Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Laktánsius (lat. Lucius Caecilius Firmianus Lactantius; təq. 240 – təq. 320[…], Trir) — sonuncu latındilli apologetlərdən biri. O Arnobiusun tələbəsi olub və Xristianlığın Romada rəsmi dövlət dininə çevrilməsi dövründə yaşamışdır. Bu səbəbdən, onun yeddi kitabdan ibarət "Divinae institutiones" (İlahi qanunlar haqqında) əsəri imperator Konstantina həsr edilmişdir. Gələcəkdə Xristianlığın geniş perspektivlərinin olduğunu duyan Laktantiusun kitabı optimist ruhunda yazılmışdır.
| Laktansi | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | təq. 240 |
| Vəfat tarixi | təq. 320[…] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | Apologetika, teologiya, fəlsəfə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
| Erkən xristianlıq |
 |
| Yunandilli apologetika: Yustin • Tatian • Afinoqor • Teofil Latındilli apologetika: Minusius Feliks • Arnobius • Laktansius • Tertullian Qnostiklərə qarşı olanlar: |
Xristian ehkamlarının formalaşması Rəsmi kilsəyə qarşı duran təriqətlər: Rəsmi kilsə tərəfdarları: Atanasius • İoann Xrisostom • Saxta Dionisius Xristoloji mübahisələr səbəbilə ayrılan təriqətlər: |
Latın qərbində Kilsə Ataları Boesius • Kassiodor • Avqustin Avrelius |
Həqiqət haqqında
Bu əsərdə Laktantius, ondan öncəki apologetlər kimi, antik müdrikliyin xristian imanı ilə uyğunlaşdırılması yolu ilə getmişdir. Hətta o iddia edirdi ki, ondan öncəki apologetlər Xristianlığı aydın və tam başa düşülən tərzdə təqdim edə bilməmişdirlər . Bu işin sona çatdırılma şərəfi isə Laktantiusa qismət olmuşdur.
Onun fikrincə antik filosoflar bütpərəst dini təlimlərə heç bir əhəmiyyət vermirdilər, çünki o dinlər mövhumatlarla dolu idilər. Öz növbəsində bütpərəst kahinlər də fəlsəfədən istifadə etməmişdirlər. Buna görə də sonda, onların heç biri nailiyyət əldə etməmiş və iflasa uğramışdılar. Əslində isə hər bir müdriklikdə iman, hər bir imanda isə müdriklik olmalıdır. Fəlsəfə nə qədər dərin olsa belə, heç vaxt insani və İlahi məsələləri həll edə bilməz. Filosofların nəzəriyyələri çox vaxt onların düşüncəsinin məhsuludur, obyektivliyi əks etdirmir. Lakin Laktantius düşüncənin imkanlarını yüksək qiymətləndirirdi. Onun fikrincə, bu düşüncə İlahi həqiqətlərə qulluq edəndə öz vəzifəsini yerinə yetirmiş olur. Həqiqət isə xristian dinindədir.
Tanrı və ruh haqqında
Laktantius bir çox dini məsələlərə əqli nöqteyi nəzərdən aydınlıq gətirmək istəyirdi. Məsələn, onun fikrincə, Tanrının birliyi, hər şeyin bir səbəbdən doğması zərurəti ilə izah edilir. Çünki əgər tanrılar çox olsaydı, onda onların arasında müəyyən münasibətlər qurulmalı idi. Onlar ya bir-birinə bərabər, ya da tabe olmalı idilər. Bərabər olduqları halda onlardan heç biri digərindən yüksək olmazdı, deməli sözün əsl mənasında Tanrı olmazdı. Bir-birinə tabe olduqları halda isə, onlardan yalnız biri Tanrı olardı, başqalarının yalnız adları Tanrı olardı, mahiyyətləri yox. Eyni zamanda, tanrılar çox olsaydı dünyanın mərkəzləşdirilmiş halda idarə etmək olmazdı, dünyada ümimi nizam pozulardı. Eyni zamanda Laktantius, stoisizm fəlsəfəsinin təsiri altında olmuşdur. Məsələn o, ruhun əslində materiyanın daha incə forması olduğunu iddia edirdi. Onun təbiətinin oddan ibarət olduğu haqqında danışırdı. Lakin materiya olduğuna baxmayaraq, ruhu dərk etmək mümkün deyil, və o ölməzdir.
Kosmoqoniya
Dünyanı Tanrı heçnədən yaradıb. Laktantiusa görə, əgər materiya Tanrı ilə bərabər əzəldən mövcud olsaydı, onda, bundan öncə deyilən, Tanrının birliyi prinsipi pozulardı və iki ilkin substansiya olardı. Nəticədə yenə də nizam pozulardı. Hər şeyi yaradan materiya da ola bilməz, çünki bu halda düşünən varlıq olan insan, düşüncəyə malik olmayan bir şeydən yaranardı. Bu isə məntiqə ziddir.
