Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Müsəlman Sosialist Bloku və ya qısaca MSB — 1917-ci ilin payız ayında azərbaycanlı eserlər və sosialistlər tərəfindən təsis olunmuş blok.
Müsəlman Sosialist Bloku | |
|---|---|
| MSB | |
| Lideri | Aslan bəy Səfikürdski İbrahim bəy Heydərov |
| Quruluş tarixi | Payız 1917 |
| Dağılma tarixi | 28 may 1918 |
| Sələfi | İttifaq Partiyası |
| Xələfi | Sosialistlər fraksiyası |
| İdeologiya | Sosializm |
| Müttəfiqlər | Hümmət Partiyası |
| Parlamentdə | 7 / 44 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası3 / 767 Ümumrusiya Müəssislər Məclisi |
Tarixi
1905-ci ilin oktyabrında Sosialist İnqilabçılar Partiyasının Bakı komitəsinin əsasında İttifaq Partiyası yarandı. Aslan bəy Səfikürdski də bu partiyanın sıralarına qoşulmuşdur.
1917-ci il noyabrın 26–28-də Müəssislər Məclisinə keçirilən seçkilərdə iştirak edən 8 əsas partiya sırasında 159 770 seçiciyə malik Müsəlman Sosialist Bloku (MSB) da var idi. 60 000 seçiciyə bir deputat qaydası ilə Müsəlman Sosialist Bloku həmin seçkilərdə 3 yer qazana bilmişdi. Bununla da Aslan bəy Səfıkürdskinin başçılıq etdiyi Müsəlman Sosialist Bloku nüfuzlu və təşkilati cəhətdən möhkəm bir siyasi partiyaya çevrildi. 1918 il yanvarın 5-də Rusiya Müəssislər Məclisi buraxıldı və fevralın 10-da Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin təsis iclası çağırıldı. Seymin təşkilində hər 20.000 seçiciyə 1 deputat yeri verildiyindən bu quruma Müsəlman Sosialist Blokundan 7 nümayəndə seçildi.
Camo bəy Hacınski həbs edildikdən sonra verdiyi ifadədə belə açıqlamışdır:
 | Fevral inqilabının əvvəlində, təqribən 1917-ci ilin mayında, yaxud iyununda o zaman Tiflisdə olan və Müvəqqəti Hökumətin Xüsusi Zaqafqaziya Komitəsində və fəhlə-kəndli deputatların diyar mərkəzində işləyən bir qrup şəxs Müəssislər Məclisinə öz siyahımızı təqdim etmək məqsədi ilə qeyri-partiya sosialist qrupu yaratmaq fikrinə düşdük. Bu qrup Müsəlman Sosialist Bloku adı altında yaradıldı, seçkidə müstəqil siyahı ilə iştirak etdi və Müəssislər Məclisinə üç deputat keçirdi. Bu qrupun tərkibinə Əhməd bəy Pepinov, İbrahim bəy Heydərov, Aslan bəy Səfikürdski, Rza Qaraşarlı, Əlixan Qantəmir, Məmməd Məhərrəmov, Bağır bəy Rzayev və bir neçə nəfər daxil idi. Zaqafqaziya Seymi təşkil ediləndə bizim qrupdan 7 nəfər Seymin tərkibinə daxil olub, Müsəlman Sosialist Bloku adı altında fraksiya yaratdılar. |  |
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü
1918-ci il mayın 27-də Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin başçılığı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası yarandıqda Müsəlman Sosialist Bloku da parlamentə daxil oldu. Həmçinin Milli Şuranın təklifi ilə təşkil olunan ilk hökumətdə Müsəlman Sosialist Blokunu Xudadat bəy Məlik-Aslanov təmsil etdi. Milli Şuranın məqsəd və vəzifələrini Cənubi Qafqazın bütün müsəlman bölgələrində xalq kütlələrinə izah etmək üçün göndərilən nümayəndələr arasında, habelə iyunun 18-də İstanbula yola düşən nümayəndə heyətinin tərkibində Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Xəlil bəy Xasməmmədovla yanaşı, Müsəlman Sosialist Blokunun sədri Aslan bəy Səfıkürdski də var idi. Parlamentdə olan sol qüvvələr "Sosialistlər fraksiyası" altında birləşdilər. Beləliklə Müsəlman Sosialist Blokunun varlığı sona çatdı.
Zaqafqaziya Seyminin buraxıldığı 26 may 1918-ci ilin dekabrında Azərbaycan Parlamentini çağırmaq qərara alındı və keçmiş Zaqafqaziya Seyminin bütün müsəlman üzvləri Bakıya dəvət edildi. Azərbaycan Parlamentinin tərkibinə daxil olan Seymin keçmiş iki bloku − Müsəlman Sosialist Bloku və Hümmət Partiyası Sosialistlər fraksiyası və ya Sosialistlər ittifaqı adı altında birləşdilər və Parlamentin buraxılmasına qədər bir yerdə işlədilər.
1919-cu ilin payızında Bakı eserləri arasında ayrılıq baş verdi. Sosialist firqəsinin üzvləri Azərbaycan Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasını təsis etdi. Aqrar məsələdə onlarla anlaşmayan üzvlər isə Azərbaycan Sosialist İnqilabçılar Partiyası və ya Xalqçı Partiyasını təsis etdilər. Beləliklə İttifaq Partiyasının iki xələfi sol — "Əkinçi Partiyası" və sağ — "Xalqçı Partiyası" fəaliyyət göstərməyə başladı.
Seçkilər
Cənubi Qafqaz dairəsi üzrə seçkilərdə iştirak edən 15 partiya arasında menşeviklər, müsavatçılar və daşnaklar, ümumilikdə, səslərin 73%-ni qazandılar. Azərbaycan partiyalarının aldığı səslərin 66,5%-i Müsavat Partiyası və Müsəlman Milli Komitələrinin ortaq 10 nömrəli siyahısının payına düşürdü. Azərbaycan partiyalarına verilən səslərin 17,2%-ini alan Müsəlman Sosialist Blokunun uğuru onun aqrar məsələlərdə radikal mövqeyi ilə izah oluna bilər. Belə ki, blok səslərin çoxunu Azərbaycanın qərbindəki kənd rayonlarında qazanmışdı. Ümumrusiya Müəssislər Məclisinə seçkilərdə bütün Rusiya üzrə bolşeviklər 23,9% səs toplaya bildilər və Məclisdə üstünlüyü 62%-dən çox səs toplamış eser və menşeviklər bloku əldə etdi. Bu tərkibdə işə başlayan Ümumrusiya Müəssislər Məclisi bolşevik platformasında durmadığı üçün bir gün sonra buraxıldı.
Mənbə
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 215. ISBN .
- Айдын Балаев. Азербайджанское национальное движение в 1917-1918 гг. Елм. 1998. səh. 126. 2021-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.
- Richard G. Hovannisian. Armenia on the Road to Independence, 1918. University of California Press. 1967. 108. ISBN .
- Aдpec-каледарь Азербаиджанской Ресбублики на 1920 г., Б., 1920
- Cəmil Həsənli. Foreign Policy of the Republic of Azerbaijan: The Difficult Road to Western Integration, 1918-1920. Routledge. 16 December 2015. 24–25. ISBN . 1 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 29 July 2021.
- Ədalət Tahirzadə. "Camo bəy Hacınski". moderator.az. 29.07.2021 tarixində .
- Çıraqzadə V., Aslan bəy Səfikürdski, B., 1994
- Tadeusz Swietochowski. Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press. 7 June 2004. səh. 108. ISBN . 29 July 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 29 July 2021.
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 419. ISBN .
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muselman Sosialist Bloku ve ya qisaca MSB 1917 ci ilin payiz ayinda azerbaycanli eserler ve sosialistler terefinden tesis olunmus blok Muselman Sosialist BlokuMSBLideri Aslan bey Sefikurdski Ibrahim bey HeyderovQurulus tarixi Payiz 1917Dagilma tarixi 28 may 1918Selefi Ittifaq PartiyasiXelefi Sosialistler fraksiyasiIdeologiya SosializmMuttefiqler Hummet PartiyasiParlamentde 7 44 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli Surasi 3 767 Umumrusiya Muessisler MeclisiTarixi1905 ci ilin oktyabrinda Sosialist Inqilabcilar Partiyasinin Baki komitesinin esasinda Ittifaq Partiyasi yarandi Aslan bey Sefikurdski de bu partiyanin siralarina qosulmusdur 1917 ci il noyabrin 26 28 de Muessisler Meclisine kecirilen seckilerde istirak eden 8 esas partiya sirasinda 159 770 seciciye malik Muselman Sosialist Bloku MSB da var idi 60 000 seciciye bir deputat qaydasi ile Muselman Sosialist Bloku hemin seckilerde 3 yer qazana bilmisdi Bununla da Aslan bey Sefikurdskinin basciliq etdiyi Muselman Sosialist Bloku nufuzlu ve teskilati cehetden mohkem bir siyasi partiyaya cevrildi 1918 il yanvarin 5 de Rusiya Muessisler Meclisi buraxildi ve fevralin 10 da Tiflisde Zaqafqaziya Seyminin tesis iclasi cagirildi Seymin teskilinde her 20 000 seciciye 1 deputat yeri verildiyinden bu quruma Muselman Sosialist Blokundan 7 numayende secildi Camo bey Hacinski hebs edildikden sonra verdiyi ifadede bele aciqlamisdir Fevral inqilabinin evvelinde teqriben 1917 ci ilin mayinda yaxud iyununda o zaman Tiflisde olan ve Muveqqeti Hokumetin Xususi Zaqafqaziya Komitesinde ve fehle kendli deputatlarin diyar merkezinde isleyen bir qrup sexs Muessisler Meclisine oz siyahimizi teqdim etmek meqsedi ile qeyri partiya sosialist qrupu yaratmaq fikrine dusduk Bu qrup Muselman Sosialist