Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lev Davidoviç Landau (rus. Лев Дави́дович Ланда́у; 9 (22) yanvar 1908, Bakı, Rusiya imperiyası – 1 aprel 1968[…], Moskva, SSRİ) — nəzəri fizikanın bir çox sahələrinə fundamental elmi töhfələr bəxş etmiş sovet fiziki. Onun elmi nailiyyətləri arasında kvant mexanikasında sıxlıq matrisi metodunun kəşfi, diamaqnetizmin kvant nəzəriyyəsi, ifrat axıcılıq nəzəriyyəsi, ikinci növ faza keçidləri, , plazma fizikasında izahı, kvant elektrodinamikasında Landau qütbü, və iki-komponentli neytrinoların nəzəriyyəsi misal göstərilə bilər. Landau ifrataxıcılığın riyazi nəzəriyyəsinin kəşfinə görə 1962-ci ildə fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
| Lev Landau | |
|---|---|
| rus. Лев Давидович Ландау | |
 | |
| Doğum adı | Лев Давидович Ландау |
| Doğum tarixi | 9 (22) yanvar 1908 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 aprel 1968[…](60 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahəsi | nəzəri fizika |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adları |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Tanınmış yetirmələri | Aleksey Abrikosov |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Landau 1908-ci ilin 22 Yanvar tarixində Bakıda yəhudi ailəsində anadan olmuşdur (atası David Lvoviç Landau, anası Lyubov Venyaminovna Qarkavi). Hələ çox erkən yaşlarında riyaziyyatda nümayiş etdirdiyi qeyr-adi istedad sonralar onun barəsində nə vaxtsa riyaziyyatı bilməməsini xatırlamadığını deməsi kimi xatırlanmışdır. Landau 13 yaşında gimnaziyanı bitirmiş, universitetə yaşı çatmadığından, Baki İqtisadiyyat Texnukumuna qəbul olunmuşdur. 1922-ci ildə cəmi 14 yaşında ikən Bakı Dövlət Universitetinə qəbul olunmuşdur. Burada o eyni zamanda iki fakültədə, Fizika-riyaziyyat və Kimya ixtisasları üzrə təhsil almışdır. 1924-cü ildə fizika fakültəsinə göndərilmiş və buranı 1927-ci ildə bitirmişdir. Daha sonra aspirant təhsilini davam etdirmiş və cəmi 21 yaşında doktor dərəcəsini almışdır. 1929-cu ildə Landau ilk dəfə Avropaya getmək imkanı əldə edir. və Leypsiqdə qısamüddətli dayandıqdan sonra Landau Kopenhagenə yollanır və burada Nils Borun Nəzəri Fizika İnstitunda çalışır. Landau öznünü həmişə Borun tələbəsi hesab etmiş və onun fizikiya olan münasibətində Borun misilsiz rolunun olduğunu qeyd etmişdir. Kopenhagendən sonra o və yollanmış və yenidən SSRİ-yə qayıtmışdır. 1932–37-ci illər aralığında Landau nəzəri fizika kafedrasına rəhbərlik etmişdir. 1936–1937-ci illərdə Lev Landau "Fazaların ikinci növ dəyişmələri" nəzəriyyəsini və "Yüksəkkeçiricilərin aralıq vəziyyəti" nəzəriyyəsini yaradır, bu problemlərə həsr olunmuş elmi məqalələrlə çıxışlar edir. Həmin dövrdə L.Landau artıq dünyada məşhur nəzəriyyəçi fizik kimi tanınırdı və 1937-ci ilin fevralında o, Moskva Fiziki Problemlər İnstitutuna dəvət olunur və həmin institutda nəzəriyyə şöbəsinə rəhbərlik edir.
Landau məktəbi
Elmi nailiyyətlərindən savayı Landau eyni zamanda mərkəzi Xarkov (indiki Xarkiv, Ukrayna) şəhəri olmaqla keçmiş Sovetlər Birliyində nəzəri fizika elminin aparıcı Landau məktəbinin əsasını qoymuşdur. Onun yaratdığı bu məkəb Sovet elminə , Aleksey Abrikosov, , , , və kimi fiziklər bəxş etmişdir. nəzəriyyə bölməsinə rəhbərlik etdiyi müddətdə avtomobil qəzası nəticəsində ciddi xəsarət almış və sağlamlığını bir daha tam bərpa edə bilməmişdir.
