Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beliz (ing. Belize) — Mərkəzi Amerikanın şimal-şərqində dövlətdir. Qərbdə və cənubda Qvatemala ilə (sərhəddin uzunluğu 266 km), şimal-qərbdə - Meksika ilə (250 km) sərhədlənir. Sərhədlərin ümumi uzunluğu 516 km-dir. Ölkənin ərazisi Yukatan yarımadasının şərq hissəsində, Karib dənizinin sahilindədir. Sahəsi – 23 min km², əhalisi - 0,3 mln nəfər (2008-ci il). Paytaxt – Belmopan şəhəridir, rəsmi dili ingiliscədir.
| Beliz | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Belize | |||||
| |||||
| Under the shade I flourish | |||||
| Himn: (ing. Azadlıq Torpağı) | |||||
 | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Belmopan | ||||
| İdarəetmə forması | Konstitusiyalı monarxiya | ||||
| Kral | III Çarlz | ||||
| General-Qubernator | |||||
| Baş Nazir | Conni Briseno | ||||
| Sahəsi | Dünyada 150-ci | ||||
| • Ümumi | 22966 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 0,7 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 340 min nəfər (179-cu) | ||||
| • Siyahıyaalma (2010) | 312 971 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 14 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 3 048 million dollar (182-ci) | ||||
| • Adambaşına | 8 900 dollar () | ||||
| Valyuta | Beliz dolları | ||||
| İnternet domeni | .bz | ||||
| BZ | |||||
| BOK kodu | BIZ | ||||
| Telefon kodu | +501 | ||||
| Saat qurşaqları | |||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Adın etimologiyası
1973-cü ilə qədər Britaniya Hondurası adlanan ölkə 1981-ci ildə müstəqillik qazanmışdır. Beliz bayrağında insan rəsmi olan dünyanın yeganə ölkəsidir.
Coğrafiya
Dövlətin çox hissəsi düzənliklərdən ibarətdir. Bəzi yerlərdə bataqlıqlar, çoxlu göllərdən və laqunlarından, cənubda isə hündürlüyü 1122 m-ə çatan Mayya dağlarından ibarətdir. Kiçik bir ölkə olan Beliz fiziki quruluşca iki hissəyə ayrılır: Şimalda ovalıq bölgə və cənubda dağlıq və meşələrlə bağlı bir bölgə vardır. Şərqini əhatə edən Karib dənizinin sahil seqmentləri mərcan adacıqları ilə çevrilidir. Ölkənin ən böyük çayları - Rio-Ondo və Belizdir. Onlar gəmiçilik üçün (kiçik) aşağı axarlarında yararlıdırlar. Şimaldakı məhsuldar düzənlikləri, məmləkətin ən böyük və əhəmiyyətli axar suyu olan Beliz çayı və qolları olan kiçik dərəciklər tərəfindən sulanır. Əhəmiyyətli bir gölə sahib olmayan ölkədə hər hansı bir yayla mövcud deyil.
İqlimi tropik passatdır. Orta aylıq temperaturu 25-27 o C-dir. Şimali-şərqi passat çoxlu yağıntılar gətirir. Onların miqdarı şimaldan cənuba artaraq ildə 1300 mm-dən 3500 mm-ə çatır. İlin ən isti ayları fevral və mart aylarıdır.
Təbii qaynaqlar baxımından zəngin deyil. Sahil boyu manqr kolluqları uzanır. Ərazinin 44%-i rütubətli tropik meşələrlə örtülüdür. Xüsusilə cənubdakı dağlıq seqment gur meşələrlə örtülüdür. Meşələrdə qiymətli ağac növləri bitir, bunlardan təsərrüfat əhəmiyyətli makaqoni və şam ağaclarıdır.
Belizin heyvanat aləmi müxtəlifdir. Burada enliburun puma, meymunlar, yaquarlar, zirehlilər, timsah, böyük kərtənkələ - iquanlar və b. heyvanlar yaşayır. Çoxlu quşlar, o cümlədən tutuquşular və balaca kalıbrilər vardır. Ölkənin sahillərində dəniz suları balıq, xərçənglər və tısbağalar ilə zəngindir.
