Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çjou sülaləsi (çin. 周朝) — Çin xanədanı.
Tarixi
əsrin sonlarında şanlardan qərbdə yaşayan çjou tayfaları Mue yaxınlığıda (Xenan əyaləti) döyüşdə Şan dövləti qoşunlarını sarsıdıcı məğlubiyyətə uğratdı və öz hökmranlığını qurdu. Çjou sülaləsinin hakimiyyət dövrü demək olar ki, doqquz əsri əhatə edir (E.ə. 1100-221-ci illər) və Qərbi Çjou (Erkən) (E.ə. 1122-771-ci illər) və Şərqi Çjou (Sonrakı) (E.ə. 770-256/221-ci illər) dövrlərinə bölünür. İmperiyaların adları paytaxtların yerləşməsinə uyğundur. Qərbi Çjou iki dövrə bölünür – "Bölünmüş dövlətlər" və "Vuruşan dövlətlər" (Çjanqo) – müvafiq olaraq e.ə. 722-481 və 481-221-ci illər.
Çjou hökmdarlarının ilk paytaxtı Tszunçjou Veyxe çayının kənarında yerləşirdi (indiki Sian şəhəri yaxınlığında). Sonralar Xuanxenin orta axınında iknci paytaxt – Loi salındı (indiki Loyan şəhəri yaxınlığında).
Bu dövrdə meydana gələn ən mühüm konsepsiyalardan biri orta dövləti – Cun Quo konsepsiyası hesab edilir. Çjou dövründə Dalxuanedə səkkiz knyazlıq: Ti, Pu, Jin, Tszin, Sun, Lu, Yus, U mövcud idi. Bu knyazlıqlardan hər biri özlərini mərkəz hökmdarlığı adlandırırdı. Bu səbəbdən çinlilərdə beş istiqamət var: şimal, cənub, qərb, şərq və mərkəz. Mərkəz – əsl sivilizasiyanı təcəssüm edən hesab nöqtəsidir, geridə qalanlar isə – barbarlardır. Çjou sülaləsinin ilk yaranmış sivilizasiyası "Qərbi Çjou" adını daşıyırdı. "Qərbi Çjou" sülaləsi nisbətən inkişaf etmiş cəmiyyət idi. Kənd təsərrüfatı çiçəklənmiş, əkinçi əmək alətləri təkmilləşdirilmiş, bir çox kənd təsərrüfatı bitkiləri becərilməyə başlanmışdır. Çoxlu sayda incəsənət və mədəniyyət abidələri, həmçinin fəlsəfə, siyasət və tarix əsərləri meydana gəlmişdir. E.ə. 841-ci ilədək hadisələrin mütəmadi xronikası aparılmamışdır, hansı ki, Qərbi Çjou səltənət evi hadisələrin illik qeydiyyatını aparır və saxlayırdı.
Yarımköçəri jun tayfaları ilə (çjoululara qohum) tez-tez baş verən və e.ə. VIII əsrdə daha da kəskinləşən hərbi münaqişələr ucbatından hökmdar Pin-van e.ə. 770-ci ildə dövlətin paytaxtını şərqə köçürür, bu dövr isə – "Şərqi Çjou" adını alır. "Şərqi Çjou" sülaləsinin hakimiyyəti dövrü quldarlıq quruluşunun dağılması ilə əlamətdardır. Bu dövrün sonu (E.ə. 476-cı ildən 221-ci ilədək) "Vuruşan hökmdarlıqlar" adlandırılır, bunların da sayı, yuxarıda qeyd olunduğu kimi səkkiz olsa da, vəliəhdlərin səriştəsizliyi ucbatından çoxlu sayda kiçik hökmdarlıqlar yarandı. Bu dövr həmçinin qarışıqlıq dövrü kimi də xatırlanır. Konfutsi məhz bu zamanda yaşamışdır. Onun təlimi öz siyasi fəlsəfəsi və etik istiqamətinə görə cəmiyyətdəki bu böyük və uzunmüddətli hərc-mərcliyə təbii reaksiya kimi nəzərdən keçirilir. O, Çin cəmiyyətinin hələ uzun əsrlər boyu mənəvi simasını müəyyənləşdirən əxlaqi-etik normalar tətbiq etmişdir.
Bununla belə, bu dövr bəşər tarixinə həmçinin dəmirin əridilməsi texnologiyasının, baltadan, kotandan və digər əmək alətlərindən istifadənin kəşf olunması dövrü kimi də düşmüşdür. Torpağın işlənməsində buynuzlu heyvanlardan istifadə vərdişi yarandı. Quldarlıq formasiyasının yerinə feodal quruluşu gəldi.
