Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnk imperiyası — Cənubi Amerikanın And dağlarında yaranan ən böyük imperatorluq olmuşdur. İnklərin imperatorluğu və sivilizasiyası 1438-ci ildən 1533-ci ilədək indiki Peru, Ekvador, Boliviya, Cənubi Kolumbiya, Çilinin şimal ilə orta bölümləri, və şimal-qərbi Argentina da yerləşib. Paytaxtı Kusko adlanıb. İnklərin əhalisi 1438-dən 1533-ci ilə qədər 12.000.000 nəfərdən 20.000.000 nəfərə və ərazisi 800.000 km²-dən 2.000.000 km²-ə qədər olmuşdur.
| İnk imperiyası | |||
|---|---|---|---|
| |||
 | |||
| Rəsmi dilləri | |||
| Paytaxt | Kusko[d] | ||
| İdarəetmə forması | mütləq monarxiya | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Haqqında
İnklərin bir çox həyat aspektləri sirr olaraq qalır, buna səbəb isə onlar haqqında bütün məlumatların ispan fatehləri tərəfindən bildirilməsindədir. İspanlar məhz onların sonunun gəlməsinə səbəb olmuşlar. Konkistador Fransisko Pissaro 1532-ci ildə cəmi bir neçə adamın köməkliyi ilə ink ordusunu məğlub etdi. Lakin İnk imperiyasına əsl zərbəni bundan 10 il əvvəl avropalı qəsbkarlar vurmuşlar. Onlar heç fərqində olmadan burada çiçək epidemiyasını yaymışlar və bu xəstəlik səbəbindən inklərin 90%-i həlak olmuşdu.
Bir çoxları İnk imperiyasını avtoritar monarxiya adlandırdığı halda, bəzi tədqiqatçılar buranı ideal sosioloji dövlət hesab edirdilər. Lakin əslinə qalsa inklər də digər xalqlar kimi imperiya yaratmışdılar: rəhbərlər vətəndaş müharibələri və qarşıdurmalarla; qullar və işçilər isə tikinti və kənd təsərrüfatı ilə məşğul olurdular. Bununla yanaşı, aclıq yox idi.
Təsərrüfat
İnklərin həyatı çətin şərait səbəbindən çox ağır olduğundan, onlar əsas diqqəti kənd təsərrüfatına yönəltmişdilər. Başqa sözlə desək, imperiya əsas olaraq fərdi ticarətə deyil, aclıqdan xilas olmağa istiqamətlənmişdi.
Sənədlər inkləri dağ kənd təsərrüfatının və tikintinin ustaları kimi təsvir edir. Onlar fermalar inşa edir və dağların yamaclarında kartof, qarğıdalı, araxis becərirdilər. Hər bitki müəyyən olunmuş xüsusi hündürlükdə əkilirdi. Onlar həmçinin torpağın üst qatını yaxşı vəziyyətdə saxlamaq üçün ağaclara xüsusi qulluq edirdilər.
İnk cəmiyyəti o qədər varlı idi ki, yüz mühəndisə sahib ola bilirdi. Onlar dağlarda fermalar qurur və hər yüksəkliyə uyğun əkiləcək bitki növünü təyin edirdilər. Bununla yanaşı, onlar dağlarda torpağın məhsuldarlığını artırmaq üçün ağaclar əkirdilər.
Ticarətə gəldikdə isə, onlar hesab edirdilər ki, bir bitkini bir yerdə becərmək mümkün deyilsə, onda onu lazımı yerə köçürmək lazımdır.
İqtisadiyyat
Məhsulların istehsalı, paylanması və istifadəsi dövlət tərəfindən idarə edilirdi və imperiyanın hər bir vətəndaşı anbardan həyat üçün lazımı qədər olan məhsul əldə edirdi. Onlar həmçinin anbardan alətlər, xammal və geyim əldə edirdilər. Bütün bunlara görə heç bir məbləğ ödəmək lazım deyildi. Bazarlarsız standart valyutaya və pullara ehtiyac da yox idi. Onların pul xərcləmək üçün heç bir səbəbləri yox idi.
