Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
XXV sülalə (təx. e.ə. 760 - 656) — üçüncü aralıq dövrdə hakimiyyətdə olmuş Qədim Misir sülaləsi. Misir tarixində onlara Kuşitlər sülaləsi də deyilir.
.
Sülalə haqqında
XXV sülalənin hakimiyyəti eramızdan əvvəl 760-656-cı illər arasında Nubiyadan gələn hökmdarların Misiri idarə etdiyi zaman kəsimini əhatə edir. Sülalənin əsasını Nubiyanı idarə edən Kuşitlər qoyub. Onlar Misiri təkcə siyasi cəhətdən birləşdirməyib, həm də dini və mədəni sahələrdə ciddi dəyişikliklərə səbəb olublar.
Kuşitlərin ilk hökmdarı Kaştanın hakimiyyəti dövründə nubiyalılar Yuxarı Misirdə böyük təsirə malik idilər. Buna görə bəzən onu XXV sülalənin ilk fironu hesab edirlər. Ancaq Misir tam şəkildə onun oğlu I Pianxinin dövründə ələ keçirildi. Onun hakimiyyəti zamanı Nubiya ordusu Misirin şimal bölgələrinə hücum edərək ölkəni vahid bir imperiya halına gətirdi. Memfis şəhərini də ələ keçirən Pianxi bütün Misirə hökmranlıq etməyə başladı. O, böyük dini əhəmiyyət daşıyan Amon məbədinin tikintisini dəstəkləmiş və bu dini mərkəzə önəm vermişdi.
Şabaka isə sülalənin hakimiyyətini daha da gücləndirdi. O, Misirin ənənəvi mədəniyyətinə və dininə xüsusi diqqət yetirərək qədim irsin dirçəldilməsi və qorunması üçün çalışırdı. Şabaka və onun ardıcılları ölkəni birləşdirmək və onu xarici təhlükələrdən qorumaq üçün çox səy göstərirdilər. Bu illərdə regionda böyük gücə çevrilən assuriyalılara qarşı mübarizə aparmaq üçün ordunun gücləndirilməsi əsas prioritetlərdən birinə çevrilmişdi.
XXV sülalənin digər görkəmli hökmdarı Taharka idi. İnşaat layihələri ilə tanınan firon həm Aşağı, həm Yuxarı Misirdə böyük məbəd komplekslərinin inşasını təşviq edirdi. Taharka dövründə Misir, xarici işğallardan qorunmaq üçün həm hərbi, həm də diplomatik yollarla müdafiə olunurdu.
Lakin onun hakimiyyəti ərzində Assuriyanın hücumları daha da şiddətləndi. E.ə. 674-cü ildə Asarhaddon Misirə yürüş təşkil etdi. Babil yazılarına görə Taharka bu hücumların qarşısını almağı bacardı. Ancaq 3 il sonra Asarhaddon mərkəz Memfis başda olmaqla Yuxarı Misiri işğal etdi. Əhali üzərinə vergi qoyduqdan sonra geri qayıtdı. Asarhaddondan sonra hakimiyyətə gələn Aşşurbanipal da bu siyasəti davam etdirirdi. Taharkanın dövründə həmçinin firona tabe olmayan Sais şəhərində assuriyalıların köməkliyi ilə yerli XXVI sülalə hakimiyyətə gəldi.
Taharkanın ölüməndən sonra taxta çıxan Tantamani Saisə hücum edərək şəhəri yenidən mərkəzi hakimiyyəti tabe etdi. Yerli hökmdar I Nexo öldürüldü.
Lakin Nexonun oğlu I Psamettix Mesopotamiyaya qaçaraq Aşşurbanipala sığındı. E.ə. 664-cü ildə yürüşə keçən Assuriya ordusu qısa müddətdə Tantamaninin qoşunlarını məğlub etdi. Gücünü itirən firon Nubiyaya qayıtmalı oldu. Bununla da XXV sülalənin Misirdə hakimiyyəti sona çatdı. Taxta isə XXVI sülalədən I Psamettix çıxdı.
Fironlar
| Ad | Şəkil | Taxt adı | Hakimiyyət illəri |
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
 | |||
 |
İstinadlar
- "Kushite Kingdom, The University of Chicago". 2024-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-15.
- "King Piye and the Kushite control of Egypt by The British Museum". 2024-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-15.
- "Kushite and Assyrian invaders, Roger Forshaw".
