Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hinduizm — Hindistan yarımadasında yaşayan yerli əhalinin mənsub olduğu din. Qərblilər bu xalqın dinini ifadə etmək üçün onların daha çox Hind çayının ətrafında yaşamalarını nəzərə alaraq onlara bu cür müraciət etmişlər. Əslində onlar öz dinlərini "Sanatana Dharma" (əzəli – əbədi – din) deyə adlandırırlar. Ehtimal olunur ki, bu dinin tarixi e.ə. 2000-ci ilə qədər gedib çatır. Bu prosesi beş dövrə ayırmaq olar:
- Vedalar dövrü (e.ə. 2000-ci il);
- Upanişadlar dövrü (e.ə. 800-500);
- Klassik dövr (e.ə. 500 – eramızın 500-cü ili);
- Orta çağdakı ilahiyyat və fəlsəfənin tərəqqisi dövrü (Vedanta);
- Müasir dövr.
 |
| Məktəblər |
| Sankhya · · Nyaya · Vayşeşika · Mimansa · Vedanta (Advayta · · · ) |
| Filosof və mütəfəkkirlər |
| Qədim dövr · · Patancali · · · · · ·  |
Hinduizm milli dindir. Dünya əhalisinin təxminən 12 %-i bu dinə mənsubdur. Dinin qurucusunun Şri Krişna olduğu ehtimal olunur .
Müqəddəs kitabları
Hinduizmin müqəddəs kitabı, duaları, doqmaları və dini mərasimləri Vedalar adlı kitabda cəmlənmişdir. Vedas Sanskritcə elm deməkdir. Vedalar tarixi e.ə 1000-1400-cü illərə dayandığı qeyd olunur. Eyni zamanda eradan öncə yarandığına görə "Vedalar dönəmi" adlandırılmışdır. Vedaların mətnləri Mantralardan ibarətdir. Mantralar dedikdə dualar nəzərdə tutulur. Nümunə olaraq: Alovun, Günəşin və təbiət hadisələrinin sitayişində oxunan dualardır. Duaların edilməsində məqsəd əsasən bərəkətin çoxalması, məhsuldarlığın artması, günahların bağışlanması və.s kimi mantralar nəzərdə tutulur. Vedalar növlərə görə dörd yerə bölünür:
- Riq-Veda
- Sama-Veda
- Yacur-Veda
- Atharva-Veda.
Riqveda tanrıya boyun əymək üçün yazılmış 1017 ilahidən ibarətdir. Hər ilahi 10-a yaxın ayədən təşkil olunmuşdur. İlahilər on kitaba (Mandala) ayrılır. Ən uzun olanı 191 ilahidən ibarət birinci və 43 ilahidən ibarət olan onuncusudur. Riqvedanın digərlərindən fərqi onun yüksək səslə oxunması və burada olan şükür, arzu və bəddua tərzindəki duaları əhatə etməsidir.
Samaveda melodiyalar vedasıdır. Riqvedadan istifadə olunan ayələrdən, müxtəlif mövzulardakı ayələrdən və rahiblər tərəfindən oxunan melodik ilahilərdən olan 3 form halındadır. Qurban zamanı da rahiblər tərəfindən oxunur.
Yacuzveda qurbanla bağlı ilahi formullar vedasıdır. İki yerə ayrılır: Ağ Yacuzveda və Qara Yacuzveda. Bəzi hissələri nəsr şəklində, bəzi hissələri də nəzm şəklindədir. Yavaş səslə oxunulur.
Atharvaveda mistik parçalardan və cadu ilə əlaqəli dualardan ibarətdir. 730 ilahidən ibarət olan adı çəkilən veda brahmanlar tərəfindən oxunulur. Başqa vedalar digər dövrlərdə yazılmışdır.
Hinduizmin müqəddəs mətn kolleksiyasını ümumiyyətlə iki yerə ayırmaq olar:
- Şruti (vəhyə dayananlar);
- Smriti (Dastan şəklində olanlar).
