Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elektrik mühəndisliyi — elektrik, elektronika və elektromaqnetizmdən istifadə edən avadanlıqların, cihazların və sistemlərin öyrənilməsi, layihələndirilməsi və tətbiqi ilə məşğul olan mühəndislik sahəsidir. Elektrik mühəndislyi 19-cu əsrdən etibarən telefon, teleqraf, elektrik enerjisinin istehsalı, paylanması və geniş miqyasda istifadəsi ilə birlikdə ayrıca bir elm sahəsi kimi meydana çıxmışdır.
Elektrik mühəndisliyi müasir dövrdə geniş sahələrə bölünür. Bura daxildir: elektronika, rəqəmli kompüterlər, elektroenergetika, telekommunikasiya, , , , və mikroelektronika.
Elektrik mühəndisləri bir qayda olaraq, elektrik mühəndisliyi və ya elektronika mühəndisliyi dərəcəsinə sahibdirlər. Bu işlə məşğul olan mühəndislər peşəkar sertifikatlaşdırma və peşəkar birliyin üzvləri ola bilər. Belə birliklərə və daxildir.
Tarix
Elektrik sözü fizika vә texnikanın inkişafı prosesindә bir çox dәyişikliyә uğramışdır. Sadә elektrik vә maqnit hadisәlәri, bәzi cisimlәrin (mәs., kәhrәbanın) sürtünmә nәticәsindә yüngül cisimlәri özünә çәkmәsi, yәni elektriklәnmә xassәsi vә s. hәlә qәdimdәn mәlum idi.
Elektrik vә maqnit tәsirlәri arasında kәskin fәrq olduğunu ilk dәfә göstәrdi. Elm aləmində elektriklə bağlı tədqiqatların geniş vüsət alması 17-ci əsrə təsadüf edir.
18-ci əsr
Elektrik və maqnitlə bağlı ilk araşdırmalar və mühəndislik çalışmalarının başlanılması 18-ci əsrdən etibarən mümkün olmuşdur.
- 1672: Alman fiziki (1602 - 1686) kükürd kürəsini çevirən elektrik maşınını qurur. Yun parçasını iplik kürəsinə sürtərək, qığılcım yaratdı. Bu maşın sürtünmə nəticəsində statik elektrik yükləri hasil edən ilk qurğu idi.
- 1729: İngilis , metalların keçirici, qeyri-metalların izolyator olduğunu kəşf etdi.
- 1745: Hollandiyalı tarixdə ilk kondansator olan, elektrik enerjisini saxlaya bilən, su ilə doldurulmuş şüşə qaba batırılmış metal çubuqlu yaratdı.
- 1752: Benjamin Franklin tufanda uçurtma uçuraraq ipək sapla yüklənmiş buluddan Leyden bankasını doldura bildi. Beləliklə, o, ildırımı elektriklə əlaqələndirdi. Bu təcrübə ildırımötürənin (ildırım çubuğunun) istifadəsinə zəmin yaratdı.
- 1777: Fransız fiziki Şarl Oqüsten Kulon yüklənmiş iki metal kürə və ya iki maqnit qütbü arasında itələmə və ya cazibə qüvvəsini ölçə bilən burulma tərəzisini icad etdi.
- 1785: Kulon öz tərəzisindən istifadə edərək eksperimental olaraq nümayiş etdirdi ki, iki yük arasındakı itələmə və ya cazibə qüvvəsi yüklərin hasili ilə düz, onlar arasındakı məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasibdir. Kulon qanunu Nyutonun cazibə qanununun elektrik ekvivalentidir (qravitasiya qanunundan fərqli olaraq elektrikdə iki yük arasında itələmə qüvvəsi var).
- 1794: İtalyan fiziki Alessandro Volta, sink və mis lövhələr arasında duz qarışığı olan məhlul qoyaraq elektrik cərəyanı yaratdı. Burada sink və gümüş elektrodlar, duzlu su elektrolit olub, onların arasında kimyəvi reaksiya nəticəsində elektrik cərəyanı yaranır. Əvvəlki bütün texnogen elektrik mənbələri statik idi.
19-cu əsr
19-cu əsrdə elektriklə bağlı intensiv inkişaf başlamışdır.
- 1819: Fransız riyaziyyatçısı və fiziki Andre Mari Amper, Ersted hadisəsini təsvir edən, indi isə Amper qanunu adlanan maqnit sahəsi ilə onu yaradan elektrik cərəyanı arasındakı əlaqəni formulə etdi. Elektrodinamikanın da qurucusu olan Amper, elektrik ölçmə üsullarını da inkişaf etdirdi və elektrik cərəyanını ölçən cihaz hazırladı. A. Amperin şərəfinə cərəyan şiddəti vahidi 1 Amper qəbul olunmuşdur.
- 1827: Alman fiziki Georq Simon Om keçiricilərdən axan elektrik cərəyanı üzərində işləyərək, keçiricidən keçən cərəyanın keçiricinin ucları arasındakı gərginliklə düz, onun müqavimətilə tərs mütənasib olduğunu ifadə etdi. G. Omun şərəfinə elektrik müqavimətinin vahidi 1 Om qəbul olunmuşdur.
- 1831: İngilis fiziki və kimyaçısı Maykl Faradey, maqnitin yaratdığı maqnit sahəsində mis lövhəni fırladaraq elektrik hasil etmək üçün buxar mühərrikindən istifadə etdi. Bu, ilk generatordur.
- 1831: Faradeyin ixtirasını tərsinə çevirərək, maqnit sahəsindən elektrik cərəyanı keçirməklə mis həlqəni fırlatmağı bacardı. Bu bir elektrik mühərrikidir və tarixdə ilk dəfə elektrik enerjisinin maşınlara güc verərək iş görməsini təmin edirdi.
- 1833: Alman fizikləri və Karl Fridrix Qauss iki bina arasında ilk teleqraf əməliyyatını həyata keçirdilər . Onlar elektrik ölçmələri üçün ilk uyğun vahidlər sistemini tapdılar. Qauss geomaqnit sahəsinin istiqamətini və gücünü qeyd etmək üçün Avropa müşahidə şəbəkəsini təşkil etdi.
- 1845: Alman fiziki iki qanunu, “Bir nöqtəyə daxil olan və çıxan cərəyanların cəbri cəmi sıfırdır (I qanun)”, “Qapalı dövrənin elementlərindəki gərginliklərin cəbri cəmi sıfırdır (II qanun)” qanunlarını nəşr etdi.
- 1864: Şotlandiyalı riyaziyyatçı və fizik Ceyms Klerk Maksvell kvant fizikasından əvvəl məlum olan bütün elektrik və maqnit nəzəriyyələrini izah etdi. Maksvell tənlikləri kimi tanınan dörd əsas tənlik onun tərəfindən irəli sürülmüşdür.
- 1876: Amerikalı Aleksandr Qraham Bell elektrik rəqslərini səs rəqslərinə çevirərək telefonu icad etdi və patentləşdirdi.
- 1877: Amerikalı Tomas Alva Edison səsi itirə və təkrarlaya bilən qrammofon (fonoqraf) hazırlayır.
- 1879: Edison karbon telli közərmə lampasına patent almaq üçün müraciət etdi. Üç il sonra bu lampalar Nyu York küçələrində parlamağa başladı. Edison həyatı boyu reallaşdırdığı hərəkətli təsvir kamerası, fonoqraf, projektor kimi müxtəlif icadlar üçün 1093 patent almışdır.
- 1882: Tomas Edison tərəfindən Nyu Yorkda dünyanın ilk sabit cərəyanlı enerji sisteminə malik elektrik hasilatı mərkəzi Pearl Street Station açıldı.
- 1882: Viskonsin ştatında ilk su elektrik stansiyası açıldı.
- 1895: İtalyan mühəndisi Qulyelmo Markoni tərəfindən radio ixtira edildi.
- 1897: İngilis fizik Cozef Con Tomson elektronu kəşf etdi.
20-ci əsr
20-ci əsrin ikinci yarısında elektronika, rabitə və kompüter texnologiyasındakı inkişaflar bugünkü informasiya əsrini başlatdı.
- 1923: Rus əsilli amerikalı elektrik mühəndisi ilk dəfə olaraq təsvir skanlama üsulunu tamamilə elektron formada icra edən ikonoskopu yaratdı. Sonrakı il isə kineskop adlanan təsvir borusunun patentlərini aldı. Bu iki icad ilk televiziya sisteminin yaradılmasında əsas oldu. 1950-ci illərdə artıq televizorlar izlənməyə başlanmışdı.
- 1930: İlk kompüter amerikalı elektrik mühəndisi Vannevar Buşun (1890 - 1974) rəhbərliyi altında Kembricdəki Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (MIT) quruldu .
- 1942: İlk elektron kompüterin hazırlanması başlanıldı və cihaz 1945-ci ildə tamamlandı.
- 1947: Con Bardin, Uolter Houzer Bratteyn və Vilyam Bredford Şokli ABŞ-dəki Bell Laboratories-də tranzistoru icad etdilər. İxtiraçılar elektrik siqnallarını gücləndirməyə, idarə etməyə və ya yaratmağa imkan verən bu yarımkeçirici cihaz üçün 1956-cı ildə Fizika üzrə Nobel Mükafatını bölüşdülər. Çox kiçik ölçüsü və yüngül çəkisi, mexaniki təsirlərə daha davamlı olması, daha uzunömürlülüyü, daha yüksək məhsuldarlığı, daha az istilik itkisi və xeyli az enerji sərfiyyatı ilə geridə qoyan və onun bütün funksiyalarını yerinə yetirə bilən tranzistorlar elektronika sahəsində inqilab hesab edilir.
- 1964: Beynəlxalq peyk telekommunikasiya təşkilatı Intelsat quruldu. Bu tarixdən sonra ilk peykini orbitə çıxaran Intelsat beləliklə 240 rabitə dövrəsinin və 1 televiziya kanalının ehtiyaclarını qarşılaya bildi.
- 1965: ABŞ Müdafiə Nazirliyi (Qabaqcıl Tədqiqat Layihələri Agentliyi) layihəsini işə saldı. 1965-ci ildə MIT Lincoln Laboratories-də ilk dəfə iki kompüter birləşdirildi və məlumat mübadiləsi aparıldı. ARPANET layihəsinin bir hissəsi olaraq dörd universitetin kompüterləri tədqiqat, təhsil və dövlət proqramlarını idarə etmək üçün bir-birinə birləşdirildi. Hökumət bu layihəyə başladıqda, ehtimal edilən düşmən hücumundan sonra əlaqənin kəsiləcəyi təqdirdə klassik ünsiyyət üsullarına alternativ olacağı düşünülürdü. Bu layihə bu gün istifadə edilən internetin başlanğıcı idi.
- 1972: İlk mikroprosessor (Intel 4004) hazırlanmışdır. Bu, üzərində 2300 tranzistor yerləşdirilmiş 7mm x 7mm kvadrat silisium lövhə idi. Onun 4 bitlik söz emal gücü var idi.
- 1973: İlk mikrokompüter istehsal edildi. Bu kompüterlər əvvəlki kompüterlərdən kiçik olduğu və bir istifadəçiyə xidmət etdiyi üçün mikrokompüterlər adlanırdı. Fransız şirkəti R2E tərəfindən buraxılan bu mikrokompüterin adı idi.
- 1973: İlk mobil telefon Martin Kuper tərəfindən hazırlanmışdır.
- 1981: IBM fərdi kompüterləri bazara çıxdı.
- 1984: Apple-ın fərdi kompüteri, Macintosh bazara çıxdı.
Həmçinin bax
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Beynəlxalq Elektrotexnika Komissiyası (IEC)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elektrik muhendisliyi elektrik elektronika ve elektromaqnetizmden istifade eden avadanliqlarin cihazlarin ve sistemlerin oyrenilmesi layihelendirilmesi ve tetbiqi ile mesgul olan muhendislik sahesidir Elektrik muhendislyi 19 cu esrden etibaren telefon teleqraf elektrik enerjisinin istehsali paylanmasi ve genis miqyasda istifadesi ile birlikde ayrica bir elm sahesi kimi meydana cixmisdir Elektrik muhendislerinin layihelendirdiyi kompleks enerji sistemleri Elektrik muhendisliyi muasir dovrde genis sahelere bolunur Bura daxildir elektronika reqemli komputerler elektroenergetika telekommunikasiya ve mikroelektronika Elektrik muhendisleri bir qayda olaraq elektrik muhendisliyi ve ya elektronika muhendisliyi derecesine sahibdirler Bu isle mesgul olan muhendisler pesekar sertifikatlasdirma ve pesekar birliyin uzvleri ola biler Bele birliklere ve daxildir TarixElektrik sozu fizika vә texnikanin inkisafi prosesindә bir cox dәyisikliyә ugramisdir Sadә elektrik vә maqnit hadisәlәri bәzi cisimlәrin mәs kәhrәbanin surtunmә nәticәsindә yungul cisimlәri ozunә cәkmәsi yәni elektriklәnmә xassәsi vә s hәlә qәdimdәn mәlum idi Elektrik vә maqnit tәsirlәri arasinda kәskin fәrq oldugunu ilk dәfә gostәrdi Elm aleminde elektrikle bagli tedqiqatlarin genis vuset almasi 17 ci esre tesaduf edir 18 ci esr Elektrik ve maqnitle bagli ilk arasdirmalar ve muhendislik