Tarixi
Belizdə XVI əsrin əvvəllərinədək hindu tayfaları yaşayırdı. XVI əsrdə İspaniya Mərkəzi Amerikanı işğal edəndən sonra Belizin şimal hissəsi «Yeni İspaniyanın» (Meksika), cənub hissəsi isə Qvatemala general-kapitanlığının tərkibinə daxil oldu. 1638-ci ildən Beliz çayı sahillərində ingilis məskənləri meydana gəldi. XVII- XVIII əsrlərdə ingilis müstəmləkəçiləri ilə İspaniya işğal orqanları arasında bir sıra münaqişə baş verdi. 1798-ci ildə ispanların ingilis məskənlərini ləğv etmək cəhdləri məğlubiyyətlə qurtardı. 1840-cı ildən ingilislər Belizi Britaniya Hondurası adlandırmağa başladılar. 1862-ci ildən isə Beliz rəsmən İngiltərənin müstəmləkəsi elan edildi və İngiltərənin əlavə aqrar-xammal bazasına çevrildi. XX əsrin əvvəllərindən Belizə ABŞ inhisarları soxuldu. Xüsusən 30-cu illərdən Beliz xalqının müstəmləkə zülmünə qarşı güclənən mübarizəsi Böyük Britaniya 1961-ci ildə Belizə daxili özünüidarə hüququ verməyə məcbur etdi. 1981-ci ildə Beliz müstəqil dövlət elan olunmuşdur.
İqtisadiyyat
Beliz zəif inkişaf etmiş aqrar ölkədir. İqtisadi cəhətdən İngiltərə və Amerika kapitalından asılıdır. Təqribən xarici kapital qoyuluşunun 3/4-ü kənd təsərrüfatında təmərküzləşmişdir. 50 min ha torpaq sahəsi becərilir ki, bunun da çoxu xarici şirkətlərindir. İqtisadiyyat əsasən kənd təsərrüfatına əsaslanır və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı, ticarət, turizm inkişaf edir. Əhalinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı, oduncaq tədarükü, meşə məhsulları istehsalı və balıqçılıqla məşğuldur.
Ölkənin kənd təsərrüfatı ixracat bitkilərin yetişdirilməsi ilə ixtisaslaşmışdır; (şəkər qamışı və sitrus bitkiləri, əsasən qreyfrut, portağal, narıngi). Həmçinin kakos palması, ananas, banan və kakao becərilir. Əkin sahəsinin 1/3-i şəkər qamışı altındadır. Tropik əkinçiliyin ixracat məhsulunun əhəmiyyətli hissəsi Amerika kompaniyası «Yuneyted Brends» və ingilis kompaniyaları tərəfindən nəzarət edilir.
Daxili tələbat üçün qarğıdalı, lobya, çəltik və tərəvəz yetişdirilir. Ölkənin cənub-dağlıq hissəsində buynuzlu mal-qara yetişdirilir.
Meşə resursları dövlətin vacib gəlir mənbəyi kimi qalmaqdadır. Sahil sularında balıq, krevet, xərçənglər və tısbağa ovlanır.
Belizin sənayesi zəif inkişaf edir və meşə materialları və kənd təsərrüfatı xammalı emalına əsaslanır. Şəkər istehsalı, sitrus bitkilərdən şirə və konservlər istehsal olunur. Sənaye və tikinti ümumi məhsulun 27%-ni verir. Əsas sənaye mərkəzi Beliz şəhəridir ki, burada bir neçə yeyinti və ağac emalı sənayesi vardır. Şimalda Korasal və Orınc-Uolk şəhərləri yaxınlığında iki şəkər zavodları yerləşir, Sann-Krik şəhərində isə sitrus meyvələri emal edən fabrik yerləşir. Beliz şəhəri yaxınlığında SES işləyir (Beliz çayı üzərində qurulmuşdur). Ölkədə turizm inkişaf edir.
2011-cu ildə ölkədə 52 milyon kvt-saat elektrik enerjisi istehsal edilmişdir.
Dəmir yolları yoxdur. Avtomobil yollarının ümumi uzunluğu 2710 km-dir (500 km-i bərk örtüklüdür). Əsas dəniz portu Beliz-Siti şəhəridir. Aeroportu var.
Ölkə şəkər, şəkər xammalı, dəniz məhsulları, sitrus meyvələri, meyvə konservi, qiymətli ağac və s. ixrac edir. İdxalatı: maşınlar və nəqliyyat avadanlığı, ərzaq, sənaye malları, yanacaq, kimya məhsulları, əczaçılıq (dərmanlar) məhsullarıdır. Pul vahidi – Beliz dollandır.
Ticarəti əsasən - ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Yamayka, Meksika, Niderland və Vest-Hind dövlətləri ilə həyata keçirilir.
 | Beliz ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Beliz ing Belize Merkezi Amerikanin simal serqinde dovletdir Qerbde ve cenubda Qvatemala ile serheddin uzunlugu 266 km simal qerbde Meksika ile 250 km serhedlenir Serhedlerin umumi uzunlugu 516 km dir Olkenin erazisi Yukatan yarimadasinin serq hissesinde Karib denizinin sahilindedir Sahesi 23 min km ehalisi 0 3 mln nefer 2008 ci il Paytaxt Belmopan seheridir resmi dili ingiliscedir BelizBelizeBayraq Gerb d Under the shade I flourishHimn ing Azadliq Torpagi source source Resmi dilleri ingilis diliPaytaxt BelmopanIdareetme formasi Konstitusiyali monarxiyaKral III CarlzGeneral QubernatorBas Nazir Conni BrisenoSahesi Dunyada 150 ci Umumi 22966 km Su sahesi 0 7Ehalisi Ehali 340 min nefer 179 cu Siyahiyaalma 2010 312 971 nef Sixliq 14 nef km UDM AQP Umumi 3 048 million dollar 182 ci Adambasina 8 900 dollar Valyuta Beliz dollariInternet domeni bzBZBOK kodu BIZTelefon kodu 501Saat qursaqlari UTC 06 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarBelizAdin etimologiyasi1973 cu ile qeder Britaniya Hondurasi adlanan olke 1981 ci ilde musteqillik qazanmisdir Beliz bayraginda insan resmi olan dunyanin yegane olkesidir CografiyaDovletin cox hissesi duzenliklerden ibaretdir Bezi yerlerde bataqliqlar coxlu gollerden ve laqunlarindan cenubda ise hundurluyu 1122 m e catan Mayya daglarindan ibaretdir Kicik bir olke olan Beliz fiziki qurulusca iki hisseye ayrilir Simalda ovaliq bolge ve cenubda dagliq ve meselerle bagli bir bolge vardir Serqini ehate eden Karib denizinin sahil seqmentleri mercan adaciqlari ile cevrilidir Olkenin en boyuk caylari Rio Ondo ve Belizdir Onlar gemicilik ucun kicik asagi axarlarinda yararlidirlar Simaldaki mehsuldar duzenlikleri memleketin en boyuk ve ehemiyyetli axar suyu olan Beliz cayi ve qollari olan kicik derecikler terefinden sulanir Ehemiyyetli bir gole sahib olmayan olkede her hansi bir yayla movcud deyil Iqlimi tropik passatdir Orta ayliq temperaturu 25 27 o C dir Simali serqi passat coxlu yagintilar getirir Onlarin miqdari simaldan cenuba artaraq ilde 1300 mm den 3500 mm e catir Ilin en isti aylari fevral ve mart aylaridir Tebii qaynaqlar baximindan zengin deyil Sahil boyu manqr kolluqlari uzanir Erazinin 44 i rutubetli tropik meselerle ortuludur Xususile cenubdaki dagliq seqment gur meselerle ortuludur Meselerde qiymetli agac novleri bitir bunlardan teserrufat ehemiyyetli makaqoni ve sam agaclaridir Belizin heyvanat alemi muxtelifdir Burada enliburun puma meymunlar yaquarlar zirehliler timsah boyuk kertenkele iquanlar ve b heyvanlar yasayir Coxlu quslar o cumleden tutuqusular ve balaca kalibriler vardir Olkenin sahillerinde deniz sulari baliq xercengler ve tisbagalar ile zengindir TarixiBelizde XVI esrin evvellerinedek hindu tayfalari yasayirdi XVI esrde Ispaniya Merkezi