Dünyanın məqsədəuyğunluğu
Dünyada hər şey bir məqsədlə yaradılıb. Dünya – insan üçün, insan isə Tanrını tanımaq və ona ibadət etmək üçün. İnsan azaddır və öz şüurlu hərəkətləri ilə Tanrıya sədaqətini göstərməlidir, pis yollardan çəkinməlidir. Bu dünya onun üçün bir sınaq meydanıdır. Bu sınaqlara sinə gələ bilsə, Tanrı onu əbədi həyatda mukafatlandıracaq. Dünyada şər, xeyrin nə olduğunu anlamaq üçün mövcuddur. O olmasaydı insanlar xeyri bilməzdilər.
Esxatologiya
Kitabının sonuncu hissəsində Laktantius qiyamətin qopması, onun hansı şəkildə baş verəcəyi haqqında yazmışdır. O inanmırdı ki, İsa tezliklə dünyaya qayıdacaq, bütün mömin ölüləri dirildəcək və onlarla birlikdə yer üzərində ədalətli hakimiyyət quracaq. Bu cür inanclar "hiliazm" (yunanca "khilias" min rəqəmidir.) adlandırılır və sonrakı dövrlərdə rəsmi kilsə tərəfindən rədd edilmişdir. Çünki hiliazm tərəfdarlarının dediklərindən belə çıxırdı ki, ölülər iki dəfə diriləcəklər: bir dəfə İsanın gəlməsi və min illik hakimiyyəti qurması zamanı; ikinci dəfə isə, Tanrı tərəfindən bütün kainat məhv edildikdən sonra. Bu isə rəsmi Kilsənin mövqeyinə zidd idi. Rəsmi xristian ehkamlarına görə, dirilmə hadisəsi yalnız bir dəfə, dünyanın sonunda baş verəcək. Bibliyada hiliazma işarə edən yerlərə isə kilsə xadimləri başqa, məcazi mənalar verirlər.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 65-66. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. (PDF). Bakı: Əbilov, Zeynalov və qardaşlar. 2007. s. 65-66. ISBN . 2016-08-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Catholic Encyclopedia 1908 : Lactantius
- Майоров Г. Г. Формирование средневековой философии. М., 1979, с.133.
- Соколов В.С. Историческая концепция Лактанция // Вопросы античной литературы и классической филологии. М., 1966. С. 334–345.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Oxford Classical Dictionary (ing.). / S. Hornblower, A. Spawforth, E. Eidinow Oxford: OUP, 2012.
- Lucius Caecilius Firmianus Lactantius // Store norske leksikon (бук.). 1978. ISSN 2464-1480
- Lactantius // Encyclopædia Britannica (ing.).
- https://books.google.be/books?id=dOfCplxDzmwC&pg=PA458.
- Divinae institutiones V, 1.
- Divinae institutiones I, 3.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Laktansius lat Lucius Caecilius Firmianus Lactantius teq 240 teq 320 Trir sonuncu latindilli apologetlerden biri O Arnobiusun telebesi olub ve Xristianligin Romada resmi dovlet dinine cevrilmesi dovrunde yasamisdir Bu sebebden onun yeddi kitabdan ibaret Divinae institutiones Ilahi qanunlar haqqinda eseri imperator Konstantina hesr edilmisdir Gelecekde Xristianligin genis perspektivlerinin oldugunu duyan Laktantiusun kitabi optimist ruhunda yazilmisdir LaktansiDogum tarixi teq 240Vefat tarixi teq 320 Vefat yeri TrirElm saheleri Apologetika teologiya felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarErken xristianliqXristianligin yaranmasiPatristikaApologetika Yunandilli apologetika Yustin Tatian Afinoqor Teofil Latindilli apologetika Minusius Feliks Arnobius Laktansius Tertullian Qnostiklere qarsi olanlar Irineus Lionlu Ippolit Romali Iskenderiyye ilahiyyat mektebi Klement OrigenXristian ehkamlarinin formalasmasi Resmi kilseye qarsi duran teriqetler Arianliq Donatizm Resmi kilse terefdarlari Atanasius Ioann Xrisostom Saxta Dionisius Kappadokiyali kilse atalari Basil Qeyseriyyeli Qriqor Nazianzen Nissali Qriqori Xristoloji mubahiseler sebebile ayrilan teriqetler Nestorianliq Monofizitizm Monofelitlik Ikonomaxiya Ekumenik Kilse Meclisleri Latin qerbinde Kilse Atalari Boesius Kassiodor Avqustin Avrelius Iyeronim Stridonlu Ilarius PiktaviyaliXristian mistisizmi Xristian rahibliyi IsihazmSerq ve Qerb kilselerinin aralanmasiXristian simvolikasiHeqiqet haqqindaBu eserde Laktantius ondan onceki apologetler kimi antik mudrikliyin xristian imani ile uygunlasdirilmasi yolu ile getmisdir Hetta o iddia edirdi ki ondan onceki apologetler Xristianligi aydin ve tam basa dusulen terzde teqdim ede bilmemisdirler Bu isin sona catdirilma serefi ise Laktantiusa qismet olmusdur Onun fikrince antik filosoflar butperest dini telimlere hec bir ehemiyyet vermirdiler cunki o dinler