Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xalqçı Partiyası və ya Azərbaycan Sosialist İnqilabçılar Partiyası — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə siyasi partiya.
Xalqçı Partiyası Azərbaycan Sosialist İnqilabçılar Partiyası | |
|---|---|
| Sədri | Aslan bəy Səfikürdski |
| Quruluş tarixi | 1919 |
| Dağılma tarixi | 28 aprel 1920 |
| Sələfi | İttifaq Partiyası Müsəlman Sosialist Bloku |
| Baş qərargah | |
| İdeologiya | sosializm |
| Müttəfiqlər | Hümmət Partiyası |
| Parlamentdə | 4 / 120 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamenti (27 aprel 1920) |
| Mətbuat orqanı | |
Tarixi
Sələfi
1905-ci ilin oktyabrında Sosialist İnqilabçılar Partiyasının Bakı komitəsinin əsasında İttifaq Partiyası yarandı. Aslan bəy Səfikürdski də bu partiyanın sıralarına qoşulmuşdur.
1917-ci il noyabrın 26–28-də Müəssislər Məclisinə keçirilən seçkilərdə iştirak edən 8 əsas partiya sırasında 159 770 seçiciyə malik Müsəlman Sosialist Bloku (MSB) da var idi. 60 000 seçiciyə bir deputat qaydası ilə Müsəlman Sosialist Bloku həmin seçkilərdə 3 yer qazana bilmişdi. Bununla da Aslan bəy Səfıkürdskinin başçılıq etdiyi Müsəlman Sosialist Bloku nüfuzlu və təşkilati cəhətdən möhkəm bir siyasi partiyaya çevrildi. 1918-ci il yanvarın 5-də Rusiya Müəssislər Məclisi buraxıldı və fevralın 10-da Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin təsis iclası çağırıldı. Seymin təşkilində hər 20.000 seçiciyə 1 deputat yeri verildiyindən bu quruma Müsəlman Sosialist Blokundan 7 nümayəndə seçildi. 1918-ci il mayın 27-də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin başçılığı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası yarandıqda MSB-dən oraya Xudadat bəy Məlik-Aslanov və Camo bəy Hacınski daxil oldular. Milli Şuranın məqsəd və vəzifələrini Cənubi Qafqazın bütün müsəlman bölgələrində xalq kütlələrinə izah etmək üçün göndərilən nümayəndələr arasında, habelə iyunun 18-də istanbula yola düşən nümayəndə heyətinin tərkibində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Xəlil bəy Xasməmmədovla yanaşı, MSB-nin sədri Aslan bəy Səfıkürdski də var idi.
1917-ci ildə bərpa olunmuş eser təşkilatlarının milli şöbələri aktiv fəaliyyətə başlamışdılar.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü
1918-ci il dekabrın 7-də açılan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentində daha sonralar yaranacaq Xalqçı Partiyasının 4 üzvünün — İbrahim İsmayılov, Rza bəy Qaraşarlı, Camo bəy Hacınski və Aslan bəy Səfikürdskinin də daxil olduğu Sosialistlər fraksiyası mövcud idi. Daha sonra Xalqçı Partiyasının sədri olan Aslan bəy Səfikürdski Sosialistlər fraksiyasınını da sədri seçilmişdi. Fraksiyaya Xalqçılardan başqa, sağ hümmətçilər Səməd ağa Ağamalıoğlu, Qasım bəy Camalbəyov, Əliheydər Qarayev, İbrahim Əbilov, Əkbər ağa Şeyxülislamov, Hacı Kərim Sanılı və Əhməd bəy Pepinov daxil idilər.
1919-cu ilin payızında Bakı eserləri arasında ayrılıq baş verdi. Sosialist firqəsinin üzvləri Azərbaycan Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasını təsis etdi. Aqrar məsələdə onlarla anlaşmayan üzvlər isə Azərbaycan Sosialist İnqilabçılar Partiyası və ya Xalqçı Partiyasını təsis etdilər. Beləliklə İttifaq Partiyasının iki xələfi sol — "Əkinçi Partiyası" və sağ — "Xalqçı Partiyası" fəaliyyət göstərməyə başladı. Azərbaycan qəzetinin 22 noyabr 1919 tarixli sayında "Bakı xəbərləri" rubrikasında "Yeni bir sosialist firqə" adı altında yazı çap olunmuşdu:
 | Kəndçi, fəhlə və zəhmətkeş, ziyalı qisim əhaliyi bir araya toplayıb onları Azərbaycan daxilindəki və xaricindəki əksinqilabi qüvvələrdən müdafiə etmək üçün yeni Azərbaycan Sosialist İnqilabçılar “Xalqçı” Partiyası təsis olunmuşdur. Partiyanın ümumi iclasında bu tərkibdən ibarət Bakı Komitəsi seçilmişdir: sədr Aslan bəy Səfikürdski, sədr müavini Rza bəy Qaraşarlı, katib Rzaqulu Həsənov və xəzinadar Yusif Ağabəyov Hər barədə məlumat almaq üçün parlament binasında sosialiatlər fraksiyasında hər gün saat 10-dan 2-yə kimi partiyanın komitəsinə müraciət etmək olar. |  |
Partiyaya Camo bəy Hacınski və İbrahim İsmayılzadə də daxildir. 1919-cu ilin noyabrında partiyanın mərkəzi komitəsi və eyni adlı qəzet (cəmi 7 nömrəsi çıxmışdır) fəaliyyətə başladı. Sosialistlər fraksiyasının proqramında bütün millətlərin hüquq bərabərliyi əks olunmuşdu.
