Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koma və ya komatoz hal (yun. κῶμα — dərin yuxu) — mərkəzi sinir sisteminin proqressiv pozulması, zədələnməsi nəticəsində huşun itməsi, xarici qıcıqlara qarşı reaksiyasızlıq, get-gedə dərinləşən tənəffüs, qan dövranı və orqanizmin digər həyativacib funksiyalarının pozulması ilə xarakterizə olunan, kəskin inkişaf edən, ölüm öncəsi geridönəbilən ağır patoloji vəziyyət.
| Koma | |
|---|---|
 Komatoz hal | |
| XBT-10 | R |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 780.01 |
| DiseasesDB | 16940 |
| MeSH | D003128 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Huşun dəyişməsinə nəzarət edin
Müntəzəm olaraq zərərçəkəni müayinə edib, dəyişiklikləri qeyd edin. Nevroloji müayinə başın zədələnməsi olan zərərçəkənin vəziyyətinin qiymətləndirilməsinin asas hissəsidir və mütləq aparılmalıdır. Nevroloji müayinə AVPU va Qlazqo koma şkalası (QKS) ilə aparılır. Baş zədələnməsi olan zərərçəkənin tez-tez müayina edilmasi onun vəziyyətinin yaxşılaşması və ya pisləşməsinin tayin edilməsi üçün vacibdir. Ciddi nevroloji pozğunluğun alamətlərinə huşun səviyyəsinin ağırlaşması (keylaşma→ sopor koma va ya Qlazqo koma şkalasının 2 va daha çox bal azalması), baş ağrılarının artması, bəbəyin birtərəfli genişlənməsi və birtərəfli zaiflik aiddir. Əmin olun ki, hipoksiya va şok huşda olan dəyişikliklərin əsas səbəbi deyil. Başın və boyunun vəziyyətini stabilləşdirən zaman zərərçəkənin huşunun səviyyəsinə va tanaffusünə nəzarət edin.
Səbəbləri və təsnifatı
| Sıra | Mərkəzi | Maddələr mübadiləsi | Toksiki | Kardiovaskulyar | Respirator |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Kəllə-beyin travması: kəllədaxili qanaxma (beyin qişaları arası qansızmalar: hörümçək torunabənzər qişaaltı) | Qaraciyər çatmamazlığı | Alkohol zəhərlənməsi | Şok | Hypoksiyalar (oksigen çatışmazlığı) |
| 2. | Beyinin işimiyası: beyin damarlarının tıxacları: tromboz, emboliya | Uremiya | Qlikol zəhərlənməsi | Kardiogen şok | Hiperkapniya (qanda CO2-nin miqdarının normadan çox olması) |
| 3. | lat. Status epilepticus | Hiperqlikomiya, hipoqlikomiya; Qalxanabənzər vəzi çatmamazlığı: hipertireoz, hipotireoz; Böyrəküstü vəzi, Hipofiz çatmamazlığı | Sedativ, hipnotik, opiat, antidepressiv, salisilat və s. preparatlarla zəhərlənmə | Yuxu arteriyasının daralması | Hipokapniya (qanda CO2-nin miqdarının normadan az olması) |
| 4. | Meningit, Ensefalit | Hipertermiya, hipotermiya | Anevrizmalar | CO (dəm qazı) zəhərlənməsi |
Mərkəzi koma
"Süni koma" ya "süni yuxu"
"Süni koma" təbabətdə geniş istifadə olunan termin olub, dərman preparatlarının xüsusilə hypnotik, sedativ, opioidlərin köməyi ilə məqsədyönlü şəkildə pasientin intensiv müalicə məqsədilə müddətli dərin yuxuda saxlanılmasına deyilir. Bu hala uzunmüddətli ümumi narkoz kimi də baxmaq olar. Məqsəd süni tənəffüs rejimində aparılan intensiv müalicəni təmin etmək, orqanizmi mühafizə etmək, beyin qabığının faliyyətinə mənfi təsirləri azaltmaqdır. Klassik süni koma üçün adətən hipnotik propofol, sedativ dormikum (midozalam), narkotik ağrıkəsicilər , preparatlaraından istifadə olunur. Bütün Şokların, ağır politravmaların, xüsusən kəllə-beyin tavmalarında, tənəffüs çatmamazlığı olan xəstələrin intensiv müalicəsi "süni koma" yaxud "süni yuxu" şəraitində aparılır. Pasienti klinik vəziyyət sabitləşdikdən, ürək-qan dövranı və tənəffüs sistemi nizamlandıqdan sonra "süni koma" törədən preparatların yeridilməsi dayandırılmaqla ayıltmaq mümkündür. Bəzən elə olur ki, beyin qabığının zədələnmə dərəcəsindən asılı olaraq pasient ayılsa da onda mental aktivlik çox zəifləmiş və ya heç olmur. Buna tibbdə vegetativ hal deyilir.
Ayıq koma (vegetativ hal)
Ayıq koma (lat. Coma vigile) ya Apallik sindrom baş beyin yarımkürələrinin, xüsusilə beyin qabığının bu və digər səbəblərdən zədələnməsi ya funksiyasının pozulması nəticəsində vegetativ və hərəki reflekslər saxlanılmaqla mental özünüidarə aktivliyin mövcudsuzluğu ilə xarakterizə olunan vegetativ hal — dekortikasiya (vegetativ həyat).
Endokrin koma
Endokrin koma daxili sekresiya vəzilərinin bu və ya digər səbəbdən hormon sintez müvazinətinin pozulmasi (ya az ya da həddindən siyadə sintez etməsi) ilə meydana çıxır.
- Diabetik koma (coma diabeticum) — Şəkərli diabetli xəstələrdə insulin çatışmazlığı şəkərin hüceyrə və toxumalar tərəfindən mənimsənilməməsinə səbəb olur ki, bu da öz növbəsində qanda onun miqdarının hədsiz artmasina gətirib çıxarır. Nəticə etibarilə keton hissəciklərinin artması toksiki ketoasidoza səbəb olur.
- Hipokortikoid koması (coma hypocorticoideum) ya böyrəküstü vəzi koması (coma suprarenale)
- Hipopituitar koma (coma hypopituitarium) ya hipofizar koma (coma hypophysiale)
- Hipotireoid koma (coma hypothyreoideum) ya miksödematoz koma (coma myxoedematosum).
Toksiki koma
Kardiovaskulyar koma
Respirator koma
Mərhələlər
| Mərhələlər | Klinik mənzərə |
|---|---|
| Somnolens | hər an ayılabilən yuxucul və apatik, şərti kooperativ hal |
| Sopor | bərk qıcıq təsirindən ayılabilən uzunsürən yuxuculuq |
| Koma | ayılabilməyən yuxuculuq, bu zaman pasient gözlər qapanmış və tam huşsuz olur |
| I mərhələ | pasient ağrı qıcığına qarşı məqsədli reaksiya (iflic olmayan ətraflarla) verir |
| II mərhələ | pasient ağrı qıcığına qarşı məqsədsiz ümumi hərəkətlə reaksiya verir |
| III mərhələ | ağrı qıcığına qarşı reaksiyanın olmaması, lakin beyin kötüyü refleksleri saxlanılır |
| IV mərhələ | ağrı qıcığına qarşı reaksiyanın olmaması eyni zamanda beyin kötüyü reflekslerinin itməsi, patoloji tənəffüsün meydana çıxması, bəbəklərin geniş və reaksiyasız olması |
Ramzay (0–6) şkalası ilə qiymətləndirmə
| Bal | Klinik mənzərə | İzahat |
|---|---|---|
| 0 | ayıq, müvazinətli | |
| 1 | təşvişli, həyəcanlı, qorxaq | |
| 2 | ayıq, ünsiyyətli (kooperativ), Süni tənəffüsə tolerant | |
| 3 | yuxucul amma, ünsiyyətli (kooperativ) | (Ucadan çağırdıqda, sığalladıqda gözlərini açır) |
| 4 | Yuxulu, ünsiyyətsiz (qeyri-kooperativ) | (Ucadan çağırdıqda, sığalladıqda gözlərini açmır, ancaq ağrı qıcığına çevik cavab verir) |
| 5 | Süni Koma (narkoz) | (ağrı qıcığına zəif, süst reaksiya) |
| 6 | Dərin koma | (ağrı qıcığına heç bir cavab reaksiza olmur.) |
Qlasqo-Koma şkalası ilə qiymətləndirmə
| Göz qapaqlarının açılması | Xallar | Şifahi cavablandırma | Xallar | Hərəki cavablar | Xallar |
|---|---|---|---|---|---|
| spontan | 4 | tam yönümlü | 5 | ancaq müraciət olunduqda | 6 |
| müraciət olunduqda | 3 | qeyri tam yönümlü | 4 | ağrıya qarşı məqsədli | 5 |
| ancaq ağrıya qarşı | 2 | qeyri adekvat | 3 | ağrıya qarşı məqsədsiz | 4 |
| mənfi | 1 | anlaşılmaz | 2 | bükücü mexanizm | 3 |
| 1 | açıcı mexanizm | 2 | |||
| mənfi | 1 |
Qiymətləndirilməsi:
< 4 xal = 85% dəyişkən vegetativ status
< 8 xal = ağır beyin funksional pozğunluq
> 11 xal = 5–10% dəyişkən vegetativ status, 85% bərpa olunan zəif funksional pozğunluq
Həmçinin bax
Mənbə
- Anästhesiologisches Notizbuch Klaus Hoffmann, Clemens Sirtl, Franz Jesch 5. Auflage, 38.1, (alm.)