movhumatlarla dolu idiler Oz novbesinde butperest kahinler de felsefeden istifade etmemisdirler Buna gore de sonda onlarin hec biri nailiyyet elde etmemis ve iflasa ugramisdilar Eslinde ise her bir mudriklikde iman her bir imanda ise mudriklik olmalidir Felsefe ne qeder derin olsa bele hec vaxt insani ve Ilahi meseleleri hell ede bilmez Filosoflarin nezeriyyeleri cox vaxt onlarin dusuncesinin mehsuludur obyektivliyi eks etdirmir Lakin Laktantius dusuncenin imkanlarini yuksek qiymetlendirirdi Onun fikrince bu dusunce Ilahi heqiqetlere qulluq edende oz vezifesini yerine yetirmis olur Heqiqet ise xristian dinindedir Tanri ve ruh haqqindaLaktantius bir cox dini meselelere eqli noqteyi nezerden aydinliq getirmek isteyirdi Meselen onun fikrince Tanrinin birliyi her seyin bir sebebden dogmasi zerureti ile izah edilir Cunki eger tanrilar cox olsaydi onda onlarin arasinda mueyyen munasibetler qurulmali idi Onlar ya bir birine beraber ya da tabe olmali idiler Beraber olduqlari halda onlardan hec biri digerinden yuksek olmazdi demeli sozun esl menasinda Tanri olmazdi Bir birine tabe olduqlari halda ise onlardan yalniz biri Tanri olardi basqalarinin yalniz adlari Tanri olardi mahiyyetleri yox Eyni zamanda tanrilar cox olsaydi dunyanin merkezlesdirilmis halda idare etmek olmazdi dunyada umimi nizam pozulardi Eyni zamanda Laktantius stoisizm felsefesinin tesiri altinda olmusdur Meselen o ruhun eslinde materiyanin daha ince formasi oldugunu iddia edirdi Onun tebietinin oddan ibaret oldugu haqqinda danisirdi Lakin materiya olduguna baxmayaraq ruhu derk etmek mumkun deyil ve o olmezdir KosmoqoniyaDunyani Tanri hecneden yaradib Laktantiusa gore eger materiya Tanri ile beraber ezelden movcud olsaydi onda bundan once deyilen Tanrinin birliyi prinsipi pozulardi ve iki ilkin substansiya olardi Neticede yene de nizam pozulardi Her seyi yaradan materiya da ola bilmez cunki bu halda dusunen varliq olan insan dusunceye malik olmayan bir seyden yaranardi Bu ise mentiqe ziddir Dunyanin meqsedeuygunluguDunyada her sey bir meqsedle yaradilib Dunya insan ucun insan ise Tanrini tanimaq ve ona ibadet etmek ucun Insan azaddir ve oz suurlu hereketleri ile Tanriya sedaqetini gostermelidir pis yollardan cekinmelidir Bu dunya onun ucun bir sinaq meydanidir Bu sinaqlara sine gele bilse Tanri onu ebedi heyatda mukafatlandiracaq Dunyada ser xeyrin ne oldugunu anlamaq ucun movcuddur O olmasaydi insanlar xeyri bilmezdiler EsxatologiyaKitabinin sonuncu hissesinde Laktantius qiyametin qopmasi onun hansi sekilde bas vereceyi haqqinda yazmisdir O inanmirdi ki Isa tezlikle dunyaya qayidacaq butun momin oluleri dirildecek ve onlarla birlikde yer uzerinde edaletli hakimiyyet quracaq Bu cur inanclar hiliazm yunanca khilias min reqemidir adlandirilir ve sonraki dovrlerde resmi kilse terefinden redd edilmisdir Cunki hiliazm terefdarlarinin dediklerinden bele cixirdi ki oluler iki defe dirilecekler bir defe Isanin gelmesi ve min illik hakimiyyeti qurmasi zamani ikinci defe ise Tanri terefinden butun kainat mehv edildikden sonra Bu ise resmi Kilsenin movqeyine zidd idi Resmi xristian ehkamlarina gore dirilme hadisesi yalniz bir defe dunyanin sonunda bas verecek Bibliyada hiliazma isare eden yerlere ise kilse xadimleri basqa mecazi menalar verirler MenbeAydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 65 66 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade PDF Baki Ebilov Zeynalov ve qardaslar 2007 s 65 66 ISBN 5 87459 013 7 2016 08 22 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 08 16 Catholic Encyclopedia 1908 Lactantius Majorov G G Formirovanie srednevekovoj filosofii M 1979 s 133 Sokolov V S Istoricheskaya koncepciya Laktanciya Voprosy antichnoj literatury i klassicheskoj filologii M 1966 S 334 345 Hemcinin baxApologetika Tertullian Minusius Feliks ArnobiusIstinadlarOxford Classical Dictionary ing S Hornblower A Spawforth E Eidinow Oxford OUP 2012 ISBN 978 0 19 173525 7 Lucius Caecilius Firmianus Lactantius Store norske leksikon buk 1978 ISSN 2464 1480 Lactantius Encyclopaedia Britannica ing https books google be books id dOfCplxDzmwC amp pg PA458 Divinae institutiones V 1 Divinae institutiones I 3