-III əsrlərdə müxtəlif hökmdalıqlar arasında hakimiyyət uğrunda mübarizə şiddətlənir. Nəticədə e.ə. 230-cu uldə Tsin hökmdarlığı əvvəlcə Xan hökmdarlığını ciddi məğlubiyyətə uğradır və onun ərazilərini zəbt edir, e.ə. 228-221-ci illərdə isə digər hökmdarlıqları da (Çjou, Vey, Çu və s.) ələ keçirir.
Döyüşən çarlıqların separatizminə son qoyaraq Çin tarixində ilk dəfə çoxmillətli mərkəzləşdirilmiş dövləti – Tsin imperiyasını yaradır.
Qaleriya
-
![image]()
Bürünc qab, Defan, -
![image]()
Bürünc qab, Dake, -
![image]()
Bürünc qab, -
![image]()
Бронзовый ритуальный Цичхун Ху, -
![image]()
Сосуд Доу с изображением сцены охоты, -
![image]()
Сосуд Бо князя Цинь, -
![image]()
Сосуд Пу с драконами, -
![image]()
Нефритовый амулет Би с двумя драконами,
Ədəbiyyat
- Сыма Цянь. Исторические записки. Т. 1-2. (перевод Р.В.Вяткина)
- Lee, Yuan-Yuan and Shen, Sinyan. (1999). Chinese Musical Instruments (Chinese Music Monograph Series). Chinese Music Society of North America Press.
- Shen, Sinyan (1987), Acoustics of Ancient Chinese Bells, Scientific American, 256, 94.
- Sun, Yan. 2006. "Cultural and Political Control in North China: Style and Use of the Bronzes of Yan at Liulihe during the Early Western Zhou." In: Contact and Exchange in the Ancient World. Edited by Victor H. Mair. University of Hawai'i Press, Honolulu. Pages 215-237. ; .
- Feng, Li. 2006. Landscape and Power in Early China: The Crisis and Fall of the Western Zhou 1045-771 BC
İstinadlar
- Shaughnessy, Edward L. Historical Perspectives on The Introduction of The Chariot Into China. Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol. 48, No. 1 (Jun., 1988), pp. 189-237
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Западное Чжоу:Государство и общество 2007-07-15 at the Wayback Machine
- Период Чунцю 2007-10-22 at the Wayback Machine
- От Чуньцю к Чжаньго: усиление центростремительных тенденций 2007-10-22 at the Wayback Machine
- Х.Г. Крил. Становление государственной власти в Китае. Империя Западная Чжоу
- History of the Zhou Dynasty by Leon Poon
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cjou sulalesi cin 周朝 Cin xanedani Cin tarixiCin tarixiMedeniyyet Din Felsefe MifologiyasiDao Daosizm Leqizm Tao Te Cinq Konfutsicilik Kon Fu Dzi Lao tszi Moizm Mo tszi In ve Yan 36 stratagem Citkundo Kunq fu Tay ci cuan Usu Vin Cun Dim Mak SaolinSya sulalesiSan sulalesiCjou sulalesi Qerbi CjouSerqi Cjou Yaz PayizDoyusen carliqlar qarisiq dovrHan sulalesi Qerbi HanSin sulalesi Van ManSerqi HanUc carliq Vey Su UCzin Qerbi Czin16 barbar Serqi CzinCenub ve Simal sulaleleriSuy sulalesiTan sulalesiLiaoSun imperiyasiQerbi Sya Cenubi SunYuan sulalesiMin sulalesiTsin sulalesiCin RespublikasiCin Xalq Respublikasi Cin RespublikasibaxredakteTarixiesrin sonlarinda sanlardan qerbde yasayan cjou tayfalari Mue yaxinligida Xenan eyaleti doyusde San dovleti qosunlarini sarsidici meglubiyyete ugratdi ve oz hokmranligini qurdu Cjou sulalesinin hakimiyyet dovru demek olar ki doqquz esri ehate edir E e 1100 221 ci iller ve Qerbi Cjou Erken E e 1122 771 ci iller ve Serqi Cjou Sonraki E e 770 256 221 ci iller dovrlerine bolunur Imperiyalarin adlari paytaxtlarin yerlesmesine uygundur Qerbi Cjou iki dovre bolunur Bolunmus dovletler ve Vurusan dovletler Cjanqo muvafiq olaraq e e 722 481 ve 481 221 ci iller Cjou hokmdarlarinin ilk paytaxti Tszuncjou Veyxe cayinin kenarinda yerlesirdi indiki Sian seheri yaxinliginda Sonralar Xuanxenin orta axininda iknci paytaxt Loi salindi indiki Loyan seheri yaxinliginda Bu dovrde meydana gelen en muhum konsepsiyalardan biri orta dovleti Cun Quo konsepsiyasi hesab edilir Cjou dovrunde Dalxuanede sekkiz knyazliq Ti Pu Jin Tszin Sun Lu Yus U movcud idi Bu knyazliqlardan her biri ozlerini merkez hokmdarligi adlandirirdi Bu sebebden cinlilerde bes istiqamet var simal cenub qerb serq ve merkez Merkez esl sivilizasiyani tecessum eden hesab noqtesidir geride qalanlar ise barbarlardir Cjou sulalesinin ilk yaranmis sivilizasiyasi Qerbi Cjou adini dasiyirdi Qerbi Cjou sulalesi nisbeten inkisaf etmis cemiyyet idi Kend teserrufati ciceklenmis ekinci emek aletleri tekmillesdirilmis bir cox kend teserrufati bitkileri becerilmeye baslanmisdir Coxlu sayda incesenet ve medeniyyet abideleri hemcinin felsefe siyaset ve tarix eserleri meydana gelmisdir E e 841 ci iledek hadiselerin mutemadi xronikasi aparilmamisdir hansi ki Qerbi Cjou seltenet evi hadiselerin illik qeydiyyatini aparir ve saxlayirdi Yarimkoceri jun tayfalari ile cjoululara qohum tez tez bas veren ve e e VIII esrde daha da keskinlesen herbi munaqiseler ucbatindan hokmdar Pin van e e 770 ci ilde dovletin paytaxtini serqe kocurur bu dovr ise Serqi Cjou adini alir Serqi Cjou sulalesinin hakimiyyeti dovru quldarliq qurulusunun dagilmasi ile elametdardir Bu dovrun sonu E e 476 ci ilden 221 ci iledek Vurusan hokmdarliqlar adlandirilir bunlarin da sayi yuxarida qeyd olundugu kimi sekkiz olsa da veliehdlerin seristesizliyi ucbatindan coxlu sayda kicik hokmdarliqlar yarandi Bu dovr hemcinin qarisiqliq dovru kimi de xatirlanir Konfutsi mehz bu zamanda yasamisdir Onun telimi oz siyasi felsefesi ve etik istiqametine gore cemiyyetdeki bu boyuk ve uzunmuddetli herc mercliye tebii reaksiya kimi nezerden kecirilir O Cin cemiyyetinin hele uzun esrler boyu menevi simasini mueyyenlesdiren exlaqi etik normalar tetbiq etmisdir Bununla bele bu dovr beser tarixine hemcinin demirin eridilmesi texnologiyasinin baltadan kotandan ve diger emek aletlerinden istifadenin kesf olunmasi dovru kimi de dusmusdur Torpagin islenmesinde buynuzlu heyvanlardan istifade verdisi yarandi Quldarliq formasiyasinin yerine feodal qurulusu geldi III esrlerde muxtelif hokmdaliqlar arasinda hakimiyyet ugrunda mubarize siddetlenir Neticede e e 230 cu ulde Tsin hokmdarligi evvelce Xan hokmdarligini ciddi meglubiyyete ugradir ve onun erazilerini zebt edir e e 228 221 ci illerde ise diger hokmdarliqlari da Cjou Vey Cu ve s ele kecirir Doyusen carliqlarin separatizmine son qoyaraq Cin tarixinde ilk defe coxmilletli merkezlesdirilmis dovleti Tsin imperiyasini yaradir QaleriyaBurunc qab Defan Burunc qab Dake Burunc qab Bronzovyj ritualnyj Cichhun Hu Sosud Dou s izobrazheniem sceny ohoty Sosud Bo knyazya Cin Sosud Pu s drakonami Nefritovyj amulet Bi s dvumya drakonami EdebiyyatSyma Cyan Istoricheskie zapiski T 1 2 perevod R V Vyatkina Lee Yuan Yuan and Shen Sinyan 1999 Chinese Musical Instruments Chinese Music Monograph Series Chinese Music Society of North America Press ISBN 1 880464 03 9 Shen Sinyan 1987 Acoustics of Ancient Chinese Bells Scientific American 256 94 Sun Yan 2006 Cultural and Political Control in North China Style and Use of the Bronzes of Yan at Liulihe during the Early Western Zhou In Contact and Exchange in the Ancient World Edited by Victor H Mair University of Hawai i Press Honolulu Pages 215 237 ISBN 978 0 8248 2884 4 ISBN 0 8248 2884 4 Feng Li 2006 Landscape and Power in Early China The Crisis and Fall of the Western Zhou 1045 771 BCIstinadlarShaughnessy Edward L Historical Perspectives on The Introduction of The Chariot Into China Harvard Journal of Asiatic Studies Vol 48 No 1 Jun 1988 pp 189 237Hemcinin baxCin tarixiXarici kecidlerZapadnoe Chzhou Gosudarstvo i obshestvo 2007 07 15 at the Wayback Machine Period Chuncyu 2007 10 22 at the Wayback Machine Ot Chuncyu k Chzhango usilenie centrostremitelnyh tendencij 2007 10 22 at the Wayback Machine H G Kril Stanovlenie gosudarstvennoj vlasti v Kitae Imperiya Zapadnaya Chzhou History of the Zhou Dynasty by Leon Poon Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin