Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmmanuel Kant (alm. Immanuel Kant, 22 aprel 1724[…], Köniqsberq, Prussiya – 12 fevral 1804[…], Köniqsberq, Şərqi Prussiya, Prussiya) — alman filosofu, neoklassik alman fəlsəfəsinin banisi, müasir Avropa fəlsəfə tarixinin ən nüfuzlu nümayəndələrindən, Qərbi Avropada İntibah dövrünün son böyük filosoflarından biri.
| İmmanuel Kant | |
|---|---|
| alm. Immanuel Kant | |
 | |
| Doğum adı | Emanuel Kant |
| Doğum tarixi | 22 aprel 1724[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 fevral 1804[…](79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Elm sahələri | epistemologiya, metafizika, etika |
| İş yeri |
|
| Təhsili |
|
| Tanınmış yetirmələri | Yohann Qotlib Fixte, Markus Qerç[d] |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kant özünün transsendental idealizm doktrinasında iddia edirdi ki, məkan və zaman sadəcə olaraq təcrübəni təşkil edən "intuisiya formalarıdır" və buna görə də "özündə şeylər" mövcuddur. Onlar təcrübəyə töhfə versələr də, təcrübə obyektlərindən fərqlidirlər. Buradan belə nəticə çıxır ki, təcrübə obyektləri sadəcə olaraq "görünürlər" və şeylərin təbiəti özlüyündə bizim tərəfimizdən dərk olunmazdır. Filosof David Yumun yazılarındakı skeptisizmə qarşı durmaq üçün o, ən məşhur əsərlərindən biri olan "Təmiz idrakın tənqidi" (1781/87) əsərini yazdı. Burada o, sintetik aprior biliyin mümkün olub-olmaması sualına cavab vermək üçün öz təcrübə nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi, bu da öz növbəsində metafizik tədqiqatın sərhədlərini müəyyən etməyə imkan verəcəkdi.
Kant hesab edirdi ki, zəka həm də əxlaqın mənbəyidir və estetika mühakimə qabiliyyətindən yaranır. Kantın fikirləri müasir fəlsəfəyə, xüsusən qnoseologiya, etika, siyasi nəzəriyyə və postmodern estetika sahələrində böyük təsir göstərməkdə davam edir. O, ağıl və insan təcrübəsi arasındakı əlaqəni izah etməyə və ənənəvi fəlsəfənin, metafizikanın səhvləri hesab etdiyi şeylərdən kənara çıxmağa çalışdı. O, Yum kimi mütəfəkkirlərin skeptisizminə qarşı eyni vaxtda müqavimət göstərməklə, insan təcrübəsinin faydasız və spekulyativ nəzəriyyələr dövrü kimi gördüklərini bitirmək istəyirdi. O, özünü rasionalistlərlə empiristlər arasında çıxılmaz vəziyyətdən çıxış yolunun göstəricisi hesab edirdi və onun fikrində hər iki ənənəni sintez etdiyi güman edilir.
İmmanuel Kant tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı
İmmanuel Kant 1724-cü il aprelin 22-də Köniqsberq şəhərində kasıb yəhərçi ailəsində doğulmuşdur. Müqəddəs İmmauelin şərəfinə ona bu ad qoyulmuşdur. Teoloq doktor Frans Albert Şulsun təkidi ilə İmmanuel "Fridrixs-Kolleqium" gimanziyasını bitirib Köniqsberq Universitetinə daxil olmuşdur. Atasının vaxtsız vəfatı ona universiteti bitirməyə imkan verməmiş və İmmanuel 10 yaşı olarkən ev müəllimliyi etməyə başlamışdır.
1755-ci ildə Kant dissertasiya müdafiə etdiyi və doktorluq dərəcəsi aldığı üçün universitetdə müəllim kimi dərs demək ixtiyarı qazanmışdır.
1770–1797-ci illərdə Kant universitetdə daha geniş sahədə — fəlsəfə, riyaziyyat, fizika elmləri sahəsində müəllimlik etmişdir.
Sağlamlığının qeydinə qalaraq özünü çox ciddi rejimdə işləməyə məcbur etmişdir. Buna görə də əksər dostlarından daha çox yaşamışdır.
Ailəli olmamışdır.
Fəlsəfəsi, yaradıcılığı
Kant fəlsəfədə çevriliş etmiş, idrakı öz qanunları ilə cərəyan edən fəaliyyət kimi dəyərləndirmişdir. O, ilk dəfə fəlsəfədə dərk edilən substansiyanın strukturunu deyil, idrakın predmet və üsulunu müəyyənləşdirən başlıca amili, dərk edilən subyektin spesifikasiyasını nəzərdən keçirmişdir.
Kant, qneseologiyanı əsas fəlsəfə etdi, onun predmeti isə nə təbiət, nə dünya, nə də insan idi. Qneseologiyanın predmeti subyektin idraki fəaliyyəti, həmçinin insan əqlinin qanunları və onların hüdudularının müəyyən edilməsi hesab olundu. Ontologiyanın (XVII əsr rasionalizm ideyaları) yerinə Kant qneseologiyanı qoydu, substansiyanın metafizikasından subyektin idraki qabiliyyətinin tənqidi təhlilinə keçdi.
Kantın məşhur əsərləri:
- "Xalis zəkanın tənqidi"
- "Praktik zəkanın tənqidi"
- "Mühakimə qabiliyyətinin tənqidi" hesab olunur.
"Təmiz idrakın tənqidi"ndə idrak prosesini təhlil etmiş və apriori (təcrübəyə qədər) bilik anlayışını yaratmışdır.
Kanta görə, xarici aləm hisslər materiyasını verir, lakin bizim əqlimiz həmin materiyanı məkan və zamanda qaydaya salır, eləcə də anlayış hazırlayır ki, həmin anlayışın köməyi ilə biz təcrübəni başa düşürük. Bizim hisslərimizin səbəbi olan dünya özündə şeydir və dərkedilməzdir. Bu dünya, yəni şey özündə məkan və zamanda yerləşmir və substansiya deyildir. Məkan və zaman subyektivdir, onlar subyektin qavrayışı məhsullarıdır (əgər biz mavi eynək taxırıqsa, o zaman bizə hər şey mavi görünür. Biz elə bil əqlimizdə məkan eynəkləri taxırıq və sonra düşünürük ki, məkanda hər şeyi görürük. Beləliklə, həndəsə bu mənada apriordur ki, bütün qavranılan hər şeyin həqiqəti olmalıdır, lakin bizim qavramadığımızın analoji olaraq belə olduğunu qəbul etməyə haqqımız yoxdur. Kantın fikrincə, idrak prosesinin çətinliyi qarşılıqlı olaraq bir-birini rədd edən əql mühakimələri (daha dəqiq desək, antinomiyalar) doğurur. Onların hər biri həqiqi kimi sübut oluna bilər. Kant belə antinomiyalardan 4-nü misal gətirir (onların hər biri tezis və antitezisdən ibarətdir):
- Birinci antinomiya: "Dünya zamanda başlanğıca malikdir və yalnız məkanda məhduddur" (tezis). "Dünya zamanda başlanğıca malik deyil və məkanda sonsuz-dur. O, həm məkanda, həm də zamanda sonsuz"dur (antitezis).
- İkinci antinomiya: sübut edir ki, hər bir mürəkkəb substansiya sadə hissələrdən həm ibarətdir, həm də ibarət deyildir.
- Üçüncü antinomiya: iki növ səbəbiyyət mövcudur; biri təbiətin qanunlarına müvafiq gəlir, digəri azadlığa (tezis); təbiətin qanunlarına müvafiq gələn səbəbiyyət mövcuddur (antitezis).
- Dördüncü antinomiya: sübut edir ki, mütləq zəruri varlıq həm mövcuddur, həm də mövcud deyildir.
Kantın antinomiya haqqında təlimi Hegelə böyük təsir göstərmişdir. Təsadüfi deyildir ki, onun dialektikası antinomiyalar yolu ilə qurulmuşdur.
Kantın etikası, yaxud əqlin əməli tətbiqi təlimi "Əməli idrakın tənqidi" və qısa şəkildə desək, "" əsərlərində nəzərdən keçirilmişdir. Kantın etikası tarixi- fəlsəfi əhəmiyyətə malikdir ki, burada da "" mühüm yer tutur. Məsələ burasındadır ki, Kantı əxlaqa yanaşma təmin etmirdi. Çünki burada əxlaqın məqsədləri onun özündən kənarda hesab olunur. O, tam təcrid olunmuş əxlaq metafizikasını əldə etməyə çalışırdı. Özü də bu əxlaq nə teologiya, nə də başqa bir şeylə şərtlənmir. Kant hesab edirdi ki, bütün əxlaqi anlayışlar öz yeri və mənşəyinə görə əqldə tam aprioridir. Əxlaqi dəyərlər insanın borc hissindən çıxış edərək fəaliyyət göstərdiyi zaman mövcud olur. Həm də borcu tələb etdiyi səviyyədə olan fəaliyyət kifayət deyildir. Tacirin düzlüyü əgər onun marağı ilə şərtlənirsə o, yaxşı hesab oluna bilməz. Əxlaqın mahiyyəti qanun anlayışından çıxarılmalıdır.
Qanun əqlin əmridir, əmrin formulu isə adlanır. Kanta görə iki imperativ var:
- (siz filan- filan məqsədə çatmaq istəyirsinizsə, filan- filan işləri görməlisiniz)
- apriordur. Qəti imperativ müəyyən fəaliyyət tipi məqsədə münasibətsiz obyektiv olaraq zəruridir.
"Proleqomenlər…"də yazırdı: "Antropologiyaya məxsus olan tam şəkildə empiriklikdən təmizlənmiş təmiz əxlaq fəlsəfənin işlənib hazırlanması olduqca zəruridir…" Əxlaqi qanun mütləq zərurətdir: "yalan danışma" nəsihəti, məsələn, təkcə adamlar üçün gerçəklik deyil, ümumiyyətlə ağıllı canlıların hamısı üçün vacibdir. Deməli, borcun əsasını təkcə insanın təbiətində deyil, yaxud onun sürüldüyü şəraitdə deyil, əksinə, a prioridə sırf şəkildə təmiz idrakın anlayışlarında axtarılmalıdır.
Yalnız bir qəti imperativ var ki, o da Kanta görə aşağıdakı kimidir: "Elə hərəkət et ki, sənin hərəkətinin əxlaq qaydası ümumi qanun ola bilsin". Yaxud da "Elə hərəkət et ki, sənin iradənin əxlaq qaydası eyni zamanda ümumi qanun-vericilik prinsipi qüvvəsinə malik olsun". Kant bunu belə aydınlaşdırırdı. Pul borc almaq düzgün deyil. Çünki hamı borc alarsa, pul qalmaz. Beləliklə, qəti imperativ tərəfindən oğurluq, adam öldürmək və s. mühakimə olunurdu. Bu və ya digər hərəkət yalnız o zaman əxlaqi hesab olunurdu ki, bu hamı üçün qanuna çevrilə bilsin. Kantın insanın borcu və ləyaqəti haqqındakı mühakimələri də bununla əlaqədar idi. Belə bir sual verilirdi: insan üçün qiymətli nədir? Ləyaqət, yoxsa həzz? Ləzzətdə, həzzdə keçən həyat heç bir qiymətə malik deyildir. Öz ləyaqətini qoruyan insan hər şeyi, hətta həyatını itirməyə hazırdır. Ləyaqətin mənbəyi və şərhləri nədir? Bu, insanın özünün özü üzərində yüksəlməsidir. İnsan borcunu başa düşərək yaşayır və fəaliyyət göstərir. Deməli, o, həzz xatirinə yaşamır.
Kantın konsepsiyasının təhlilinin sonunda qeyd edə bilərəm ki, o, cəmiyyət haqqında da maraqlı fikirlər söyləmişdir. Onun "" traktatında azad dövlətlər federasiyasının yaradılması ideyası irəli sürülmüşdür. Həmin dövlətlər müharibəni qadağan edən müqavilələr bağlayırlar. Əql müharibəni mühakimə edir, onu aradan qaldırmaq isə Beynəlxalq hökumətin işidir. Ayrı- ayrı dövlətlərin vətəndaş konstitusiyaları respublikaçı olmalıdır.
Kant fəlsəfəsi, Hegel, Yohann Qotlib Fixte, Fridrix Şiller, Lüdviq Andreas Feyerbax və s. nümayəndələrinin işlərinə güclü təsir etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France Kant, Immanuel // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Immanuel Kant // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118559796 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Immanuel Kant // Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
- Durant, Will; Durant, Ariel. The Story of Civilization: Rousseau and Revolution. MJF Books. 1967. 571, 574. ISBN . 20 December 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 22 August 2020.
- Nigel Warburton. Chapter 19: Rose-tinted reality: Immanuel Kant // A little history of philosophy. Yale University Press. 2011. səh. 134. ISBN . 2022-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-30.
- Kitcher , PatricaIntroduction by Patricia Kitcher, C. The Analytic of Principles // Critique of Pure Reason. By Kant, Immanuel . . Pluhar, Werner S. tərəfindən tərcümə olunub (Unified Edition with all variants from the 1781 and 1787 editions). Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc. 1996 [First edition originally published in 1781; second edition originally published in 1787]. səh. l. ISBN .
Although Hume’s name is not mentioned in either version of this section, from the beginning, Kant’s readers have understood that his purpose was to vindicate the causal concept after Hume’s devastating attack […] Kant’s “reply to Hume” was to argue we could have no cognition of events, of objects changing by acquiring or losing a property, unless we used a concept of causation that included both the offending and related properties of universality and necessity.
- There are two relatively recent translations:
- Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason. The Cambridge Edition of the Works of Immanuel Kant. Guyer, Paul; Wood, Allen W. tərəfindən tərcümə olunub. Cambridge: Cambridge U.P. 1999. ISBN . 20 December 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 22 August 2020.
- Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason. Pluhar, Werner S. tərəfindən tərcümə olunub. Indianapolis: Hackett. 1996. ISBN .Both translations have their virtues and both are better than earlier translations: McLaughlin, Peter. "Review". Erkenntnis. 51 (2/3). 1999: 357. doi:10.1023/a:1005483714722. Page references to the Critique of Pure Reason are commonly given to the first (1781) and second (1787) editions, as published in the Prussian Academy series, as respectively "A [page number]" and "B [page number]".
- Vanzo, Alberto. "Kant on Empiricism and Rationalism". History of Philosophy Quarterly. 30 (1). January 2013: 53–74. 20 December 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 17 December 2015.
- Rohlf, Michael. Immanuel Kant // Zalta, Edward N. (redaktor). Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 12 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 6 October 2015.
Xarici keçidlər
- Adil Əsədov "Zəka nuru" proqramı üzrə "Dahilər" seriyasından İmmanuel Kantla bağlı çıxış etmişdir 1. 2. 3. 4. 5.6.
- Kant, Immanuel (ru)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Immanuel Kant alm Immanuel Kant 22 aprel 1724 Koniqsberq Prussiya 12 fevral 1804 Koniqsberq Serqi Prussiya Prussiya alman filosofu neoklassik alman felsefesinin banisi muasir Avropa felsefe tarixinin en nufuzlu numayendelerinden Qerbi Avropada Intibah dovrunun son boyuk filosoflarindan biri Immanuel Kantalm Immanuel Kant Dogum adi Emanuel KantDogum tarixi 22 aprel 1724 1724 04 22 Dogum yeri Koniqsberq PrussiyaVefat tarixi 12 fevral 1804 1804 02 12 79 yasinda Vefat yeri Koniqsberq Serqi Prussiya PrussiyaDefn yeri Koniqsberq kafedrali d Elm saheleri epistemologiya metafizika etikaIs yeri Koniqsberq Universiteti d Tehsili Koniqsberq Universiteti d 1740 Taninmis yetirmeleri Yohann Qotlib Fixte Markus Qerc d Uzvluyu Prussiya Elmler Akademiyasi d Rusiya Elmler Akademiyasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kant ozunun transsendental idealizm doktrinasinda iddia edirdi ki mekan ve zaman sadece olaraq tecrubeni teskil eden intuisiya formalaridir ve buna gore de ozunde seyler movcuddur Onlar tecrubeye tohfe verseler de tecrube obyektlerinden ferqlidirler Buradan bele netice cixir ki tecrube obyektleri sadece olaraq gorunurler ve seylerin tebieti ozluyunde bizim terefimizden derk olunmazdir Filosof David Yumun yazilarindaki skeptisizme qarsi durmaq ucun o en meshur eserlerinden biri olan Temiz idrakin tenqidi 1781 87 eserini yazdi Burada o sintetik aprior biliyin mumkun olub olmamasi sualina cavab vermek ucun oz tecrube nezeriyyesini inkisaf etdirdi bu da oz novbesinde metafizik tedqiqatin serhedlerini mueyyen etmeye imkan verecekdi Kant hesab edirdi ki zeka hem de exlaqin menbeyidir ve estetika muhakime qabiliyyetinden yaranir Kantin fikirleri muasir felsefeye xususen qnoseologiya etika siyasi nezeriyye ve postmodern estetika sahelerinde boyuk tesir gostermekde davam edir O agil ve insan tecrubesi arasindaki elaqeni izah etmeye ve enenevi felsefenin metafizikanin sehvleri hesab etdiyi seylerden kenara cixmaga calisdi O Yum kimi mutefekkirlerin skeptisizmine qarsi eyni vaxtda muqavimet gostermekle insan tecrubesinin faydasiz ve spekulyativ nezeriyyeler dovru kimi gorduklerini bitirmek isteyirdi O ozunu rasionalistlerle empiristler arasinda cixilmaz veziyyetden cixis yolunun gostericisi hesab edirdi ve onun fikrinde her iki eneneni sintez etdiyi guman edilir Immanuel Kant tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib HeyatiImmanuel Kant Immanuel Kant 1724 cu il aprelin 22 de Koniqsberq seherinde kasib yeherci ailesinde dogulmusdur Muqeddes Immauelin serefine ona bu ad qoyulmusdur Teoloq doktor Frans Albert Sulsun tekidi ile Immanuel Fridrixs Kolleqium gimanziyasini bitirib Koniqsberq Universitetine daxil olmusdur Atasinin vaxtsiz vefati ona universiteti bitirmeye imkan vermemis ve Immanuel 10 yasi olarken ev muellimliyi etmeye baslamisdir 1755 ci ilde Kant dissertasiya mudafie etdiyi ve doktorluq derecesi aldigi ucun universitetde muellim kimi ders demek ixtiyari qazanmisdir 1770 1797 ci illerde Kant universitetde daha genis sahede felsefe riyaziyyat fizika elmleri sahesinde muellimlik etmisdir Saglamliginin qeydine qalaraq ozunu cox ciddi rejimde islemeye mecbur etmisdir Buna gore de ekser dostlarindan daha cox yasamisdir Aileli olmamisdir Felsefesi yaradiciligiKant felsefede cevrilis etmis idraki oz qanunlari ile cereyan eden fealiyyet kimi deyerlendirmisdir O ilk defe felsefede derk edilen substansiyanin strukturunu deyil idrakin predmet ve usulunu mueyyenlesdiren baslica amili derk edilen subyektin spesifikasiyasini nezerden kecirmisdir Immanuel Kantin Braziliya abidesi Kant qneseologiyani esas felsefe etdi onun predmeti ise ne tebiet ne dunya ne de insan idi Qneseologiyanin predmeti subyektin idraki fealiyyeti hemcinin insan eqlinin qanunlari ve onlarin hududularinin mueyyen edilmesi hesab olundu Ontologiyanin XVII esr rasionalizm ideyalari yerine Kant qneseologiyani qoydu substansiyanin metafizikasindan subyektin idraki qabiliyyetinin tenqidi tehliline kecdi Kantin meshur eserleri Xalis zekanin tenqidi Praktik zekanin tenqidi Muhakime qabiliyyetinin tenqidi hesab olunur Temiz idrakin tenqidi nde idrak prosesini tehlil etmis ve apriori tecrubeye qeder bilik anlayisini yaratmisdir Kanta gore xarici alem hissler materiyasini verir lakin bizim eqlimiz hemin materiyani mekan ve zamanda qaydaya salir elece de anlayis hazirlayir ki hemin anlayisin komeyi ile biz tecrubeni basa dusuruk Bizim hisslerimizin sebebi olan dunya ozunde seydir ve derkedilmezdir Bu dunya yeni sey ozunde mekan ve zamanda yerlesmir ve substansiya deyildir Mekan ve zaman subyektivdir onlar subyektin qavrayisi mehsullaridir eger biz mavi eynek taxiriqsa o zaman bize her sey mavi gorunur Biz ele bil eqlimizde mekan eynekleri taxiriq ve sonra dusunuruk ki mekanda her seyi goruruk Belelikle hendese bu menada apriordur ki butun qavranilan her seyin heqiqeti olmalidir lakin bizim qavramadigimizin analoji olaraq bele oldugunu qebul etmeye haqqimiz yoxdur Kantin fikrince idrak prosesinin cetinliyi qarsiliqli olaraq bir birini redd eden eql muhakimeleri daha deqiq desek antinomiyalar dogurur Onlarin her biri heqiqi kimi subut oluna biler Kant bele antinomiyalardan 4 nu misal getirir onlarin her biri tezis ve antitezisden ibaretdir Birinci antinomiya Dunya zamanda baslangica malikdir ve yalniz mekanda mehduddur tezis Dunya zamanda baslangica malik deyil ve mekanda sonsuz dur O hem mekanda hem de zamanda sonsuz dur antitezis Ikinci antinomiya subut edir ki her bir murekkeb substansiya sade hisselerden hem ibaretdir hem de ibaret deyildir Ucuncu antinomiya iki nov sebebiyyet movcudur biri tebietin qanunlarina muvafiq gelir digeri azadliga tezis tebietin qanunlarina muvafiq gelen sebebiyyet movcuddur antitezis Dorduncu antinomiya subut edir ki mutleq zeruri varliq hem movcuddur hem de movcud deyildir Immanuel Kantin qebri bu gun Kantin antinomiya haqqinda telimi Hegele boyuk tesir gostermisdir Tesadufi deyildir ki onun dialektikasi antinomiyalar yolu ile qurulmusdur Kantin etikasi yaxud eqlin emeli tetbiqi telimi Emeli idrakin tenqidi ve qisa sekilde desek eserlerinde nezerden kecirilmisdir Kantin etikasi tarixi felsefi ehemiyyete malikdir ki burada da muhum yer tutur Mesele burasindadir ki Kanti exlaqa yanasma temin etmirdi Cunki burada exlaqin meqsedleri onun ozunden kenarda hesab olunur O tam tecrid olunmus exlaq metafizikasini elde etmeye calisirdi Ozu de bu exlaq ne teologiya ne de basqa bir seyle sertlenmir Kant hesab edirdi ki butun exlaqi anlayislar oz yeri ve menseyine gore eqlde tam aprioridir Exlaqi deyerler insanin borc hissinden cixis ederek fealiyyet gosterdiyi zaman movcud olur Hem de borcu teleb etdiyi seviyyede olan fealiyyet kifayet deyildir Tacirin duzluyu eger onun maragi ile sertlenirse o yaxsi hesab oluna bilmez Exlaqin mahiyyeti qanun anlayisindan cixarilmalidir Immanuel Kantin Kalininqradda Koniqsberq Rusiya abidesi Qanun eqlin emridir emrin formulu ise adlanir Kanta gore iki imperativ var siz filan filan meqsede catmaq isteyirsinizse filan filan isleri gormelisiniz apriordur Qeti imperativ mueyyen fealiyyet tipi meqsede munasibetsiz obyektiv olaraq zeruridir Proleqomenler de yazirdi Antropologiyaya mexsus olan tam sekilde empiriklikden temizlenmis temiz exlaq felsefenin islenib hazirlanmasi olduqca zeruridir Exlaqi qanun mutleq zeruretdir yalan danisma nesiheti meselen tekce adamlar ucun gerceklik deyil umumiyyetle agilli canlilarin hamisi ucun vacibdir Demeli borcun esasini tekce insanin tebietinde deyil yaxud onun surulduyu seraitde deyil eksine a prioride sirf sekilde temiz idrakin anlayislarinda axtarilmalidir Yalniz bir qeti imperativ var ki o da Kanta gore asagidaki kimidir Ele hereket et ki senin hereketinin exlaq qaydasi umumi qanun ola bilsin Yaxud da Ele hereket et ki senin iradenin exlaq qaydasi eyni zamanda umumi qanun vericilik prinsipi quvvesine malik olsun Kant bunu bele aydinlasdirirdi Pul borc almaq duzgun deyil Cunki hami borc alarsa pul qalmaz Belelikle qeti imperativ terefinden ogurluq adam oldurmek ve s muhakime olunurdu Bu ve ya diger hereket yalniz o zaman exlaqi hesab olunurdu ki bu hami ucun qanuna cevrile bilsin Kantin insanin borcu ve leyaqeti haqqindaki muhakimeleri de bununla elaqedar idi Bele bir sual verilirdi insan ucun qiymetli nedir Leyaqet yoxsa hezz Lezzetde hezzde kecen heyat hec bir qiymete malik deyildir Oz leyaqetini qoruyan insan her seyi hetta heyatini itirmeye hazirdir Leyaqetin menbeyi ve serhleri nedir Bu insanin ozunun ozu uzerinde yukselmesidir Insan borcunu basa duserek yasayir ve fealiyyet gosterir Demeli o hezz xatirine yasamir AFR poct markasi 1974 Immanuel Kantin dogulmasinin 250 ci ildonumu munasibetile Kantin konsepsiyasinin tehlilinin sonunda qeyd ede bilerem ki o cemiyyet haqqinda da maraqli fikirler soylemisdir Onun traktatinda azad dovletler federasiyasinin yaradilmasi ideyasi ireli surulmusdur Hemin dovletler muharibeni qadagan eden muqavileler baglayirlar Eql muharibeni muhakime edir onu aradan qaldirmaq ise Beynelxalq hokumetin isidir Ayri ayri dovletlerin vetendas konstitusiyalari respublikaci olmalidir Kant felsefesi Hegel Yohann Qotlib Fixte Fridrix Siller Ludviq Andreas Feyerbax ve s numayendelerinin islerine guclu tesir etmisdir Hemcinin baxKantciliq Ebedi Sulh Felsefi EskizIstinadlarBibliotheque nationale de France Kant Immanuel BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Immanuel Kant Brockhauz Ensiklopediyasi alm Deutsche Nationalbibliothek Record 118559796 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Immanuel Kant Mathematics Genealogy Project ing 1997 Durant Will Durant Ariel The Story of Civilization Rousseau and Revolution MJF Books 1967 571 574 ISBN 978 1 56731 021 4 20 December 2020 tarixinde Istifade tarixi 22 August 2020 Nigel Warburton Chapter 19 Rose tinted reality Immanuel Kant A little history of philosophy Yale University Press 2011 seh 134 ISBN 978 0 300 15208 1 2022 09 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 30 Kitcher PatricaIntroduction by Patricia Kitcher C The Analytic of Principles Critique of Pure Reason By Kant Immanuel Pluhar Werner S terefinden tercume olunub Unified Edition with all variants from the 1781 and 1787 editions Indianapolis Cambridge Hackett Publishing Company Inc 1996 First edition originally published in 1781 second edition originally published in 1787 seh l ISBN 0 87220 257 7 Although Hume s name is not mentioned in either version of this section from the beginning Kant s readers have understood that his purpose was to vindicate the causal concept after Hume s devastating attack Kant s reply to Hume was to argue we could have no cognition of events of objects changing by acquiring or losing a property unless we used a concept of causation that included both the offending and related properties of universality and necessity There are two relatively recent translations Kant Immanuel Critique of Pure Reason The Cambridge Edition of the Works of Immanuel Kant Guyer Paul Wood Allen W terefinden tercume olunub Cambridge Cambridge U P 1999 ISBN 978 0 5216 5729 7 20 December 2020 tarixinde Istifade tarixi 22 August 2020 Kant Immanuel Critique of Pure Reason Pluhar Werner S terefinden tercume olunub Indianapolis Hackett 1996 ISBN 978 0 87220 257 3 Both translations have their virtues and both are better than earlier translations McLaughlin Peter Review Erkenntnis 51 2 3 1999 357 doi 10 1023 a 1005483714722 Page references to the Critique of Pure Reason are commonly given to the first 1781 and second 1787 editions as published in the Prussian Academy series as respectively A page number and B page number Vanzo Alberto Kant on Empiricism and Rationalism History of Philosophy Quarterly 30 1 January 2013 53 74 20 December 2020 tarixinde Istifade tarixi 17 December 2015 Rohlf Michael Immanuel Kant Zalta Edward N redaktor Stanford Encyclopedia of Philosophy Summer 2018 Metaphysics Research Lab Stanford University 12 January 2012 tarixinde Istifade tarixi 6 October 2015 Xarici kecidlerVikisitatda Immanuel Kant ile elaqedar sitatlar var Adil Esedov Zeka nuru proqrami uzre Dahiler seriyasindan Immanuel Kantla bagli cixis etmisdir 1 2 3 4 5 6 Kant Immanuel ru Felsefe portali