Sovet dövrü
1920-ci il aprelin sonlarında, 11-ci Qırmızı Ordunun Azərbaycanı işğalından bir neçə gün əvvəl yeni baş nazir vəzifəsinə Məmmədhəsən Hacınski ilə yanaşı, Aslan bəy Səfıkürdskinin də namizədliyi müzakirəyə qoyulmuşdu. "Xalqçı" qəzetinin Cümhuriyyətin süqutu ərəfəsində çıxan son nömrəsində sovet hakimiyyəti alqışlanırdı, lakin Aprel işğalı yeni kabinənin təşkilinə imkan vermədi, beləliklə, Xalqçı Partiyasının da fəaliyyətinə son qoyuldu. Sovet hakimiyyəti dövründə Bakı eser təşkilatının azadlıqda qalan üzvləri ilə birgə xalqçılar da gizli fəaliyyətə keçdilər, lakin 1922-ci ilin sonunda Bakıda eser təşkilatının məhkəməsi başlandı. Aslan bəy Səfikürdski daxil olmaqla, onların bütün üzvləri sovet hakimiyyəti əleyhinə fəaliyyətdə ittiham edilərək həbs olundular. Sonralar onların çoxu qətlə yetirildi.
Mənbə
- Xalqçı Partiyası // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 215. ISBN .
İstinadlar
- Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c 5, B., 2001
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920), B., 1998
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 215. ISBN .
- Айдын Балаев. Азербайджанское национальное движение в 1917-1918 гг. Елм. 1998. səh. 126. 2021-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.
- Richard G. Hovannisian. Armenia on the Road to Independence, 1918. University of California Press. 1967. 108. ISBN .
- Aдpec-каледарь Азербаиджанской Ресбублики на 1920 г., Б., 1920
- Cəmil Həsənli. Foreign Policy of the Republic of Azerbaijan: The Difficult Road to Western Integration, 1918-1920. Routledge. 16 December 2015. 24–25. ISBN . 1 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 29 July 2021.
- Çıraqzadə V., Aslan bəy Səfikürdski, B., 1994
- Aдpec-каледарь Азербаиджанской Ресбублики на 1920 г., Б., 1920
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xalqci Partiyasi ve ya Azerbaycan Sosialist Inqilabcilar Partiyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde siyasi partiya Xalqci Partiyasi Azerbaycan Sosialist Inqilabcilar PartiyasiSedri Aslan bey SefikurdskiQurulus tarixi 1919Dagilma tarixi 28 aprel 1920Selefi Ittifaq Partiyasi Muselman Sosialist BlokuBas qerargah BakiIdeologiya sosializmMuttefiqler Hummet PartiyasiParlamentde 4 120 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamenti 27 aprel 1920 Metbuat orqaniTarixiSelefi Esas meqaleler Muselman Sosialist Bloku ve Ittifaq Partiyasi Azerbaycan 1905 ci ilin oktyabrinda Sosialist Inqilabcilar Partiyasinin Baki komitesinin esasinda Ittifaq Partiyasi yarandi Aslan bey Sefikurdski de bu partiyanin siralarina qosulmusdur 1917 ci il noyabrin 26 28 de Muessisler Meclisine kecirilen seckilerde istirak eden 8 esas partiya sirasinda 159 770 seciciye malik Muselman Sosialist Bloku MSB da var idi 60 000 seciciye bir deputat qaydasi ile Muselman Sosialist Bloku hemin seckilerde 3 yer qazana bilmisdi Bununla da Aslan bey Sefikurdskinin basciliq etdiyi Muselman Sosialist Bloku nufuzlu ve teskilati cehetden mohkem bir siyasi partiyaya cevrildi 1918 ci il yanvarin 5 de Rusiya Muessisler Meclisi buraxildi ve fevralin 10 da Tiflisde Zaqafqaziya Seyminin tesis iclasi cagirildi Seymin teskilinde her 20 000 seciciye 1 deputat yeri verildiyinden bu quruma Muselman Sosialist Blokundan 7 numayende secildi 1918 ci il mayin 27 de Mehemmed Emin Resulzadenin basciligi ile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli Surasi yarandiqda MSB den oraya Xudadat bey Melik Aslanov ve Camo bey Hacinski daxil oldular Milli Suranin meqsed ve vezifelerini Cenubi Qafqazin butun muselman bolgelerinde xalq kutlelerine izah etmek ucun gonderilen numayendeler arasinda habele iyunun 18 de istanbula yola dusen numayende heyetinin terkibinde Mehemmed Emin Resulzade Xelil bey Xasmemmedovla yanasi MSB nin sedri Aslan bey Sefikurdski de var idi 1917 ci ilde