İstinadlar
- U. Herrmann: Zum Begriff "künstliches Koma": Nur im Tiefschlaf 2010-08-09 at the Wayback Machine taz, 16. Januar 2009 (alm.)
- Analgesie, Sedierung und Delirmanagement in der Intensivmedizin 2022-08-01 at the Wayback Machine (alm.)
- H.-W. Striebel: Analgosedierung beim (beatmeten) Intensivpatienten. 2017-02-06 at the Wayback Machine in: H.-W. Striebel: Operative Intensivmedizin. Schattauer; 2007. (alm.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale tibbi veziyyet haqqindadir Yasayis yeri ucun baxin Daxma Koma ve ya komatoz hal yun kῶma derin yuxu merkezi sinir sisteminin proqressiv pozulmasi zedelenmesi neticesinde husun itmesi xarici qiciqlara qarsi reaksiyasizliq get gede derinlesen teneffus qan dovrani ve orqanizmin diger heyativacib funksiyalarinin pozulmasi ile xarakterize olunan keskin inkisaf eden olum oncesi geridonebilen agir patoloji veziyyet Komayun yun kῶmaKomatoz halXBT 10 R40 2XBT 9 780 01XBT 9 KM 780 01DiseasesDB 16940MeSH D003128 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Husun deyismesine nezaret edin Muntezem olaraq zerercekeni muayine edib deyisiklikleri qeyd edin Nevroloji muayine basin zedelenmesi olan zerercekenin veziyyetinin qiymetlendirilmesinin asas hissesidir ve mutleq aparilmalidir Nevroloji muayine AVPU va Qlazqo koma skalasi QKS ile aparilir Bas zedelenmesi olan zerercekenin tez tez muayina edilmasi onun veziyyetinin yaxsilasmasi ve ya pislesmesinin tayin edilmesi ucun vacibdir Ciddi nevroloji pozgunlugun alametlerine husun seviyyesinin agirlasmasi keylasma sopor koma va ya Qlazqo koma skalasinin 2 va daha cox bal azalmasi bas agrilarinin artmasi bebeyin birterefli genislenmesi ve birterefli zaiflik aiddir Emin olun ki hipoksiya va sok husda olan deyisikliklerin esas sebebi deyil Basin ve boyunun veziyyetini stabillesdiren zaman zerercekenin husunun seviyyesine va tanaffusune nezaret edin Sebebleri ve tesnifatiSira Merkezi Maddeler mubadilesi Toksiki Kardiovaskulyar Respirator1 Kelle beyin travmasi kelledaxili qanaxma beyin qisalari arasi qansizmalar horumcek torunabenzer qisaalti Qaraciyer catmamazligi Alkohol zeherlenmesi Sok Hypoksiyalar oksigen catismazligi 2 Beyinin isimiyasi beyin damarlarinin tixaclari tromboz emboliya Uremiya Qlikol zeherlenmesi Kardiogen sok Hiperkapniya qanda CO2 nin miqdarinin normadan cox olmasi 3 lat Status epilepticus Hiperqlikomiya hipoqlikomiya Qalxanabenzer vezi catmamazligi hipertireoz hipotireoz Boyrekustu vezi Hipofiz catmamazligi Sedativ hipnotik opiat antidepressiv salisilat ve s preparatlarla zeherlenme Yuxu arteriyasinin daralmasi Hipokapniya qanda CO2 nin miqdarinin normadan az olmasi 4 Meningit Ensefalit Hipertermiya hipotermiya Anevrizmalar CO dem qazi zeherlenmesi Merkezi koma Suni koma ya suni yuxu Suni koma tebabetde genis istifade olunan termin olub derman preparatlarinin xususile hypnotik sedativ opioidlerin komeyi ile meqsedyonlu sekilde pasientin intensiv mualice meqsedile muddetli derin yuxuda saxlanilmasina deyilir Bu hala uzunmuddetli umumi narkoz kimi de baxmaq olar Meqsed suni teneffus rejiminde aparilan intensiv mualiceni temin etmek orqanizmi muhafize etmek beyin qabiginin faliyyetine menfi tesirleri azaltmaqdir Klassik suni koma ucun adeten hipnotik propofol sedativ dormikum midozalam narkotik agrikesiciler preparatlaraindan istifade olunur Butun Soklarin agir politravmalarin xususen kelle beyin tavmalarinda teneffus catmamazligi olan xestelerin intensiv mualicesi suni koma yaxud suni yuxu seraitinde aparilir Pasienti klinik veziyyet sabitlesdikden urek qan dovrani ve teneffus sistemi nizamlandiqdan sonra suni