Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Aşıq Ömər (təq. 1621, Evpatoriya – təq. 1707, Evpatoriya) — türk aşığı.
| Aşıq Ömər | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | təq. 1621 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. 1707 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | şair |
 Aşıq Ömər Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Aşıq Ömərin həyat və yaradıcılığı ilə əlaqədar geniş bilgi yoxdur. Onun anadan olma və ölüm tarixləri də, harada dünyaya gəldiyi də mübahisəlidir. Bir şerində "Kəndim Gözləvəli, Ömərdir ismim" misrasındakı bu Gözləvə kəndinin Konya vilayətində olduğundan bir sıra ədəbiyyatşünas alimlər onun məhz Konyalı olduğunu yazırlar. Bəziləri isə onun Aydmlı olduğunu irəli sürürlər. "Vatan-ı aslimiz Aydın ilidir" misrasına əsaslananlar da onun Aydın vilayətindən olmasını ehtimal edirlər. Ancaq bu xalq aşığının Konyanın Gözləvə kəndində anadan olduğunu və bir müddət Aydında yaşadığım yazanların fikrilə razılaşmaq olar. Beləliklə də, Aşıq Ömərin təxminən 1651-ci ildə Konyanın Gözləvə kəndində anadan olduğunu söyləmək mümkündür. Tədqiqatçıların yazdığına görə dərin mədrəsə təhsili görməyən Ömər bir yeniçəri kimi uzun müddət orduda, sərhəd istehkamlarında olmuş, müxtəlif yerləri ordu ilə gəzib-dolaşmış, bəzi müharibələrdə iştirak etmişdir. Quranı əzbər bilən bir hafiz kimi mollalıq və dərvişliklə məşğul olmuşdur. Uzun müddət İstanbulda yaşayan Ömər, daha sonralar Bursa, Sakız, Sinop, Bağdad, Varna və Dunay çayı yörələrində, habelə Krımda da müəyyən zamanlarda olubdur. İlk şerlərini "Adli", sonrakıları isə "Ömər" təxəllüsü ilə yazmışdır. O, təxminən 1707-ci ildə vəfat edibdir.
Yaradıcılığı
Saz şairi Ömər öz zəmanəsinin çox tanınmış bir sənətkarı kimi böyük şöhrət qazanmışdır. Öz həmməsləkləri arasında "ustad" sayılan Ömər özündən sonrakı aşıq poeziyasına təsir etməklə qalmamış, o, həmçinin yazılı ədəbiyyatın da bir sıra nümayəndələrinə güclü təsir etmişdir. Öz müasirləri və xələfləri olan aşıqlara təsirindən yeri gəldikdə söhbət açacağıq. Elə buradaca qeyd edək ki, divan şairi Vəhbi ünlü "süxən" rədifli qəsidəsində Aşıq Ömərdən söz açmış, Keçəçizadə İzzət Molla isə onun bir misrasını təzmin etmişdir. Aşıq Ömər zəngin ədəbi irs qoyub getmişdir. Saz şairləri içərisində ən çox əsəri olan Ömərdir. Onun min beş yüzə qədər şeiri zəmanəmizə kimi gəlib çatmışdır. Bunların içərisində çoxlu qoşma, səmai, varsağı, qələndəri, dastan xalq şeri tərzində yazdıqları ilə yanaşı qəzəl, qəsidə, mürəbbe, nət, müxəmməs, müsəddəs kimi yazılı divan ədəbiyyatı şer şəkillərində olanlar da mövcuddur. Deməli, saz şairi həm heca, həm də əruz vəznində əsərlər meydana gətirmişdir. Aşıq Ömər qüdrətli lirik bir sənətkardır. Onun həm ictimai məzmunlu, həm də sevgi, məhəbbət tərənnüm edən çox gözəl, axıcı lirik əsərləri vardır. Onun şeirlər divanı xalqın bütün zümrələri tərəfindən sevilmişdir. Əsərlərinə müsiqi bəstələnmiş, qəhvəxanalarda, zaviyyələrdə sevilə-sevilə ilahilər biçimində oxunmuşdur. Bəzi digər aşıqlar kimi Ömər də divan ədəbiyyatı tərzində əsərlər yazmışdır. Onun nətləri, qəzəlləri, müxəmməsləri, müsəddəsləri və başqa bu tipli şerləri o qədər də güclü alınmamışdır. Bu aşıq-şaır də öz bəzi məsləkdaşları kimi, dövrün gələnəkləıinə uyğun olaraq divan şeri tərzində əsərlər yazsa da, lazımi önəm dərəcəsinə çata bilməmişdir. O, şöhrətini xalq şeri tərzində yazdığı qoşma, səmai və s. heca vəznində olan əsərlərilə qazanmışdır. Aşığın bu tipli şerləri xalq ruhuna uyğun, dilinə görə son dərəcə sadə, ifadə tərzinə görə çox təbii idi. Aşıq Ömərin incə lirik şerləri onun güclü bir el sənətkarı olduğunu isbat edir. Onun səmai və qoşmalarında insanın zərif hiss və həyəcanları necə sənətkarlıqla, anlamlı şer-sənət dili ilə verə bilmək qabiliyyəti özəlliklə də dillər əzbəri olan məşhur "dedim-dedi" qoşmasında aşağıdakı biçimdə, aydın tərzdə özünü göstərməkdədir. Aşıq Ömərin lirik şerləri öz axıcılığı, oynaqlığı, səmimiliyi, anlamlılığı ilə seçilir. Sevgi, məhəbbət onun yaradıcılığının başlıca atributudur. O, sevgili yarını hər şeydən, hətta gündən də, güldən də qısqanır, qoruyur. Sonrakı aşıqların da mövzusuna çevrilən bu qısqanclıqla bağlı şerinin bir bəndində aşiq sevgilisini, hətta özü demişkən "kiçicik" qardaşından da qorumağı, qısqanmağı vacib sayır. Aşıq Ömərin yaradıcılığında sosial-ictimai bəlalar, zəmanədən şikayət, yaşamın ağırlığı da öz əksini tapmaqdadır. Aşıq-şair dövrün ağu şərtlərinə boyun əymək istəmir. Ancaq zəmanə də işini görür. Şair dövranın dəyişməsini, həyatın pərişanlığını tale yazısı ilə bağlayır. Bu pərişanlıq hamını məyus etmişdir. Təəssüflər olsun ki, Ömərin bəzi şerlərində divan ədəbiyyatından alıb işlətdiyi ifadələr az da olsa gözə dəyir. Özəlliklə klassik səpkili əsərlərində bunlar açıq biçimdə görülür. Aşığın bir şerindən aşağıya köçürtdüyümüz bir bənddə dörd izafət təkibinə, habelə ərəb-fars sözlərinə rast gəlinir. Bu sənətkarın dastan janrında yazdığı maraqlı əsərləri də vardır. Yuxarıda aşıq şerinin şəkillərindən danışarkən Ömərin "Hayvanlar destanı" adlı əsərinin də adını çəkmişdik. Saz şairinin bu qəbildən olan "Şairnamə" əsəri həm də tarixi mahiyyət daşıyan maraqlı və qiymətli əsərlərdəndir. Ömər burada özündən öncə yaşamış şairlər və öz müasirləri haqqında mənzum biçimdə bilgi verməkdədir. Düzdür, onun bu şairlərə verdiyi dəyərlərlə razılaşmaq da çətindir. Məsələn, saz şairləri içərisində ən məşhur olanlardan biri kimi tanınan Qaracaoğlandan danışarkən onu zəif bir şair olaraq təqdim edir. Bəlkə də Aşıq Ömər başqa bir Qa-racaoğlandan bəhs etmişdir. Burada "Divan"ı olan şairlərdən danışılırsa, axı Qaracaoğlanın da divanı var. Hər halda Qaracaoğlanı bəyənmir. Ancaq "Şairnamə" dastanı tarixi sənəd kimi dəyərlidir. Burada bir sıra sənətkarlar haqqında bilgi almaq mümkündür. Aşıq Ömər həm də gözəl saz çalırmış, bu sahədə də usta imiş. Bu saz şairi təkcə öz yaşadığı dövrdə məşhur olaraq qalmamışdır, o sonrakı zamanlarda da öz xələfləri içərisində ustad bir sənətkar sayılmış, onun gələnəkləri, sonrakı nəsillərə miras qoyub getdiyi poeziyası Türkiyənin aşıqları üçün nümunə olmuşdur.
İstinadlar
- Aydın Abi Aydın "Türkiyə ədəbiyyatı tarixi"(müqayisəli) I cild. Bakı: "Təknur", 2010. s. 193–197
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Asiq Omer teq 1621 Evpatoriya teq 1707 Evpatoriya turk asigi Asiq OmerDogum tarixi teq 1621Dogum yeri Evpatoriya Krim xanligiVefat tarixi teq 1707Vefat yeri Evpatoriya Krim xanligiDefn yeri EvpatoriyaFealiyyeti sairAsiq Omer Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAsiq Omerin heyat ve yaradiciligi ile elaqedar genis bilgi yoxdur Onun anadan olma ve olum tarixleri de harada dunyaya geldiyi de mubahiselidir Bir serinde Kendim Gozleveli Omerdir ismim misrasindaki bu Gozleve kendinin Konya vilayetinde oldugundan bir sira edebiyyatsunas alimler onun mehz Konyali oldugunu yazirlar Bezileri ise onun Aydmli oldugunu ireli sururler Vatan i aslimiz Aydin ilidir misrasina esaslananlar da onun Aydin vilayetinden olmasini ehtimal edirler Ancaq bu xalq asiginin Konyanin Gozleve kendinde anadan oldugunu ve bir muddet Aydinda yasadigim yazanlarin fikrile razilasmaq olar Belelikle de Asiq Omerin texminen 1651 ci ilde Konyanin Gozleve kendinde anadan oldugunu soylemek mumkundur Tedqiqatcilarin yazdigina gore derin medrese tehsili gormeyen Omer bir yeniceri kimi uzun muddet orduda serhed istehkamlarinda olmus muxtelif yerleri ordu ile gezib dolasmis bezi muharibelerde istirak etmisdir Qurani ezber bilen bir hafiz kimi mollaliq ve dervislikle mesgul olmusdur Uzun muddet Istanbulda yasayan Omer daha sonralar Bursa Sakiz Sinop Bagdad Varna ve Dunay cayi yorelerinde habele Krimda da mueyyen zamanlarda olubdur Ilk serlerini Adli sonrakilari ise Omer texellusu ile yazmisdir O texminen 1707 ci ilde vefat edibdir YaradiciligiSaz sairi Omer oz zemanesinin cox taninmis bir senetkari kimi boyuk sohret qazanmisdir Oz hemmeslekleri arasinda ustad sayilan Omer ozunden sonraki asiq poeziyasina tesir etmekle qalmamis o hemcinin yazili edebiyyatin da bir sira numayendelerine guclu tesir etmisdir Oz muasirleri ve xelefleri olan asiqlara tesirinden yeri geldikde sohbet acacagiq Ele buradaca qeyd edek ki divan sairi Vehbi unlu suxen redifli qesidesinde Asiq Omerden soz acmis Kececizade Izzet Molla ise onun bir misrasini tezmin etmisdir Asiq Omer zengin edebi irs qoyub getmisdir Saz sairleri icerisinde en cox eseri olan Omerdir Onun min bes yuze qeder seiri zemanemize kimi gelib catmisdir Bunlarin icerisinde coxlu qosma semai varsagi qelenderi dastan xalq seri terzinde yazdiqlari ile yanasi qezel qeside murebbe net muxemmes museddes kimi yazili divan edebiyyati ser sekillerinde olanlar da movcuddur Demeli saz sairi hem heca hem de eruz vezninde eserler meydana getirmisdir Asiq Omer qudretli lirik bir senetkardir Onun hem ictimai mezmunlu hem de sevgi mehebbet terennum eden cox gozel axici lirik eserleri vardir Onun seirler divani xalqin butun zumreleri terefinden sevilmisdir Eserlerine musiqi bestelenmis qehvexanalarda zaviyyelerde sevile sevile ilahiler biciminde oxunmusdur Bezi diger asiqlar kimi Omer de divan edebiyyati terzinde eserler yazmisdir Onun netleri