Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Transsendentalizm — XIX əsrin əvvəllərində ABŞ-da ortaya çıxmış fəlsəfi və mədəni hərəkatdır. Bu hərəkatın əsas ideyaları arasında fərdi təcrübə və intuisiyanın bilik mənbəyi olaraq əhəmiyyətini vurğulamaq, təbiətə və insan ruhuna dərin bir hörmət və əlaqə hissi, və cəmiyyətin normativ qaydalarına qarşı çıxmaq daxildir.
Transsendentalistlər, əsasən, insanın öz daxili səsinə və təbiətə daha çox diqqət yetirərək daha yüksək bir mənəvi və intellektual səviyyəyə çatacağına inanırdılar.
Bu hərəkatın əsas nümayəndələri arasında Ralf Uold Emerson və Henri Devid Toro kimi yazıçılar və filosoflar yer alır. Onların əsərləri insanın daxili dünyasını, təbiətin gözəlliyini və cəmiyyətin təsirlərindən azad olmağın vacibliyini araşdırırdı.
Haqqında
Transsendentalizm XIX əsrin əvvəllərində ABŞ-da yaranmış fəlsəfi və ədəbi hərəkatdır. Bu hərəkatın əsasını qoyanlar arasında Ralf Uold Emerson (Ralph Waldo Emerson) və Henri Devid Toro (Henry David Thoreau) kimi mütəfəkkirlər var idi. Transsendentalizmin əsas prinsipləri bunlardır:
1. Fərdi Təcrübə və İdrak: Transsendentalistlər fərdi təcrübə və daxili idrakın bilik əldə etmənin ən vacib yolu olduğunu vurğulayırlar. Onlar inanırdılar ki, hər kəs öz fərdi təcrübələri vasitəsilə həqiqəti anlamaq qabiliyyətinə malikdir.
2. Təbiətin Dəyərləndirilməsi: Təbiət transsendentalistlər üçün müqəddəs və ruhani bir mənbə idi. Onlar təbiəti Allahın bir təzahürü və insanın öz ruhunu tapması üçün bir vasitə kimi görürdülər.
3. Daxili və Xarici Aləm: Transsendentalistlərə görə, insanın daxili aləmi (ruhu, düşüncələri və duyğuları) xarici aləmdən (təbiət və cəmiyyət) daha əhəmiyyətlidir. Onlar ruhun və mənəvi inkişafın maddi dünyadan üstün olduğunu hesab edirdilər.
4. Fərdi Azadlıq və Müstəqillik: Transsendentalistlər fərdi azadlığa və müstəqilliyə böyük dəyər verirdilər. Onlar cəmiyyətin məhdudiyyətlərindən azad olmağı və özünütanımanı təbliğ edirdilər.
5. Sosial və Siyasi Tənqid: Transsendentalistlər dövrün sosial və siyasi məsələlərini də tənqid edirdilər. Onlar köləlik və qadın hüquqları kimi məsələlərdə irəliləyişlər üçün çalışırdılar.
Bu hərəkatın ədəbiyyat, fəlsəfə və siyasət üzərində geniş təsiri olmuşdur və müasir humanizm və ətraf mühit hərəkatlarının təməllərindən biri kimi qəbul edilirlər.
Tarixi
Transsendentalizm 1830–1860-cı illərdə ABŞ-də ədəbi-fəlsəfi hərəkatdır.
1836-cı ildə ABŞ-də Transsendental klubun əsasını qoymuş idealist filosof və yazıçılar qrupuna Ralf Uold Emerson (1803–1882), C. Ripli (1802–1880), T. Parker (1810–1860), M. Fuller (1810–1850), Henri Devid Toro (1817–1862) və başqaları daxil idi. Transsendentalistlər sensualizmə mənfi münasibətini bildirir, Kant və , və fəlsəfəsi ilə öz əlaqəsini qeyd edirdilər.
Onların dünyagörüşünə Amerikan puritanizminin etik-sosial ideyaları, Platonun, ingilis romantik şairlərinin – C. Kolric, U. Vordsvortun "Göl məktəbi", və Jan Jak Russonun baxışları dərin təsir göstərmişdir.
Romantizm və xırda burjua demokratizmi mövqelərindən kapitalizmin amansızlığını tənqid etmiş, sosial münaqişələrin həllində mənəvi özünütəkmilləşdirməyə diqqət yetirmiş, təbiətlə yaxınlaşmağa çağırmışlar.