Brahmanlar, Upanişadlar və Aranyakalar "Şruti"yə, Mahabharata və Ramayana dastanları, Manu Qanunnaməsi, Puranalar "Smriti"yə daxildir.
Kasta sistemi
Hindistanda yaranmışdır. Yaranmasında məqsəd əhalini təbəqələrə bölünməsi məqsədini daşıyır. Buna görə Hind cəmiyyəti müxtəlif siniflərə ayrılır. Buna kast sistemi deyilir. Kast "Eyni işlə məşğul olan, atadan miras qalan hüquq və vəzifələri və adətləri ilə bir-birinə bərk bağlanan şəxslər qrupu"dur. Kast seçilmir, ata hansı sinifdəndirsə oğul da həmin sinifdəndir. Sistem dörd sinifdən ibarətdir:
- Brahmanlar (rahiblər, din adamları)
- Kşatriya (hökmdar sülaləsi və döyüşçülər)
- Vaisya (tacir və ya ticarətlə məşğul olanlar)
- Sudra (qullar, yaşayan ölülər)
Kasta qəbul edilməyən qrupları isə "toxunulmazlar" adı ilə adlandırırlar. Toxunulmazlar qatillər və cinayətkarlar idi. Brahmanlar kast sistemində ən əhəmiyyətli və ən üstün yerə sahibdirlər. Brahmanların vəzifəsi dini ayinləri icra etmək (məs: müqəddəs qurban ayinləri) və müqəddəs bilgilərin qoruyucusudurlar. Onların dini vəzifələri onlar üçün irsi haqqdır. Kast sisteminin fərqləndirici xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, yalnız eyni kasta mənsub olanlar evlənə bilərlər və bir süfrə arxasında oturub yemək yeyə bilərlər. İlk üç kast sinfi xüsusi hörmətə sahibdir. 4-cü kast isə, yəni Sudralar digər kastdakıların xidmətçisidirlər.
Hər kastın özünə məxsus yemək yemə ədəbi, geyim qaydaları, nişan və toy mərasimləri vardır. Kast sisteminə qarşı çıxan şəxs bu sistemdən uzaqlaşdırılır və öldürülə bilər.
Hinduizmdə tanrı
Hinduizmə görə bəzisi Tanrını əzabverici bir qüdrət, bəzisi isə onu müqəddəs sevginin qaynağı olaraq hesab edir. Lakin hamısı da eyni nəticəyə gəlib çıxır. Hinduizmdə tanrılar üçləmə daxilində izah olunur. Brahma – yaradıcı, Vişnu – qoruyucu, Şiva – isə yoxedici Tanrıdır. Bu üç tanrı Trimurti üçlüyünə daxildir. Bu dində üçləmə tanrı – aləm birliyi (panteizm) olmaqla təktanrı inancı da var. Məsələn, Riqvedada belə bir cümlə işlənir: "Tanrı birdir. Hakimlər onu müxtəlif şəkillərdə adlandırırlar".
Avatara
Avatara Tanrı Vişnunun insan şəklində cismləşməsini ifadə etmək üçün işlədilir. Sanskrit mənşəli sözdür. Hinduizmdə dini terminlərdən olan Hulül, tanrının tək təzahürü fikrinə qarşıdır. Onlara görə tanrı tarixin hər səhifəsində müxtəlif şəxsiyyətlərin cildində gələrək insanlara özünü tanıtdırır. Pisliyi yox edir və insanların ehtiyac duyduqları vəzifələri bildirir. Beləliklə bu proses sonsuza qədər davam edəcəkdir. Qurtarıcı tanrı Vişnu dünyaya gəlib və müxtəlif şəkillərdə olacaqdır. Onun şəkilləndiyi iki önəmli "avatara"sı (yəni, şəxsi) Rama və Krişnadır. Avatara insan heyəti içinə ilahi varlığın daxil olması və pisliyi yox etmək mənasını ifadə edir.
Karma
Karma, bir səbəb-nəticə qanunudur. İnsan keçmişdə nə etmişsə, gələcəkdə də onu görəcəkdir. İnsanın keçmişi onunla qarşı-qarşıyadır. Yaxşıdan yaxşı, pisdən pis olacaqdır. Karma qanunu bir kainat nizamıdır. İnsanın qədərinə (başına gələcək işlərə) təsir edir. Əgər insanın vəziyyəti pisliyə doğru gedirsə, bu onun vaxtilə etdiyi pis əməllərin, yaxşılığa doğru gedirsə etdiyi yaxşı əməllərin qarşılığıdır. Nəticə gözləmə arzusu "Bhaqavat Gita"da rəbb Krişna belə deyir: "Siz, sadəcə vəzifənizi etməklə mükəlləfsiniz. Əgər bir səmərə hasil olursa, onu mənə buraxın".
Hinduizmə görə insan sonu olmayan tənasüh (silsilə reinkarnasiya) zənciri içərisindədir. Buna görə ölüm qorxu vasitəsi deyil. Bir haldan başqa hala keçməkdir. Əgər yaxşı əməl edərsənsə gələcəkdəki həyatını sığortalamış olursan. Yox əgər günahları varsa, bitki və ya heyvan olaraq yenidən həyata qayıtmaqdan qorxursan. Hətta olduğu kast sinifi də onun günahına görədir.
Reinkarnasiya
Karma prinsipinə əsaslanan reinkarnasiya ruhun bir bədəndən başqa bir bədənə keçməsidir. Belə bir inanc ölümdən sonra yaşamaq, ruhun bədəndən ayrılması fikrinə dayanır. Hind fikrinin təməlini təşkil edən reinkarnasiya inancı yunanlılarda, Qədim Misirdə, Maniheizmdə rast gəlinən bir düşüncədir.
Yoqa
"Yoqa" sözü Sanskrit dilindən tərcümədə "bağlam, birləşdirmək" deməkdir. İnsanın enerjisini müəyyən məqsədə yönəlməyi hədəfi alan bir üsuldur. Bir növ iradə tərbiyəsi metodudur. Yoqa ilə məşğul olan şəxsə "Yoqi" deyilir. Yoqi, fikrini bir nöqtədə cəmləşdirib, özünü güclü hesab edib təbiət üstü güclərlə münasibət qurmağa çalışır. Bu sistem IV əsrdə Patancalinin Yoqa Sutrasında izah olunmuşdur.
Dini ayin, ibadət və adətləri
Hinduizmdə hər yerdə ibadət etmək olar. Camaat şəklində ibadət yoxdur, fərdidir. Onların inancına görə Tanrı, harda ibadət edirsənsə et, O səni görməkdədir. Ortaq bir ibadət simvolu "Om"dur. Bu digər dinlərdəki zikrə oxşayır. Müqəddəs və sirli söz olaraq qəbul edilir. Hinduizmə görə insan 3 ayrı yoldan qurtuluşa gedə bilər. Birincisi əməllər (yəni qurbanlarla bağlı), ikincisi elm və mərifət (yəni, ilahi həqiqəti tanımaqla), üçüncüsü isə insanın şəxs şəklində canlandırılan bir tanrını sevməsi və özünü ona təslim etməsi ilə olur. Hinduizmdə qurbanlar önəmli yerə sahibdir. Ən böyük qurbanlıq isə "Soma" qurbanıdır. Hinduizm dinində ziyarət edilən 7 müqəddəs yer vardır. Həmin ziyarət məskənlərinin ən məşhuru Benaresdir. Hindlilər ölülərini yandırıb küllərini Qanq çayına tökürlər.
İstinadlar
- Bəhmən Əliyev-Ayvazalı Hindistan Etnoqrafiyası (mənəvi mədəniyyəti) II "Elm və Təhsil" Bakı-2017 Səh-229
- "DİNLER TARİHİ" (PDF). auzefkitap.istanbul.edu.tr. 23 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- Hüseyn Tövfiqi “Böyük dinlərlə tanışlıq” – Xəzər Universiteti Nəşriyyatı, Bakı 2013 Səh-50
- 5.Tövfiqi Hüseyn “Böyük dinlərlə tanışlıq” – Xəzər Universiteti Nəşriyyatı, Bakı 2013
- "DİNLER TARİHİ" (PDF). auzefkitap.istanbul.edu.tr. 23 aprel 2023. 22 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- "रोग और योग" (PDF). mdvtiindia.org. 2013. 23 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- "Hindistan etnoqrafiyası (mənəvi mədəniyyət)" (PDF). anl.az. 23 aprel 2023. 10 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hinduizm Hindistan yarimadasinda yasayan yerli ehalinin mensub oldugu din Qerbliler bu xalqin dinini ifade etmek ucun onlarin daha cox Hind cayinin etrafinda yasamalarini nezere alaraq onlara bu cur muraciet etmisler Eslinde onlar oz dinlerini Sanatana Dharma ezeli ebedi din deye adlandirirlar Ehtimal olunur ki bu dinin tarixi e e 2000 ci ile qeder gedib catir Bu prosesi bes dovre ayirmaq olar Vedalar dovru e e 2000 ci il Upanisadlar dovru e e 800 500 Klassik dovr e e 500 eramizin 500 cu ili Orta cagdaki ilahiyyat ve felsefenin tereqqisi dovru Vedanta Muasir dovr Hind felsefesi bolmesine aid meqale MekteblerSankhya Nyaya Vaysesika Mimansa Vedanta Advayta Filosof ve mutefekkirlerQedim dovr Patancali Qautama Orta esrler Sankara Muasir dovr Qandi Vivekananda brPrambanan Yava adasinda neheng hinduist mebedi Hinduizm milli dindir Dunya ehalisinin texminen 12 i bu dine mensubdur Dinin qurucusunun Sri Krisna oldugu ehtimal olunur Muqeddes kitablariHinduizmin muqeddes kitabi dualari doqmalari ve dini merasimleri Vedalar adli kitabda cemlenmisdir Vedas Sanskritce elm demekdir Vedalar tarixi e e 1000 1400 cu illere dayandigi qeyd olunur Eyni zamanda eradan once yarandigina gore Vedalar donemi adlandirilmisdir Vedalarin metnleri Mantralardan ibaretdir Mantralar dedikde dualar nezerde tutulur Numune olaraq Alovun Gunesin ve tebiet hadiselerinin sitayisinde oxunan dualardir Dualarin edilmesinde meqsed esasen bereketin coxalmasi mehsuldarligin artmasi gunahlarin bagislanmasi ve s kimi mantralar nezerde tutulur Vedalar novlere gore dord yere bolunur Riq Veda Sama Veda Yacur Veda Atharva Veda Riqveda tanriya boyun eymek ucun yazilmis 1017 ilahiden ibaretdir Her ilahi 10 a yaxin ayeden teskil olunmusdur Ilahiler on kitaba Mandala ayrilir En uzun olani 191 ilahiden ibaret birinci ve 43 ilahiden ibaret olan onuncusudur Riqvedanin digerlerinden ferqi onun yuksek sesle oxunmasi ve burada olan sukur arzu ve beddua terzindeki dualari ehate etmesidir Samaveda melodiyalar vedasidir Riqvedadan istifade olunan ayelerden muxtelif movzulardaki ayelerden ve rahibler terefinden oxunan melodik ilahilerden olan 3 form halindadir Qurban zamani da rahibler terefinden oxunur Yacuzveda qurbanla bagli ilahi formullar vedasidir Iki yere ayrilir Ag Yacuzveda ve Qara Yacuzveda Bezi hisseleri nesr seklinde bezi hisseleri de nezm seklindedir Yavas sesle oxunulur Atharvaveda mistik parcalardan ve cadu ile elaqeli dualardan ibaretdir 730 ilahiden ibaret olan adi cekilen veda brahmanlar terefinden oxunulur Basqa vedalar diger dovrlerde yazilmisdir Hinduizmin muqeddes metn kolleksiyasini umumiyyetle iki yere ayirmaq olar Sruti vehye dayananlar Smriti Dastan seklinde olanlar Brahmanlar Upanisadlar ve Aranyakalar Sruti ye Mahabharata ve Ramayana dastanlari Manu Qanunnamesi Puranalar Smriti ye daxildir Kasta sistemiHindistanda yaranmisdir Yaranmasinda meqsed ehalini tebeqelere bolunmesi meqsedini dasiyir Buna gore Hind cemiyyeti muxtelif siniflere ayrilir Buna kast sistemi deyilir Kast Eyni isle mesgul olan atadan miras qalan huquq ve vezifeleri ve adetleri ile bir birine berk baglanan sexsler qrupu dur Kast secilmir ata hansi sinifdendirse ogul da hemin sinifdendir Sistem dord sinifden ibaretdir Brahmanlar rahibler din adamlari Ksatriya hokmdar sulalesi ve doyusculer Vaisya tacir ve ya ticaretle mesgul olanlar Sudra qullar yasayan oluler Kasta qebul edilmeyen qruplari ise toxunulmazlar adi ile adlandirirlar Toxunulmazlar qatiller ve cinayetkarlar idi Brahmanlar kast sisteminde en ehemiyyetli ve en ustun yere sahibdirler Brahmanlarin vezifesi dini ayinleri icra etmek mes muqeddes qurban ayinleri ve muqeddes bilgilerin qoruyucusudurlar Onlarin dini vezifeleri onlar ucun irsi haqqdir Kast sisteminin ferqlendirici xususiyyetlerinden biri de odur ki yalniz eyni kasta mensub olanlar evlene bilerler ve bir sufre arxasinda oturub yemek yeye bilerler Ilk uc kast sinfi xususi hormete sahibdir 4 cu kast ise yeni Sudralar diger kastdakilarin xidmetcisidirler Her kastin ozune mexsus yemek yeme edebi geyim qaydalari nisan ve toy merasimleri vardir Kast sistemine qarsi cixan sexs bu sistemden uzaqlasdirilir ve oldurule biler Hinduizmde tanriHinduizme gore bezisi Tanrini ezabverici bir qudret bezisi ise onu muqeddes sevginin qaynagi olaraq hesab edir Lakin hamisi da eyni neticeye gelib cixir Hinduizmde tanrilar ucleme daxilinde izah olunur Brahma yaradici Visnu qoruyucu Siva ise yoxedici Tanridir Bu uc tanri Trimurti ucluyune daxildir Bu dinde ucleme tanri alem birliyi panteizm olmaqla tektanri inanci da var Meselen Riqvedada bele bir cumle islenir Tanri birdir Hakimler onu muxtelif sekillerde adlandirirlar AvataraEsas meqale Avatara Avatara Tanri Visnunun insan seklinde cismlesmesini ifade etmek ucun isledilir Sanskrit menseli sozdur Hinduizmde dini terminlerden olan Hulul tanrinin tek tezahuru fikrine qarsidir Onlara gore tanri tarixin her sehifesinde muxtelif sexsiyyetlerin cildinde gelerek insanlara ozunu tanitdirir Pisliyi yox edir ve insanlarin ehtiyac duyduqlari vezifeleri bildirir Belelikle bu proses sonsuza qeder davam edecekdir Qurtarici tanri Visnu dunyaya gelib ve muxtelif sekillerde olacaqdir Onun sekillendiyi iki onemli avatara si yeni sexsi Rama ve Krisnadir Avatara insan heyeti icine ilahi varligin daxil olmasi ve pisliyi yox etmek menasini ifade edir KarmaEsas meqale Karma Karma bir sebeb netice qanunudur Insan kecmisde ne etmisse gelecekde de onu gorecekdir Insanin kecmisi onunla qarsi qarsiyadir Yaxsidan yaxsi pisden pis olacaqdir Karma qanunu bir kainat nizamidir Insanin qederine basina gelecek islere tesir edir Eger insanin veziyyeti pisliye dogru gedirse bu onun vaxtile etdiyi pis emellerin yaxsiliga dogru gedirse etdiyi yaxsi emellerin qarsiligidir Netice gozleme arzusu Bhaqavat Gita da rebb Krisna bele deyir Siz sadece vezifenizi etmekle mukellefsiniz Eger bir semere hasil olursa onu mene buraxin Hinduizme gore insan sonu olmayan tenasuh silsile reinkarnasiya zenciri icerisindedir Buna gore olum qorxu vasitesi deyil Bir haldan basqa hala kecmekdir Eger yaxsi emel edersense gelecekdeki heyatini sigortalamis olursan Yox eger gunahlari varsa bitki ve ya heyvan olaraq yeniden heyata qayitmaqdan qorxursan Hetta oldugu kast sinifi de onun gunahina goredir ReinkarnasiyaKarma prinsipine esaslanan reinkarnasiya ruhun bir bedenden basqa bir bedene kecmesidir Bele bir inanc olumden sonra yasamaq ruhun bedenden ayrilmasi fikrine dayanir Hind fikrinin temelini teskil eden reinkarnasiya inanci yunanlilarda Qedim Misirde Maniheizmde rast gelinen bir dusuncedir YoqaEsas meqale Yoqa Yoqa sozu Sanskrit dilinden tercumede baglam birlesdirmek demekdir Insanin enerjisini mueyyen meqsede yonelmeyi hedefi alan bir usuldur Bir nov irade terbiyesi metodudur Yoqa ile mesgul olan sexse Yoqi deyilir Yoqi fikrini bir noqtede cemlesdirib ozunu guclu hesab edib tebiet ustu guclerle munasibet qurmaga calisir Bu sistem IV esrde Patancalinin Yoqa Sutrasinda izah olunmusdur Dini ayin ibadet ve adetleriHinduizmde her yerde ibadet etmek olar Camaat seklinde ibadet yoxdur ferdidir Onlarin inancina gore Tanri harda ibadet edirsense et O seni gormekdedir Ortaq bir ibadet simvolu Om dur Bu diger dinlerdeki zikre oxsayir Muqeddes ve sirli soz olaraq qebul edilir Hinduizme gore insan 3 ayri yoldan qurtulusa gede biler Birincisi emeller yeni qurbanlarla bagli ikincisi elm ve merifet yeni ilahi heqiqeti tanimaqla ucuncusu ise insanin sexs seklinde canlandirilan bir tanrini sevmesi ve ozunu ona teslim etmesi ile olur Hinduizmde qurbanlar onemli yere sahibdir En boyuk qurbanliq ise Soma qurbanidir Hinduizm dininde ziyaret edilen 7 muqeddes yer vardir Hemin ziyaret meskenlerinin en meshuru Benaresdir Hindliler olulerini yandirib kullerini Qanq cayina tokurler IstinadlarBehmen Eliyev Ayvazali Hindistan Etnoqrafiyasi menevi medeniyyeti II Elm ve Tehsil Baki 2017 Seh 229 DINLER TARIHI PDF auzefkitap istanbul edu tr 23 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib PDF Huseyn Tovfiqi Boyuk dinlerle tanisliq Xezer Universiteti Nesriyyati Baki 2013 Seh 50 5 Tovfiqi Huseyn Boyuk dinlerle tanisliq Xezer Universiteti Nesriyyati Baki 2013 DINLER TARIHI PDF auzefkitap istanbul edu tr 23 aprel 2023 22 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib PDF र ग और य ग PDF mdvtiindia org 2013 23 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib PDF Hindistan etnoqrafiyasi menevi medeniyyet PDF anl az 23 aprel 2023 10 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib PDF