Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vicdan azadlığı prinsiplərinə ciddi riayət etməklə ÇXR dövləti, hökuməti ölkəyə feodal keçmişdən qalan və indi də milyonlarla çinlinin şüurunu əsir edən müxtəlif növ mövhumat və xürafatdan azad olmaq üçün əhali arasında maarifçilik işləri də aparır. Ənənəvi mövhumatlardan bəzisini və onların müasir Çin xalqının həyatında nə cür məna almasını nəzərdən keçirək. Buddizm Çinə e.ə. I əsrdə daxil olmuşdur. Eramızın IV əsrində bu dinin hər yerdə yayılması başlayır və tezliklə buddizm ölkənin ən nüfuzlu dininə çevrilir. Buddist nəzəriyyəsində üç başlıca istiqamət təşəkkül tapmışdır: çin buddizmi, tibet buddizmi (lamaizm) və pali buddizmi.
Hal-hazırda ölkədə rahiblərin sayı təqribən 300 minə qədərdir, 13 mindən çox buddist məbəd və monastırı var, 33 buddist məktəbi fəaliyyət göstərir, təxminən 50 adda dini məzmunlu nəşrlər çap olunur. Tibet buddizmi əsasən Tibet muxtar rayonunda, Daxili Monqolustan muxtar rayonunda, və digər ərazilərdə yayılmışdır. Tibetlilər, monqollar, tuylar, uyğurlar, nasilər, pumilər, manbaylar və başqa xalqlar, ümumilikdə təxminən 7 mln. insan ona etiqad edir. Buddizmin pali təriqəti əsasən Yunnan əyalətinin cənub-qərb hissələrində yerləşən Sişuanbanna-day muxtar mahalında, Dehunday-tszinboy muxtar mahalında və Simao mahalında yayılmışdır. Dayların, bulanların, açan və vayların əksəriyyəti buddizmin pali təriqətinə etiqad edir. Hazırda ölkədə pali buddizminin 1 milyondan çox ardıcılı var.
Çin buddizminə əsasən xanlar etiqad edir, o, bütün ölkə boyu yayılmışdır. Buddizm Çində milli azlıqların yaşadığı ərazilərdə də geniş yayılıb. Çin buddizminin qollarından biri olan lamaizmə əsasən tibetlilərin və monqolların məskunlaşdığı rayonlarda etiqad edirlər, o, tibetlilər, monqollar, tuylar, tsyanlar, uyqurlar və s. arasında yayılmışdır. VII əsrdə Tufani (Tibet) hökmdarı Sonqtsen-qambo öz iki arvadının – Tan şanzadəsi Vençen və Nepal şahzadəsi Brkutinin təsiri altında buddizmə keçir. VIII əsrdə ilk hind rahibləri Tibetə ayaq basdıqda, onlar buddizmin məzhəblərindən biri – məhrəm buddizmi yaymağa başladılar. Məhrəm buddizm, mahayana xanların buddizmi və Tibetin qədim ilkin dini yaşama sistemi olan "Bon" bir-birinə təsir göstərdilər və nəticədə sinkretik lamaizm meydana gəldi. Lama tibetcə "ali", "aydın" və ya "müəllim" deməkdir. XIV əsrdə Tszonqaba lamaizmi təkmilləşdirdi. Sonda onun iki tələbəsi – Birinci Dalay-lama və Birinci Pançen-lama – lamaizmin dini lideri oldular. XV və XVI əsrlərdə lamaizm Tibetdən Sıçuan, Tsinxay, Qansu və Monqolustana daxil olur.
1949-cu ilədək Çin əhalisinin çoxu buddizmə etiqad edirdi. O dövr üçün ölkədə buddistlərin sayı barədə dəqiq məlumat yoxdur, bu məlumdur ki, o zaman Çində təxminən 500 min rahib və rahibə, 40 min monastır və məbəd var idi. Azadlıqdan dərhal sonra buddist icmasından olan bir çox görkəmli dini xadimlər dini islahatlar, buddist monastır və məbədlərinin idarə olunmasında bir sıra köhnəlmiş qanun və qaydaların aradan qaldırılması barədə təkliflərlə çıxış etdilər. Adi dini fəaliyyətdə savayı, rahib və rahibələr kənd və meşə təsərrüfatı, həmçinin sənətkarlıqla da məşğul olmağa başladılar.
