Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mişel Pol Fuko (fr. Michel Foucault, 15 oktyabr 1926[…], Puatye, Vyenna, Fransa – 25 iyun 1984[…], XIII arondisman (Paris), Fransa) — fransız filosof, mədəniyyət nəzəriyyəçisi və tarixçi.
| Mişel Fuko | |
|---|---|
| fr. Michel Foucault | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 oktyabr 1926[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 iyun 1984[…](57 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | QİÇS |
| Vətəndaşlığı | |
| İstiqaməti | ateizm, Poststrukturalizm, Qitə fəlsəfəsi |
| Əsas maraqları | fəlsəfə, tarix, sosiologiya, İdeyalar tarixi, epistemologiya, etika, siyasi fəlsəfə |
| Təsirlənib | İmmanuel Kant, Fridrix Nitsşe, Martin Haydeqqer, Batay Jorj, Karl Marks, Lui Altüsser, Ziqmund Freyd, Klod Levi-Stross, Platon, Kinik məktəbi, Georq Vilhelm Fridrix Hegel, Ferdinand de Sossür, Edmund Husserl, Karl Yaspers, Jan İppolit, Jorj Dyumezil, Jak Lakan, Jil Delöz |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı
Mişel Fuko 15 oktyabr 1926-cı ildə Fransanın Puatye şəhərində orta səviyyəli bir ailədə dünyaya gəldi. Atası cərrah, anası isə cərrahın qızı idi. Fuko həyatda "qüsurlu" olduğuna görə onu təhqir edən atası ilə problemli münasibətinin olduğunu vurğulamışdır. 1948-ci ildə ilk dəfə intihara cəhd etdi və bir müddət psixiatriya xəstəxanasına yerləşdirildi. Bu təcrübələrin hər ikisi onun homoseksuallığı ilə əlaqəli görünür, çünki psixiatr onun intihar cəhdinin cəmiyyətdəki marjinal statusu ilə motivasiya edildiyinə inanırdı. Hər ikisi də onun intellektual inkişafını formalaşdırmış və sapma, dəliliyin diskursiv çərçivəsinə diqqət yetirmişdir. Atası məşhur cərrah idi və istəyirdi ki, oğlu da onun yolunu davam etdirsin.1971-ci il may ayının 1-i Fuko və Jan — Mari Domenak "Sante" Paris həbsxanasının qapısında kriminalistika dosyelərini məhv etməyə çağırış vərəqələri payladıqları üçün saxlanmışdırlar.16 dekabr 1972-ci ildə şübhəli şəraitdə komissarlıqda öldürülmüş əlcəzairli işçi Məhəmməd Diabanın xatirəsinə həsr olunmuş mitinq zamanı polis tərəfindən saxlanılır. 1984-cü il 2 iyunda Fuko qəşş etdi və xəstəxanaya yerləşdirildi. Son iki ildə Fuko onu tez-tez zəiflədən xəstəliklərdən əziyyət çəkirdi. QİÇS xəstəliyinin ona hardan gəldiyi bilinmirdi, çünki o zaman bu xəstəlik yeni yayılmağa başlamışdı. O, 25 iyun 1984-cü ildə Parisdə QİÇS xəstəliyindən dünyasını dəyişmişdir. Yaradıcılıq irsinin nəşri və öyrənilməsi üçün 1986-cı ildə "Mişel Fuko Mərkəzi" Assosiasiyası yaradılmışdır.
