Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hindistan mətbəxi — Hindistan ərazisində yaşayan müxtəlif xalqların mətbəx mədəniyyətinin təcəssümüdür.
Tarixi
Xalqların yemək mədəniyyətlərini müəyyənləşdirən ən vаcib аmillər sırasında təsərrüfat həyatı (əkinçilik, maldarlıq, ovçuluq və s.) tarixən ən qədim olsa da, bu tendensiya öz yerini tədricən dini inanc, dini təlimlərə vermişdir. Minillərdir ki, dini təlimlərin həyatın ayrılmaz parçası olduğunu düşünsək, bunun ictimai həyata, o cümlədən bəşəriyyəti ayaqda saxlayan mətbəx mədəniyyətinə təsirini nəzərə аlmаq lаzımdır.
Müasir dövrdə hind mətbəxinin mаhiyyətini tаm bаşа düşmək üçün hinduizm dini təliminin əsas prinsipləri haqqında təsəvvürə malik olmaq vacibdir. İkinci bir mühüm məqam isə, Hindistana gələn hər yeni köç dalğasının öz mətbəx alışqanlıqlаrını özləri ilə bərabər gətirməsidir. Lakin hər yeni qrup tədricən hind yemək xüsusiyyətləri və bişirmə üsullarını mənimsəmis və bu sayədə daha yaxşıya dogru sintez ortаyа çıхаrmış, hind mətbəxi müxtəlif reseptləri öz ahəng və tərzinə görə dəyişdirmişdir. Yeməklərin bölgələrə görə fərqlənməsində iqlim, fərqli dinlər, fərqli etnosların mətbəx mədəniyyəti əsaslı rol oynayır. Məsələn, hindlilər inək əti, müsəlmanlar donuz əti, buddistlər isə heç bir ət yеməyi yеmir, bu da onların yemək mədəniyyətini müəyyənləşdirir. Yaxud, varna sisteminə daxil olmayan "toxunulmazlar"ın (parya) bişirdiyi yeməkləri yuxarı varnalar yeməzdilər, onlarla hər hansı təmasdan qaçınılırdı.
Hind mətbəxinin əsas xüsusiyyətləri
Hindistanda əhalinin mütləq əksəriyyəti əli ilə, xüsusi ilə sol əllə müqayisədə təmiz sayılan sağ əli ilə yeyir. Yeməkdən sonra burada "pan" adlanan "betel" yarpağına bükülmüş döyülmüş "betel" qozu, "fenhel" toxumu çeynəmək adəti vardır, bu yeməyin həzminə kömək edir.
Hind süfrəsində "puri" (bol yağda qızardılmış qabarcıq çapati), "raitaomates" (yaşıl bibər, xiyar, kartof, ananasla qarışdırılmış kəsmik), "roomali roti" (nazik çapati, "roomal" dəsmal anlamındadır), "roti" (soba və ya tavada bişmiş çörək), "papad" və ya "papadum" (ədviyyatlı nazik biskvitlər), "paratha" (nazik hind çörəyi, yağda qızardılır, içi ədviyyatla doldurulur), "nan" (mayalı çörək), "çapati" (sini və ya tavada bişirilən mayasız çörək) və s. çörək məhsulları vardır.
Hind mətbəxi acı və ədviyyatlıdır, bu mətbəxi ədviyyatsız və soussuz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Ədviyyat hind kulinariyasının canı, qəlbi və sehrli təməlidir. Hind mətbəxinin atributlarından biri də odur ki, yeməklərdə turş, duzlu, şirin, acı, tünd və ətirli dadlar bir-birinə uyğunlaşır.
Hinduizmdə, ət yеməyinin qadağan olunması tərəvəzin ön plana çıхmasına səbəb olmuşdur. Tərəvəzlərin çoxçeşidliliyi hind aşpazlara müxtəlif dadlı yeməklər bişirməyə imkan verir. Müxtəlif növ "sabci" ("raqu" tərəvəzindən hazırlanır), "şak" ( qızardılmış tərəvəz) və s. döyülmüş tərəvəz qoz və qatıqla hazırlanaraq gündəlik və ya bayramlarda yeyilir. Tərəvəzin bişirilməsi üsulu onun yanında hansı yeməyin vеrilməsinə bаğlıdır.
