Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qədim Misir memarlığı — dünya memarlığı xəzinəsinin ən erkən töhfələrindən biri sayılır. Bu zamana qədər heç bir tarixi ərazidə saysız-hesabsız və monumental qurğular yaradılmamışdır.
Tarixi
Dünyada ən qədim memarlıq və təsviri incəsənət örnəkləri Şərq dövlətlərinin ərazisində, ilk əvvəl Qədim Misirdə yaranmışdır. Digər xalqlar hələ tarixdən əvvəlki inkişafın mərhələsində olduğu zaman misirlilər artıq yüksək və inkişaf etmiş incəsənət əsərlərinə malik idilər. Memarlığın tarixi Qədim Misirdən başlanır.
Qədim Misir ərazisində tikilmiş nəhəng piramida və məbədlər daşdan, qranitdən yonulmuş sfinkslər (əcayıb yarıminsan, yarışir heykəllər) Qahirə, əl-Üqsür, Teben, Əsvan şəhərlərində bu günə kimi qalmaqdadır.
Bir çox qədim Misir şəhərləri günümüzə qədər gəlib çıxmamışdır. Buna əsas səbəb həmin şəhərlərin Nil çayının sahilində, daşqın zonasında yerləşməsi olmuş, nəticədə çox şəhərlər batmış, və ya ciddi zədələnərək sonda məhv olmuşdur. Yeni şəhərlər köhnələrin yerində tikilirdi, buna görə qədim şəhərlər məhv edilirdi. Ancaq Qədim Misirin quraqlıq iqlimi çiy kərpicdən (yarımfabrikatın) olan Deir al-Madina, Kaxun kimi yaşayış məntəqəsində ki, tikililər, Orta padşahlıq (müasir Al-Laxun), Buxen və Mirqissedə olan qala tikintiləri və onların qalıqları qalmışdır.
Əsas mərhələləri
Misirin b.e.əvvəl XXVIII-I əsr memarlığını aşağıdakı əsas mərhələləri ayırmaq qəbul edilmişdir:
- Sülaləyə qədərki dövr (b.e.əvvəl IV minillik);
- Qədim padşahlıq (b.e.əvvəl XXX–XXIII əsrlər);
- Orta padşahlıq (b.e.əvvəl XXI–XVIII əsrlər);
- Yeni padşahlıq (b.e.əvvəl XVI–XI əsrlər);
- Son dövrlər (XI əsr – b.e.əvvəl 332 il).
Sülaləyə qədərki dövrdə
Qədim Misir memarlığı Sülaləyə qədərki dövründə Misir memarlığının əsası qoyuldu. Bu dövrdə incəsənət sistemində əsas yeri memarlıq tutmuş və dəfn, ibadət ilə bağlı olmuşdu. Həmin ərazilərdə meşələrin az olması, yerli bitkilərin isə tikinti materialı kimi keyfiyyətsiz olduğundan istifadə edilməsi mümkün deyildi. Bütün bunlara görə çiy kərpic və daş əsas tikinti materialı hesab edilirdi. Əsasən, Nil vadisindən əldə edilən əhəngdaşı, həmçinin qum və qranitdən istifadə edilirdi. Daş əsasən məqbərələr və dəfn üçün istifadə olunsada, kərpic sarayların tikintisində, qalaların, məbədlərin və şəhərlərin ətrafı köməkçi tikililərin, həmçinin məbədlərin inşasında istifadə edilirdi.
Qədim padşahlıq dövründə
Qədim padşahlıq dövründə nəhəng tikintilərin sürətli yüksəlişi başlanmışdı. Qədim Misirin ən qədim və möhtəşəm memarlıq abidələri olan ehramlar fironun qüdrətini təcəssüm edirdi. Piramidaların tamamlanmış növü Qize kompleksində (Xeons piramidası) özünü büruzə verirdi. Ehramlar kimi, günəş məbədləridə vadidə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik idi. Ən qədim və tanınan günəş məbədlərindən Abidosdakı Niusirra məbədini göstərmək olar.
Ehram memarlığının təşəkkülü fironlardan Xeops, Xepren və Mikerin adına gize deyilən yerdə ucaldılmış pramidalarla bağlıdır. Misir memarlığı tarixində xüsusi yer tutan memar Xemmunun yaradıcı təxəyyülünün bəhrəsidir. Ehramın yonulmuş daşlarının çəkisi 2,5 tondan-3 tona qədərdir. Onun bünövrəsindəki kvadratın tərəfləri 233 m uzunluğunda, ümumi sahəsi isə 54 mln km2 -dir. Həmin ehramların önündə bədəni aslan başı fironun portretini xatırladan nəhəng Sfinks heykəli qoyulmuşdur. Misirlilər onu "dəhşətin atası" adlandırırdılar. Onun uzunluğu 57 m, hündürlüyü 20 m-dir. Başının hündürlüyü 5 m-dir. Tarixi araşdırmalara görə Xeops və Sfinksin tikintisi 30 ilə başa çatmışdır. Misirlilə ehramların və məbədlərin bədii tərtibatına xüsusi əhəmiyyət verirdilər.