qezelleri muxemmesleri museddesleri ve basqa bu tipli serleri o qeder de guclu alinmamisdir Bu asiq sair de oz bezi meslekdaslari kimi dovrun gelenekleiine uygun olaraq divan seri terzinde eserler yazsa da lazimi onem derecesine cata bilmemisdir O sohretini xalq seri terzinde yazdigi qosma semai ve s heca vezninde olan eserlerile qazanmisdir Asigin bu tipli serleri xalq ruhuna uygun diline gore son derece sade ifade terzine gore cox tebii idi Asiq Omerin ince lirik serleri onun guclu bir el senetkari oldugunu isbat edir Onun semai ve qosmalarinda insanin zerif hiss ve heyecanlari nece senetkarliqla anlamli ser senet dili ile vere bilmek qabiliyyeti ozellikle de diller ezberi olan meshur dedim dedi qosmasinda asagidaki bicimde aydin terzde ozunu gostermekdedir Asiq Omerin lirik serleri oz axiciligi oynaqligi semimiliyi anlamliligi ile secilir Sevgi mehebbet onun yaradiciliginin baslica atributudur O sevgili yarini her seyden hetta gunden de gulden de qisqanir qoruyur Sonraki asiqlarin da movzusuna cevrilen bu qisqancliqla bagli serinin bir bendinde asiq sevgilisini hetta ozu demisken kicicik qardasindan da qorumagi qisqanmagi vacib sayir Asiq Omerin yaradiciliginda sosial ictimai belalar zemaneden sikayet yasamin agirligi da oz eksini tapmaqdadir Asiq sair dovrun agu sertlerine boyun eymek istemir Ancaq zemane de isini gorur Sair dovranin deyismesini heyatin perisanligini tale yazisi ile baglayir Bu perisanliq hamini meyus etmisdir Teessufler olsun ki Omerin bezi serlerinde divan edebiyyatindan alib isletdiyi ifadeler az da olsa goze deyir Ozellikle klassik sepkili eserlerinde bunlar aciq bicimde gorulur Asigin bir serinden asagiya kocurtduyumuz bir bendde dord izafet tekibine habele ereb fars sozlerine rast gelinir Bu senetkarin dastan janrinda yazdigi maraqli eserleri de vardir Yuxarida asiq serinin sekillerinden danisarken Omerin Hayvanlar destani adli eserinin de adini cekmisdik Saz sairinin bu qebilden olan Sairname eseri hem de tarixi mahiyyet dasiyan maraqli ve qiymetli eserlerdendir Omer burada ozunden once yasamis sairler ve oz muasirleri haqqinda menzum bicimde bilgi vermekdedir Duzdur onun bu sairlere verdiyi deyerlerle razilasmaq da cetindir Meselen saz sairleri icerisinde en meshur olanlardan biri kimi taninan Qaracaoglandan danisarken onu zeif bir sair olaraq teqdim edir Belke de Asiq Omer basqa bir Qa racaoglandan behs etmisdir Burada Divan i olan sairlerden danisilirsa axi Qaracaoglanin da divani var Her halda Qaracaoglani beyenmir Ancaq Sairname dastani tarixi sened kimi deyerlidir Burada bir sira senetkarlar haqqinda bilgi almaq mumkundur Asiq Omer hem de gozel saz calirmis bu sahede de usta imis Bu saz sairi tekce oz yasadigi dovrde meshur olaraq qalmamisdir o sonraki zamanlarda da oz xelefleri icerisinde ustad bir senetkar sayilmis onun gelenekleri sonraki nesillere miras qoyub getdiyi poeziyasi Turkiyenin asiqlari ucun numune olmusdur IstinadlarAydin Abi Aydin Turkiye edebiyyati tarixi muqayiseli I cild Baki Teknur 2010 s 193 197 Vikianbarda Asiq Omer ile elaqeli mediafayllar var