Hindistanın şimalında qaynadılmış və ya əridilmiş yağ (qhi) mətbəxdə mühüm yer tutur. Qhi adi və dini mərasim yeməklərinin hazırlanmasında istifadə olunur. Digər əvəzolunmaz məhsullar "panir" (preslənmiş kəsmik), "dahi" və ya "kurda" (süd) sayılır.
Hindistan mətbəxinin əsas məhsulları buğda, düyü və lobyadır. Əhalinin əksəriyyəti ən azı gündə bir dəfə düyü yeyir. Düyünün saysız-hesabsız hazırlanması üsulları vardır, ondan müxtəlif tərəvəzlərlə dadlı plov bişirilir. Süd, şəkər və şirin ədviyyatlarla qarışdırılmış, qaynadılmış düyü desert yeməyə çevrilir. Bu mətbəxin rəng və qoxuları müxtəlifdir, onun təməlini ədviyyat, toxum və təzə yarpaqlarla dadlandırılmış yeməklər təşkil edir.
Müxtəlif xüsusiyyətlərinə görə, hind mətbəxini dörd əsas bölgəyə ayırmaq mümkündür:
- Buğda və süd məhsullarının, quzu ətinin, qoz-fındığın istifadə olunduğu, hind təndirlərinin yayıldığl şimal bölgəsi;
- Xardal yağı, "panchphoran" (beş ədviyyatın qarışığı), şirin su balıqlarının, şirniyyatların yayıldığı şərq bölgəsi;
- Səbzə, mərcimək və taxılların, acı yeməklərin, "çapati" yuxasının istifadə olunduğu qərb bölgəsi;
- Çəltik və çəltik məhsulları, hind qozu, yaşıl limon suyu, "karri" yarpaqlarının çox istifadə olunduğu cənub bölgəsi.
Kulinariya
Zirə ("jeera") - hind mətbəxində vacib komponentlərdəndir. İmmun sistemini möhkəmləndirən sarıkök Hindistanda balıq, ət, tərəvəz yeməklərinin, şorbaların və içkilərin hazırlanmasında istifadə olunur. keşniş toxumları qızardılır, döyülür və süd və qatıqdan hazırlanan yeməklərə, meyvədən hazırlanan salatlara əlavə edilir. Sitrus ətirli hil ("elaichi") - şirin desert, çay, kofe kimi içkilərə, ət yeməklərinə xüsusi ətir verir. Darçın ("dalchini") hind mətbəxində layiqincə yer tutur. "Karri" həm sous, həm ədviyyat, pörtlədilmiş tərəvəz yeməyinin adıdır. "Karrı" bütün düyü yeməklərinin yanında yеyilir, eyni zamanda quş, balıq və tərəvəz yeməklərinin ayrılmaz hissəsidir. Hindistanda geniş yayılmış "dal" adlanan, müxtəlif paxlalı bitkilərdən və "dhayd"an hazırlanmış, süfrəyə "karri" və qatıqla verilən şorbaya bənzər, çox ləzzətli yemək vardır.
"Tıkka masala" (toyuq ətinin soğan, pomidor sousu içərisində bişirilməsi), "korma" (hind qozu südü, kişniş, kremli-yağlı yemək),"madras" (Cənubi Hindistanın acılı yeməyi), "manqo chutney" (manqo, şəkər və ədviyyatların qaynadılmasımdan əldə edilən yemək), "pappadum" (yaşıl mərci unundan bişirilən yuxaya bənzər çörək) kimi yeməklərin yanında çoxlu çərəzlər, tərəvəzlərdən istifadə olunur.
Hind mətbəxi "qustab" (ət paştetindən hazırlanmış, ədviyyatlarla dolu kürələr), "idlis" (buxarda qaynadılmış düyü kökələri, pastasından ibarət), "sambhar" (çili sousu ilə mərci supu), "biryani" (keçi və toyuq əti ilə birgə düyü, əlavələr, mindal və quru meyvələrlə birgə verilir), "çapati" (çox nazik çörək), "nan" (südlü kökə), "batter nan" (yağlı kökə), "patatha" (küncütlə bəzədilmiş və yaşıl noxud, kök və kartofdan ibarət kökə), "kulça bhatura" (yumşaq, domba çörək), "dosa" (düyü unundan hazırlanmış, kartof dilimləri və ədviyyatlarla və ya "sambha" ilə birgə verilir), "masala dosa" (müxtəlif ədviyyatla doldurulan kökə) və s. ilə zəngindir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Chandra, Sanjeev; Chandra, Smita. "The story of desi cuisine: Timeless desi dishes". . 7 February 2008. 26 October 2008 tarixində . İstifadə tarixi: 29 November 2017.