1953-cü ildə Yeni Çinin buddistlərinin ilk konfransı keçirildi. Çin buddist cəmiyyəti yaradıldı. Çin buddist cəmiyyəti müxtəlif milliyyətdən olan buddistləri birləşdirən təşkilatdır. 1957, 1962 və 1980-ci illərdə Çin buddist cəmiyyətinin ikinci, üçüncü və dördüncü konfransları çağırılmışdır. 1956-cı ildə Çin buddizm institutu – Çində buddizmin öyrənilməsi üzrə ali təhsil müəssisəsi yaradıldı. Bu institut Pekinin qədim Fayuansı monastırında yerləşir. Çin buddist institutu buddizmin öyrənilməsi və tədqiqi üzrə elmi məqalələrin və buddist sutr və esselərin tərcümələrinin çap olunduğu, müəllifliyi Çin və digər ölkələrin müxtəlif milliyyətdən olan buddistlərinə məxsus "Buddizmin səsi" jurnalını buraxırlar. ÇXR-in yaranmasından sonra Çin buddist cəmiyyəti dünyanın 20-dən çox ölkə və rayonundan olan buddist cəmiyyətləri və dini xadimləri ilə əlaqələr saxlamağa başlamışlar, buddist təşkilatların nümayındələri qarşılıqlı dostluq səfərləri edirlər. 1955 və 1961-ci illərdə Çin buddist cəmiyyətinin nümayəndələri Birma və Seylon (indiki Şri-Lanka) hökumətlərinin dəvəti ilə bu ölkələrdə olmuş və bu ölkələrin buddistləri sahib olsun deyə, Çində saxlanılan müqəddəs təbərrük – Buddanın dişini onlara tapşırmışdır. Bu cür fəaliyyət qarşılıqlı anlaşmaları gücləndirmiş və Çin xalqı ilə digər ölkə xalqları arasında, Çin və xarici ölkə buddistləri arasında dostluğu möhkəmləndirmişdir.
Çində ən qədim buddist məbədi Xenan əyalətinin Loyan şəhərindəki Bayması (Ağ At) məbədidir.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- О преподобном настоятеле Ши Юнсине 2009-12-19 at the Wayback Machine
- Wright, Arthur F.; Fo T’u Teng…. A Biography (佛圖澄), Harvard Journal of Asiatic Studies (11) 1948, p. 312-371
- Timeline of Buddhism
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vicdan azadligi prinsiplerine ciddi riayet etmekle CXR dovleti hokumeti olkeye feodal kecmisden qalan ve indi de milyonlarla cinlinin suurunu esir eden muxtelif nov movhumat ve xurafatdan azad olmaq ucun ehali arasinda maarifcilik isleri de aparir Enenevi movhumatlardan bezisini ve onlarin muasir Cin xalqinin heyatinda ne cur mena almasini nezerden kecirek Buddizm Cine e e I esrde daxil olmusdur Eramizin IV esrinde bu dinin her yerde yayilmasi baslayir ve tezlikle buddizm olkenin en nufuzlu dinine cevrilir Buddist nezeriyyesinde uc baslica istiqamet tesekkul tapmisdir cin buddizmi tibet buddizmi lamaizm ve pali buddizmi Hal hazirda olkede rahiblerin sayi teqriben 300 mine qederdir 13 minden cox buddist mebed ve monastiri var 33 buddist mektebi fealiyyet gosterir texminen 50 adda dini mezmunlu nesrler cap olunur Tibet buddizmi esasen Tibet muxtar rayonunda Daxili Monqolustan muxtar rayonunda ve diger erazilerde yayilmisdir Tibetliler monqollar tuylar uygurlar nasiler pumiler manbaylar ve basqa xalqlar umumilikde texminen 7 mln insan ona etiqad edir Buddizmin pali teriqeti esasen Yunnan eyaletinin cenub qerb hisselerinde yerlesen Sisuanbanna day muxtar mahalinda Dehunday tszinboy muxtar mahalinda ve Simao mahalinda yayilmisdir Daylarin bulanlarin acan ve vaylarin ekseriyyeti buddizmin pali teriqetine etiqad edir Hazirda olkede pali buddizminin 1 milyondan cox ardicili var Cin buddizmine esasen xanlar etiqad edir o butun olke boyu