Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vedanta (sanskr. वेदान्त, vedāntaIAST, "Vedaların sonu") — hind fəlsəfəsinin altı əsas teist məktəbindən (mimansa, vedanta, yoqa, sankhya, nyaya, vayşeşika) biri. Mahiyyətcə vedanta induizmdə bir sıra dini-fəlsəfi ənənələrin ümumi adıdır. Vedanta fəlsəfi təlimi özündən əvvəlki bütün konsepsiyalar da daxil olmaqla 2-ci əsrdə yaranmış "Vedanta sutra"dan başlayır.
Bu məktəb Vedaların fəlsəfi hissəsi kimi tanınan Upanişdanın interpretasiyası kimi qəbul olunur. 3 filisof və 3 interpretasiya mövcuddur:
- Advayta (dualist olmayan yaxud monizm) — filosof Şankarın adı ilə bağlıdır.
- Vişişta Advayta (fərqləndirən monizm) — Ramanudja.
- Dvayta (dualizm) — filosof Madxva.
Advaytada əsas ideya Brahman — əqli olaraq dərk olunmayan son həqiqət, lakin dua və dərin meditasiyalarla dərk olunandır.
Brahman — keyfiyyətsiz, yəni fenomenal aləmin bir hissəsi olmayandır. Yalnız şərtilik çərçivəsində konkret anlayış və keyfiyyət xarakteristikaları nəzərdə tutulur. Beləliklə, şərtilik çərçivəsində anlayışlar vasitəsilə Brahman dərk olunmayandır.
Brahman fiziki formada təzahür edir, lakin özü əbədi və dəyişməzdir. Beləliklə, mütləq reallıq dünya ilə eyniləşdirilir. Deyirlər ki, Brahman olmayan bir şey yoxdur, digər tərəfdən isə elə bir şey də yoxdur ki, o Brahman olsun. Bu ideya qərbi panteizm ideyalarına çox yaxındır.
Aləmdə mövcud nizam — karma, yaxud brahman iradəsi ilə baş verdiyinə aşkar cavab yoxdur.
Şankara deyir:
- Bütün təzahür etmiş fenomenal aləm, Mayyadan (illyuziya) başqa bir şey deyil, yeganə real mövcud varlıq Brahmandır. Bu mənada advayta — monizm ideyasını — vahid və bölünməz reallığı qəbul və təsdiq edir.
Brahmanın dərki yalnız Alı "mən" olan — Atmanın dərki ilə mümkündür.
Nirquna brahman — təmiz Şüur və Saquna Brahman — dərk olunmuş reallığı fərqləndirirlər. Bu ideyalar Kantın fəlsəfəsini xatırladır. Hər iki filosof qavrayışın məhdud olmasını deyir, hər ikisi aləmi (Brahmanı) noumen və fenomenlərə bölür.
Beləliklə, Şinkara dünyanı Ali iradə tərəfindən yaradılmış təkamul edən və dövri olaraq dəyişən bir konstruksiya kimi görür. Digər tərəfdən bu strukturun illyuziya olmasını da anlayır. İnsan həyatı bir yuxuya bənzəyir, yeganə reallıq Brahmandır. İnsan ruhu xarici örtüklərələ (o cümlədən bədənlə) zəncirlənib. Bu örtüklər karma şərtləri ilə tədricən dağılır və nəhayət, insanın əsl mahiyyəti olan Atman aşkarlanır.
Şankara Brahmanın müxtəlif təzahürlərini "səhəng misalı" ilə izah edir. Deyir ki, günəş bir olmasına baxmayaraq su ilə dolu olan müxtəlif səhənglərdə əks olunur.