- . Indianfoodsco.com. 26 July 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 June 2009.
- Dias. Steward, The. Orient Blackswan. 1 January 1996. səh. 215. ISBN . 7 January 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 29 June 2012.
Xarici keçidlər
- Индийская кухня (региональные кухни Индии)
- Индийская кухня (рецепты, факты, статьи)
- Ведическая кулинария, специи, посуда, словарь, рецепты
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hindistan metbexi Hindistan erazisinde yasayan muxtelif xalqlarin metbex medeniyyetinin tecessumudur TarixiXalqlarin yemek medeniyyetlerini mueyyenlesdiren en vacib amiller sirasinda teserrufat heyati ekincilik maldarliq ovculuq ve s tarixen en qedim olsa da bu tendensiya oz yerini tedricen dini inanc dini telimlere vermisdir Minillerdir ki dini telimlerin heyatin ayrilmaz parcasi oldugunu dusunsek bunun ictimai heyata o cumleden beseriyyeti ayaqda saxlayan metbex medeniyyetine tesirini nezere almaq lazimdir Muasir dovrde hind metbexinin mahiyyetini tam basa dusmek ucun hinduizm dini teliminin esas prinsipleri haqqinda tesevvure malik olmaq vacibdir Ikinci bir muhum meqam ise Hindistana gelen her yeni koc dalgasinin oz metbex alisqanliqlarini ozleri ile beraber getirmesidir Lakin her yeni qrup tedricen hind yemek xususiyyetleri ve bisirme usullarini menimsemis ve bu sayede daha yaxsiya dogru sintez ortaya ciharmis hind metbexi muxtelif reseptleri oz aheng ve terzine gore deyisdirmisdir Yemeklerin bolgelere gore ferqlenmesinde iqlim ferqli dinler ferqli etnoslarin metbex medeniyyeti esasli rol oynayir Meselen hindliler inek eti muselmanlar donuz eti buddistler ise hec bir et yemeyi yemir bu da onlarin yemek medeniyyetini mueyyenlesdirir Yaxud varna sistemine daxil olmayan toxunulmazlar in parya bisirdiyi yemekleri yuxari varnalar yemezdiler onlarla her hansi temasdan qacinilirdi Hind metbexinin esas xususiyyetleriEnenevi seher yemeyi Hindistanda ehalinin mutleq ekseriyyeti eli ile xususi ile sol elle muqayisede temiz sayilan sag eli ile yeyir Yemekden sonra burada pan adlanan betel yarpagina bukulmus doyulmus betel qozu fenhel toxumu ceynemek adeti vardir bu yemeyin hezmine komek edir Hind sufresinde puri bol yagda qizardilmis qabarciq capati raitaomates yasil biber xiyar kartof ananasla qarisdirilmis kesmik roomali roti nazik capati roomal desmal anlamindadir roti soba ve ya tavada bismis corek papad ve ya papadum edviyyatli nazik biskvitler paratha nazik hind coreyi yagda qizardilir ici edviyyatla doldurulur nan mayali corek capati sini ve ya tavada bisirilen mayasiz corek ve s corek mehsullari vardir Hind metbexi aci ve edviyyatlidir bu metbexi edviyyatsiz ve soussuz tesevvur etmek qeyri mumkundur Edviyyat hind kulinariyasinin cani qelbi ve sehrli temelidir Hind metbexinin atributlarindan biri de odur ki yemeklerde turs duzlu sirin aci tund ve etirli dadlar bir birine uygunlasir Hinduizmde et yemeyinin qadagan olunmasi terevezin on plana cihmasina sebeb olmusdur Terevezlerin coxcesidliliyi hind aspazlara muxtelif dadli yemekler bisirmeye imkan verir Muxtelif nov sabci raqu terevezinden hazirlanir sak qizardilmis terevez ve s doyulmus terevez qoz ve qatiqla hazirlanaraq gundelik ve ya bayramlarda yeyilir Terevezin bisirilmesi usulu onun yaninda hansi yemeyin verilmesine baglidir Hindistanin simalinda qaynadilmis ve ya eridilmis yag qhi metbexde muhum yer tutur Qhi adi ve dini merasim yemeklerinin hazirlanmasinda istifade olunur Diger evezolunmaz mehsullar panir preslenmis kesmik dahi ve ya kurda sud sayilir Hindistan metbexinin esas mehsullari bugda duyu ve lobyadir Ehalinin ekseriyyeti en azi gunde bir defe duyu yeyir Duyunun saysiz hesabsiz hazirlanmasi usullari vardir ondan muxtelif terevezlerle dadli plov bisirilir Sud seker ve sirin edviyyatlarla qarisdirilmis qaynadilmis duyu desert yemeye cevrilir Bu metbexin reng ve qoxulari muxtelifdir onun temelini edviyyat toxum ve teze yarpaqlarla dadlandirilmis yemekler teskil edir Muxtelif xususiyyetlerine gore hind metbexini dord esas bolgeye ayirmaq mumkundur Bugda ve sud mehsullarinin quzu etinin qoz findigin istifade olundugu hind tendirlerinin yayildigl simal bolgesi Xardal yagi panchphoran bes edviyyatin qarisigi sirin su baliqlarinin sirniyyatlarin yayildigi serq bolgesi Sebze mercimek ve taxillarin aci yemeklerin capati yuxasinin istifade olundugu qerb bolgesi Celtik ve celtik mehsullari hind qozu yasil limon suyu karri yarpaqlarinin cox istifade olundugu cenub bolgesi KulinariyaKarri Hindistan metbexinin esas yemeklerinden biri Zire jeera hind metbexinde vacib komponentlerdendir Immun sistemini mohkemlendiren sarikok Hindistanda baliq et terevez yemeklerinin sorbalarin ve ickilerin hazirlanmasinda istifade olunur kesnis toxumlari qizardilir doyulur ve sud ve qatiqdan hazirlanan yemeklere meyveden hazirlanan salatlara elave edilir Sitrus etirli hil elaichi sirin desert cay kofe kimi ickilere et yemeklerine xususi etir verir Darcin dalchini hind metbexinde layiqince yer tutur Karri hem sous hem edviyyat portledilmis terevez yemeyinin adidir Karri butun duyu yemeklerinin yaninda yeyilir eyni zamanda qus baliq ve terevez yemeklerinin ayrilmaz hissesidir Hindistanda genis yayilmis dal adlanan muxtelif paxlali bitkilerden ve dhayd an hazirlanmis sufreye karri ve qatiqla verilen sorbaya benzer cox lezzetli yemek vardir Tikka masala toyuq etinin sogan pomidor sousu icerisinde bisirilmesi korma hind qozu sudu kisnis kremli yagli yemek madras Cenubi Hindistanin acili yemeyi manqo chutney manqo seker ve edviyyatlarin qaynadilmasimdan elde edilen yemek pappadum yasil merci unundan bisirilen yuxaya benzer corek kimi yemeklerin yaninda coxlu cerezler terevezlerden istifade olunur Hind metbexi qustab et pastetinden hazirlanmis edviyyatlarla dolu kureler idlis buxarda qaynadilmis duyu kokeleri pastasindan ibaret sambhar cili sousu ile merci supu biryani keci ve toyuq eti ile birge duyu elaveler mindal ve quru meyvelerle birge verilir capati cox nazik corek nan sudlu koke batter nan yagli koke patatha kuncutle bezedilmis ve yasil noxud kok ve kartofdan ibaret koke kulca bhatura yumsaq domba corek dosa duyu unundan hazirlanmis kartof dilimleri ve edviyyatlarla ve ya sambha ile birge verilir masala dosa muxtelif edviyyatla doldurulan koke ve s ile zengindir Hemcinin baxSamiIstinadlarChandra Sanjeev Chandra Smita The story of desi cuisine Timeless desi dishes 7 February 2008 26 October 2008 tarixinde Istifade tarixi 29 November 2017 Indianfoodsco com 26 July 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 23 June 2009 Dias Steward The Orient Blackswan 1 January 1996 seh 215 ISBN 978 81 250 0325 0 7 January 2019 tarixinde Istifade tarixi 29 June 2012 Xarici kecidlerIndijskaya kuhnya regionalnye kuhni Indii Indijskaya kuhnya recepty fakty stati Vedicheskaya kulinariya specii posuda slovar recepty