Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fərqanə vilayəti (rus. Ферганская область) — Rusiya imperiyasının inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Skobelevdir. Vilayət Hakim Senatın 5 (17) mart 1876-cı il tarixli 8424 saylı fərmanı ilə Rusiyaya birləşdirilmiş Kokand xanlığından yaradılmışdır; Eyni vaxtda vilayət hökuməti də yaradıldı.
| Fərqanə vilayəti | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| rus. Ферганская область | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | Rusiya İmperiyası | ||||
| İnzibati mərkəz | Kokand | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 1876 | ||||
| Ləğv edilib | 1917 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
 | |||||
 | |||||
| |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
30 aprel 1918-ci ildə bölgə Türküstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının tərkibinə daxil oldu. 1924-cü il oktyabrın 27-də milli-ərazi demarkasiyası nəticəsində Fərqanə vilayəti Qara-Qırğız Muxtar Dairəsi ilə Özbəkistan SSR arasında bölündü. 1929-cu ildə Tacikistan SSR Özbəkistan SSR ərazisindən ayrıldıqdan sonra, Fərqanə vilayətinin cənub hissəsi sonuncu olaraq ayrıldı.
Əhalisi
Əhali əsasən Fərqanə vadisində yaşayırdı, burada dağların ətəyində əhalinin sıxlığı o zamankı İngiltərədəki kimi olan bütöv bir mədəni oazis silsiləsi yerləşirdi. Dağlar daha az məskunlaşmışdı və yüksək dağlar - Alay və Pamir - demək olar ki, boş qalmışdı. Pamir istisna olmaqla - 17 nəfər, bütün bölgədə 1 km²-ə 9,7 nəfər, mədəni oazislərdə - ən azı 135 nəfər; Pamirdə 1 sakinə təxminən 26 km² sahə düşür. Pamirsiz, Fərqanə vilayəti Türküstan vilayətləri arasında əhalinin ən sıx məskunlaşdığı vilayətdir.
Etnoqrafik cəhətdən əhali arilərlə türk-monqolların mübarizəsi nəticəsində qarışmanın nəticəsidir. Qədim zamanlardan Fərqanənin yerli sakinlərini təşkil edən arilər bir neçə əsrlər boyu ardıcıl olaraq çinlilər, ərəblər, türklər və monqollar tərəfindən tabe edilmiş, dağlara sıxışdırılmış və burada onların qalıqları günümüzə qədər gəlib çatmışdır.
O dövrdə əsas millətlər sartlar, qırğızlar, özbəklər, taciklər idi. Sart 15-19-cu əsrlərdə Orta Asiya əhalisinin bir hissəsinin ümumi adıdır. “Sart” adı bölgənin şəhər və kəndlərinin oturaq sakinləri ilə müqayisədə, əsasən özbəklər və aran taciklərinə, əsasən Orta Asiyanın köçəri hissəsi, yəni qırğızlar və qazaxlar tərəfindən istifadə olunurdu.
1897-ci ildə Rusiya İmperiyasında əhalinin ilk ümumi siyahıyaalınması aparılarkən, əhalini ana dillərinə və Rusiya imperiyasının əyalətlərinə görə bölərkən sartlar qırğızlardan, özbəklərdən, taciklərdən, qaraqalpaqlardan, kaşqarlardan və qıpçaqlardan ayrı sayılırdı. Qoşunlar nəzərə alınmadan 9750 nəfər rus əhalisi yaşayırdı.
İlk rus qəsəbəsi Pokrovskoye 1893-cü ildə kəndi kimi salınmışdır. 1900-cü ilin əvvəllərində Fərqanə vadisində 566 təsərrüfat və 2119 nəfər əhalisi olan 10 rus yaşayış məntəqəsi var idi. 1900-cü ildə daha bir rus məskəni əlavə edildi. Təxminən 1% təşkil edən ruslar istisna olmaqla bütün əhali sünni İslamı qəbul edir.
1897-ci il siyahıyaalınmasına görə əhali
Fərqanə vilayətində 1.572.214 nəfər, ən çoxsaylı xalqlar:
- sartlar — 788 989
- türklər - 261.234 (müxtəlif tayfalar),
- qırğız - 201.579 (qaraqırız),
- özbəklər - 153.780 (əsasən Mingi tayfası)
- taciklər - 114 081,
- Kaşqarlar - 14.915,
- ruslar - 9842,
- Qıpçaqlar - 7584 nəfər.
Mineral ehtiyatları
Vilayətin mineral sərvətləri zəif tədqiq edilmiş və zəif istismar edilmişdir. Qədim dövrlərdən bəri kinovar civə yataqları məlumdur. Artıq 19-cu əsrin sonlarında məlum idi ki, bu bölgədə firuzə, qızıl, gümüş, mis, qurğuşun, dəmir, kükürd, mərmər, gips, selitra, duz, neft, ozokerit, qrafit və s. rast gəlinir. Neft yataqlarının sistemli işlənməsinə yalnız 1901-ci ilin sonunda başlanıldı, baxmayaraq ki, əvvəllər ayrı-ayrı quyular mövcud idi. Bir çox yerdə daş kömürə də rast gəlinirdi; keyfiyyətinə görə heç bir fərqi olmayan kömür yalnız yanacaq üçün istifadə olunurdu.
1885-ci ildə Cəlal-Abad kəndi yaxınlığında Əndican qəzasında yerləşən “Xəzrət-Əyub” mineral bulaqlarında sanitar stansiya tikilmiş, mövsümdə 25 nəfərlik hərbixəstəxana istifadəyə verilmişdir.
İstinadlar
- .
