Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kompas (it. com-passo — qövs yolu; XX əsrin əvvəllərinə aid mənbələrdə qiblənüma, az-əbcəd. قبله نما) — fəzada istiqaməti təyin etmək üçün tətbiq olunan ölçü cihazıdır. XI əsrdə Çin alimi Şen Qua kompasın bir neçə növünü icad etdi. Bu kompasların əsas üstünlüyü əqrəbin istiqaməti suda yox, havada göstərməsi idi. Çünki su ilə müqayisədə hava əqrəbə az müqavimət göstərir və nəticədə, əqrəb istiqaməti daha dəqiq müəyyən edirdi. Digər tərəfdən, Şen Quanın icad etdiyi bu kompaslar müasir kompaslara daha yaxın idi.
Tarixi
Hərfi mənası italyan dilində "com-passo", yəni, "qövs yolu" deməkdir. Bu cihazın ən qədim forması istiqaməti yerin maqnit sahəsi əsasında müəyyən edən maqnit kompasıdır. Kompas ilk dəfə eradan əvvəl təqribən 3–2-ci əsrlərdə Çində icad edilmişdir. İlk kompas qayıqvari maqnitdən ibarət idi. "Qayığın" bir ucu kürəyə, bir ucu isə oxa bənzəyirdi. 11-ci əsrdə isə Çində balıqvari kompas icad edildi. "Balıq" sərbəst şəkildə üzür və başı ilə istiqaməti göstərirdi. Bu əsrdə Çin alimi Şen Qua kompasın bir neçə növünü icad etdi. Bu kompasların əsas üstünlüyü əqrəbin istiqaməti suda yox, havada göstərməsi idi. Çünki su ilə müqayisədə hava əqrəbə az müqavimət göstərir və nəticədə, əqrəb istiqaməti daha dəqiq müəyyən edirdi. Digər tərəfdən, Şen Quanın icad etdiyi bu kompaslar müasir kompaslara daha yaxın idi.
XII əsrin əvvəllərində Çin kompası Ərəbistana, XIII əsrin əvvəllərində isə Avropaya keçdi. Avropada isə Çin kompasından ilk istifadə edənlər italyanlar oldular. İtalyanlardan sonra Avropadakı başqa xalqlar da kompasdan istifadə etməyə başladılar.XVI əsrin əvvəllərində italiyalı Flavio Coyya kompası təkmilləşdirdi. Coyya maqnitləşdirilmiş əqrəbi bir iynənin ucuna qoyaraq kağız dairənin mərkəzində yerləşdirdi, sonra da bu kağız dairəni 16 hissəyə, yəni, 16 rumba böldü (yeri gəlmişkən deyək ki, yunan dilində "rhombos" "dairəvi hərəkət" deməkdir). Sonrakı illərdə rumbların sayı 16-dan 32-yə çatdırıldı. Bu sadə ixtira dənizçiliyin inkişafında çox böyük rol oynadı. Artıq dənizçilər uzaq və təhlükəli səfərlərə qorxmadan çıxmağa başladılar.
Sonralar kompas müxtəlif alimlər tərəfindən daha da təkmilləşdirildi. Bu gün istifadə etdiyimiz kompası isə ilk dəfə 1483-cü ildə portuqaliyalı Pyer Qarsia Ferdinand icad etdi. Maqnit kompaslarından başqa, ən çox istifadə edilən kompaslar isə hiroskopik və elektron kompaslardır.
- https://obastan.com/Q%C4%B0BL%C6%8FN%C3%9CMA/25753/ 2023-07-14 at the Wayback Machine Obastan Qiblənüma. Kompas
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kompas it com passo qovs yolu XX esrin evvellerine aid menbelerde qiblenuma az ebced قبله نما fezada istiqameti teyin etmek ucun tetbiq olunan olcu cihazidir XI esrde Cin alimi Sen Qua kompasin bir nece novunu icad etdi Bu kompaslarin esas ustunluyu eqrebin istiqameti suda yox havada gostermesi idi Cunki su ile muqayisede hava eqrebe az muqavimet gosterir ve neticede eqreb istiqameti daha deqiq mueyyen edirdi Diger terefden Sen Quanin icad etdiyi bu kompaslar muasir kompaslara daha yaxin idi KompasTarixiHerfi menasi italyan dilinde com passo yeni qovs yolu demekdir Bu cihazin en qedim formasi istiqameti yerin maqnit sahesi esasinda mueyyen eden maqnit kompasidir Kompas ilk defe eradan evvel teqriben 3 2 ci esrlerde Cinde icad edilmisdir Ilk kompas qayiqvari maqnitden ibaret idi Qayigin bir ucu kureye bir ucu ise oxa benzeyirdi 11 ci esrde ise Cinde baliqvari kompas icad edildi Baliq serbest sekilde uzur ve basi ile istiqameti gosterirdi Bu esrde Cin alimi Sen Qua kompasin bir nece novunu icad etdi Bu kompaslarin esas ustunluyu eqrebin istiqameti suda yox havada gostermesi idi Cunki su ile muqayisede hava eqrebe az muqavimet gosterir ve neticede eqreb istiqameti daha deqiq mueyyen edirdi Diger terefden Sen Quanin icad etdiyi bu kompaslar muasir kompaslara daha yaxin idi Gemilerde istifade olunan kardan asilqanli kompas 1269 XII esrin evvellerinde Cin kompasi Erebistana XIII esrin evvellerinde ise Avropaya kecdi Avropada ise Cin kompasindan ilk istifade edenler italyanlar oldular Italyanlardan sonra Avropadaki basqa xalqlar da kompasdan istifade etmeye basladilar XVI esrin evvellerinde italiyali Flavio Coyya kompasi tekmillesdirdi Coyya maqnitlesdirilmis eqrebi bir iynenin ucuna qoyaraq kagiz dairenin merkezinde yerlesdirdi sonra da bu kagiz daireni 16 hisseye yeni 16 rumba boldu yeri gelmisken deyek ki yunan dilinde rhombos dairevi hereket demekdir Sonraki illerde rumblarin sayi 16 dan 32 ye catdirildi Bu sade ixtira denizciliyin inkisafinda cox boyuk rol oynadi Artiq denizciler uzaq ve tehlukeli seferlere qorxmadan cixmaga basladilar Sonralar kompas muxtelif alimler terefinden daha da tekmillesdirildi Bu gun istifade etdiyimiz kompasi ise ilk defe 1483 cu ilde portuqaliyali Pyer Qarsia Ferdinand icad etdi Maqnit kompaslarindan basqa en cox istifade edilen kompaslar ise hiroskopik ve elektron kompaslardir https obastan com Q C4 B0BL C6 8FN C3 9CMA 25753 2023 07 14 at the Wayback Machine Obastan Qiblenuma Kompas