Amerikani isgal edenden sonra Belizin simal hissesi Yeni Ispaniyanin Meksika cenub hissesi ise Qvatemala general kapitanliginin terkibine daxil oldu 1638 ci ilden Beliz cayi sahillerinde ingilis meskenleri meydana geldi XVII XVIII esrlerde ingilis mustemlekecileri ile Ispaniya isgal orqanlari arasinda bir sira munaqise bas verdi 1798 ci ilde ispanlarin ingilis meskenlerini legv etmek cehdleri meglubiyyetle qurtardi 1840 ci ilden ingilisler Belizi Britaniya Hondurasi adlandirmaga basladilar 1862 ci ilden ise Beliz resmen Ingilterenin mustemlekesi elan edildi ve Ingilterenin elave aqrar xammal bazasina cevrildi XX esrin evvellerinden Belize ABS inhisarlari soxuldu Xususen 30 cu illerden Beliz xalqinin mustemleke zulmune qarsi guclenen mubarizesi Boyuk Britaniya 1961 ci ilde Belize daxili ozunuidare huququ vermeye mecbur etdi 1981 ci ilde Beliz musteqil dovlet elan olunmusdur IqtisadiyyatBeliz zeif inkisaf etmis aqrar olkedir Iqtisadi cehetden Ingiltere ve Amerika kapitalindan asilidir Teqriben xarici kapital qoyulusunun 3 4 u kend teserrufatinda temerkuzlesmisdir 50 min ha torpaq sahesi becerilir ki bunun da coxu xarici sirketlerindir Iqtisadiyyat esasen kend teserrufatina esaslanir ve kend teserrufati mehsullarinin emali ticaret turizm inkisaf edir Ehalinin ekseriyyeti kend teserrufati oduncaq tedaruku mese mehsullari istehsali ve baliqciliqla mesguldur Olkenin kend teserrufati ixracat bitkilerin yetisdirilmesi ile ixtisaslasmisdir seker qamisi ve sitrus bitkileri esasen qreyfrut portagal naringi Hemcinin kakos palmasi ananas banan ve kakao becerilir Ekin sahesinin 1 3 i seker qamisi altindadir Tropik ekinciliyin ixracat mehsulunun ehemiyyetli hissesi Amerika kompaniyasi Yuneyted Brends ve ingilis kompaniyalari terefinden nezaret edilir Daxili telebat ucun qargidali lobya celtik ve terevez yetisdirilir Olkenin cenub dagliq hissesinde buynuzlu mal qara yetisdirilir Mese resurslari dovletin vacib gelir menbeyi kimi qalmaqdadir Sahil sularinda baliq krevet xercengler ve tisbaga ovlanir Belizin senayesi zeif inkisaf edir ve mese materiallari ve kend teserrufati xammali emalina esaslanir Seker istehsali sitrus bitkilerden sire ve konservler istehsal olunur Senaye ve tikinti umumi mehsulun 27 ni verir Esas senaye merkezi Beliz seheridir ki burada bir nece yeyinti ve agac emali senayesi vardir Simalda Korasal ve Orinc Uolk seherleri yaxinliginda iki seker zavodlari yerlesir Sann Krik seherinde ise sitrus meyveleri emal eden fabrik yerlesir Beliz seheri yaxinliginda SES isleyir Beliz cayi uzerinde qurulmusdur Olkede turizm inkisaf edir 2011 cu ilde olkede 52 milyon kvt saat elektrik enerjisi istehsal edilmisdir Demir yollari yoxdur Avtomobil yollarinin umumi uzunlugu 2710 km dir 500 km i berk ortukludur Esas deniz portu Beliz Siti seheridir Aeroportu var Olke seker seker xammali deniz mehsullari sitrus meyveleri meyve konservi qiymetli agac ve s ixrac edir Idxalati masinlar ve neqliyyat avadanligi erzaq senaye mallari yanacaq kimya mehsullari eczaciliq dermanlar mehsullaridir Pul vahidi Beliz dollandir Ticareti esasen ABS Boyuk Britaniya Kanada Yamayka Meksika Niderland ve Vest Hind dovletleri ile heyata kecirilir Beliz ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin