Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əşrəf Əbdürrəhman oğlu Şəmizadə (krımtat. Eşref Abduraman oğlu Şemi-zade, Эшреф Абдураман огълу Шемьи-заде; 21 iyun 1908, Evpatoriya, Tavriya quberniyası[d] – 11 mart 1978, Moskva) — Krım tatar, SSRİ şairi, tərcüməçi, ədəbiyyatşünas, publisist və ictimai xadim. Özbəkistan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi (1968).
| Əşrəf Əbdürrəhman oğlu Şəmizadə | |
|---|---|
| krımtat. Eşref Abduraman oğlu Şemi-zade, Эшреф Абдураман огълу Шемьи-заде | |
 | |
| Doğum tarixi | 21 iyun 1908 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 mart 1978 (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ |
| Milliyyəti | Krım tatarı |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, tərcüməçi, ədəbiyyatşünas, publisist |
| Əsərlərinin dili | Krım-tatar dili |
Həyatı
Əşrəf Şəmizadə Krımın Evpatoriya şəhərində Krım tatarı olan müəllim ailəsində anadan olub. 1927-ci ildən gənclər üçün nəzərdə tutulan "Koz Aydın" ("Xoş Xəbərlər") jurnalında məsul katib, daha sonra jurnalının redaktoru işləyib. Həmin il Krım tatar yazılarının ərəb əlifbasından latın qrafikasına keçməsi komissiyasının elmi katibi təyin edilib.
1928-ci ildən - Rusiya Proletar Yazıçılar Birliyinin (RAPP) Krım şöbəsinin üzvü olub.
1930-1932-ci illərdə Moskvada Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun (indiki VQİK) ədəbi və ssenari şöbəsində təhsil alıb.
1933-1941-ci illərdə "1905-ci ilin xatirəsi"nə tikilmiş Evdə yaşayıb.
1934-cü ildə SSRİ Yazıçılar İttifaqının ilk qurultayında iştirakçı qismində iştirak edib. Eyni ildə SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilib. O, bu təşkilata seçilən ilk üzvlərindən biri olub. Sonra Rəyasət Heyətinin üzvü və yeni yaradılan Krım Yazıçılar İttifaqının katibi seçilib. Dəfələrlə SSRİ-nin görkəmli ədəbiyyat və incəsənət xadimləri ilə görüşmüşdür. Bunlar arasında Maksim Qorki, Vladimir Mayakovski, Korney Çukovski və Samuil Marşak kimi mütəfəkkirlər var idi.
Müharibədən sonra
Əşrəf Şəmizadə 1937-ci ildə represiyalara uğrayan ziyalılardan olub. Böyük Vətən müharibəsi illərində 18-20 may 1944-cü il tarixləri aralığında Krımdan Krım tatarlarının deportasiyası həyata keçirildi. SSRi rəhbərliyi Krım tatarlarının sürgünü zamanı heç kəsə güzəştə getmirdilər. Onlardan biri də bütün tutullarına baxmayaraq, Əşrəf Şəmizadə idi. Şəmizadə bu sürgünə qarşı çıxan ilk Krım tatarı ziyalılarından idi. Sovey höküməti bunu ona bağışlamadı. Şəmizadə dəfələrlə həbs olundu və təqiblərə uğradı. Şəmizadə İosif Stalin hakimiyyəti illərində ömrünün təxminən 8 ilini həbsxanalarda və QULAQ-da keçirib.
Əşrəf Şəmizadə digər Krım tatarları kimi 1944-cü ildə ailəsi ilə birlikdə Özbəkistana sürgün edilib.
Ailəsi
- Həyat yoldaşı - Səidə, ictimai xadim, yazıçı, qızı.
- Oğlu - Aydın Şəmizadə, (1933—2020) mədəniyyət xadimi, yazıçı və fizika-riyaziyyat elmləri doktoru.
Yaradıcılığı
1923-cü ildə gənc qələm sahibinin ilk şeiri "Çöldəki Yaz Axşamı" nəşr olundu. 1925-ci ilin yanvarında Krım Cümhuriyyət Sovet Partiya Məktəbinin tələbəsi Əşrəf Şəmizadə liderin ölümünün birinci ildönümünə həsr olunmuş "Lenin" şeirini yazdı. 1926-cı ildən bəri davamlı nəşr olunmağa başlandı.
Dnepr su elektrik stansiyasının inşaatçılarına həsr olunmuş "Dneprelstan" şeirinin (1930), lirik şeir və şeirlər toplusunun "Svirel" (1965), "Qartal uçuşu" (1969), lirik-epik şeirinin müəllifi olub. Tənqidçilərin "Krım tatar dilinin ensiklopediyası" adlandırdığı "Kozyash Divar"(" Göz yaşları divarı") şerinin müəllifidir.
1933-cü ildə nəşr olunan "Böyük Sovet Ensiklopediyası" nın 62 cildində şairə həsr olunmuş məqalədə vurğulanırdı:
 | Şəmizadənin son illərdəki şeirləri ("Dneprelstan" dastanı və başqaları) ... lirik intensivliyi və bədii məharəti ilə seçilir. Şəmizadənin fəaliyyəti Krım tatar dilinin inkişafı üçün böyük əhəmiyyətə malikdir ”. |  |
Müharibədən sonrakı dövrdə bədii yaradıcılığı Krım tatar xalqının başına gətirilən bəlalara həsr olunub. Krım tatar ədəbiyyatı tarixinə dair məqalələr nəşr etdi, orta məktəblər üçün bir neçə dərs vəsaiti və "Həyat və İş" (1974) kitabını yazıb. Krım tatar ədəbiyyatının, xüsusən ədəbi tənqidin qorunub saxlanmasına və inkişafına böyük töhfə verib. Təqiblərə baxmayaraq, şair bir sıra şeir kitabları və ədəbi məqalələr toplusu çap etdirməyi bacardı. İlk dəfə görkəmli XVII-ci əsr şairi Aşıq Ömərin həyat və yaradıcılığına dair tədqiqat işi toplamış, araşdırmış və nəşr etdirib.
Həm Krım tatarlarının, həm də özbək ədəbiyyatının inkişafındakı böyük töhfələrinə görə, 1968-ci ildə Əşrəf Şəmizadə "Özbəkistan SSR-nin əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adına layiq görülmüşdür.
O, həm də Vilyam Şekspir, Aleksandr Puşkin, Mixail Lermontov, Adam Mitskeviç, Nizami Gəncəvi, Lev Tolstoy, Servantes, Ömər Xəyyam, Vladimir Mayakovski, Sergey Yesenin, Maksim Qorki, Aleksandr Tvardovski, Taras Şevçenko, Rəsul Həmzətov və başqalarını Krım tatar dilinə çeviribdir.
Əşrəf Şəmizadənin əsərləri SSRİ xalqlarının bir çox dillərinə tərcümə edilmişdir.
Seçilmiş əsərləri
- "Dneprelstan" (Dneprostroy haqqında şeir. Simferopol, 1935),
- "Qaval" (Daşkənd, 1965),
- "Toğan k'aya" ("Qartal uçuşu", şeirlər və şeirlər toplusu, Daşkənd, 1969),
- "Sənə mahnılarımı verirəm" (Özbəkistanın Xalq Şairəsi Zülfiyyənin əsərlərinin tərcümələri. Daşkənd, 1972),
- "Omyur ve yaratıjılık" ("Həyat və İş", ədəbi məqalələr toplusu.
- "Svirel", şeirlər toplusu. (Daşkənd, 1974),
- "Xalq xidmətində" ("Xalqın xidmətində", ədəbi və tənqidi məqalələr toplusu. Daşkənd, 1977),
- "Şiirler ve poemalar" ("Şeirlər və Şeirlər". Daşkənd, 1978),
- "Kozaş Divar" ("Aslıxan") Şeir-destan. (Akmesjit: Tarpan, 2007)
- "Göz yaşları divarı", şeir-destan, Simferopol, 1995).
İstinadlar
- Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар. Том III. г. Симферополь. — Белгород: «КОНСТАНТА», 2018. — с. 344—347. — 392 с.
- "Eşref Şemi-zade. Saylanğan şiirler". 2022-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-25.
Ədəbiyyat
- Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.
- Левин Ф., Эшрефу Шемьи-заде ‒ 60 лет, «Литературная газета», 1968, 10 июля.
Xarici keçidlər
- Память о поэте передать потомкам
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Esref Ebdurrehman oglu Semizade krimtat Esref Abduraman oglu Semi zade Eshref Abduraman oglu Shemi zade 21 iyun 1908 Evpatoriya Tavriya quberniyasi d 11 mart 1978 Moskva Krim tatar SSRI sairi tercumeci edebiyyatsunas publisist ve ictimai xadim Ozbekistan SSR emekdar medeniyyet iscisi 1968 Esref Ebdurrehman oglu Semizadekrimtat Esref Abduraman oglu Semi zade Eshref Abduraman oglu Shemi zadeDogum tarixi 21 iyun 1908 1908 06 21 Dogum yeri Evpatoriya Evpatoriya rayonu d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 11 mart 1978 1978 03 11 69 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIDefn yeri KrimVetendasligi SSRIMilliyyeti Krim tatariTehsili Sergey Gerasimov adina Umumrusiya Dovlet Kinematoqrafiya UniversitetiFealiyyeti sair tercumeci edebiyyatsunas publisistEserlerinin dili Krim tatar diliHeyatiEsref Semizade Krimin Evpatoriya seherinde Krim tatari olan muellim ailesinde anadan olub 1927 ci ilden gencler ucun nezerde tutulan Koz Aydin Xos Xeberler jurnalinda mesul katib daha sonra jurnalinin redaktoru isleyib Hemin il Krim tatar yazilarinin ereb elifbasindan latin qrafikasina kecmesi komissiyasinin elmi katibi teyin edilib 1928 ci ilden Rusiya Proletar Yazicilar Birliyinin RAPP Krim sobesinin uzvu olub 1930 1932 ci illerde Moskvada Dovlet Kinematoqrafiya Institutunun indiki VQIK edebi ve ssenari sobesinde tehsil alib 1933 1941 ci illerde 1905 ci ilin xatiresi ne tikilmis Evde yasayib 1934 cu ilde SSRI Yazicilar Ittifaqinin ilk qurultayinda istirakci qisminde istirak edib Eyni ilde SSRI Yazicilar Ittifaqinin uzvu secilib O bu teskilata secilen ilk uzvlerinden biri olub Sonra Reyaset Heyetinin uzvu ve yeni yaradilan Krim Yazicilar Ittifaqinin katibi secilib Defelerle SSRI nin gorkemli edebiyyat ve incesenet xadimleri ile gorusmusdur Bunlar arasinda Maksim Qorki Vladimir Mayakovski Korney Cukovski ve Samuil Marsak kimi mutefekkirler var idi Muharibeden sonra Yazicinin anadan olub ve yasadigi ev Esref Semizade 1937 ci ilde represiyalara ugrayan ziyalilardan olub Boyuk Veten muharibesi illerinde 18 20 may 1944 cu il tarixleri araliginda Krimdan Krim tatarlarinin deportasiyasi heyata kecirildi SSRi rehberliyi Krim tatarlarinin surgunu zamani hec kese guzeste getmirdiler Onlardan biri de butun tutullarina baxmayaraq Esref Semizade idi Semizade bu surgune qarsi cixan ilk Krim tatari ziyalilarindan idi Sovey hokumeti bunu ona bagislamadi Semizade defelerle hebs olundu ve teqiblere ugradi Semizade Iosif Stalin hakimiyyeti illerinde omrunun texminen 8 ilini hebsxanalarda ve QULAQ da kecirib Esref Semizade diger Krim tatarlari kimi 1944 cu ilde ailesi ile birlikde Ozbekistana surgun edilib AilesiHeyat yoldasi Seide ictimai xadim yazici qizi Oglu Aydin Semizade 1933 2020 medeniyyet xadimi yazici ve fizika riyaziyyat elmleri doktoru YaradiciligiYazicinin yasadigi evin divarinda xatire lovhesiEsref Semizadenin anadan olmasinin 100 illiyine hesr olunmus Ukraynanin yubiley zerfi 1923 cu ilde genc qelem sahibinin ilk seiri Coldeki Yaz Axsami nesr olundu 1925 ci ilin yanvarinda Krim Cumhuriyyet Sovet Partiya Mektebinin telebesi Esref Semizade liderin olumunun birinci ildonumune hesr olunmus Lenin seirini yazdi 1926 ci ilden beri davamli nesr olunmaga baslandi Dnepr su elektrik stansiyasinin insaatcilarina hesr olunmus Dneprelstan seirinin 1930 lirik seir ve seirler toplusunun Svirel 1965 Qartal ucusu 1969 lirik epik seirinin muellifi olub Tenqidcilerin Krim tatar dilinin ensiklopediyasi adlandirdigi Kozyash Divar Goz yaslari divari serinin muellifidir 1933 cu ilde nesr olunan Boyuk Sovet Ensiklopediyasi nin 62 cildinde saire hesr olunmus meqalede vurgulanirdi Semizadenin son illerdeki seirleri Dneprelstan dastani ve basqalari lirik intensivliyi ve bedii mehareti ile secilir Semizadenin fealiyyeti Krim tatar dilinin inkisafi ucun boyuk ehemiyyete malikdir Muharibeden sonraki dovrde bedii yaradiciligi Krim tatar xalqinin basina getirilen belalara hesr olunub Krim tatar edebiyyati tarixine dair meqaleler nesr etdi orta mektebler ucun bir nece ders vesaiti ve Heyat ve Is 1974 kitabini yazib Krim tatar edebiyyatinin xususen edebi tenqidin qorunub saxlanmasina ve inkisafina boyuk tohfe verib Teqiblere baxmayaraq sair bir sira seir kitablari ve edebi meqaleler toplusu cap etdirmeyi bacardi Ilk defe gorkemli XVII ci esr sairi Asiq Omerin heyat ve yaradiciligina dair tedqiqat isi toplamis arasdirmis ve nesr etdirib Hem Krim tatarlarinin hem de ozbek edebiyyatinin inkisafindaki boyuk tohfelerine gore 1968 ci ilde Esref Semizade Ozbekistan SSR nin emekdar medeniyyet iscisi fexri adina layiq gorulmusdur O hem de Vilyam Sekspir Aleksandr Puskin Mixail Lermontov Adam Mitskevic Nizami Gencevi Lev Tolstoy Servantes Omer Xeyyam Vladimir Mayakovski Sergey Yesenin Maksim Qorki Aleksandr Tvardovski Taras Sevcenko Resul Hemzetov ve basqalarini Krim tatar diline ceviribdir Esref Semizadenin eserleri SSRI xalqlarinin bir cox dillerine tercume edilmisdir Secilmis eserleri Dneprelstan Dneprostroy haqqinda seir Simferopol 1935 Qaval Daskend 1965 Togan k aya Qartal ucusu seirler ve seirler toplusu Daskend 1969 Sene mahnilarimi verirem Ozbekistanin Xalq Sairesi Zulfiyyenin eserlerinin tercumeleri Daskend 1972 Omyur ve yaratijilik Heyat ve Is edebi meqaleler toplusu Svirel seirler toplusu Daskend 1974 Xalq xidmetinde Xalqin xidmetinde edebi ve tenqidi meqaleler toplusu Daskend 1977 Siirler ve poemalar Seirler ve Seirler Daskend 1978 Kozas Divar Aslixan Seir destan Akmesjit Tarpan 2007 Goz yaslari divari seir destan Simferopol 1995 IstinadlarSvod pamyatnikov istorii arhitektury i kultury krymskih tatar Tom III g Simferopol Belgorod KONSTANTA 2018 s 344 347 392 s Esref Semi zade Saylangan siirler 2022 01 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 25 EdebiyyatBolshaya sovetskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Levin F Eshrefu Shemi zade 60 let Literaturnaya gazeta 1968 10 iyulya Xarici kecidlerPamyat o poete peredat potomkam