Landau Nəzəri minimum adlı geniş əhatəli imtahan işləmiş və tələbələri yalnız bu imtahandan keçdikdən sonra banisi olduğu Landau məkətəbinə qəbul olunurdular. İmtahan nəzəri fizkikanın bütün aspektəlırin əhatə edir və yalnız 43 nəfər bu imtahanı keçə bilmişdir. Məhz bu yolla onun tələbələri tanınmış və hərtərəfli fiziklər kimi tanına bilmişdilər.
Elə Xarkovda işlədiyi dövrdə dostu və keçmiş tələbəsi Y.M. Lifçitzlə birgə on cildlik məşhur kitabını yazmışdır.
Böyük Repressiyalar dövrü
1937-ci ildə bütün ölkəni bürümüş repressiyalar dahi alimdən də yan ötməmişdir. Əvvəlcə Xarkovdan Moskvaya gələn alim 1938-ci ilin 17 aprel tarixində təhlükəzilik xidməti tərəfindən saxlanılmış və 1939-cu il aprel ayının 19-una qədər həbsdə saxlanılmışdır.Landaunun həbsini eşidən Nils Bor dəhşətə gəlir və o, Landaunun fizika üçün, dünya elmi üçün nə dərəcədə əhəmiyyətli olduğu barədə İosif Stalinə məktub göndərərək onun azad edilməsini xahiş edir. Onun və həmkarı Stalinə yazdığı məktublar müqabilində Lev Landau 1939-cu ilin 29 aprelində azadlığa buraxılır.
Ölümü
1962-ci ilin 7 yanvarında Landau ciddi avtomobil qəzasına uğrayır. O, Moskva şəhərinin Timiryazev rayonunun 50 nömrəli xəstəxanasına aparılmışdır. Bu qəzadan ciddi xəsarət alan alim üç ay komada yatır. 1962-ci ilin sentyabr ayında SSRİ Elmlər Akademiyasının xəstəxanasına köçürülmüşdür. Həmin ilin noyabrında Landau ona Nobel mükafatı verilməsi barədə teleqram alır. Nobel Komitəsinin tarixində ilk dəfə olaraq xüsusi hal kimi məşhur fizik Lev Landaunun Stokholma gedə bilməməsi nəzərə alınır və İsveçin Moskvada olan səfiri Nobel mükafatını xəstəxanada ona təqdim edir. O, bir daha tamamilə sağala bilməmiş və əvvəlki fəaliyyətinə qayıda bilmir. 1968-ci ilin 1 aprel tarixində Moskva şəhərində dahi fizik dünyadan köçür.
Landau siyahısı
Bu siyahıda Landau fiziklərin üzrə 0-dan 5-ə qədər siyahisını hazırlamışdır. O ən yüksək xalı yəni 0 İsaak Nyuton və Albert Eynşteynə vemişdir (0), kvant fizikasının "ataları" Nils Bor, Verner Heyzenberq, Pol Dirak və Ervin Şredinger, eləcə də və birincilərdən bir səviyyə aşağıda qərarlaşıb. O özünün əvvələcə 2.5 bala layiq görmüş, sonradan 2-yə qədər yüksəltmişdir. dördüncü səvviyədə verilmişdir ki, bu da alim üçün olduqca hörmətli yer sayılırdı. Mermin sonralar Mənim Landau ilə həyatım: 4.5-dən 2-yə qalxan hörmətim kitabını yazacaqdır. Özünün tərtib etdiyi bu siyahıdan asılı olmayaraq, Landau Albert Eynşteyn, Pol Dirak, Volfqanq Pauli, Enriko Fermi və Riçard Feynman kimi fiziklərlə bir cərgədə durur.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Pitaevskii L. P. The great physicist (ing.). // Herald Russ. Acad. Sci / Y. Osipov Nauka, Springer Science+Business Media, 2008. Vol. 78, Iss. 1. P. 75–85. ISSN 1019-3316; 1555-6492 doi:10.1134/S1019331608010097
- Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118569066 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Find a Grave (ing.). 1996.
- "ƏLAMƏTDAR VƏ TARIXI GÜNLƏR TƏQVIMI" (PDF). 2022-03-08 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2010-06-11.
- "'Lev Landau haqqında '". 2022-07-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-18.
- BBC Azərbaycanca. "Azərbaycanın Nobel mükafatı qazanmış yeganə alimi" (az.). Youtube.com. 22.01.2019. 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-22.
Xarici keçidlər
- Lev Lanadu haqqında sənədli film (Azərbaycanca)
- Landaunun Doğum Günüdür — LiderTvOnline
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Lev Davidovic Landau rus Lev Davi dovich Landa u 9 22 yanvar 1908 Baki Rusiya imperiyasi 1 aprel 1968 Moskva SSRI nezeri fizikanin bir cox sahelerine fundamental elmi tohfeler bexs etmis sovet fiziki Onun elmi nailiyyetleri arasinda kvant mexanikasinda sixliq matrisi metodunun kesfi diamaqnetizmin kvant nezeriyyesi ifrat axiciliq nezeriyyesi ikinci nov faza kecidleri plazma fizikasinda izahi kvant elektrodinamikasinda Landau qutbu ve iki komponentli neytrinolarin nezeriyyesi misal gosterile biler Landau ifrataxiciligin riyazi nezeriyyesinin kesfine gore 1962 ci ilde fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Lev Landaurus Lev Davidovich LandauDogum adi Lev Davidovich LandauDogum tarixi 9 22 yanvar 1908Dogum yeri Baki Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1 aprel 1968 1968 04 01 60 yasinda Vefat yeri Moskva SSRIDefn yeri Novodevicye qebiristanligiElm sahesi nezeri fizikaElmi derecesi fizika riyaziyyat elmleri doktoru 1934 Elmi adlari professor d Is yerleri Xarkov Universiteti 1935 1937 Xarkov Fizika ve Texnologiya Institutu d 1932 1935 P L Kapitsa adina Fizika Problemleri Institutu d 1939 1962 A F Ioffe adina Fizika Texnologiya Institutu d 1931 1932 Moskva Dovlet Universiteti 1943 1947 Moskva Fizika ve Texnologiya Institutu 1937 1938 Tehsili Sankt Peterburq Universitetinin Fizika ve Riyaziyyat fakultesi d 1924 1927 Azerbaycan Dovlet Universiteti 1922 1924 Baki Politexnik Mektebi 1921 1922 Taninmis yetirmeleri Aleksey AbrikosovUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1960 Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi 1960 SSRI Elmler Akademiyasi 1946 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi 1960 Rusiya Elmler AkademiyasiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarPoct markasi 2008 HeyatiLandau 1908 ci ilin 22 Yanvar tarixinde Bakida yehudi ailesinde anadan olmusdur atasi David Lvovic Landau anasi Lyubov Venyaminovna Qarkavi Hele cox erken yaslarinda riyaziyyatda numayis etdirdiyi qeyr adi istedad sonralar onun baresinde ne vaxtsa riyaziyyati bilmemesini xatirlamadigini demesi kimi xatirlanmisdir Landau 13 yasinda gimnaziyani bitirmis universitete yasi catmadigindan Baki Iqtisadiyyat Texnukumuna qebul olunmusdur 1922 ci ilde cemi 14 yasinda iken Baki Dovlet Universitetine qebul olunmusdur Burada o eyni zamanda iki fakultede Fizika riyaziyyat ve Kimya ixtisaslari uzre tehsil almisdir 1924 cu ilde fizika fakultesine gonderilmis ve burani 1927 ci ilde bitirmisdir Daha sonra aspirant tehsilini davam etdirmis ve cemi 21 yasinda doktor derecesini almisdir 1929 cu ilde Landau ilk defe Avropaya getmek imkani elde edir ve Leypsiqde qisamuddetli dayandiqdan sonra Landau Kopenhagene yollanir ve burada Nils Borun Nezeri Fizika Institunda calisir Landau oznunu hemise Borun telebesi hesab etmis ve onun fizikiya olan munasibetinde Borun misilsiz rolunun oldugunu qeyd etmisdir Kopenhagenden sonra o ve yollanmis ve yeniden SSRI ye qayitmisdir 1932 37 ci iller araliginda Landau nezeri fizika kafedrasina rehberlik etmisdir 1936 1937 ci illerde Lev Landau Fazalarin ikinci nov deyismeleri nezeriyyesini ve Yuksekkeciricilerin araliq veziyyeti nezeriyyesini yaradir bu problemlere hesr olunmus elmi meqalelerle cixislar edir Hemin dovrde L Landau artiq dunyada meshur nezeriyyeci fizik kimi taninirdi ve 1937 ci ilin fevralinda o Moskva Fiziki Problemler Institutuna devet olunur ve hemin institutda nezeriyye sobesine rehberlik edir Landau mektebiElmi nailiyyetlerinden savayi Landau eyni zamanda merkezi Xarkov indiki Xarkiv Ukrayna seheri