- "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку, губерниям и областям". 2012-02-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-06-14.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
 | Özbəkistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Tacikistan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Ferqane vilayeti deqiqlesdirme Ferqane vilayeti rus Ferganskaya oblast Rusiya imperiyasinin inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Skobelevdir Vilayet Hakim Senatin 5 17 mart 1876 ci il tarixli 8424 sayli fermani ile Rusiyaya birlesdirilmis Kokand xanligindan yaradilmisdir Eyni vaxtda vilayet hokumeti de yaradildi Ferqane vilayetirus Ferganskaya oblastGerb40 31 43 sm e 70 56 33 s u Olke Rusiya ImperiyasiInzibati merkez KokandTarixi ve cografiyasiYaradilib 1876Legv edilib 1917Sahesi 121 141 kvadrat verstEhalisiEhalisi 1 572 214 nef 1897 Ardicilliq Kokand xanligi Turkistan MSSR Vikianbarda elaqeli mediafayllar 30 aprel 1918 ci ilde bolge Turkustan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasinin terkibine daxil oldu 1924 cu il oktyabrin 27 de milli erazi demarkasiyasi neticesinde Ferqane vilayeti Qara Qirgiz Muxtar Dairesi ile Ozbekistan SSR arasinda bolundu 1929 cu ilde Tacikistan SSR Ozbekistan SSR erazisinden ayrildiqdan sonra Ferqane vilayetinin cenub hissesi sonuncu olaraq ayrildi EhalisiEhali esasen Ferqane vadisinde yasayirdi burada daglarin eteyinde ehalinin sixligi o zamanki Ingilteredeki kimi olan butov bir medeni oazis silsilesi yerlesirdi Daglar daha az meskunlasmisdi ve yuksek daglar Alay ve Pamir demek olar ki bos qalmisdi Pamir istisna olmaqla 17 nefer butun bolgede 1 km e 9 7 nefer medeni oazislerde en azi 135 nefer Pamirde 1 sakine texminen 26 km sahe dusur Pamirsiz Ferqane vilayeti Turkustan vilayetleri arasinda ehalinin en six meskunlasdigi vilayetdir Etnoqrafik cehetden ehali arilerle turk monqollarin mubarizesi neticesinde qarismanin neticesidir Qedim zamanlardan Ferqanenin yerli sakinlerini teskil eden ariler bir nece esrler boyu ardicil olaraq cinliler erebler turkler ve monqollar terefinden tabe edilmis daglara sixisdirilmis ve burada onlarin qaliqlari gunumuze qeder gelib catmisdir O dovrde esas milletler sartlar qirgizlar ozbekler tacikler idi Sart 15 19 cu esrlerde Orta Asiya ehalisinin bir hissesinin umumi adidir Sart adi bolgenin seher ve kendlerinin oturaq sakinleri ile muqayisede esasen ozbekler ve aran taciklerine esasen Orta Asiyanin koceri hissesi yeni qirgizlar ve qazaxlar terefinden istifade olunurdu 1897 ci ilde Rusiya Imperiyasinda ehalinin ilk umumi siyahiyaalinmasi aparilarken ehalini ana dillerine ve Rusiya imperiyasinin eyaletlerine gore bolerken sartlar qirgizlardan ozbeklerden taciklerden qaraqalpaqlardan kasqarlardan ve qipcaqlardan ayri sayilirdi Qosunlar nezere alinmadan 9750 nefer rus ehalisi yasayirdi Ilk rus qesebesi Pokrovskoye 1893 cu ilde kendi kimi salinmisdir 1900 cu ilin evvellerinde Ferqane vadisinde 566 teserrufat ve 2119 nefer ehalisi olan 10 rus yasayis menteqesi var idi 1900 cu ilde daha bir rus meskeni elave edildi Texminen 1 teskil eden ruslar istisna olmaqla butun ehali sunni Islami qebul edir 1897 ci il siyahiyaalinmasina gore ehali Ferqane vilayetinde 1 572 214 nefer en coxsayli xalqlar sartlar 788 989 turkler 261 234 muxtelif tayfalar qirgiz 201 579 qaraqiriz ozbekler 153 780 esasen Mingi tayfasi tacikler 114 081 Kasqarlar 14 915 ruslar 9842 Qipcaqlar 7584 nefer Mineral ehtiyatlariVilayetin mineral servetleri zeif tedqiq edilmis ve zeif istismar edilmisdir Qedim dovrlerden beri kinovar cive yataqlari melumdur Artiq 19 cu esrin sonlarinda melum idi ki bu bolgede firuze qizil gumus mis qurgusun demir kukurd mermer gips selitra duz neft ozokerit qrafit ve s rast gelinir Neft yataqlarinin sistemli islenmesine yalniz 1901 ci ilin sonunda baslanildi baxmayaraq ki evveller ayri ayri quyular movcud idi Bir cox yerde das komure de rast gelinirdi keyfiyyetine gore hec bir ferqi olmayan komur yalniz yanacaq ucun istifade olunurdu 1885 ci ilde Celal Abad kendi yaxinliginda Endican qezasinda yerlesen Xezret Eyub mineral bulaqlarinda sanitar stansiya tikilmis movsumde 25 neferlik herbixestexana istifadeye verilmisdir Istinadlar Pervaya vseobshaya perepis naseleniya Rossijskoj Imperii 1897 g Raspredelenie naseleniya po rodnomu yazyku guberniyam i oblastyam 2012 02 04 tarixinde Istifade tarixi 2016 06 14 Xarici kecidlerHemcinin bax Ozbekistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Qirgizistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Tacikistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin