Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aşşurbanipal (, Nineviya – , Nineviya) — Assuriya padşahı (e.ə. 689 - e.ə. 633(634))
| Aşşurbanipal | |
|---|---|
| Aššur-bāni-apli | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | suveren[d], kitab kolleksioneri[d] |
| Atası | Asarhaddon |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hakimiyyətə gəlişi
Aşşurbanipalın atası taxt-tac uğrunda mübarizənin qarşısını almaq üçün e.ə. 672-ci ildə Aşşurbanipalı vəliəhd elan etmişdi. Aşşurbanipal dövlət işlərini öyrəndiyi illərdə şimaldakı dağ qəbilələri ilə mübarizə apararaq təcrübə topladı.
Assuriya Aşşurbanipalın hakimiyyəti illərində
Atasının ölümündən sonra o, hakimiyyəti ələ aldı. Aşşurbanipalın ilk işi Nil deltasını ələ keçirmiş və ətrafda dəstək qazanmış Misir fironunu məğlub etmək oldu. O hücum çəkərək Misir fironu Taxakanı geri çəkilməyə məcbur etdi. Bölgənin idarə işlərini yerli hakimlərə tapşırdı. Hakimlərin bəziləri gizlicə Taxaka ilə işbirliyi etdiyinə görə onlar Ninevaya göndərildi. Buna baxmayaraq o, bölgədəki idarə orqanlarına yenə də yerli hakimləri gətirdi, yerli hakimlərdən olan Nexonu dəstəklədi. Amma Taxarkanın ardıcılı Tanutamonun hücumları yenə də davam etdiyinə görə Aşşurbanipal e.ə. 664-663-cü illərdə onların üzərinə hücuma keçdi, Memfis ələ keçirildi.
Xarici siyasəti
Aşşurbanipal siyasətini dəyişdirərək e.ə. 663-cü ildə Nexonun yerinə yerli hakim Psametiki gətirdi.Onun Misirdə təmin etdiyi bu barış onun başqa yerlərə də səfər etməsinə imkan verdi.
E.ə. 654-cü ildə Aşşur qarnizonları Misirdən qovuldu. Amma ticarət əlaqələri davam etdiyinə görə, bu itki Assuriyanın bu bölgədəki mövqeyini sarsıtmadı. Aşşurbanipal sonralar Misir və Lidiyalıların müstəqillik meyillərini dəstəkləmiş olan Finikiyaya hücum etdi. Bu yürüş uğurlu oldu, Suriya Assuriyanın təsiri altına düşdü. Bu uğur, Lidiyanın işğalçı kimmerlərə qarşı Assuriyadan kömək istəməsinə səbəb oldu. Amma Lidiyalı əsgərlər daha öncə Misirə kömək etdiyi üçün bu istək rədd edildi. İskitlərin başçısı ilə ittifaq quran Aşşurbanipal kimmerlərin irəliləyişini dayandıraraq diqqətini cənub qonşusu Babilə verdi.
Aşşurbanipal,qardaşı Şamaş-Şumukini Babilin hökmdarı kimi tanımışdı, amma səlahiyyətlərini məhdudlaşdırmışdı. 16 il boyunca münasibətlərini barış içində davam etdirdilər. Bu dövrdə bütün şəhərlərdə Aşşurbanipalın adamları fəaliyyət göstərirdilər. Yazışmalarda özlərini çarın qulları və ya nökərləri adlandıran bu şəxslər mütəmadi olaraq çara məlumatlar göndərirdilər. Bununla da qonşu dövlətlərdə olan hadisələr diqqətlə izlənilirdi.
Şama-Şumukin Assuriyaya qarşı ittifaq(Finikiya, Misir, Elam, Lidiya, ərəb qəbilələri) yaratdı. Aşşurbanipal bu intriqalarda babilləri günahkar bilib onların üzərinə vergi qoydu. Onlar bu vergini qəbul etmədilər. Belə olduqda, Aşşurbanipal onların üzərinə hücum etdi.
Müharibə 3 il davam etdi. Elamın başı daxilinə qarışmışdı, babilə sığınan ərəblər ölkədə aclıq olduğu üçün burdan getdilər. Şamaş-Şumukin isə özünü öldürdü. Şamaş-Şumukin darmadağın edildikdən sonra Babillilərin çoxu şəhərdən qonşu Elam ərazisinə qaçmışdılar. Elam çarlığı az sonra anti-assur qruplaşmasının mərkəzinə, yeni mübarizə ocağına çevrilmişdi. Səfirlik Elama daxil olan kimi qaçqınların yubadılmadan ələ verilməsini tələb etmişdir. Hədə dolu qəti tələb qarşısında Elam çarı Aşşurbanipalla danışıqlara getməyə məcbur olsa da, qaçqınları verməkdən imtina etmişdir. Bu hadisədən bir az sonra özünü Elam çarı elan edən bir şəxs hərbi rəislər tərəfindən qətlə yetirildi, lakin yeni Elam çarı Aşşurbanipalın etimadını doğrultmadı. Tezliklə taxt-tacdan devrildi. Assuriya sarayının dəstəklədiyi Tammarid Elam çarı oldu. Bir müddət sonra o da Aşşurbanipala xəyanət etdi. Aşşurbanipala sui-qəsdin təşkil edilməsi Elam çarlığı ilə Assuriya arasında müharibəyə səbəb oldu. Assuriyaya düşmən digər qüvvələr Babil şahzadələri ətrafında birləşməyə başladılar. Bu qiyam da yatırıldı. Elam çarlığı siyasi müstəqilliyini itirərək Assuriya çarlığının tərkibinə daxil olur.
Çar Aşşurbanipal Şamaş-Şumukinin məğlub edilməsindən sonra özünü bu portretdə Babilistanın yeni yaradıcısı kimi təsvir etdirdi.
Qısa xülasə
- :Tir, Arvad şəhər-dövlətlərini işğal etmişdi.
- :Şərqdə və Şimalda Kimmerlərə,Skiflərə,İranlılara,Madaylara qarşı mübarizə aparmışdı.
- :E.ə 648-ci ildə Babil şəhərini işğal etmişdi.
- :E.ə 639-cu ildə torpağını istila etdi.
Mədəniyyətə münasibəti
- Aşşurbanipal tarixdə qədim yazılı abidələrin toplayıcısı kimi tanınır
- 1849-1854-cü illərdə aparılan arxeoliji qazıntılar nəticəsində Neynəvadakı(Nineviya) kitabxanası tapılıb
İstinadlar
- Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Assurbanipal Nineviya Nineviya Assuriya padsahi e e 689 e e 633 634 AssurbanipalAssur bani apliSexsi melumatlarDogum tarixiDogum yeri Nineviya Mosul Neyneve muhafezesiVefat tarixiVefat yeri Nineviya Mosul Neyneve muhafezesiFealiyyeti suveren d kitab kolleksioneri d Atasi Asarhaddon Vikianbarda elaqeli mediafayllarHakimiyyete gelisiAssurbanipalin atasi taxt tac ugrunda mubarizenin qarsisini almaq ucun e e 672 ci ilde Assurbanipali veliehd elan etmisdi Assurbanipal dovlet islerini oyrendiyi illerde simaldaki dag qebileleri ile mubarize apararaq tecrube topladi Assuriya Assurbanipalin hakimiyyeti illerindeAtasinin olumunden sonra o hakimiyyeti ele aldi Assurbanipalin ilk isi Nil deltasini ele kecirmis ve etrafda destek qazanmis Misir fironunu meglub etmek oldu O hucum cekerek Misir fironu Taxakani geri cekilmeye mecbur etdi Bolgenin idare islerini yerli hakimlere tapsirdi Hakimlerin bezileri gizlice Taxaka ile isbirliyi etdiyine gore onlar Ninevaya gonderildi Buna baxmayaraq o bolgedeki idare orqanlarina yene de yerli hakimleri getirdi yerli hakimlerden olan Nexonu destekledi Amma Taxarkanin ardicili Tanutamonun hucumlari yene de davam etdiyine gore Assurbanipal e e 664 663 cu illerde onlarin uzerine hucuma kecdi Memfis ele kecirildi Xarici siyasetiAssurbanipal siyasetini deyisdirerek e e 663 cu ilde Nexonun yerine yerli hakim Psametiki getirdi Onun Misirde temin etdiyi bu baris onun basqa yerlere de sefer etmesine imkan verdi E e 654 cu ilde Assur qarnizonlari Misirden qovuldu Amma ticaret elaqeleri davam etdiyine gore bu itki Assuriyanin bu bolgedeki movqeyini sarsitmadi Assurbanipal sonralar Misir ve Lidiyalilarin musteqillik meyillerini desteklemis olan Finikiyaya hucum etdi Bu yurus ugurlu oldu Suriya Assuriyanin tesiri altina dusdu Bu ugur Lidiyanin isgalci kimmerlere qarsi Assuriyadan komek istemesine sebeb oldu Amma Lidiyali esgerler daha once Misire komek etdiyi ucun bu istek redd edildi Iskitlerin bascisi ile ittifaq quran Assurbanipal kimmerlerin irelileyisini dayandiraraq diqqetini cenub qonsusu Babile verdi Assurbanipal qardasi Samas Sumukini Babilin hokmdari kimi tanimisdi amma selahiyyetlerini mehdudlasdirmisdi 16 il boyunca munasibetlerini baris icinde davam etdirdiler Bu dovrde butun seherlerde Assurbanipalin adamlari fealiyyet gosterirdiler Yazismalarda ozlerini carin qullari ve ya nokerleri adlandiran bu sexsler mutemadi olaraq cara melumatlar gonderirdiler Bununla da qonsu dovletlerde olan hadiseler diqqetle izlenilirdi Sama Sumukin Assuriyaya qarsi ittifaq Finikiya Misir Elam Lidiya ereb qebileleri yaratdi Assurbanipal bu intriqalarda babilleri gunahkar bilib onlarin uzerine vergi qoydu Onlar bu vergini qebul etmediler Bele olduqda Assurbanipal onlarin uzerine hucum etdi Muharibe 3 il davam etdi Elamin basi daxiline qarismisdi babile siginan erebler olkede acliq oldugu ucun burdan getdiler Samas Sumukin ise ozunu oldurdu Samas Sumukin darmadagin edildikden sonra Babillilerin coxu seherden qonsu Elam erazisine qacmisdilar Elam carligi az sonra anti assur qruplasmasinin merkezine yeni mubarize ocagina cevrilmisdi Sefirlik Elama daxil olan kimi qacqinlarin yubadilmadan ele verilmesini teleb etmisdir Hede dolu qeti teleb qarsisinda Elam cari Assurbanipalla danisiqlara getmeye mecbur olsa da qacqinlari vermekden imtina etmisdir Bu hadiseden bir az sonra ozunu Elam cari elan eden bir sexs herbi reisler terefinden qetle yetirildi lakin yeni Elam cari Assurbanipalin etimadini dogrultmadi Tezlikle taxt tacdan devrildi Assuriya sarayinin desteklediyi Tammarid Elam cari oldu Bir muddet sonra o da Assurbanipala xeyanet etdi Assurbanipala sui qesdin teskil edilmesi Elam carligi ile Assuriya arasinda muharibeye sebeb oldu Assuriyaya dusmen diger quvveler Babil sahzadeleri etrafinda birlesmeye basladilar Bu qiyam da yatirildi Elam carligi siyasi musteqilliyini itirerek Assuriya carliginin terkibine daxil olur Car Assurbanipal Samas Sumukinin meglub edilmesinden sonra ozunu bu portretde Babilistanin yeni yaradicisi kimi tesvir etdirdi Qisa xulase Tir Arvad seher dovletlerini isgal etmisdi Serqde ve Simalda Kimmerlere Skiflere Iranlilara Madaylara qarsi mubarize aparmisdi E e 648 ci ilde Babil seherini isgal etmisdi E e 639 cu ilde torpagini istila etdi Medeniyyete munasibetiAssurbanipal tarixde qedim yazili abidelerin toplayicisi kimi taninir 1849 1854 cu illerde aparilan arxeoliji qazintilar neticesinde Neynevadaki Nineviya kitabxanasi tapilibIstinadlarGran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia 1968 Xarici kecidlerVikianbarda Assurbanipal ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin baxAssuriya Assuriyalilar