Bloku adi altinda yaradildi seckide musteqil siyahi ile istirak etdi ve Muessisler Meclisine uc deputat kecirdi Bu qrupun terkibine Ehmed bey Pepinov Ibrahim bey Heyderov Aslan bey Sefikurdski Rza Qarasarli Elixan Qantemir Memmed Meherremov Bagir bey Rzayev ve bir nece nefer daxil idi Zaqafqaziya Seymi teskil edilende bizim qrupdan 7 nefer Seymin terkibine daxil olub Muselman Sosialist Bloku adi altinda fraksiya yaratdilar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovru 1918 ci il mayin 27 de Mehemmed Emin Resulzadenin basciligi ile Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Milli Surasi yarandiqda Muselman Sosialist Bloku da parlamente daxil oldu Hemcinin Milli Suranin teklifi ile teskil olunan ilk hokumetde Muselman Sosialist Blokunu Xudadat bey Melik Aslanov temsil etdi Milli Suranin meqsed ve vezifelerini Cenubi Qafqazin butun muselman bolgelerinde xalq kutlelerine izah etmek ucun gonderilen numayendeler arasinda habele iyunun 18 de Istanbula yola dusen numayende heyetinin terkibinde Mehemmed Emin Resulzade Xelil bey Xasmemmedovla yanasi Muselman Sosialist Blokunun sedri Aslan bey Sefikurdski de var idi Parlamentde olan sol quvveler Sosialistler fraksiyasi altinda birlesdiler Belelikle Muselman Sosialist Blokunun varligi sona catdi Zaqafqaziya Seyminin buraxildigi 26 may 1918 ci ilin dekabrinda Azerbaycan Parlamentini cagirmaq qerara alindi ve kecmis Zaqafqaziya Seyminin butun muselman uzvleri Bakiya devet edildi Azerbaycan Parlamentinin terkibine daxil olan Seymin kecmis iki bloku Muselman Sosialist Bloku ve Hummet Partiyasi Sosialistler fraksiyasi ve ya Sosialistler ittifaqi adi altinda birlesdiler ve Parlamentin buraxilmasina qeder bir yerde islediler 1919 cu ilin payizinda Baki eserleri arasinda ayriliq bas verdi Sosialist firqesinin uzvleri Azerbaycan Sosial Demokrat Fehle Partiyasini tesis etdi Aqrar meselede onlarla anlasmayan uzvler ise Azerbaycan Sosialist Inqilabcilar Partiyasi ve ya Xalqci Partiyasini tesis etdiler Belelikle Ittifaq Partiyasinin iki xelefi sol Ekinci Partiyasi ve sag Xalqci Partiyasi fealiyyet gostermeye basladi SeckilerEsas meqale Umumrusiya Muessisler Meclisi seckileri 1917 Cenubi Qafqaz dairesi uzre seckilerde istirak eden 15 partiya arasinda mensevikler musavatcilar ve dasnaklar umumilikde seslerin 73 ni qazandilar Azerbaycan partiyalarinin aldigi seslerin 66 5 i Musavat Partiyasi ve Muselman Milli Komitelerinin ortaq 10 nomreli siyahisinin payina dusurdu Azerbaycan partiyalarina verilen seslerin 17 2 ini alan Muselman Sosialist Blokunun uguru onun aqrar meselelerde radikal movqeyi ile izah oluna biler Bele ki blok seslerin coxunu Azerbaycanin qerbindeki kend rayonlarinda qazanmisdi Umumrusiya Muessisler Meclisine seckilerde butun Rusiya uzre bolsevikler 23 9 ses toplaya bildiler ve Meclisde ustunluyu 62 den cox ses toplamis eser ve mensevikler bloku elde etdi Bu terkibde ise baslayan Umumrusiya Muessisler Meclisi bolsevik platformasinda durmadigi ucun bir gun sonra buraxildi MenbeIstinadlar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 215 ISBN 9952 417 44 4 Ajdyn Balaev Azerbajdzhanskoe nacionalnoe dvizhenie v 1917 1918 gg Elm 1998 seh 126 2021 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 29 Richard G Hovannisian Armenia on the Road to Independence 1918 University of California Press 1967 108 ISBN 978 0 520 00574 7 Adpec kaledar Azerbaidzhanskoj Resbubliki na 1920 g B 1920 Cemil Hesenli Foreign Policy of the Republic of Azerbaijan The Difficult Road to Western Integration 1918 1920 Routledge 16 December 2015 24 25 ISBN 978 1 317 36617 1 1 August 2021 tarixinde Istifade tarixi 29 July 2021 Edalet Tahirzade Camo bey Hacinski moderator az 29 07 2021 tarixinde Ciraqzade V Aslan bey Sefikurdski B 1994 Tadeusz Swietochowski Russian Azerbaijan 1905 1920 The Shaping of a National Identity in a Muslim Community Cambridge University Press 7 June 2004 seh 108 ISBN 978 0 521 52245 8 29 July 2021 tarixinde Istifade tarixi 29 July 2021 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki Lider 2005 seh 419 ISBN 9952 417 44 4 Hemcinin baxXalqci Partiyasi Hummet Partiyasi