Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şifahi ənənə — məlumatların insan doğulan gündən başlayaraq, yaddaşdan köçürülməsi, uyğun dəyişiklik metodları ilə şifahi olaraq nəsildən-nəslə ötürülməsidir. Müəyyən bir performans tərzi (oxuma, hekayə izahı) tələb edir.
Yazı icad edilməzdən əvvəl ictimai təcrübə, keçmişə dair biliklər və ilk sənət əsərləri saxlanılaraq nəsildən-nəslə ötürülürdü. Dastanlar, əfsanələr, rəvayətlər, şəcərə siyahıları şəklində şifahi tarix qədim xalqların tarixi şüurunun ən erkən forması idi.
Şifahi ənənəyə tarixi əfsanələr, qəhrəmanlıq əfsanələri, tarixi nəğmələr, xalq dastanları daxildir.
Xalq yaradıcılığı nümunələrinin nəsildən-nəslə ötürülməsi prosesində əksər hallarda digər janrlara məxsus folklor mətnlərindən götürülmüş motivlərdən və bədii vasitələrdən geniş istifadə olunur. Bu, reallıqdan xeyli dərəcədə uzaqlaşmaya səbəb olsa da, yeni motiv və vasitələrin əlavə edilməsi nəticəsində reallıqda baş verən hadisələr xalq təxəyyülü ilə zənginləşir. Bu isə folklor mətninin təsir gücünü daha da artırır.
Şifahi ənənə yazının gəlişi ilə əhəmiyyətini itirmədi. Əksinə, antik dövrdə və orta əsrlərdə hər yerdə rast gəlinən şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələri salnamə və tarixi hekayələrin tərtibində mənbə kimi istifadə edilməyə başladı.
Şifahi ənənə dinlərin inkişafında da böyük rol oynamışdır. Qədim mədəniyyətlərdə, bir qayda olaraq, bəzi mətnlər sadəcə yazıya tabe deyildi. Məsələn, yəhudi dinində, ravvin Yehuda ha-Nasidən əvvəl Tanax haqqında fikir bildirmək qadağan edilmişdi.
Mətnin yazılması, dəyişikliklərin qadağan olunmasını nəzərdə tutan "kodlaşdırma" ilə eyni idi. Bu səbəbdən qeyd olunanların — mövcud yazılı mətnlərin əhəmiyyətinin itirilməməsi üçün şərhlərin şifahi qalması lazım idi.
Şifahi ənənədə, yazılı ənənə üçün xarakterik olan mətnin ötürülməsinin bəzi üsulları yarana bilər, məsələn, mətnin məzmununu saxlayaraq yeni variantlar əlavə edilə bilər. Bu zaman mətn, şüursuzca mənimsənilməməli, xüsusi olaraq əzbərlənməlidir. Bu qayda ilə dualar əzbərlənir, dini ayinlər icra edilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Макс Фасмер. "Раввин". Этимологический словарь Макса Фасмер. 2021-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-25.
- Раввин — статья из Толкового словаря Ушакова. Д. Н. Ушаков. 1935—1940.
Mənbə
- Никитина С. О понятиях стиля, традиции и формы фиксации текста. Сосуществование текстов
- Азбелев С. Устная традиция и письменная история 2021-06-24 at the Wayback Machine
- Oral Tradition Journal
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sifahi enene melumatlarin insan dogulan gunden baslayaraq yaddasdan kocurulmesi uygun deyisiklik metodlari ile sifahi olaraq nesilden nesle oturulmesidir Mueyyen bir performans terzi oxuma hekaye izahi teleb edir Qirgiz manasci Yazi icad edilmezden evvel ictimai tecrube kecmise dair bilikler ve ilk senet eserleri saxlanilaraq nesilden nesle oturulurdu Dastanlar efsaneler revayetler secere siyahilari seklinde sifahi tarix qedim xalqlarin tarixi suurunun en erken formasi idi Sifahi eneneye tarixi efsaneler qehremanliq efsaneleri tarixi negmeler xalq dastanlari daxildir Xalq yaradiciligi numunelerinin nesilden nesle oturulmesi prosesinde ekser hallarda diger janrlara mexsus folklor metnlerinden goturulmus motivlerden ve bedii vasitelerden genis istifade olunur Bu realliqdan xeyli derecede uzaqlasmaya sebeb olsa da yeni motiv ve vasitelerin elave edilmesi neticesinde realliqda bas veren hadiseler xalq texeyyulu ile zenginlesir Bu ise folklor metninin tesir gucunu daha da artirir Sifahi enene yazinin gelisi ile ehemiyyetini itirmedi Eksine antik dovrde ve orta esrlerde her yerde rast gelinen sifahi xalq edebiyyati numuneleri salname ve tarixi hekayelerin tertibinde menbe kimi istifade edilmeye basladi Sifahi enene dinlerin inkisafinda da boyuk rol oynamisdir Qedim medeniyyetlerde bir qayda olaraq bezi metnler sadece yaziya tabe deyildi Meselen yehudi dininde ravvin Yehuda ha Nasiden evvel Tanax haqqinda fikir bildirmek qadagan edilmisdi Metnin yazilmasi deyisikliklerin qadagan olunmasini nezerde tutan kodlasdirma ile eyni idi Bu sebebden qeyd olunanlarin movcud yazili metnlerin ehemiyyetinin itirilmemesi ucun serhlerin sifahi qalmasi lazim idi Sifahi enenede yazili enene ucun xarakterik olan metnin oturulmesinin bezi usullari yarana biler meselen metnin mezmununu saxlayaraq yeni variantlar elave edile biler Bu zaman metn suursuzca menimsenilmemeli xususi olaraq ezberlenmelidir Bu qayda ile dualar ezberlenir dini ayinler icra edilir Hemcinin baxEpos Folklor Hedis RavvinIstinadlarMaks Fasmer Ravvin Etimologicheskij slovar Maksa Fasmer 2021 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 25 Ravvin statya iz Tolkovogo slovarya Ushakova D N Ushakov 1935 1940 MenbeNikitina S O ponyatiyah stilya tradicii i formy fiksacii teksta Sosushestvovanie tekstov Azbelev S Ustnaya tradiciya i pismennaya istoriya 2021 06 24 at the Wayback Machine Oral Tradition Journal