berpa olunmus eser teskilatlarinin milli sobeleri aktiv fealiyyete baslamisdilar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovru 1918 ci il dekabrin 7 de acilan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinde daha sonralar yaranacaq Xalqci Partiyasinin 4 uzvunun Ibrahim Ismayilov Rza bey Qarasarli Camo bey Hacinski ve Aslan bey Sefikurdskinin de daxil oldugu Sosialistler fraksiyasi movcud idi Daha sonra Xalqci Partiyasinin sedri olan Aslan bey Sefikurdski Sosialistler fraksiyasinini da sedri secilmisdi Fraksiyaya Xalqcilardan basqa sag hummetciler Semed aga Agamalioglu Qasim bey Camalbeyov Eliheyder Qarayev Ibrahim Ebilov Ekber aga Seyxulislamov Haci Kerim Sanili ve Ehmed bey Pepinov daxil idiler 1919 cu ilin payizinda Baki eserleri arasinda ayriliq bas verdi Sosialist firqesinin uzvleri Azerbaycan Sosial Demokrat Fehle Partiyasini tesis etdi Aqrar meselede onlarla anlasmayan uzvler ise Azerbaycan Sosialist Inqilabcilar Partiyasi ve ya Xalqci Partiyasini tesis etdiler Belelikle Ittifaq Partiyasinin iki xelefi sol Ekinci Partiyasi ve sag Xalqci Partiyasi fealiyyet gostermeye basladi Azerbaycan qezetinin 22 noyabr 1919 tarixli sayinda Baki xeberleri rubrikasinda Yeni bir sosialist firqe adi altinda yazi cap olunmusdu Kendci fehle ve zehmetkes ziyali qisim ehaliyi bir araya toplayib onlari Azerbaycan daxilindeki ve xaricindeki eksinqilabi quvvelerden mudafie etmek ucun yeni Azerbaycan Sosialist Inqilabcilar Xalqci Partiyasi tesis olunmusdur Partiyanin umumi iclasinda bu terkibden ibaret Baki Komitesi secilmisdir sedr Aslan bey Sefikurdski sedr muavini Rza bey Qarasarli katib Rzaqulu Hesenov ve xezinadar Yusif Agabeyov Her barede melumat almaq ucun parlament binasinda sosialiatler fraksiyasinda her gun saat 10 dan 2 ye kimi partiyanin komitesine muraciet etmek olar Partiyaya Camo bey Hacinski ve Ibrahim Ismayilzade de daxildir 1919 cu ilin noyabrinda partiyanin merkezi komitesi ve eyni adli qezet cemi 7 nomresi cixmisdir fealiyyete basladi Sosialistler fraksiyasinin proqraminda butun milletlerin huquq beraberliyi eks olunmusdu Sovet dovru 1920 ci il aprelin sonlarinda 11 ci Qirmizi Ordunun Azerbaycani isgalindan bir nece gun evvel yeni bas nazir vezifesine Memmedhesen Hacinski ile yanasi Aslan bey Sefikurdskinin de namizedliyi muzakireye qoyulmusdu Xalqci qezetinin Cumhuriyyetin suqutu erefesinde cixan son nomresinde sovet hakimiyyeti alqislanirdi lakin Aprel isgali yeni kabinenin teskiline imkan vermedi belelikle Xalqci Partiyasinin da fealiyyetine son qoyuldu Sovet hakimiyyeti dovrunde Baki eser teskilatinin azadliqda qalan uzvleri ile birge xalqcilar da gizli fealiyyete kecdiler lakin 1922 ci ilin sonunda Bakida eser teskilatinin mehkemesi baslandi Aslan bey Sefikurdski daxil olmaqla onlarin butun uzvleri sovet hakimiyyeti eleyhine fealiyyetde ittiham edilerek hebs olundular Sonralar onlarin coxu qetle yetirildi MenbeXalqci Partiyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 215 ISBN 9952 417 44 4 Istinadlar Azerbaycan tarixi 7 cildde c 5 B 2001 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti 1918 1920 B 1998 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 215 ISBN 9952 417 44 4 Ajdyn Balaev Azerbajdzhanskoe nacionalnoe dvizhenie v 1917 1918 gg Elm 1998 seh 126 2021 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 29 Richard G Hovannisian Armenia on the Road to Independence 1918 University of California Press 1967 108 ISBN 978 0 520 00574 7 Adpec kaledar Azerbaidzhanskoj Resbubliki na 1920 g B 1920 Cemil Hesenli Foreign Policy of the Republic of Azerbaijan The Difficult Road to Western Integration 1918 1920 Routledge 16 December 2015 24 25 ISBN 978 1 317 36617 1 1 August 2021 tarixinde Istifade tarixi 29 July 2021 Ciraqzade V Aslan bey Sefikurdski B 1994 Adpec kaledar Azerbaidzhanskoj Resbubliki na 1920 g B 1920