yayilmisdir Buddizm Cinde milli azliqlarin yasadigi erazilerde de genis yayilib Cin buddizminin qollarindan biri olan lamaizme esasen tibetlilerin ve monqollarin meskunlasdigi rayonlarda etiqad edirler o tibetliler monqollar tuylar tsyanlar uyqurlar ve s arasinda yayilmisdir VII esrde Tufani Tibet hokmdari Sonqtsen qambo oz iki arvadinin Tan sanzadesi Vencen ve Nepal sahzadesi Brkutinin tesiri altinda buddizme kecir VIII esrde ilk hind rahibleri Tibete ayaq basdiqda onlar buddizmin mezheblerinden biri mehrem buddizmi yaymaga basladilar Mehrem buddizm mahayana xanlarin buddizmi ve Tibetin qedim ilkin dini yasama sistemi olan Bon bir birine tesir gosterdiler ve neticede sinkretik lamaizm meydana geldi Lama tibetce ali aydin ve ya muellim demekdir XIV esrde Tszonqaba lamaizmi tekmillesdirdi Sonda onun iki telebesi Birinci Dalay lama ve Birinci Pancen lama lamaizmin dini lideri oldular XV ve XVI esrlerde lamaizm Tibetden Sicuan Tsinxay Qansu ve Monqolustana daxil olur 1949 cu iledek Cin ehalisinin coxu buddizme etiqad edirdi O dovr ucun olkede buddistlerin sayi barede deqiq melumat yoxdur bu melumdur ki o zaman Cinde texminen 500 min rahib ve rahibe 40 min monastir ve mebed var idi Azadliqdan derhal sonra buddist icmasindan olan bir cox gorkemli dini xadimler dini islahatlar buddist monastir ve mebedlerinin idare olunmasinda bir sira kohnelmis qanun ve qaydalarin aradan qaldirilmasi barede tekliflerle cixis etdiler Adi dini fealiyyetde savayi rahib ve rahibeler kend ve mese teserrufati hemcinin senetkarliqla da mesgul olmaga basladilar 1953 cu ilde Yeni Cinin buddistlerinin ilk konfransi kecirildi Cin buddist cemiyyeti yaradildi Cin buddist cemiyyeti muxtelif milliyyetden olan buddistleri birlesdiren teskilatdir 1957 1962 ve 1980 ci illerde Cin buddist cemiyyetinin ikinci ucuncu ve dorduncu konfranslari cagirilmisdir 1956 ci ilde Cin buddizm institutu Cinde buddizmin oyrenilmesi uzre ali tehsil muessisesi yaradildi Bu institut Pekinin qedim Fayuansi monastirinda yerlesir Cin buddist institutu buddizmin oyrenilmesi ve tedqiqi uzre elmi meqalelerin ve buddist sutr ve esselerin tercumelerinin cap olundugu muellifliyi Cin ve diger olkelerin muxtelif milliyyetden olan buddistlerine mexsus Buddizmin sesi jurnalini buraxirlar CXR in yaranmasindan sonra Cin buddist cemiyyeti dunyanin 20 den cox olke ve rayonundan olan buddist cemiyyetleri ve dini xadimleri ile elaqeler saxlamaga baslamislar buddist teskilatlarin numayindeleri qarsiliqli dostluq seferleri edirler 1955 ve 1961 ci illerde Cin buddist cemiyyetinin numayendeleri Birma ve Seylon indiki Sri Lanka hokumetlerinin deveti ile bu olkelerde olmus ve bu olkelerin buddistleri sahib olsun deye Cinde saxlanilan muqeddes teberruk Buddanin disini onlara tapsirmisdir Bu cur fealiyyet qarsiliqli anlasmalari guclendirmis ve Cin xalqi ile diger olke xalqlari arasinda Cin ve xarici olke buddistleri arasinda dostlugu mohkemlendirmisdir Cinde en qedim buddist mebedi Xenan eyaletinin Loyan seherindeki Baymasi Ag At mebedidir IstinadlarHemcinin baxCin BuddizmXarici kecidlerO prepodobnom nastoyatele Shi Yunsine 2009 12 19 at the Wayback Machine Wright Arthur F Fo T u Teng A Biography 佛圖澄 Harvard Journal of Asiatic Studies 11 1948 p 312 371 Timeline of Buddhism