Şankaranın fikirləri Kantın fikirlərinə uyğun gəlir. Zaman, məkan və səbəb — insan idrakının məhdudluğundan irəli gələn və mahiyyət etibarilə yalnız kateqoiyalardır. Yəni, əsl keyfiyyət xarakteristikaları deyil. Səbəb və nəticənin isə bölünməsini şərti hesab edir, əslində onlar eynidir. Şankaranın Brahman haqqındakı ideyaları Buddizmdə olan Şunya ideyasına oxşamasına görə onu gizli buddist də hesab edənlər var. Lakin, Şinklara özü buddizmi tənqid etmişdir. Məsələn, Buddizmdəki "mən" konsepsiyası onu tamamilə qane etmirdi.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vedanta sanskr व द न त vedantaIAST Vedalarin sonu hind felsefesinin alti esas teist mektebinden mimansa vedanta yoqa sankhya nyaya vaysesika biri Mahiyyetce vedanta induizmde bir sira dini felsefi enenelerin umumi adidir Vedanta felsefi telimi ozunden evvelki butun konsepsiyalar da daxil olmaqla 2 ci esrde yaranmis Vedanta sutra dan baslayir Bu mekteb Vedalarin felsefi hissesi kimi taninan Upanisdanin interpretasiyasi kimi qebul olunur 3 filisof ve 3 interpretasiya movcuddur Advayta dualist olmayan yaxud monizm filosof Sankarin adi ile baglidir Visista Advayta ferqlendiren monizm Ramanudja Dvayta dualizm filosof Madxva Advaytada esas ideya Brahman eqli olaraq derk olunmayan son heqiqet lakin dua ve derin meditasiyalarla derk olunandir Brahman keyfiyyetsiz yeni fenomenal alemin bir hissesi olmayandir Yalniz sertilik cercivesinde konkret anlayis ve keyfiyyet xarakteristikalari nezerde tutulur Belelikle sertilik cercivesinde anlayislar vasitesile Brahman derk olunmayandir Brahman fiziki formada tezahur edir lakin ozu ebedi ve deyismezdir Belelikle mutleq realliq dunya ile eynilesdirilir Deyirler ki Brahman olmayan bir sey yoxdur diger terefden ise ele bir sey de yoxdur ki o Brahman olsun Bu ideya qerbi panteizm ideyalarina cox yaxindir Alemde movcud nizam karma yaxud brahman iradesi ile bas verdiyine askar cavab yoxdur Sankara deyir Butun tezahur etmis fenomenal alem Mayyadan illyuziya basqa bir sey deyil yegane real movcud varliq Brahmandir Bu menada advayta monizm ideyasini vahid ve bolunmez realligi qebul ve tesdiq edir Brahmanin derki yalniz Ali men olan Atmanin derki ile mumkundur Nirquna brahman temiz Suur ve Saquna Brahman derk olunmus realligi ferqlendirirler Bu ideyalar Kantin felsefesini xatirladir Her iki filosof qavrayisin mehdud olmasini deyir her ikisi alemi Brahmani noumen ve fenomenlere bolur Belelikle Sinkara dunyani Ali irade terefinden yaradilmis tekamul eden ve dovri olaraq deyisen bir konstruksiya kimi gorur Diger terefden bu strukturun illyuziya olmasini da anlayir Insan heyati bir yuxuya benzeyir yegane realliq Brahmandir Insan ruhu xarici ortuklerele o cumleden bedenle zencirlenib Bu ortukler karma sertleri ile tedricen dagilir ve nehayet insanin esl mahiyyeti olan Atman askarlanir Sankara Brahmanin muxtelif tezahurlerini seheng misali ile izah edir Deyir ki gunes bir olmasina baxmayaraq su ile dolu olan muxtelif sehenglerde eks olunur Sankaranin fikirleri Kantin fikirlerine uygun gelir Zaman mekan ve sebeb insan idrakinin mehdudlugundan ireli gelen ve mahiyyet etibarile yalniz kateqoiyalardir Yeni esl keyfiyyet xarakteristikalari deyil Sebeb ve neticenin ise bolunmesini serti hesab edir eslinde onlar eynidir Sankaranin Brahman haqqindaki ideyalari Buddizmde olan Sunya ideyasina oxsamasina gore onu gizli buddist de hesab edenler var Lakin Sinklara ozu buddizmi tenqid etmisdir Meselen Buddizmdeki men konsepsiyasi onu tamamile qane etmirdi Hemcinin bax