olmaqla kecmis Sovetler Birliyinde nezeri fizika elminin aparici Landau mektebinin esasini qoymusdur Onun yaratdigi bu mekeb Sovet elmine Aleksey Abrikosov ve kimi fizikler bexs etmisdir nezeriyye bolmesine rehberlik etdiyi muddetde avtomobil qezasi neticesinde ciddi xesaret almis ve saglamligini bir daha tam berpa ede bilmemisdir Landau Nezeri minimum adli genis ehateli imtahan islemis ve telebeleri yalniz bu imtahandan kecdikden sonra banisi oldugu Landau meketebine qebul olunurdular Imtahan nezeri fizkikanin butun aspektelirin ehate edir ve yalniz 43 nefer bu imtahani kece bilmisdir Mehz bu yolla onun telebeleri taninmis ve herterefli fizikler kimi tanina bilmisdiler Ele Xarkovda islediyi dovrde dostu ve kecmis telebesi Y M Lifcitzle birge on cildlik meshur kitabini yazmisdir Boyuk Repressiyalar dovru1937 ci ilde butun olkeni burumus repressiyalar dahi alimden de yan otmemisdir Evvelce Xarkovdan Moskvaya gelen alim 1938 ci ilin 17 aprel tarixinde tehlukezilik xidmeti terefinden saxlanilmis ve 1939 cu il aprel ayinin 19 una qeder hebsde saxlanilmisdir Landaunun hebsini esiden Nils Bor dehsete gelir ve o Landaunun fizika ucun dunya elmi ucun ne derecede ehemiyyetli oldugu barede Iosif Staline mektub gondererek onun azad edilmesini xahis edir Onun ve hemkari Staline yazdigi mektublar muqabilinde Lev Landau 1939 cu ilin 29 aprelinde azadliga buraxilir Olumu1962 ci ilin 7 yanvarinda Landau ciddi avtomobil qezasina ugrayir O Moskva seherinin Timiryazev rayonunun 50 nomreli xestexanasina aparilmisdir Bu qezadan ciddi xesaret alan alim uc ay komada yatir 1962 ci ilin sentyabr ayinda SSRI Elmler Akademiyasinin xestexanasina kocurulmusdur Hemin ilin noyabrinda Landau ona Nobel mukafati verilmesi barede teleqram alir Nobel Komitesinin tarixinde ilk defe olaraq xususi hal kimi meshur fizik Lev Landaunun Stokholma gede bilmemesi nezere alinir ve Isvecin Moskvada olan sefiri Nobel mukafatini xestexanada ona teqdim edir O bir daha tamamile sagala bilmemis ve evvelki fealiyyetine qayida bilmir 1968 ci ilin 1 aprel tarixinde Moskva seherinde dahi fizik dunyadan kocur Landau siyahisiBu siyahida Landau fiziklerin uzre 0 dan 5 e qeder siyahisini hazirlamisdir O en yuksek xali yeni 0 Isaak Nyuton ve Albert Eynsteyne vemisdir 0 kvant fizikasinin atalari Nils Bor Verner Heyzenberq Pol Dirak ve Ervin Sredinger elece de ve birincilerden bir seviyye asagida qerarlasib O ozunun evvelece 2 5 bala layiq gormus sonradan 2 ye qeder yukseltmisdir dorduncu sevviyede verilmisdir ki bu da alim ucun olduqca hormetli yer sayilirdi Mermin sonralar Menim Landau ile heyatim 4 5 den 2 ye qalxan hormetim kitabini yazacaqdir Ozunun tertib etdiyi bu siyahidan asili olmayaraq Landau Albert Eynsteyn Pol Dirak Volfqanq Pauli Enriko Fermi ve Ricard Feynman kimi fiziklerle bir cergede durur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Pitaevskii L P The great physicist ing Herald Russ Acad Sci Y Osipov Nauka Springer Science Business Media 2008 Vol 78 Iss 1 P 75 85 ISSN 1019 3316 1555 6492 doi 10 1134 S1019331608010097 Mathematics Genealogy Project ing 1997 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Deutsche Nationalbibliothek Record 118569066 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Find a Grave ing 1996 ELAMETDAR VE TARIXI GUNLER TEQVIMI PDF 2022 03 08 tarixinde PDF Istifade tarixi 2010 06 11 Lev Landau haqqinda 2022 07 06 tarixinde Istifade tarixi 2017 04 18 BBC Azerbaycanca Azerbaycanin Nobel mukafati qazanmis yegane alimi az Youtube com 22 01 2019 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 22 Xarici kecidlerLev Lanadu haqqinda senedli film Azerbaycanca Landaunun Dogum Gunudur LiderTvOnlineVikianbarda Lev Landau ile elaqeli mediafayllar var