Təhsili
Atası gənc oğlunun içinə qapalı, cinayətə meyilli olduğunu bildiyi üçün onu Müqəddəs Stanislas kollecinə təhsil almağa göndərir. Bu katolik məktəb idi və öz ciddi nizam-intizamı ilə digərlərindən seçilirdi. Məktəbdə Fukonun bacarıqları maksimum dərəcədə ortaya çıxdı və Müqəddəs Stanislas kollecini bitirdikdən sonra nüfuzlu IV Anri Paris liseyinə daxil oldu. 1946-cı ildə onu əvvəllər imtahanlarında zəif nəticə göstərdiyi Pedaqoji instituta (École Normale Supérieure) qəbul edirlər, Fuko həm də bura qəbul edilən dördüncü tələbə olmuşdur. Tanınmış müəllim Marlo-Ponti Moris ilə fəlsəfəni öyrənərək, gənc Fuko təəccüblü intellekt nümayiş etdirdi. Bir neçə ildən sonra gənc oğlana fəlsəfə kafedrasının, sonra psixologiya kafedrasının lisenziyasını verdilər. Sonradan Fuko psixoterapiya kafedrasının diplomuna layiq görüldü.
Fəaliyyəti
1950–53-cü illər arasında Fransa Kommunist Partiyasında yer aldı. Partiyaya keçməsi Louis Althusser-in dəvəti ilə olub. Ancaq Stalinin SSRİ-dəki siyasi kursu onu partiyadan soyutdu və bir neçə ildən sonra Fuko partiyadan ayrıldı.1954-cü ildən etibarən dörd il İsveçdə qalıb Uppsala Universitetində doktorluq işini yazdı. O dövrün "Uppsala Universiteti"ndəki pozitivist damar Fuko-un işini elmi saymadığı üçün qəbul etmədi. Daha sonra bir il Varşava Universitetində, növbəti il isə fransız dilindən dərs dedi.1960-cı ildə Fuko Fransaya qayıdıb Klermon-Feran universitetində fəlsəfə kafedrasında dekan vəzifəsini yerinə yetirməyə başladı. Fukonun parlaq əməyi nəticəsində həmin il "Dəlilik və sivilizasiya" kitabı dərc edildi. Bu kitaba görə Fukoya doktorluq dərəcəsi verildi. Elə həmin il Fuko, özündən on yaş kiçik olan fəlsəfə fakültəsinin tələbəsi Daniel Defertlə tanış olmuşdur. Defertin siyasi fəallığının formalaşmasında Fuko böyük təsir göstərmişdir. Fuko aralarındakı münasibəti çox sonralar "zaman-zaman sevgiyə bənzəyən, uzun müddətli bir təşnəlik" kimi təsvir etmişdi. 1966-cı ildə Daniel Defert könüllü olaraq Tunisə hərbi xidmətə gedir. Fuko da onun ardınca gedərək 1966–1968-ci illərdə Tunis universitetində ştatdankənar professor kimi çalışır, mühazirələr deyirdi. 1968-ci ildə birlikdə Parisə qayıdırlar. Fuko Vinsendəki Paris Universitetinin fəlsəfə kafedrasına rəhbərlik edir, Defert isə sosiologiyadan dərs deməyə başlayır. 1969-cu ildə "Kollec de Frans"da düşüncə sistemlərinin tarixi kafedrasının müdiri vəzifəsini alır. 23 may 1969-cu ildə hakimiyyətin qadağasına baxmayaraq Sen-Lui liseyində 1968 may hadisələri haqqında filmin nümayişini təşkil edir. Nümayişdən sonra lisey tələbələri Sarbonnanın həyətində mitinq edənlərə qoşulurlar. 1970-ci ildə Birləşdirilmiş Ştatlarda ilk mühazirələrini deyir. 8 fevral 1971-ci ildə Fuko "həbsxanalar haqqında informasiya qrupları" yaradılmasını elan edir. 1972-ci ildə Fuko Nyu-York dövlət universiteti Buffaloda dərs deyir. Orada bir müddət əvvəl məhbusların qiyam keçirdiyi Nyu-York həbsxanasına baş çəkir.1975 —Kaliforniya universiteti Berklidə şəhvaniyyətin tarixi üzrə mühazirələr oxuyur. 1976-cı ildə "Cinsəlliyin tarixi" adlı kitabının ilk cildi nəşr olunur. Fuko dünyasını dəyişdikdən sonra iki və üçüncü cildləri də nəşr olunur.1978-ci ildə"Corriere della sera" üçün İran hadisələri haqqında silsilə reportaj seriyası hazırlayır.
Əsərləri
"Dəlilik və sivilizasiya"
"Kəlmələr və şeylər" 1966
"Bilginin arxeologiyası"
"Həbsxananın tarixi"
"Cinsəlliyin tarixi"
"Bioqrafik eskiz"
"İntelektual Fon"
"Əsas işlər"
"Klassik təmsil"
"Əşyaların sırası"
"Kantın klassik təmsilinin tənqidi"
"Dil və insan"
"Fukodan sonra Fuko"
İntelektual və Siyasi inkişaf
ENS -də Foucault, Hegel, Marx, Kant, Husserl, Heidegger və Gaston Bachelard əsərlərini öyrənərək fəlsəfə mövzusunda geniş oxudu. Marksist intellektual və siyasi ənənələrdən qaynaqlanan Althusser, tələbəsini Fransa Kommunist Partiyasına üzv olmağa inandırdı, lakin Foucault-un homofobiya təcrübəsi və antisemitizm hadisələri onu söndürdü. Foucault , Marksın nəzəriyyəsinin sinif mərkəzli diqqətini də rədd etdi və heç vaxt marksist kimi tanınmadı. Sonrakı bir neçə il Pavlov, Piaget, Jaspers və Freudun əsərlərini öyrənərkən psixologiya üzrə universitet kursları verdi ; və 1948-ci ildə intihar cəhdindən sonra xəstə olduğu Hôpital Sainte-Anne-də həkimlər və xəstələr arasında münasibətləri öyrəndi. Bu müddət ərzində Foucault, həmçinin Nitsşe, Markiz de Sade, Dostoyevski, Kafka və Genetin əsərlərini əhatə edən uzunmüddətli tərəfdaşı Daniel Defert ilə ümumi maraqları psixologiyadan kənarda geniş şəkildə oxudu. İlk universitet postundan sonra doktorluq dissertasiyasını tamamlayarkən İsveç və Polşa universitetlərində mədəniyyət diplomatı olaraq çalışdı. 1960-cı illərdən etibarən Foucault, Kaliforniya-Berkeley Universiteti, New York Universiteti və Vermont Universiteti də daxil olmaqla dünyanın bir çox universitetində müxtəlif mühazirələr və professorluqlar etdi. Bu onilliklər ərzində Foucault irqçilik , insan hüquqları və həbsxana islahatları da daxil olmaqla sosial ədalət problemləri adından məşğul olan ictimai ziyalı və fəal kimi tanındı . O, tələbələri arasında çox məşhur idi və Kollec de France-a daxil olduqdan sonra verdiyi mühazirələri Parisdə intellektual həyatın əsas məqamları hesab olunurdu və həmişə dolu idi.
İntelektual irs
Fukonun əsas intellektual töhfəsi onun elm, tibb və cəza sistemi kimi institutları diskursdan istifadə etməklə göstərmək, insanların yaşaması üçün subyekt kateqoriyaları yaratmaq və insanları nəzarət və bilik obyektinə çevirmək bacarığı idi . Beləliklə, o, iddia edirdi ki, institutlara və onların diskurslarına nəzarət edənlər cəmiyyətdə hakimiyyətə sahibdirlər, çünki onlar insanların həyatının trayektoriyalarını və nəticələrini formalaşdırırlar. Foucault, əsərində, subyekt və obyekt kateqoriyalarının yaradılmasının insanlar arasındakı güc iyerarxiyalarına əsaslandığını və öz növbəsində, güclülərin biliklərinin qanuni və doğru sayılan və daha az güclü olanların bilik iyerarxiyalarına əsaslandığını göstərdi. Etibarsız və səhv hesab olunur. Mühüm olsa da, o, gücün fərdlərə məxsus olmadığını, cəmiyyətin içindən keçdiyini, qurumlarda yaşadığını və qurumları və biliklərin yaradılmasını idarə edənlər üçün əlçatan olduğunu vurğuladı. O, beləliklə, bilik və qüdrəti bir-birindən ayrılmaz hesab etmiş və onları bir məfhum, "bilik/güc" kimi işarə etmişdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Michel Foucault (nid.).
- Fichier des personnes décédées.
- Fichier des personnes décédées mirror.
- RKDartists (nid.).
Xarici keçidlər
- Mişel Fukonun bioqrafiyası 2016-11-07 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Misel Pol Fuko fr Michel Foucault 15 oktyabr 1926 Puatye Vyenna Fransa 25 iyun 1984 XIII arondisman Paris Fransa fransiz filosof medeniyyet nezeriyyecisi ve tarixci Misel Fukofr Michel FoucaultDogum tarixi 15 oktyabr 1926 1926 10 15 Dogum yeri Puatye Vyenna FransaVefat tarixi 25 iyun 1984 1984 06 25 57 yasinda Vefat yeri XIII arondisman Paris FransaVefat sebebi QICSVetendasligi FransaIstiqameti ateizm Poststrukturalizm Qite felsefesiEsas maraqlari felsefe tarix sosiologiya Ideyalar tarixi epistemologiya etika siyasi felsefeTesirlenib Immanuel Kant Fridrix Nitsse Martin Haydeqqer Batay Jorj Karl Marks Lui Altusser Ziqmund Freyd Klod Levi Stross Platon Kinik mektebi Georq Vilhelm Fridrix Hegel Ferdinand de Sossur Edmund Husserl Karl Yaspers Jan Ippolit Jorj Dyumezil Jak Lakan Jil Deloz Vikianbarda elaqeli mediafayllarMichel Foucault 1974 Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib HeyatiMisel Fuko 15 oktyabr 1926 ci ilde Fransanin Puatye seherinde orta seviyyeli bir ailede dunyaya geldi Atasi cerrah anasi ise cerrahin qizi idi Fuko heyatda qusurlu olduguna gore onu tehqir eden atasi ile problemli munasibetinin oldugunu vurgulamisdir 1948 ci ilde ilk defe intihara cehd etdi ve bir muddet psixiatriya xestexanasina yerlesdirildi Bu tecrubelerin her ikisi onun homoseksualligi ile elaqeli gorunur cunki psixiatr onun intihar cehdinin cemiyyetdeki marjinal statusu ile motivasiya edildiyine inanirdi Her ikisi de onun intellektual inkisafini formalasdirmis ve sapma deliliyin diskursiv cercivesine diqqet yetirmisdir Atasi meshur cerrah idi ve isteyirdi ki oglu da onun yolunu davam etdirsin 1971 ci il may ayinin 1 i Fuko ve Jan Mari Domenak Sante Paris hebsxanasinin qapisinda kriminalistika dosyelerini mehv etmeye cagiris vereqeleri payladiqlari ucun saxlanmisdirlar 16 dekabr 1972 ci ilde subheli seraitde komissarliqda oldurulmus elcezairli isci Mehemmed Diabanin xatiresine hesr olunmus mitinq zamani polis terefinden saxlanilir 1984 cu il 2 iyunda Fuko qess etdi ve xestexanaya yerlesdirildi Son iki ilde Fuko onu tez tez zeifleden xesteliklerden eziyyet cekirdi QICS xesteliyinin ona hardan geldiyi bilinmirdi cunki o zaman bu xestelik yeni yayilmaga baslamisdi O 25 iyun 1984 cu ilde Parisde QICS xesteliyinden dunyasini deyismisdir Yaradiciliq irsinin nesri ve oyrenilmesi ucun 1986 ci ilde Misel Fuko Merkezi Assosiasiyasi yaradilmisdir TehsiliAtasi genc oglunun icine qapali cinayete meyilli oldugunu bildiyi ucun onu Muqeddes Stanislas kollecine tehsil almaga gonderir Bu katolik mekteb idi ve oz ciddi nizam intizami ile digerlerinden secilirdi Mektebde Fukonun bacariqlari maksimum derecede ortaya cixdi ve Muqeddes Stanislas kollecini bitirdikden sonra nufuzlu IV Anri Paris liseyine daxil oldu 1946 ci ilde onu evveller imtahanlarinda