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
XXV sulale tex e e 760 656 ucuncu araliq dovrde hakimiyyetde olmus Qedim Misir sulalesi Misir tarixinde onlara Kusitler sulalesi de deyilir Qedim Misir tarixiSulale oncesi dovrTasi medeniyyetiAmrat medeniyyeti I Nakad Gerzey medeniyyeti II Nakad Asagi MisirYuxari MisirErken padsahliqI sulale II sulaleQedim padsahliqIII sulale IV sulale V sulale VI sulaleBirinci araliq dovrVII sulale VIII sulale IX sulale X sulale XI sulaleOrta padsahliqXI sulale XII sulaleIkinci araliq dovrXIII sulale XIV sulale XV sulale XVI sulale XVII sulaleYeni padsahliqXVIII sulale XIX sulale XX sulaleUcuncu araliq dovrXXI sulale XXII sulale XXIII sulale XXIV sulale XXV sulaleSonraki dovr Fars dovru Yunan Roma dovru Ptolemeylerbaxmuzakireredakte Sulale haqqindaXXV sulalenin hakimiyyeti eramizdan evvel 760 656 ci iller arasinda Nubiyadan gelen hokmdarlarin Misiri idare etdiyi zaman kesimini ehate edir Sulalenin esasini Nubiyani idare eden Kusitler qoyub Onlar Misiri tekce siyasi cehetden birlesdirmeyib hem de dini ve medeni sahelerde ciddi deyisikliklere sebeb olublar Kusitlerin ilk hokmdari Kastanin hakimiyyeti dovrunde nubiyalilar Yuxari Misirde boyuk tesire malik idiler Buna gore bezen onu XXV sulalenin ilk fironu hesab edirler Ancaq Misir tam sekilde onun oglu I Pianxinin dovrunde ele kecirildi Onun hakimiyyeti zamani Nubiya ordusu Misirin simal bolgelerine hucum ederek olkeni vahid bir imperiya halina getirdi Memfis seherini de ele keciren Pianxi butun Misire hokmranliq etmeye basladi O boyuk dini ehemiyyet dasiyan Amon mebedinin tikintisini desteklemis ve bu dini merkeze onem vermisdi Sabaka ise sulalenin hakimiyyetini daha da guclendirdi O Misirin enenevi medeniyyetine ve dinine xususi diqqet yetirerek qedim irsin dirceldilmesi ve qorunmasi ucun calisirdi Sabaka ve onun ardicillari olkeni birlesdirmek ve onu xarici tehlukelerden qorumaq ucun cox sey gosterirdiler Bu illerde regionda boyuk guce cevrilen assuriyalilara qarsi mubarize aparmaq ucun ordunun guclendirilmesi esas prioritetlerden birine cevrilmisdi XXV sulalenin diger gorkemli hokmdari Taharka idi Insaat layiheleri ile taninan firon hem Asagi hem Yuxari Misirde boyuk mebed komplekslerinin insasini tesviq edirdi Taharka dovrunde Misir xarici isgallardan qorunmaq ucun hem herbi hem de diplomatik yollarla mudafie olunurdu Lakin onun hakimiyyeti erzinde Assuriyanin hucumlari daha da siddetlendi E e 674 cu ilde Asarhaddon Misire yurus teskil etdi Babil yazilarina gore Taharka bu hucumlarin qarsisini almagi bacardi Ancaq 3 il sonra Asarhaddon merkez Memfis basda olmaqla Yuxari Misiri isgal etdi Ehali uzerine vergi qoyduqdan sonra geri qayitdi Asarhaddondan sonra hakimiyyete gelen Assurbanipal da bu siyaseti davam etdirirdi Taharkanin dovrunde hemcinin firona tabe olmayan Sais seherinde assuriyalilarin komekliyi ile yerli XXVI sulale hakimiyyete geldi Taharkanin olumenden sonra taxta cixan Tantamani Saise hucum ederek seheri yeniden merkezi hakimiyyeti tabe etdi Yerli hokmdar I Nexo olduruldu Lakin Nexonun oglu I Psamettix Mesopotamiyaya qacaraq Assurbanipala sigindi E e 664 cu ilde yuruse kecen Assuriya ordusu qisa muddetde Tantamaninin qosunlarini meglub etdi Gucunu itiren firon Nubiyaya qayitmali oldu Bununla da XXV sulalenin Misirde hakimiyyeti sona catdi Taxta ise XXVI sulaleden I Psamettix cixdi FironlarAd Sekil Taxt adi Hakimiyyet illeriKasta Nimaatre e e 760 747Pi Usimare e e 747 714Sebitku Cedkare e e 714 705Sabaka Neferkare e e 705 690Taharka Hunefertumre e e 690 664Tantamani Bakare e e 664 656Istinadlar Kushite Kingdom The University of Chicago 2024 07 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 11 15 King Piye and the Kushite control of Egypt by The British Museum 2024 09 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 11 15 Kushite and Assyrian invaders Roger Forshaw