Orta padşahlıq dövründə
Orta şahlıq yeni memarlıq simalarının axtarışına başladı, b.e.əvvəl XXI əsrdə Deyr-əl-Bəxridə tikilmiş firon I Mentuxotepin məqbərə-türbəsi bunun sübutu oldu. Bu dövrdə şüşə və saxsı istehsalı kimyanın inkişafına səbəb olmaqla yanaşı memarlığada öz təsirini göstərdi.
Orta çarlıq dövrünün əhəmiyyətli tikililərindən Xavara Amenemxeta, III fironunun dəfn olunduğu ehramdır. Ehram kərpicdən tikilmiş və əhəngdaşıyla üzlənmişdir. Daxili divarlar isə pardaqlanmış sarı kvarsitin bütöv parçalarından yonulmuşdur. Məbəd 72000 kvadrat metr sahəni tutur.
Yeni padşahlıq dövründə
B.e.əvvəl XVI əsrdə memar İneni və b.e.əvvəl XV əsrdə memar Kiçik Amenxotep tərəfindən tikilmiş, öz aralarında əlaqəli olan Karnak və Luksor məbədləri memarlığın yeni xüsusiyyətlərinin əmələ gəlməsinə gətirib çıxartdı. Vaxt keçdikcə Karnak və Luksor məbədləri xiyaban və meydanlı, sütunlu və məbədli özünəməxsus daş şəhərlər oldu. Yeni padşahlığın Amon tanrısına həsr olunmuş (ithaf edilmiş) məqbərə kompleksləri Fivdə ucaldılmışdı.
Qalereya
İstinadlar
- История архитектуры. О. Шуази. Том 1,2. — М: Изд-во Академии Архитектуры, 1937. — 704 с.: ил.
- W. M. Flinders Petrie, Kahun, Gurob, and Hawara, Kegan Paul, Trench, Trübner, and Co., London 1890
- Charles Gates, Ancient Cities: The Archaeology of Urban Life in the Ancient Near East and Egypt, Greece and Rome, Routledge 2003, p.101
- R. G. Blakemore, History of Interior Design and Furniture: From Ancient Egypt to Nineteenth-Century Europe, John Wiley and Sons 1996, p.100. (ing.)
- Афанасьева В., Луконин В., Померанцева Н. Искусство Древнего Египта. // Малая история искусств. Искусство Древнего Востока. — М., 1976.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qedim Misir memarligi dunya memarligi xezinesinin en erken tohfelerinden biri sayilir Bu zamana qeder hec bir tarixi erazide saysiz hesabsiz ve monumental qurgular yaradilmamisdir Qedim Misir tarixiSulale oncesi dovrTasi medeniyyetiAmrat medeniyyeti I Nakad Gerzey medeniyyeti II Nakad Asagi MisirYuxari MisirErken padsahliqI sulale II sulaleQedim padsahliqIII sulale IV sulale V sulale VI sulaleBirinci araliq dovrVII sulale VIII sulale IX sulale X sulale XI sulaleOrta padsahliqXI sulale XII sulaleIkinci araliq dovrXIII sulale XIV sulale XV sulale XVI sulale XVII sulaleYeni padsahliqXVIII sulale XIX sulale XX sulaleUcuncu araliq dovrXXI sulale XXII sulale XXIII sulale XXIV sulale Sonraki dovr Fars dovru Yunan Roma dovru PtolemeylerbaxmuzakireredakteTarixiDunyada en qedim memarliq ve tesviri incesenet ornekleri Serq dovletlerinin erazisinde ilk evvel Qedim Misirde yaranmisdir Diger xalqlar hele tarixden evvelki inkisafin merhelesinde oldugu zaman misirliler artiq yuksek ve inkisaf etmis incesenet eserlerine malik idiler Memarligin tarixi Qedim Misirden baslanir Qedim Misir erazisinde tikilmis neheng piramida ve mebedler dasdan qranitden yonulmus sfinksler ecayib yariminsan yarisir heykeller Qahire el Uqsur Teben Esvan seherlerinde bu gune kimi qalmaqdadir Bir cox qedim Misir seherleri gunumuze qeder gelib cixmamisdir Buna esas sebeb hemin seherlerin Nil cayinin sahilinde dasqin zonasinda yerlesmesi olmus neticede cox seherler batmis ve ya ciddi zedelenerek sonda mehv olmusdur Yeni seherler kohnelerin yerinde tikilirdi buna gore qedim seherler mehv edilirdi Ancaq Qedim Misirin quraqliq iqlimi ciy kerpicden yarimfabrikatin olan Deir al Madina Kaxun kimi yasayis menteqesinde ki tikililer Orta padsahliq muasir Al Laxun Buxen ve Mirqissede olan qala tikintileri ve onlarin qaliqlari qalmisdir Esas merheleleriMisirin b e evvel XXVIII I esr memarligini asagidaki esas merheleleri ayirmaq qebul edilmisdir Sulaleye qederki dovr b e evvel IV minillik Qedim padsahliq b e evvel XXX XXIII esrler Orta padsahliq b e evvel XXI XVIII esrler Yeni padsahliq b e evvel XVI XI esrler Son dovrler XI esr b e evvel 332 il Sulaleye qederki dovrde Qedim Misir memarligi Sulaleye qederki dovrunde Misir memarliginin esasi qoyuldu Bu dovrde incesenet sisteminde esas yeri memarliq tutmus ve defn ibadet ile bagli olmusdu Hemin erazilerde meselerin az olmasi yerli bitkilerin ise tikinti materiali kimi keyfiyyetsiz oldugundan istifade edilmesi mumkun deyildi Butun bunlara gore ciy kerpic ve das esas tikinti materiali hesab edilirdi Esasen Nil vadisinden elde edilen ehengdasi hemcinin qum ve qranitden istifade edilirdi Das esasen meqbereler ve defn ucun istifade olunsada kerpic saraylarin tikintisinde qalalarin mebedlerin ve seherlerin etrafi komekci tikililerin hemcinin mebedlerin insasinda istifade edilirdi Qedim padsahliq dovrunde Qedim padsahliq dovrunde neheng tikintilerin suretli yukselisi baslanmisdi Qedim Misirin en qedim ve mohtesem memarliq abideleri olan ehramlar fironun qudretini tecessum edirdi Piramidalarin tamamlanmis novu Qize kompleksinde Xeons piramidasi ozunu buruze verirdi Ehramlar kimi gunes mebedleride vadide ozunemexsus xususiyyetlere malik idi En qedim ve taninan gunes mebedlerinden Abidosdaki Niusirra mebedini gostermek olar Ehram memarliginin tesekkulu fironlardan Xeops Xepren ve Mikerin adina gize deyilen yerde ucaldilmis pramidalarla baglidir Misir memarligi tarixinde xususi yer tutan memar Xemmunun yaradici texeyyulunun behresidir Ehramin yonulmus daslarinin cekisi 2 5 tondan 3 tona qederdir Onun bunovresindeki kvadratin terefleri 233 m uzunlugunda umumi sahesi ise 54 mln km2 dir Hemin ehramlarin onunde bedeni aslan basi fironun portretini xatirladan neheng Sfinks heykeli qoyulmusdur Misirliler onu dehsetin atasi adlandirirdilar Onun uzunlugu 57 m hundurluyu 20 m dir Basinin hundurluyu 5 m dir Tarixi arasdirmalara gore Xeops ve Sfinksin tikintisi 30 ile basa catmisdir Misirlile ehramlarin ve mebedlerin bedii tertibatina xususi ehemiyyet verirdiler Orta padsahliq dovrunde Orta sahliq yeni memarliq simalarinin axtarisina basladi b e evvel XXI esrde Deyr el Bexride tikilmis firon I Mentuxotepin meqbere turbesi bunun subutu oldu Bu dovrde suse ve saxsi istehsali kimyanin inkisafina sebeb olmaqla yanasi memarligada oz tesirini gosterdi Orta carliq dovrunun ehemiyyetli tikililerinden Xavara Amenemxeta III fironunun defn olundugu ehramdir Ehram kerpicden tikilmis ve ehengdasiyla uzlenmisdir Daxili divarlar ise pardaqlanmis sari kvarsitin butov parcalarindan yonulmusdur Mebed 72000 kvadrat metr saheni tutur Yeni padsahliq dovrunde Esas meqale Yeni padsahliq Misir B e evvel XVI esrde memar Ineni ve b e evvel XV esrde memar Kicik Amenxotep terefinden tikilmis oz aralarinda elaqeli olan Karnak ve Luksor mebedleri memarligin yeni xususiyyetlerinin emele gelmesine getirib cixartdi Vaxt kecdikce Karnak ve Luksor mebedleri xiyaban ve meydanli sutunlu ve mebedli ozunemexsus das seherler oldu Yeni padsahligin Amon tanrisina hesr olunmus ithaf edilmis meqbere kompleksleri Fivde ucaldilmisdi QalereyaIstinadlarIstoriya arhitektury O Shuazi Tom 1 2 M Izd vo Akademii Arhitektury 1937 704 s il W M Flinders Petrie Kahun Gurob and Hawara Kegan Paul Trench Trubner and Co London 1890 Charles Gates Ancient Cities The Archaeology of Urban Life in the Ancient Near East and Egypt Greece and Rome Routledge 2003 p 101 R G Blakemore History of Interior Design and Furniture From Ancient Egypt to Nineteenth Century Europe John Wiley and Sons 1996 p 100 ing Afanaseva V Lukonin V Pomeranceva N Iskusstvo Drevnego Egipta Malaya istoriya iskusstv Iskusstvo Drevnego Vostoka M 1976