Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Hindilər (ing. Indians), həmçinin yerli amerikalılar (ing. Native Americans), Amerika hindiləri (ing. American Indians), qırmızı dərililər (ing. Red skins) və ya qırmızı hindilər (ing. Red Indians) — Amerikanın yerli əhalisinin, Amerika qitəsinin, Cənubi və Şimali Amerikanın yalnız bəzi rayonlarında qalan ən qədim yerli əhalisini təşkil edən tayfa və xalqların ümumi adı. Adları Xristofor Kolumb və başqalarının (15-ci əsr) Amerikanı səhvən Hindistan güman etmələri ilə əlaqədar yaranmışdır. Dil baxımdan bir-biriylə qohum olmayan iki ayrı əsas qrupa bölünürlər: Sibir mənşəli na-dene dilləri və na-dene istisna olmaqla özündə bütün hindi dillərini ehtiva edən amerind dilləri. adı Alyaskada yaşayan eskimos-aleut xalqlarını və hindiləri topluca xarakterizə etmək üçün istifadə edilir. ABŞ-nin digər əyalətlərində "Native Americans", "American Indians" ya da qısaca olaraq "Indians" adlanırlar. Kanada yerliləri (Aboriginal peoples) adı Kanadada yaşayan eskimosları, aleutları (inuit), hindiləri (First Nations) və metisləri ümumilikdə xarakterizə etmək üçün istifadə edilir. Olmeklər və mayyalılar kimi Mərkəzi Amerika hindiləri kəşfdən əvvəl qarğıdalı əkinçiliyi ilə, keçuvalar və aymaralar kimi Cənubi Amerika hindiləri isə kartof əkinçiliyi ilə məşğul olmuşdurlar. Amerikanın kəşfinə qədər onlardan yalnız üç xalq ibtidai icma quruluşundan çıxmış və dövlət qurmuşdu: mayyalılar, asteklər və inklər.
Adlandırma
Hindilərin necə adlandırılması hələ də müzakirə mövzusudur. İngiliscədəki "Red skin" (qırmızı dərili) ispanca "Piel roja" birləşməsinin tərcüməsidir və bu ispanca ad Xristofor Kolumbun 1492-ci ildə Hindistan hesab etdiyi yerə ilk çatdığı nöqtə olan Karib adalarının yerli xalqlarından biri olan taynoların bədənlərini "Biksa orelyana" bitkisinin toxumu ilə rəngləməsindən qaynaqlanır. Bundan əlavə ingiliscədə "Red Indians" (qırmızı hindilər) adı da istifadə edilir, lakin elə də çox yayılmamışdır və "Red skin" hal-hazırda yalnız arqo olaraq qəbul edilir.
Amerika yerliləri ya da qısaca olaraq yerlilər: Amerika Birləşmiş Ştatlarında "Native Americans" (yerli amerikalılar), "American Indians" (Amerika hindiləri) ya da qısaca olaraq "Indians" (hindilər) adlanır və yalnız hindilərə aid edilir. Hindi sözünün istifadə edilməsi səyyah Xristofor Kolumbun Amerikanın şərq sahilinə çatdığında buranı Hindistan hesab etməsindən qaynaqlanır.
ABŞ əhalinin siyahıyaalınması dairəsi (United States Census Bureau) ölkədəki yerliləri "American Indian" (Amerika hindisi) və "Alaska Native" (Alyaska yerliləri) adı altında qeyd edir. Kanadada "aboriginal peoples" (yerli xalqlar) adlanırlar, bu ad həm eskimos-aleut xalqlarına (inuit) həm də hindilərə (First Nations) aid edilir. Qayanada "Amerindian" (Amerika hindisi) adı hindi mənasında istifadə edilir və bu adlandırma digər ölkələrdə məşhur deyil. Region ispancasında gündəlik danışıq dilində "Indios" (hindilər) istifadə edilir, yazı dilində isə "Amerindio" (Amerika hindlisi) ya da "pueblos indígenas" (yerli xalqlar) adı istifadə edilir. Argentinada isə daha çox "aborigen" (yerli) adlanırlar.
Şimali Amerika hindiləri
Dövlət strukturları olmadığına görə alimlər Şimali Amerika yerlilərini əsas mədəniyyət qrupları olaraq ya da dilinə görə təsnif edirlər.
- 1. Eskimos (arktik) mədəniyyət bölgəsi (eskimos-aleut dilləri)
- 2. Subarktik hindiləri mədəniyyət bölgəsi (na-dene dilləri, alqonkin-yurok dilləri)
- 3. Şimal-şərq hindiləri mədəniyyət bölgəsi (alqonkin-yurok dilləri, irokua dilləri)
- 4. Şimal-qərbi Sakit okean hindiləri mədəniyyət bölgəsi (hayda və çimşiyan dilləri, vakaş dilləri)
- 5. Yayla hindiləri mədəniyyət bölgəsi (saliş dilləri)
- 6. Böyük hövzə hindiləri mədəniyyət bölgəsi
- 7. Ova hindiləri mədəniyyət bölgəsi (siyu dilləri)
- 8. Kaliforniya hindiləri mədəniyyət bölgəsi
- 9. Cənub-şərq hindiləri mədəniyyət bölgəsi
- 10. Cənub-qərb hindiləri mədəniyyət bölgəsi
Ölkələrə görə
Mərkəzi Amerika hindiləri
Cənubi Amerika hindiləri
Amerikanın Kolonizasiyası
Şimali Amerikanın kolonizasiyası
İstinadlar
- Һиндиләр // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. X ҹилд: Фрост—Шүштәр. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1987. 609 с.
- Алгонкинләр // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 222.
- Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. Dörd cilddə. II cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006. "Hindi 2022-03-27 at the Wayback Machine", səh. 390
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Hindiler ing Indians hemcinin yerli amerikalilar ing Native Americans Amerika hindileri ing American Indians qirmizi derililer ing Red skins ve ya qirmizi hindiler ing Red Indians Amerikanin yerli ehalisinin Amerika qitesinin Cenubi ve Simali Amerikanin yalniz bezi rayonlarinda qalan en qedim yerli ehalisini teskil eden tayfa ve xalqlarin umumi adi Adlari Xristofor Kolumb ve basqalarinin 15 ci esr Amerikani sehven Hindistan guman etmeleri ile elaqedar yaranmisdir Dil baximdan bir biriyle qohum olmayan iki ayri esas qrupa bolunurler Sibir menseli na dene dilleri ve na dene istisna olmaqla ozunde butun hindi dillerini ehtiva eden amerind dilleri adi Alyaskada yasayan eskimos aleut xalqlarini ve hindileri topluca xarakterize etmek ucun istifade edilir ABS nin diger eyaletlerinde Native Americans American Indians ya da qisaca olaraq Indians adlanirlar Kanada yerlileri Aboriginal peoples adi Kanadada yasayan eskimoslari aleutlari inuit hindileri First Nations ve metisleri umumilikde xarakterize etmek ucun istifade edilir Olmekler ve mayyalilar kimi Merkezi Amerika hindileri kesfden evvel qargidali ekinciliyi ile kecuvalar ve aymaralar kimi Cenubi Amerika hindileri ise kartof ekinciliyi ile mesgul olmusdurlar Amerikanin kesfine qeder onlardan yalniz uc xalq ibtidai icma qurulusundan cixmis ve dovlet qurmusdu mayyalilar astekler ve inkler AdlandirmaHindilerin nece adlandirilmasi hele de muzakire movzusudur Ingiliscedeki Red skin qirmizi derili ispanca Piel roja birlesmesinin tercumesidir ve bu ispanca ad Xristofor Kolumbun 1492 ci ilde Hindistan hesab etdiyi yere ilk catdigi noqte olan Karib adalarinin yerli xalqlarindan biri olan taynolarin bedenlerini Biksa orelyana bitkisinin toxumu ile renglemesinden qaynaqlanir Bundan elave ingiliscede Red Indians qirmizi hindiler adi da istifade edilir lakin ele de cox yayilmamisdir ve Red skin hal hazirda yalniz arqo olaraq qebul edilir Amerika yerlileri ya da qisaca olaraq yerliler Amerika Birlesmis Statlarinda Native Americans yerli amerikalilar American Indians Amerika hindileri ya da qisaca olaraq Indians hindiler adlanir ve yalniz hindilere aid edilir Hindi sozunun istifade edilmesi seyyah Xristofor Kolumbun Amerikanin serq sahiline catdiginda burani Hindistan hesab etmesinden qaynaqlanir ABS ehalinin siyahiyaalinmasi dairesi United States Census Bureau olkedeki yerlileri American Indian Amerika hindisi ve Alaska Native Alyaska yerlileri adi altinda qeyd edir Kanadada aboriginal peoples yerli xalqlar adlanirlar bu ad hem eskimos aleut xalqlarina inuit hem de hindilere First Nations aid edilir Qayanada Amerindian Amerika hindisi adi hindi menasinda istifade edilir ve bu adlandirma diger olkelerde meshur deyil Region ispancasinda gundelik danisiq dilinde Indios hindiler istifade edilir yazi dilinde ise Amerindio Amerika hindlisi ya da pueblos indigenas yerli xalqlar adi istifade edilir Argentinada ise daha cox aborigen yerli adlanirlar Simali Amerika hindileriDovlet strukturlari olmadigina gore alimler Simali Amerika yerlilerini esas medeniyyet qruplari olaraq ya da diline gore tesnif edirler 1 Eskimos arktik medeniyyet bolgesi eskimos aleut dilleri 2 Subarktik hindileri medeniyyet bolgesi na dene dilleri alqonkin yurok dilleri 3 Simal serq hindileri medeniyyet bolgesi alqonkin yurok dilleri irokua dilleri 4 Simal qerbi Sakit okean hindileri medeniyyet bolgesi hayda ve cimsiyan dilleri vakas dilleri 5 Yayla hindileri medeniyyet bolgesi salis dilleri 6 Boyuk hovze hindileri medeniyyet bolgesi 7 Ova hindileri medeniyyet bolgesi siyu dilleri 8 Kaliforniya hindileri medeniyyet bolgesi 9 Cenub serq hindileri medeniyyet bolgesi 10 Cenub qerb hindileri medeniyyet bolgesiOlkelere goreKanada hindileri ABS hindileri Alyaska hindileri Texas hindileri Meksika hindileri qismen yalniz simaldakilar Merkezi Amerika hindileriQvatemala hindileri Beliz hindileri Salvador hindileri Honduras hindileri Nikaraqua hindileri Kosta Rika hindileri Panama hindileriCenubi Amerika hindileriKolumbiya hindileri Ekvador hindileri Venesuela hindileri Qayana hindileri Surinam hindileri Fransiz Qvineya hindileri Braziliya hindileri Peru hindileri Cili hindileri Boliviya hindileri Argentina hindileri Paraqvay hindileri Uruqvay hindileriAmerikanin KolonizasiyasiEsas meqale KonkistadorSimali Amerikanin kolonizasiyasiEsas meqale Simali Amerikanin kolonizasiyasiIstinadlarҺindilәr Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә X ҹild Frost Shүshtәr Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1987 609 s Algonkinlәr Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 222 Azerbaycan dilinin izahli lugeti Dord cildde II cild Baki Serq Qerb 2006 Hindi 2022 03 27 at the Wayback Machine seh 390