calismalarinin baslanilmasi 18 ci esrden etibaren mumkun olmusdur 1672 Alman fiziki 1602 1686 kukurd kuresini ceviren elektrik masinini qurur Yun parcasini iplik kuresine surterek qigilcim yaratdi Bu masin surtunme neticesinde statik elektrik yukleri hasil eden ilk qurgu idi 1729 Ingilis metallarin kecirici qeyri metallarin izolyator oldugunu kesf etdi 1745 Hollandiyali tarixde ilk kondansator olan elektrik enerjisini saxlaya bilen su ile doldurulmus suse qaba batirilmis metal cubuqlu yaratdi 1752 Benjamin Franklin tufanda ucurtma ucuraraq ipek sapla yuklenmis buluddan Leyden bankasini doldura bildi Belelikle o ildirimi elektrikle elaqelendirdi Bu tecrube ildirimoturenin ildirim cubugunun istifadesine zemin yaratdi 1777 Fransiz fiziki Sarl Oqusten Kulon yuklenmis iki metal kure ve ya iki maqnit qutbu arasinda iteleme ve ya cazibe quvvesini olce bilen burulma terezisini icad etdi 1785 Kulon oz terezisinden istifade ederek eksperimental olaraq numayis etdirdi ki iki yuk arasindaki iteleme ve ya cazibe quvvesi yuklerin hasili ile duz onlar arasindaki mesafenin kvadrati ile ters mutenasibdir Kulon qanunu Nyutonun cazibe qanununun elektrik ekvivalentidir qravitasiya qanunundan ferqli olaraq elektrikde iki yuk arasinda iteleme quvvesi var 1794 Italyan fiziki Alessandro Volta sink ve mis lovheler arasinda duz qarisigi olan mehlul qoyaraq elektrik cereyani yaratdi Burada sink ve gumus elektrodlar duzlu su elektrolit olub onlarin arasinda kimyevi reaksiya neticesinde elektrik cereyani yaranir Evvelki butun texnogen elektrik menbeleri statik idi 19 cu esr 19 cu esrde elektrikle bagli intensiv inkisaf baslamisdir 1819 Fransiz riyaziyyatcisi ve fiziki Andre Mari Amper Ersted hadisesini tesvir eden indi ise Amper qanunu adlanan maqnit sahesi ile onu yaradan elektrik cereyani arasindaki elaqeni formule etdi Elektrodinamikanin da qurucusu olan Amper elektrik olcme usullarini da inkisaf etdirdi ve elektrik cereyanini olcen cihaz hazirladi A Amperin serefine cereyan siddeti vahidi 1 Amper qebul olunmusdur 1827 Alman fiziki Georq Simon Om keciricilerden axan elektrik cereyani uzerinde isleyerek keciriciden kecen cereyanin keciricinin uclari arasindaki gerginlikle duz onun muqavimetile ters mutenasib oldugunu ifade etdi G Omun serefine elektrik muqavimetinin vahidi 1 Om qebul olunmusdur 1831 Ingilis fiziki ve kimyacisi Maykl Faradey maqnitin yaratdigi maqnit sahesinde mis lovheni firladaraq elektrik hasil etmek ucun buxar muherrikinden istifade etdi Bu ilk generatordur 1831 Faradeyin ixtirasini tersine cevirerek maqnit sahesinden elektrik cereyani kecirmekle mis helqeni firlatmagi bacardi Bu bir elektrik muherrikidir ve tarixde ilk defe elektrik enerjisinin masinlara guc vererek is gormesini temin edirdi 1833 Alman fizikleri ve Karl Fridrix Qauss iki bina arasinda ilk teleqraf emeliyyatini heyata kecirdiler Onlar elektrik olcmeleri ucun ilk uygun vahidler sistemini tapdilar Qauss geomaqnit sahesinin istiqametini ve gucunu qeyd etmek ucun Avropa musahide sebekesini teskil etdi 1845 Alman fiziki iki qanunu Bir noqteye daxil olan ve cixan cereyanlarin cebri cemi sifirdir I qanun Qapali dovrenin elementlerindeki gerginliklerin cebri cemi sifirdir II qanun qanunlarini nesr etdi 1864 Sotlandiyali riyaziyyatci ve fizik Ceyms Klerk Maksvell kvant fizikasindan evvel melum olan butun elektrik ve maqnit nezeriyyelerini izah etdi Maksvell tenlikleri kimi taninan dord esas tenlik onun terefinden ireli surulmusdur 1876 Amerikali Aleksandr