İnk iqtisadiyyatının digər qəribə xüsusiyyəti də bir şəxsin öldükdən sonra da öz əmlakını mülkiyyətində saxlaması idi. Varlı şəxs öldükdən sonra belə öz sərvətinin sahibi olaraq qalırdı. Onun ailəsi isə bu zənginliyi nəsildən nəsilə ötürürdü.
Ola bilsin ki, inklərin böyük zənginliyinin səbəbi onların sahib olduğu qeyri-adi vergi sistemində idi: vergiləri pullarla ödəmək əvəzinə, hər bir vətəndaş dövlətin xeyrinə işləməli idi və bu işin əvəzində ona yaşamaq üçün lazım olan tələbatları verilirdi. Əlbəttə ki, burada da vergini hər kəs ödəmirdi: yüksək təbəqə və hakimlər cəmiyyətin digər vacib şəxsləri kimi vergidən azad idilər. Pulların olmaması adət edilmiş halda verginin də olmaması demək idi. İnklər vergi qismində pul ödəmək əvəzinə dövlət üçün işləməli idilər. Əlbəttə, bu vergini də hər kəs ödəmirdi. Varlı aristokratlar və onların yaxın adamları dövlət qulluqçuları kimi vergi vermirdilər.
Vergi tutulması sistemi kifayət qədər sadə şəkildə təşkil edilmişdi. Bir neçə 10 və yaxud 100 sadə işçi yerli dövlət qulluqçusuna tabe idilər və bu dövlət qulluqçusu onlara dövlətin marağında olan bu və ya digər tapşırıqları tapşırırdı. Mütləq işlər üç növə bölünürdü: dövlət torpaqlarının becərilməsi, parça istehsalı və yol, qurumlar, kanalların çəkilməsi və həmçinin orduda xidmət. İlk iki işlər şəxsin yaşadığı ərazidə, üçüncü isə lazım olan yerdə həyata keçirilirdi.
İşçi mükafat olaraq qida, geyim və həyat üçün mühüm olan digər əşyalar alırdı. Bundan əlavə, “əmək vergisində” fərqlənən şəxslərə İmperator mükafatı – zinət əşyaları, xüsusi geyim, incəsənət nümunəsi, əlavə qida və şəxsi istifadəsi üçün torpaq sahəsi verilirdi.
İnklərin qida, tekstil, qızıl cəhətdən zəngin olması onlara şəhərlər salmağa imkan verirdi. Lakin onların heç vaxt pulları, bazarları, mağazaları və adi iqtisadiyyata xas xüsusiyyətlər olmayıb.
Şimaldan cənuba doğru min kilometrlərlə uzanan bu imperiya effektiv poçt sisteminə sahib idi və poçt sistemi 10-15 min işçiyə sahib idi. Ümumilikdə İnk imperiyası yüksək şəkildə inkişaf etmiş, güclü və varlı hökumətlərdən biri idi.
Memarlıq
İnk memarları o qədər istedadlı idilər ki, nəhəng piramidalar düşünür və yaradır, suvarma sistemini təşkil edir və qeyri-adi nəhəng məbədlər ucaldırdılar. Onların işi çətin riyazi hesablama tələb edirdi. Lakin bununla yanaşı, imperiyada ticarət mövcud deyildi. Zənginliyi isə kommersiya əməliyyatlaır ilə yaratmaq mümkün deyildi. Demək olar ki, bütün məhsullar ölkə ərazisində yetişdirilirdi və çox az bir hissəsi xaricə ixrac edilirdi. Bütün istehsalat, çatdırılma və məhsulun istifadə edilməsi mərkəzi hökumətin nəzarəti altında idi. Heç nə satılmır və alınmırdı. İmperiyada bazar, mağaza olmadığından pul da yox idi. Heç kimin pullara ehtiyacı və xərcləyəcək yeri yox idi. İnklər məhsulun effektiv hökumət-administrativ bölüşdürülməsi sistemini yaratmışdılar.
