi TurkiyeVan Golu Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiUrartaya qederki dovrde gol assuriyalilarin dovrunde Nairi olkesinin golu adlanib Ehtimal edilir ki assuriyalilarin dilinde Nairi Hurrilere deyilib Urartu dovrundeki golun adi deqiq melum deyildir lakin bezi qedim yunan cografiyacilarinin yazdigina esasen hemin vaxt gol Arsene adlanirdi Bundan elave bir cox qedim yazicilar Tospitis ve ya o vaxtki Urartu paytaxti Tuspa adina uygun Topitis adini istifade edirdiler Muasir adi Van yeqin ki Urartu dilinde Biayni sozunden qaynaqlanib TedqiqiVan Golu qedim zamanlardan tarixi ve cografi eserlerde qeyd edilib Qedim Mesopotamiya menbelerinde Van Golunun adi Nairi Denizi qeyd edilib Golun elmi tedqiqi XIX esrin ortalarinda basladi Regionda Britaniya tesirinden istifade ederek golu bir nece Avropa seyahet ve tedqiqatcilari ziyaret etdi Onlarin bir coxu sahesi Xeritecekme ve erazinin tesviri ile mesgul olurdu Bezileri ise meshur Ingilis arxeoloqu Layard da daxil olmaqla gol yaxinligindaki Urartu qalalarinin qaliqlari ile maraqlanir Bu dovrde bir nece tesviri ve kartoqrafiya isleri nesr olundu golun sahesi ve deniz seviyyesinden hundurluyu nisbeten deqiq mueyyen edilmisdir lakin ciddi suretde maksimum derinliyi laziminca deyerlendirilmemisdir Bu dovrun esas cografi problemleri Van golunun suyun hereketi ucun axtarisi ve Decle ve Ferat caylari ile gol hovzesinin elaqeleri oldu Bele bir elaqenin olmasi rayonunun yukseklik xeritesi esasinda tertib edildi FormalasmasiVan Golu tektonik menseli hovzesinin qerb hissesinde yerlesir ve bir nece dag sistemleri ile ehatelenib Cenubda Serqi Toros daglari serqde kurd daglari ve simal serqde Aladaglar daglari ile Hovzesinin qerb ve simal qerbinde bir nece sonmus vulkanlari var Orta pleystosen dovrunde 200 000 il evvel puskurmesi 60 kilometr uzunlugunda lava axini formalasdirdi Bu Van hovzesinden Mus hovzesine su axinini bagladi ve golun meydana gelmesine sebeb oldu Bele ki Van Golu daglarla ehate olunmus hovzenin en derin hissesini tutur FizioqrafiyasiVan golunun sahesi 3574 km dir ve Turkiyenin en boyuk golu ve Yaxin Serqde en boyuk ikinci Urmu golunden sonra goldur Yerli sakinler tarixen Van Golu deniz cagirib Van Golu deniz seviyyesinden 1648 m yukseklikde yerlesir ve ucbucaq xatirladan bir qeyri duzgun formasi var Onun en genis hissesinde golun eni 119 kilometrdir Van golunun orta derinliyi 161 2 metr su hecmi 576 kub kilometrdir Golun sahilleri esasen dik qayaliqlardan ibaretdir Van Golunde xususile sahilleri yaxinliginda bir cox kicik adalar ve dord boyuk ada var Qadir ve Qadir en boyuk adasi golun simal hissesinde yerlesir Carpanak serq sahillerinde yerlesir Agdamar ve Atrek adalari golun cenub sahilinde bir birine yaxin yerlesir MenbeBu gun gol dord kicik cayla elece de bahar dovrunde yaxinliqdaki daglarin buzlarinin erimesi ile qidalanir Dord caylarin en boyuyu Zeylan Deresi Zeylan Aladaglar daglarindan qaynaqlanir Karas Cayi uzerinde su anbari tikilib Van golunun qar ile esasen techiz edilmesi ile elaqedar golun su seviyyesi il erzinde 50 santimetr deyisir ve Iyul ayinda ozunun pik noqtesine catir En boyuk gol doldurulmasi yaz yagisi ve qarin erimesine gore aprel ayindan iyun ayina kimi olan dovrunde bas verir Bundan elave Van Golu su seviyyesinin az arasdirilmis boyuk deyisiklikler yasayir Meselen XX esrin 90 ci illerinde golde suyun seviyyesi gozlenilmeden 2 6 metr artib genis ekincilik sahelerini basib 2000 ci ilde golun suyu bir qeder cekilib getdi Daha ilk tedqiqatcilar Van golunun sahilinde terraslar olduguna diqqet cekdi Bu golun seviyyesinin evvel indikinden 55 metr daha hundur olduguna isare edirdi Sonraki tedqiqatlar tesdiqledi ki son buzlasmalarinin ortalarinda texminen 18 min il evvel Van golunde seviyyesi hazirdakindan 72 metr daha yuksek idi Xarici kecidlerVan Golu Resimleri 2008 09 08 at the Wayback Machine