Fəaliyyətləri
Bir çox transsendentalistlər ABŞ-də köhnəliyə qarşı fəal çıxış etmişlər. 1841-ci ildə C. Ripli yazıçı H. Qotorn və başqaları ilə birlikdə Boston yaxınlığındakı "Bruk Farm" (1847-ci ilə qədər mövcud olmuşdur) adlı furyerist koloniya təşkil etmişlər. Baxışları Ralf Uold Emersonun "Təbiət" əsərində tam şəkildə ifadə olunmuş transsendentalistlər və fəlsəfəsinin inkişafında müəyyən iz qoymuşlar.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Transsendentalizm XIX esrin evvellerinde ABS da ortaya cixmis felsefi ve medeni herekatdir Bu herekatin esas ideyalari arasinda ferdi tecrube ve intuisiyanin bilik menbeyi olaraq ehemiyyetini vurgulamaq tebiete ve insan ruhuna derin bir hormet ve elaqe hissi ve cemiyyetin normativ qaydalarina qarsi cixmaq daxildir Transsendentalistler esasen insanin oz daxili sesine ve tebiete daha cox diqqet yetirerek daha yuksek bir menevi ve intellektual seviyyeye catacagina inanirdilar Bu herekatin esas numayendeleri arasinda Ralf Uold Emerson ve Henri Devid Toro kimi yazicilar ve filosoflar yer alir Onlarin eserleri insanin daxili dunyasini tebietin gozelliyini ve cemiyyetin tesirlerinden azad olmagin vacibliyini arasdirirdi HaqqindaTranssendentalizm XIX esrin evvellerinde ABS da yaranmis felsefi ve edebi herekatdir Bu herekatin esasini qoyanlar arasinda Ralf Uold Emerson Ralph Waldo Emerson ve Henri Devid Toro Henry David Thoreau kimi mutefekkirler var idi Transsendentalizmin esas prinsipleri bunlardir 1 Ferdi Tecrube ve Idrak Transsendentalistler ferdi tecrube ve daxili idrakin bilik elde etmenin en vacib yolu oldugunu vurgulayirlar Onlar inanirdilar ki her kes oz ferdi tecrubeleri vasitesile heqiqeti anlamaq qabiliyyetine malikdir 2 Tebietin Deyerlendirilmesi Tebiet transsendentalistler ucun muqeddes ve ruhani bir menbe idi Onlar tebieti Allahin bir tezahuru ve insanin oz ruhunu tapmasi ucun bir vasite kimi gorurduler 3 Daxili ve Xarici Alem Transsendentalistlere gore insanin daxili alemi ruhu dusunceleri ve duygulari xarici alemden tebiet ve cemiyyet daha ehemiyyetlidir Onlar ruhun ve menevi inkisafin maddi dunyadan ustun oldugunu hesab edirdiler 4 Ferdi Azadliq ve Musteqillik Transsendentalistler ferdi azadliga ve musteqilliye boyuk deyer verirdiler Onlar cemiyyetin mehdudiyyetlerinden azad olmagi ve ozunutanimani teblig edirdiler 5 Sosial ve Siyasi Tenqid Transsendentalistler dovrun sosial ve siyasi meselelerini de tenqid edirdiler Onlar kolelik ve qadin huquqlari kimi meselelerde irelileyisler ucun calisirdilar Bu herekatin edebiyyat felsefe ve siyaset uzerinde genis tesiri olmusdur ve muasir humanizm ve etraf muhit herekatlarinin temellerinden biri kimi qebul edilirler TarixiTranssendentalizm 1830 1860 ci illerde ABS de edebi felsefi herekatdir 1836 ci ilde ABS de Transsendental klubun esasini qoymus idealist filosof ve yazicilar qrupuna Ralf Uold Emerson 1803 1882 C Ripli 1802 1880 T Parker 1810 1860 M Fuller 1810 1850 Henri Devid Toro 1817 1862 ve basqalari daxil idi Transsendentalistler sensualizme menfi munasibetini bildirir Kant ve ve felsefesi ile oz elaqesini qeyd edirdiler Onlarin dunyagorusune Amerikan puritanizminin etik sosial ideyalari Platonun ingilis romantik sairlerinin C Kolric U Vordsvortun Gol mektebi ve Jan Jak Russonun baxislari derin tesir gostermisdir Romantizm ve xirda burjua demokratizmi movqelerinden kapitalizmin amansizligini tenqid etmis sosial munaqiselerin hellinde menevi ozunutekmillesdirmeye diqqet yetirmis tebietle yaxinlasmaga cagirmislar FealiyyetleriBir cox transsendentalistler ABS de kohneliye qarsi feal cixis etmisler 1841 ci ilde C Ripli yazici H Qotorn ve basqalari ile birlikde Boston yaxinligindaki Bruk Farm 1847 ci ile qeder movcud olmusdur adli furyerist koloniya teskil etmisler Baxislari Ralf Uold Emersonun Tebiet eserinde tam sekilde ifade olunmus transsendentalistler ve felsefesinin inkisafinda mueyyen iz qoymuslar