zeif netice gosterdiyi Pedaqoji instituta Ecole Normale Superieure qebul edirler Fuko hem de bura qebul edilen dorduncu telebe olmusdur Taninmis muellim Marlo Ponti Moris ile felsefeni oyrenerek genc Fuko teeccublu intellekt numayis etdirdi Bir nece ilden sonra genc oglana felsefe kafedrasinin sonra psixologiya kafedrasinin lisenziyasini verdiler Sonradan Fuko psixoterapiya kafedrasinin diplomuna layiq goruldu Fealiyyeti1950 53 cu iller arasinda Fransa Kommunist Partiyasinda yer aldi Partiyaya kecmesi Louis Althusser in deveti ile olub Ancaq Stalinin SSRI deki siyasi kursu onu partiyadan soyutdu ve bir nece ilden sonra Fuko partiyadan ayrildi 1954 cu ilden etibaren dord il Isvecde qalib Uppsala Universitetinde doktorluq isini yazdi O dovrun Uppsala Universiteti ndeki pozitivist damar Fuko un isini elmi saymadigi ucun qebul etmedi Daha sonra bir il Varsava Universitetinde novbeti il ise fransiz dilinden ders dedi 1960 ci ilde Fuko Fransaya qayidib Klermon Feran universitetinde felsefe kafedrasinda dekan vezifesini yerine yetirmeye basladi Fukonun parlaq emeyi neticesinde hemin il Delilik ve sivilizasiya kitabi derc edildi Bu kitaba gore Fukoya doktorluq derecesi verildi Ele hemin il Fuko ozunden on yas kicik olan felsefe fakultesinin telebesi Daniel Defertle tanis olmusdur Defertin siyasi fealliginin formalasmasinda Fuko boyuk tesir gostermisdir Fuko aralarindaki munasibeti cox sonralar zaman zaman sevgiye benzeyen uzun muddetli bir tesnelik kimi tesvir etmisdi 1966 ci ilde Daniel Defert konullu olaraq Tunise herbi xidmete gedir Fuko da onun ardinca gederek 1966 1968 ci illerde Tunis universitetinde statdankenar professor kimi calisir muhazireler deyirdi 1968 ci ilde birlikde Parise qayidirlar Fuko Vinsendeki Paris Universitetinin felsefe kafedrasina rehberlik edir Defert ise sosiologiyadan ders demeye baslayir 1969 cu ilde Kollec de Frans da dusunce sistemlerinin tarixi kafedrasinin mudiri vezifesini alir 23 may 1969 cu ilde hakimiyyetin qadagasina baxmayaraq Sen Lui liseyinde 1968 may hadiseleri haqqinda filmin numayisini teskil edir Numayisden sonra lisey telebeleri Sarbonnanin heyetinde mitinq edenlere qosulurlar 1970 ci ilde Birlesdirilmis Statlarda ilk muhazirelerini deyir 8 fevral 1971 ci ilde Fuko hebsxanalar haqqinda informasiya qruplari yaradilmasini elan edir 1972 ci ilde Fuko Nyu York dovlet universiteti Buffaloda ders deyir Orada bir muddet evvel mehbuslarin qiyam kecirdiyi Nyu York hebsxanasina bas cekir 1975 Kaliforniya universiteti Berklide sehvaniyyetin tarixi uzre muhazireler oxuyur 1976 ci ilde Cinselliyin tarixi adli kitabinin ilk cildi nesr olunur Fuko dunyasini deyisdikden sonra iki ve ucuncu cildleri de nesr olunur 1978 ci ilde Corriere della sera ucun Iran hadiseleri haqqinda silsile reportaj seriyasi hazirlayir Eserleri Delilik ve sivilizasiya Kelmeler ve seyler 1966 Bilginin arxeologiyasi Hebsxananin tarixi Cinselliyin tarixi Bioqrafik eskiz Intelektual Fon Esas isler Klassik temsil Esyalarin