Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çəltik (lat. Oryza sativa) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin qırtıckimilər fəsiləsinin düyü cinsinə aid bitki növü.
| Çəltik | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Klad: Fəsilə: Klad: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: Növ: Çəltik | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Çəltik qabığı çıxarılmamış düyüdür. Çəltik əhəmiyyətli dənli taxıl bitkisi olmaqla ərzaq, yem və texniki məqsədlər üçün becərilir. Çəltikdən sənayedə, maldarlıqda və mətbəxdə geniş istifadə olunur.
Çəltik Yer kürəsində əkin sahəsinə görə bütün bitkilər arasında ikinci yeri tutur və yer kürəsi əhalisinin beşdə ikisini qidalandırır.
Azərbaycanda çəltik əkinçiliyinə görə üç zonaya bölünür.
- Lənkəran-Masallı zonası,
- Şəki-Zaqatala zonası,
- Quba-Xaçmaz zonası.
Çəltiyin hər hektardan orta hesabla məhsuldarlığı 35–40 sentner, aqrotexniki xidmətin yüksək aparıldığı sahələrdə 50–60 sentner və daha artıq olur.
Çəltik iki yarımnövə bölünür. Birinci yarımnövdə dən uzunluğu ilə, ikinci yarımnövdə isə qısa yumruluğu ilə fərqlənir. Respublikamızda çəltiyin "Ağ-qılçıq", "Sarı-qılçıq", "Uzros", "Ağ-ənbərbü", "Sədri", "Krosnodar" kimi növləri rayonlaşdırılıb. Şəki-Zaqatala zonası üçün "Ağ-qılçıq", "Sarı-qılçıq", "Uzros" növləri daha məhsuldardır və iqlim şəraitinə uyğundur.
Çəltik istilik sevən bitkidir. Çəltiyin tam cücərmədən kollanmasının axırına qədər olan dövr 30–32 günə başa çatır. Kollanmanın sonundan çiçəklənmənin axırınadək 22–25 gün çəkir. Səpinin qurtarması ilə məhsulun yetişməsi 115–135 gündə başa çatır. Çəltik iki üsulla — toxum səpilməsi və şitillə əkilir. Relyefi düz olan, sututar ləkləri iri olan sahələrdə toxumsəpən texnikalar ilə səpinin keçirilməsi daha məqsədəuyğundur. Şəki-Zaqatala zonası üçün əl ilə səpin aparılması təcrübədə özünü doğruldub. Bu qaydada aparılan səpində toxumlar torpaqda qida sahəsinə bərabər paylanır və toxum itkisinə yol verilmir, qənaət olunur. Səpin zamanı toxumlar 1,5–2 santimetr dərinliyinə basdırılmalıdır. Çəltiyin şitil üsul ilə yetişdirilməsi əsasən Lənkəran zonasında tətbiq edilir. Çəltik şitili xüsusi şitilliklərdə (tumçarlarda) yetişdirilir.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 333.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Celtik lat Oryza sativa bitkiler aleminin qirticcicekliler destesinin qirtickimiler fesilesinin duyu cinsine aid bitki novu CeltikElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerKlad Deste QirticciceklilerKlad Fesile QirtickimilerKlad Yarimfesile Triba Yarimtriba Cins DuyuNov CeltikBeynelxalq elmi adiOryza sativa L 1753Sekil axtarisiITIS 41976NCBI 4530EOL 1115098 Celtik qabigi cixarilmamis duyudur Celtik ehemiyyetli denli taxil bitkisi olmaqla erzaq yem ve texniki meqsedler ucun becerilir Celtikden senayede maldarliqda ve metbexde genis istifade olunur Celtik Yer kuresinde ekin sahesine gore butun bitkiler arasinda ikinci yeri tutur ve yer kuresi ehalisinin besde ikisini qidalandirir Azerbaycanda celtik ekinciliyine gore uc zonaya bolunur Lenkeran Masalli zonasi Seki Zaqatala zonasi Quba Xacmaz zonasi Celtiyin her hektardan orta hesabla mehsuldarligi 35 40 sentner aqrotexniki xidmetin yuksek aparildigi sahelerde 50 60 sentner ve daha artiq olur Celtik iki yarimnove bolunur Birinci yarimnovde den uzunlugu ile ikinci yarimnovde ise qisa yumrulugu ile ferqlenir Respublikamizda celtiyin Ag qilciq Sari qilciq Uzros Ag enberbu Sedri Krosnodar kimi novleri rayonlasdirilib Seki Zaqatala zonasi ucun Ag qilciq Sari qilciq Uzros novleri daha mehsuldardir ve iqlim seraitine uygundur Celtik istilik seven bitkidir Celtiyin tam cucermeden kollanmasinin axirina qeder olan dovr 30 32 gune basa catir Kollanmanin sonundan ciceklenmenin axirinadek 22 25 gun cekir Sepinin qurtarmasi ile mehsulun yetismesi 115 135 gunde basa catir Celtik iki usulla toxum sepilmesi ve sitille ekilir Relyefi duz olan sututar lekleri iri olan sahelerde toxumsepen texnikalar ile sepinin kecirilmesi daha meqsedeuygundur Seki Zaqatala zonasi ucun el ile sepin aparilmasi tecrubede ozunu dogruldub Bu qaydada aparilan sepinde toxumlar torpaqda qida sahesine beraber paylanir ve toxum itkisine yol verilmir qenaet olunur Sepin zamani toxumlar 1 5 2 santimetr derinliyine basdirilmalidir Celtiyin sitil usul ile yetisdirilmesi esasen Lenkeran zonasinda tetbiq edilir Celtik sitili xususi sitilliklerde tumcarlarda yetisdirilir IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 333 Hemcinin baxBeynelxalq Elmi Tedqiqat Celtik Institutu