koma toreden preparatlarin yeridilmesi dayandirilmaqla ayiltmaq mumkundur Bezen ele olur ki beyin qabiginin zedelenme derecesinden asili olaraq pasient ayilsa da onda mental aktivlik cox zeiflemis ve ya hec olmur Buna tibbde vegetativ hal deyilir Ayiq koma vegetativ hal Ayiq koma lat Coma vigile ya Apallik sindrom bas beyin yarimkurelerinin xususile beyin qabiginin bu ve diger sebeblerden zedelenmesi ya funksiyasinin pozulmasi neticesinde vegetativ ve hereki refleksler saxlanilmaqla mental ozunuidare aktivliyin movcudsuzlugu ile xarakterize olunan vegetativ hal dekortikasiya vegetativ heyat Endokrin koma Endokrin koma daxili sekresiya vezilerinin bu ve ya diger sebebden hormon sintez muvazinetinin pozulmasi ya az ya da heddinden siyade sintez etmesi ile meydana cixir Diabetik koma coma diabeticum Sekerli diabetli xestelerde insulin catismazligi sekerin huceyre ve toxumalar terefinden menimsenilmemesine sebeb olur ki bu da oz novbesinde qanda onun miqdarinin hedsiz artmasina getirib cixarir Netice etibarile keton hisseciklerinin artmasi toksiki ketoasidoza sebeb olur Hipokortikoid komasi coma hypocorticoideum ya boyrekustu vezi komasi coma suprarenale Hipopituitar koma coma hypopituitarium ya hipofizar koma coma hypophysiale Hipotireoid koma coma hypothyreoideum ya miksodematoz koma coma myxoedematosum Toksiki koma Kardiovaskulyar koma Respirator komaMerhelelerMerheleler Klinik menzereSomnolens her an ayilabilen yuxucul ve apatik serti kooperativ halSopor berk qiciq tesirinden ayilabilen uzunsuren yuxuculuqKoma ayilabilmeyen yuxuculuq bu zaman pasient gozler qapanmis ve tam hussuz olurI merhele pasient agri qicigina qarsi meqsedli reaksiya iflic olmayan etraflarla verirII merhele pasient agri qicigina qarsi meqsedsiz umumi hereketle reaksiya verirIII merhele agri qicigina qarsi reaksiyanin olmamasi lakin beyin kotuyu refleksleri saxlanilirIV merhele agri qicigina qarsi reaksiyanin olmamasi eyni zamanda beyin kotuyu reflekslerinin itmesi patoloji teneffusun meydana cixmasi bebeklerin genis ve reaksiyasiz olmasiRamzay 0 6 skalasi ile qiymetlendirmeBal Klinik menzere Izahat0 ayiq muvazinetli1 tesvisli heyecanli qorxaq2 ayiq unsiyyetli kooperativ Suni teneffuse tolerant3 yuxucul amma unsiyyetli kooperativ Ucadan cagirdiqda sigalladiqda gozlerini acir 4 Yuxulu unsiyyetsiz qeyri kooperativ Ucadan cagirdiqda sigalladiqda gozlerini acmir ancaq agri qicigina cevik cavab verir 5 Suni Koma narkoz agri qicigina zeif sust reaksiya 6 Derin koma agri qicigina hec bir cavab reaksiza olmur Qlasqo Koma skalasi ile qiymetlendirmeGoz qapaqlarinin acilmasi Xallar Sifahi cavablandirma Xallar Hereki cavablar Xallarspontan 4 tam yonumlu 5 ancaq muraciet olunduqda 6muraciet olunduqda 3 qeyri tam yonumlu 4 agriya qarsi meqsedli 5ancaq agriya qarsi 2 qeyri adekvat 3 agriya qarsi meqsedsiz 4menfi 1 anlasilmaz 2 bukucu mexanizm 31 acici mexanizm 2menfi 1Qiymetlendirilmesi lt 4 xal 85 deyisken vegetativ status lt 8 xal agir beyin funksional pozgunluq gt 11 xal 5 10 deyisken vegetativ status 85 berpa olunan zeif funksional pozgunluqHemcinin baxDiabetik komaMenbeAnasthesiologisches Notizbuch Klaus Hoffmann Clemens Sirtl Franz Jesch 5 Auflage 38 1 ISBN 3 926035 52 8 alm IstinadlarU Herrmann Zum Begriff kunstliches Koma Nur im Tiefschlaf 2010 08 09 at the Wayback Machine taz 16 Januar 2009 alm Analgesie Sedierung und Delirmanagement in der Intensivmedizin 2022 08 01 at the Wayback Machine alm H W Striebel Analgosedierung beim beatmeten Intensivpatienten 2017 02 06 at the Wayback Machine in H W Striebel Operative Intensivmedizin Schattauer 2007 ISBN 978 3 7945 2480 8 alm