sirasi Kantin klassik temsilinin tenqidi Dil ve insan Fukodan sonra Fuko Intelektual ve Siyasi inkisafENS de Foucault Hegel Marx Kant Husserl Heidegger ve Gaston Bachelard eserlerini oyrenerek felsefe movzusunda genis oxudu Marksist intellektual ve siyasi enenelerden qaynaqlanan Althusser telebesini Fransa Kommunist Partiyasina uzv olmaga inandirdi lakin Foucault un homofobiya tecrubesi ve antisemitizm hadiseleri onu sondurdu Foucault Marksin nezeriyyesinin sinif merkezli diqqetini de redd etdi ve hec vaxt marksist kimi taninmadi Sonraki bir nece il Pavlov Piaget Jaspers ve Freudun eserlerini oyrenerken psixologiya uzre universitet kurslari verdi ve 1948 ci ilde intihar cehdinden sonra xeste oldugu Hopital Sainte Anne de hekimler ve xesteler arasinda munasibetleri oyrendi Bu muddet erzinde Foucault hemcinin Nitsse Markiz de Sade Dostoyevski Kafka ve Genetin eserlerini ehate eden uzunmuddetli terefdasi Daniel Defert ile umumi maraqlari psixologiyadan kenarda genis sekilde oxudu Ilk universitet postundan sonra doktorluq dissertasiyasini tamamlayarken Isvec ve Polsa universitetlerinde medeniyyet diplomati olaraq calisdi 1960 ci illerden etibaren Foucault Kaliforniya Berkeley Universiteti New York Universiteti ve Vermont Universiteti de daxil olmaqla dunyanin bir cox universitetinde muxtelif muhazireler ve professorluqlar etdi Bu onillikler erzinde Foucault irqcilik insan huquqlari ve hebsxana islahatlari da daxil olmaqla sosial edalet problemleri adindan mesgul olan ictimai ziyali ve feal kimi tanindi O telebeleri arasinda cox meshur idi ve Kollec de France a daxil olduqdan sonra verdiyi muhazireleri Parisde intellektual heyatin esas meqamlari hesab olunurdu ve hemise dolu idi Intelektual irsFukonun esas intellektual tohfesi onun elm tibb ve ceza sistemi kimi institutlari diskursdan istifade etmekle gostermek insanlarin yasamasi ucun subyekt kateqoriyalari yaratmaq ve insanlari nezaret ve bilik obyektine cevirmek bacarigi idi Belelikle o iddia edirdi ki institutlara ve onlarin diskurslarina nezaret edenler cemiyyetde hakimiyyete sahibdirler cunki onlar insanlarin heyatinin trayektoriyalarini ve neticelerini formalasdirirlar Foucault eserinde subyekt ve obyekt kateqoriyalarinin yaradilmasinin insanlar arasindaki guc iyerarxiyalarina esaslandigini ve oz novbesinde guclulerin biliklerinin qanuni ve dogru sayilan ve daha az guclu olanlarin bilik iyerarxiyalarina esaslandigini gosterdi Etibarsiz ve sehv hesab olunur Muhum olsa da o gucun ferdlere mexsus olmadigini cemiyyetin icinden kecdiyini qurumlarda yasadigini ve qurumlari ve biliklerin yaradilmasini idare edenler ucun elcatan oldugunu vurguladi O belelikle bilik ve qudreti bir birinden ayrilmaz hesab etmis ve onlari bir mefhum bilik guc kimi isare etmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Michel Foucault nid Fichier des personnes decedees Fichier des personnes decedees mirror RKDartists nid Xarici kecidlerMisel Fukonun bioqrafiyasi 2016 11 07 at the Wayback Machine