Maraqlı faktlar
İstinadlar
- "İnklər sosializmi niyə yaradıb?" (az.). banker.az. 04.06.2014. 2021-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-24.
- "İnk imperiyasının pulsuz mövcud olan iqtisadiyyatı" (az.). http://banker.az. 05.12.2013. 2021-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-08-24.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ink imperiyasi Cenubi Amerikanin And daglarinda yaranan en boyuk imperatorluq olmusdur Inklerin imperatorlugu ve sivilizasiyasi 1438 ci ilden 1533 ci iledek indiki Peru Ekvador Boliviya Cenubi Kolumbiya Cilinin simal ile orta bolumleri ve simal qerbi Argentina da yerlesib Paytaxti Kusko adlanib Inklerin ehalisi 1438 den 1533 ci ile qeder 12 000 000 neferden 20 000 000 nefere ve erazisi 800 000 km den 2 000 000 km e qeder olmusdur Ink imperiyasiBayraqResmi dilleri Kecua dilleriPaytaxt Kusko d Idareetme formasi mutleq monarxiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarInk imperiyasini erazisiHaqqindaInklerin bir cox heyat aspektleri sirr olaraq qalir buna sebeb ise onlar haqqinda butun melumatlarin ispan fatehleri terefinden bildirilmesindedir Ispanlar mehz onlarin sonunun gelmesine sebeb olmuslar Konkistador Fransisko Pissaro 1532 ci ilde cemi bir nece adamin komekliyi ile ink ordusunu meglub etdi Lakin Ink imperiyasina esl zerbeni bundan 10 il evvel avropali qesbkarlar vurmuslar Onlar hec ferqinde olmadan burada cicek epidemiyasini yaymislar ve bu xestelik sebebinden inklerin 90 i helak olmusdu Bir coxlari Ink imperiyasini avtoritar monarxiya adlandirdigi halda bezi tedqiqatcilar burani ideal sosioloji dovlet hesab edirdiler Lakin esline qalsa inkler de diger xalqlar kimi imperiya yaratmisdilar rehberler vetendas muharibeleri ve qarsidurmalarla qullar ve isciler ise tikinti ve kend teserrufati ile mesgul olurdular Bununla yanasi acliq yox idi TeserrufatInklerin heyati cetin serait sebebinden cox agir oldugundan onlar esas diqqeti kend teserrufatina yoneltmisdiler Basqa sozle desek imperiya esas olaraq ferdi ticarete deyil acliqdan xilas olmaga istiqametlenmisdi Senedler inkleri dag kend teserrufatinin ve tikintinin ustalari kimi tesvir edir Onlar fermalar insa edir ve daglarin yamaclarinda kartof qargidali araxis becerirdiler Her bitki mueyyen olunmus xususi hundurlukde ekilirdi Onlar hemcinin torpagin ust qatini yaxsi veziyyetde saxlamaq ucun agaclara xususi qulluq edirdiler Ink cemiyyeti o qeder varli idi ki yuz muhendise sahib ola bilirdi Onlar daglarda fermalar qurur ve her yuksekliye uygun ekilecek bitki novunu teyin edirdiler Bununla yanasi onlar daglarda torpagin mehsuldarligini artirmaq ucun agaclar ekirdiler Ticarete geldikde ise onlar hesab edirdiler ki bir bitkini bir yerde becermek mumkun deyilse onda onu lazimi yere kocurmek lazimdir IqtisadiyyatMehsullarin istehsali paylanmasi ve istifadesi dovlet terefinden idare edilirdi ve imperiyanin her bir vetendasi anbardan heyat ucun lazimi qeder olan mehsul elde edirdi Onlar hemcinin anbardan aletler xammal ve geyim elde edirdiler Butun bunlara gore hec bir mebleg odemek lazim deyildi Bazarlarsiz standart valyutaya ve pullara ehtiyac da yox idi Onlarin pul xerclemek ucun hec bir sebebleri yox idi Ink iqtisadiyyatinin diger qeribe xususiyyeti de bir sexsin oldukden sonra da oz emlakini mulkiyyetinde saxlamasi idi Varli sexs oldukden sonra bele oz servetinin sahibi olaraq qalirdi Onun ailesi ise bu zenginliyi nesilden nesile otururdu Ola bilsin ki inklerin boyuk zenginliyinin sebebi onlarin sahib oldugu qeyri adi vergi sisteminde idi vergileri pullarla odemek evezine her bir vetendas dovletin xeyrine islemeli idi ve bu isin evezinde ona yasamaq ucun lazim olan telebatlari verilirdi Elbette ki burada da vergini her kes odemirdi yuksek tebeqe ve hakimler cemiyyetin diger vacib sexsleri kimi vergiden azad idiler Pullarin olmamasi adet edilmis halda verginin de olmamasi demek idi Inkler vergi qisminde pul odemek evezine dovlet ucun islemeli idiler Elbette bu vergini de her kes odemirdi Varli aristokratlar ve onlarin yaxin adamlari dovlet qulluqculari kimi vergi vermirdiler Vergi tutulmasi sistemi kifayet qeder sade sekilde teskil edilmisdi Bir nece 10 ve yaxud 100 sade isci yerli dovlet qulluqcusuna tabe idiler ve bu dovlet qulluqcusu onlara dovletin maraginda olan bu ve ya diger tapsiriqlari tapsirirdi Mutleq isler uc nove bolunurdu dovlet torpaqlarinin becerilmesi parca istehsali ve yol qurumlar kanallarin cekilmesi ve hemcinin orduda xidmet Ilk iki isler sexsin yasadigi erazide ucuncu ise lazim olan yerde heyata kecirilirdi Isci mukafat olaraq qida geyim ve heyat ucun muhum olan diger esyalar alirdi Bundan elave emek vergisinde ferqlenen sexslere Imperator mukafati zinet esyalari xususi geyim incesenet numunesi elave qida ve sexsi istifadesi ucun torpaq sahesi verilirdi Inklerin qida tekstil qizil cehetden zengin olmasi onlara seherler salmaga imkan verirdi Lakin onlarin hec vaxt pullari bazarlari magazalari ve adi iqtisadiyyata xas xususiyyetler olmayib Simaldan cenuba dogru min kilometrlerle uzanan bu imperiya effektiv poct sistemine sahib idi ve poct sistemi 10 15 min isciye sahib idi Umumilikde Ink imperiyasi yuksek sekilde inkisaf etmis guclu ve varli hokumetlerden biri idi MemarliqInk memarlari o qeder istedadli idiler ki neheng piramidalar dusunur ve yaradir suvarma sistemini teskil edir ve qeyri adi neheng mebedler ucaldirdilar Onlarin isi cetin riyazi hesablama teleb edirdi Lakin bununla yanasi imperiyada ticaret movcud deyildi Zenginliyi ise kommersiya emeliyyatlair ile yaratmaq mumkun deyildi Demek olar ki butun mehsullar olke erazisinde yetisdirilirdi ve cox az bir hissesi xarice ixrac edilirdi Butun istehsalat catdirilma ve mehsulun istifade edilmesi merkezi hokumetin nezareti altinda idi Hec ne satilmir ve alinmirdi Imperiyada bazar magaza olmadigindan pul da yox idi Hec kimin pullara ehtiyaci ve xercleyecek yeri yox idi Inkler mehsulun effektiv hokumet administrativ bolusdurulmesi sistemini yaratmisdilar Maraqli faktlarInkler vaxti olcmeyin bir metodundan genis istifade edirdiler kartofun suda bismesi zamani olcu vahidi kimi goturulurdu Bu ise teqriben bir saata beraber idi Ola bilsin ki Ink imperiyasi tarixde movcud olmus yegane sivilizasiya idi ki burada tacirler ve hec bir kommersiya elameti yox idi Istinadlar Inkler sosializmi niye yaradib az banker az 04 06 2014 2021 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 24 Ink imperiyasinin pulsuz movcud olan iqtisadiyyati az http banker az 05 12 2013 2021 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2017 08 24 Hemcinin baxMacu Pikcu