Qraham Bell elektrik reqslerini ses reqslerine cevirerek telefonu icad etdi ve patentlesdirdi 1877 Amerikali Tomas Alva Edison sesi itire ve tekrarlaya bilen qrammofon fonoqraf hazirlayir 1879 Edison karbon telli kozerme lampasina patent almaq ucun muraciet etdi Uc il sonra bu lampalar Nyu York kucelerinde parlamaga basladi Edison heyati boyu reallasdirdigi hereketli tesvir kamerasi fonoqraf projektor kimi muxtelif icadlar ucun 1093 patent almisdir 1882 Tomas Edison terefinden Nyu Yorkda dunyanin ilk sabit cereyanli enerji sistemine malik elektrik hasilati merkezi Pearl Street Station acildi 1882 Viskonsin statinda ilk su elektrik stansiyasi acildi 1895 Italyan muhendisi Qulyelmo Markoni terefinden radio ixtira edildi 1897 Ingilis fizik Cozef Con Tomson elektronu kesf etdi 20 ci esr 20 ci esrin ikinci yarisinda elektronika rabite ve komputer texnologiyasindaki inkisaflar bugunku informasiya esrini baslatdi 1923 Rus esilli amerikali elektrik muhendisi ilk defe olaraq tesvir skanlama usulunu tamamile elektron formada icra eden ikonoskopu yaratdi Sonraki il ise kineskop adlanan tesvir borusunun patentlerini aldi Bu iki icad ilk televiziya sisteminin yaradilmasinda esas oldu 1950 ci illerde artiq televizorlar izlenmeye baslanmisdi 1930 Ilk komputer amerikali elektrik muhendisi Vannevar Busun 1890 1974 rehberliyi altinda Kembricdeki Massacusets Texnologiya Institutunda MIT quruldu 1942 Ilk elektron komputerin hazirlanmasi baslanildi ve cihaz 1945 ci ilde tamamlandi 1947 Con Bardin Uolter Houzer Bratteyn ve Vilyam Bredford Sokli ABS deki Bell Laboratories de tranzistoru icad etdiler Ixtiracilar elektrik siqnallarini guclendirmeye idare etmeye ve ya yaratmaga imkan veren bu yarimkecirici cihaz ucun 1956 ci ilde Fizika uzre Nobel Mukafatini bolusduler Cox kicik olcusu ve yungul cekisi mexaniki tesirlere daha davamli olmasi daha uzunomurluluyu daha yuksek mehsuldarligi daha az istilik itkisi ve xeyli az enerji serfiyyati ile geride qoyan ve onun butun funksiyalarini yerine yetire bilen tranzistorlar elektronika sahesinde inqilab hesab edilir 1964 Beynelxalq peyk telekommunikasiya teskilati Intelsat quruldu Bu tarixden sonra ilk peykini orbite cixaran Intelsat belelikle 240 rabite dovresinin ve 1 televiziya kanalinin ehtiyaclarini qarsilaya bildi 1965 ABS Mudafie Nazirliyi Qabaqcil Tedqiqat Layiheleri Agentliyi layihesini ise saldi 1965 ci ilde MIT Lincoln Laboratories de ilk defe iki komputer birlesdirildi ve melumat mubadilesi aparildi ARPANET layihesinin bir hissesi olaraq dord universitetin komputerleri tedqiqat tehsil ve dovlet proqramlarini idare etmek ucun bir birine birlesdirildi Hokumet bu layiheye basladiqda ehtimal edilen dusmen hucumundan sonra elaqenin kesileceyi teqdirde klassik unsiyyet usullarina alternativ olacagi dusunulurdu Bu layihe bu gun istifade edilen internetin baslangici idi 1972 Ilk mikroprosessor Intel 4004 hazirlanmisdir Bu uzerinde 2300 tranzistor yerlesdirilmis 7mm x 7mm kvadrat silisium lovhe idi Onun 4 bitlik soz emal gucu var idi 1973 Ilk mikrokomputer istehsal edildi Bu komputerler evvelki komputerlerden kicik oldugu ve bir istifadeciye xidmet etdiyi ucun mikrokomputerler adlanirdi Fransiz sirketi R2E terefinden buraxilan bu mikrokomputerin adi idi 1973 Ilk mobil telefon Martin Kuper terefinden hazirlanmisdir 1981 IBM ferdi komputerleri bazara cixdi 1984 Apple in ferdi komputeri Macintosh bazara cixdi Hemcinin baxStaniolIstinadlarXarici kecidlerBeynelxalq Elektrotexnika Komissiyasi IEC