Uilyam Lipskomb (ing. William Nann Lipscomb; 9 dekabr 1919[…], Klivlend, Ohayo – 14 aprel 2011[…], Kembric, Massaçusets) – Amerika kimyaçısı, laureatı. Əsas tədqiqatları nüvə maqnit rezonansı, nəzəri kimya, bor kimyası və biokimya üzrə olub.
Uilyam Lipskomb | |
---|---|
ing. William Nunn Lipscomb, Jr. | |
Doğum tarixi | 9 dekabr 1919[…] |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 14 aprel 2011[…](91 yaşında) |
Vəfat yeri |
|
Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
Elm sahələri | kimya, biokimya |
İş yerləri | |
Təhsili | |
Elmi rəhbəri | Laynus Polinq |
Tanınmış yetirməsi | Roald Hofman |
Üzvlüyü |
|
Mükafatları | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Bioqrafiyası
Əsas anları
U. Lipskomb Ohayo ştatının Klivlend şəhərində 1919-cu ildə anadan olub. 1920-ci ildə ailəsi Kentukki ştatının Leksinqton şəhərinə köçdü, 1941-ci ildə Kentukki Universitetində kimya üzrə bakalavr dərəcəsi alana qədər burada yaşadı. 1946-cı ilə qədər Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda kimya üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsi almışdır.
1946–1959-cu illərdə Minnesota Universitetində dərs demişdir. 1959–1990-cı illərdə Harvard Universitetində kimya professoru, 1990-cı ildən isə fəxri professoru olmuşdur.
U. Lipskomb 1944-cü ildən 1983-cü ilə qədər Meri Adele Sargentlə evli idi. Onların üç övladı var idi, onlardan biri cəmi bir neçə saat yaşamışdı. 1983-cü ildə ikinci dəfə Cean Evans ilə evləndi. Onların bir övladlığa götürülmüş qızı var idi.
U. Lipskomb 2011-ci ilə qədər Massaçusets ştatının Kembric şəhərində yaşayıb və 2011-ci ilin aprel ayının 14-də sətəlcəmdən dünyasını dəyişib.
Erkən illəri
Məktəb illərində U. Lipskomb bir neçə həşərat, ev heyvanı, qaya və mineral kolleksiyalarına sahib idi.
Astronomiyanın öyrənilməsinə böyük maraq göstərən Uilyam çox vaxt Kentukki Universitetində Rəsədxanada zaman keçirdi və burada professor H. H. Douninq ona "Beyker Astronomiyası"nın bir nüsxəsini vermişdi.
Bu kitabdan və sonradan onun uzun illər dostu olacaq Dauninqlə söhbətlərindən Lipskomb fizika sahəsində zəngin biliklər əldə etdi.
12 yaşında Lipskomb gənc kimyaçı kimi istehsalçıdan sifariş verdiyi müxtəlif aparat və kimyəvi maddələrlə genişləndirərək kiçik bir dəst aldı. Lipskomb öz atəşfəşanlığını hazırladı, müxtəlif rənglər, qoxular və partlayışlarla izləyənləri təəccübləndirdi.
Lipskomb həmçinin öz tərcümeyi-halında qeyd edir ki, məhz elmi rəhbəri Laynus Poling sayəsində biokimyəvi tədqiqatlar sahəsində özünü reallaşdırmaq qərarına gəlib.
Təhsili
U. Lipskombun orta məktəb kimya müəllimi Frederik Cons ona üzvi, analitik və ümumi kimya üzrə kollec kitablarını verdi və yalnız U. Lipskombdan bütün imtahanlardan keçməsini istədi. Mühazirələr zamanı Lipskomb arxa oturacaqda oturaraq hidrogenin istehsalını mümkün yan reaksiyaları təsvir edərək, natrium format (və ya natrium oksalat) və natrium hidroksiddən alınmasını araşdırırdı.
U. Lipskomb daha sonra orta məktəbdə fizika kursu keçdi və bu mövzuda dövlət müsabiqəsində birinci yeri qazandı. Bunlarla yanaşı nisbilik nəzəriyyəsi ilə də çox maraqlanırdı.
Kentukki Universitetində kollecdə U. Lipskomb müstəqil araşdırma apararaq Duşmanın "Kvant Mexanikasının Elementləri"ni, Pittsburq Universitetinin "Fizika və Atom Fizikasının əsasları"ni və Paulinqin "Kimyəvi Bağın Təbiəti" və "Molekulların və Kristalların Strukturunu" oxudu. Professor Robert H. Baker Lipskomba spirt və suyu ayırmadan seyrəltilmiş sulu məhluldan spirtlərin alınmasını araşdırmağı təklif etdi ki, bu da Lipskombun ilk məqaləsinin nəşrinə səbəb oldu.
U. Lipskomb aspirantura üçün Kaliforniya Texnologiya İnstitutunu seçdi və ona ayda 20 dollara fizika üzrə müəllim köməkçisi vəzifəsini təklif etdilər. Eyni zamanda Şimal-Qərb Universiteti ona ayda 150 dollar təklif edirdi. Amma Kolumbiya Universiteti Lipskombin aspiranturaya qəbul məktubunu rədd etdi.
Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda Lipskombun fizika şöbəsində professor U. U. Houston ilə kvant mexanikasını öyrənməsi gözlənilirdi, lakin birinci semestrindən sonra U. Lipskomb professor Linus Paulingin rəhbərliyi altında kimya fakültəsinə keçdi. İkinci Dünya Müharibəsi illərində Lipskombun diplom işi iki hissəyə bölündü. O, tüstü hissəciklərinin ölçüsünün təhlili ilə məşğul idi, lakin əsasən nitrogliserin-nitroselüloz yanacaqları ilə işləyirdi.
Sonrakı illəri
Müəllimlik illərində U. Lipskomb tələbələrindən biri olan Murray Vernon King tərəfindən ona verilən "Polkovnik" ləqəbini aldı. Bununla da himayədarları ona hörmət və ehtiramlarını bildirdilər. Bir neçə il sonra, 1973-cü ildə U. Lipskomb Kentukki Polkovniklərinin Fəxri Ordeninin üzvü oldu.
1992-ci ildə U. Lipskomb "Bəşəriyyətə Xəbərdarlığı" imzaladı.
Bir çox digər Nobel mükafatçıları ilə yanaşı, Lipskomb 30 sentyabr 2010-cu ilə qədər illik mərasimində müntəzəm olaraq çıxış etdi.
Elmi araşdırmaları
U. Lipskomb əsasən üç sahədə işləyirdi: nüvə maqnit rezonansı, bor kimyası və kimyəvi birləşmənin təbiəti və böyük biokimyəvi molekulların tədqiqi. Bu sahələr bir-biri ilə üst-üstə düşür və bir çox elmi metodları paylaşır. İlk iki sahədə U. Lipskomb bir çox həll edilməmiş problem tapdı və həllini tapmağı qarşısına məqsəd qoydu.
Nüvə maqnit rezonansı və kimyəvi yerdəyişmə
Bu sahədə U. Lipskomb təklif etdi ki, "…rentgen şüalarının difraksiyasından daha çox nüvə maqnit rezonans spektrlərindən istifadə olunarsa, yeni növ poliboranlar, əvəzlənmiş boranlar və karboranlar üçün strukturun müəyyənləşdirilməsində irəliləyiş xeyli sürətlənəcək".
Baxmayaraq ki, rentgen şüalarının difraksiyasından hələ də bir çox atom strukturlarını təyin etmək üçün geniş istifadə olunurdu lakin, bu məqsədə qismən nail olunmuşdu.
U. Lipskomb nüvə maqnit rezonans (NMR) spektroskopiyasından istifadə edərək "… karboranları, C2B10H12 və bu birləşmələrə elektrofil hücum yerlərini araşdırdı. Bu iş kimyəvi sürüşmə nəzəriyyəsi üzrə maqnit və ya elektrik sahələrində bir neçə növ molekulun davranışını təsvir edən sabitlərin ilk dəqiq qiymətlərinin nəşrinə səbəb oldu.".
Bu işin çox hissəsi Qareta İtona və Uilyam Lipskomb tərəfindən "Bor hidridləri və əlaqəli birləşmələrin NMR tədqiqatları" kitabında ümumiləşdirilmişdir.
Bor kimyası və kimyəvi əlaqənin təbiəti
Bu sahədə U. Lipskomb əvvəlcə daha iddialı bir layihə nəzərdə tutmuşdu: "Mənim ilkin məqsədim 1940-cı illərin sonlarında boranı başa düşmək üçün bir neçə il sərf etmək və sonra çoxlu sayda elektron çatışmazlığı olan intermetal birləşmələrin sistematik valent təsvirini tapmaq idi. Mən bu istiqamətdə müəyyən irəliləyiş əldə etmişəm. Əvəzində bor kimyası sahəsi əhəmiyyətli dərəcədə böyüdü və onun bəzi mürəkkəblikləri yeni başa düşülməyə başladı." Belə intermetal birləşmələrə misal olaraq KHg13 və Cu5Zn-ni göstərmək olar. 24.000 belə birləşmədən yalnız 4.000-nin quruluşu məlumdur (2005-ci ildə) və biz kimyəvi əlaqənin mahiyyətini kifayət qədər dərk etmədiyimiz üçün digər komplekslərin strukturlarını proqnozlaşdıra bilmirik. Bu tədqiqatlar müvəffəqiyyətli olmadı, çünki qismən intermetal birləşmələr üçün tələb olunan vaxt 1960-cı illərdə mövcud deyildi, lakin bor birləşmələri ilə bağlı aralıq məqsədlərə nail olundu. Bu, almaq üçün kifayət idi.
U. Lipskomb 1950-ci illərdə rentgen kristalloqrafiyasından istifadə edərək boranların molekulyar quruluşunu çıxardı və onların kimyəvi bağlarını izah etmək üçün nəzəriyyələr inkişaf etdirdi. Daha sonra o, eyni üsulları əlaqəli problemlərə, o cümlədən karboranların (karbon, bor və hidrogen birləşmələri) quruluşuna tətbiq etdi.
U. Lipskomb ən çox təklif etdiyi üç mərkəzli iki elektron birləşmə mexanizmi ilə tanındı. U. Lipskomb qrupu üç mərkəzli iki elektron birləşməni təklif və kəşf etmədi və ya təklif olunan mexanizmi verən düsturlar inkişaf etdirmədi. 1943-cü ildə Longe-Higgins hələ Oksfordda tələbə olarkən bor hidridlərinin quruluşunu və bağlanmasını ilk dəfə izah etmişdi. Rəhbəri R. P. Bellin yazdığı məqalədə Diltheyin əsərindən başlayaraq mövzunun tarixinə də baxılır. Qısa müddət sonra Price spektroskopik üsullardan istifadə edərək Longe-Higgins tərəfindən təsvir edildiyi kimi diboranın quruluşunu təsdiqlədi. Eberhardt, Croyford və Lipskomb, Edmiston, Ruedenberg və Boycehesablama düsturlarından istifadə edərək, üç mərkəzli iki elektron birləşmə üçün mexanizm təklif etdilər. Eberhardt, Croyford və Lipskomb tərəfindən müzakirə edilən məqalədə müəyyən növ bor-hidrid bağlarını təsvir etmək üçün "styx sayı" metodu da təsvir edilmişdir.
Digər nəticələri
Aşağı temperaturlu rentgen şüalarının difraksiyası ilk dəfə U. Lipskombun laboratoriyasında, o vaxtkı Bruyklin Politexnik İnstitutunun Isadore Fanukenin laboratoriyasında olduğu ilə eyni vaxtda tətbiq edilmişdir. U. Lipskomb azot, oksigen, flüor və yalnız maye azotun temperaturundan aşağı bərk olan, digər maddələrin birləşmələrini öyrənməklə başladı, lakin digər üstünlüklər nəticədə aşağı temperatur prosedurlarını normaya çevirdi.
Məlumat toplayarkən, kristalın soyuqda daha az saxlanması elektron sıxlığının bulanıq şəklini yaradır, çünki bu zaman atomlar daha az istilik hərəkətinə malikdir. Kristallar rentgen şüaları istehsal edərək uzun müddətə yaxşı nəticələr əldə edə bilər və daha az zərər və itkiyə məruz qalar.
U. Lipskomb və onun tələbələri digər mühüm birləşmələri də öyrənmişdilər. Bunlara hidrazin, azot oksidi (NO) dimeri, ditiolenlərlə metal kompleksləri, metiletilen fosfat, civə amidləri, NO, kristal hidrogen ftorid, Russenin qara duzu daxildir. (PCF3)5 , antikanser terapiyasında istifadə edilən dəmir trikarbonil və leyokristin (Vinkristin) ilə siklooktatetraen kompleksləri.
Lipskombit mineralı mineroloq Con Gruner tərəfindən professor U. Lipskombun adını daşıyır.
Mükafatları
- Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının üzvü1960-cı ildən.
- ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının üzvü (1961il)
- MİT-Harvard Araşdırma Jurnalının Fakültə Məsləhət Şurasının üzvü
- Hollandiya Kral Rəssamlıq Akademiyasının xarici üzvü (1976 il)
- Kimya üzrə Nobel Mükafatı ("Kimyəvi rabitələrin problemlərini bilmək üçün açar olan boranların strukturunun tədqiqinə görə") (1976il)
U. Lipskombun mükafat və fəxri adlarının tdaha geniş siyahısı onun tərcümeyi-halında verilmişdir.
İstinadlar
- William Nunn Lipscomb, Jr. // Encyclopædia Britannica (ing.).
- William N. Lipscomb // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- William N. Lipscomb Jr., Nobel Prize-Winning Chemist, Dies at 91 (ing.). // The New York Times / J. Kahn Manhattan, NYC: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2011. ed. size: 443000 ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
- https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1976/lipscomb/facts/.
- http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/lipscomb-william.pdf.
- NNDB (ing.). 2002.
- https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1976/lipscomb/facts/v.
- "William Lipscomb – Autobiography" Архивная копия от 5 августа 2010 на Wayback Machine. Nobelprize.org. Retrieved 2012–02-01
- LorraineGilmer02 (View posts) (2007–09-27). "obit fyi – Mary Adele Sargent Lipscomb, 1923 Ca. – 2007 NC – Sargent – Family History & Genealogy Message Board – Ancestry.com" Архивная копия от 2 апреля 2012 на Wayback Machine. Boards.ancestry.com. Retrieved 2012–02-01.
- Maugh II, Thomas H. (2011–04-16). "OBITUARY: William N. Lipscomb dies at 91; won Nobel Prize in chemistry – Los Angeles Times" Архивная копия от 24 июля 2013 на Wayback Machine. Articles.latimes.com. Retrieved 2012–02-01.
- Kauffman, George B.; Jean-Pierre Adloff (19 July 2011). "William Nunn Lipscomb Jr. (1919–2011), Nobel Laureate and Borane Chemistry Pioneer: An Obituary–Tribute" Архивная копия от 26 марта 2012 на Wayback Machine (PDF). The Chemical Educator. 16: 195–201. Retrieved 16 August 2011.
- Structures and Mechanisms: From Ashes to Enzymes (Acs Symposium Series) Gareth R. Eaton (Editor), Don C. Wiley (Editor), Oleg Jardetzky (Editor), . American Chemical Society, Washington, D. C., 2002 ("Process of Discovery (1977); An Autobiographical Sketch" by William Lipscomb, 14 pp. (Lipscombite: p. xvii), and Chapter 1: "The Landscape and the Horizon. An Introduction to the Science of William N. Lipscomb", by Gareth Eaton, 16 pp.) These chapters are online at pubs.acs.org. Архивная копия от 7 марта 2022 на Wayback Machine Click PDF symbols at right.
- "HighSchool – Publications – Lipscomb Архивная копия от 29 ноября 2018 на Wayback Machine". Wlipscomb.tripod.com. 1937–02-25. Retrieved 2012–02-01.
- Lipscomb, W. N.; Baker, R. H. (1942). "The Identification of Alcohols in Aqueous Solution Архивная копия от 7 марта 2012 на Wayback Machine". J. Am. Chem. Soc. 64: 179–180. doi:10.1021/ja01253a505
- Structures and Mechanisms: From Ashes to Enzymes (Acs Symposium Series) Gareth R. Eaton (Editor), Don C. Wiley (Editor), Oleg Jardetzky (Editor), . American Chemical Society, Washington, D. C., 2002 ("Process of Discovery (1977); An Autobiographical Sketch" by William Lipscomb, 14 pp. (Lipscombite: p. xvii), and Chapter 1: "The Landscape and the Horizon. An Introduction to the Science of William N. Lipscomb", by Gareth Eaton, 16 pp.) These chapters are online at pubs.acs.org. Архивная копия от 7 марта 2022 на Wayback Machine Click PDF symbols at right.
- Katz, Lewis. Letter presented to Bill on the occasion of his 80th birthday, collected with others in a Festschrift (party book), may 12–14, 2000
- Hargittai, Istvan (2003). Candid Science III: More Conversations with Famous Chemists. London, UK: Imperial College Press. p. 27
- World Scientists' Warning To Humanity (англ.). stanford.edu (18 ноября 1992). Дата обращения: 25 июня 2019. Архивировано из оригинала 6 декабря 1998 года.
- Improbable Research. Дата обращения: 29 ноября 2018. Архивировано из оригинала 22 октября 2018 года.
- "Arxivlənmiş surət". 2019-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-12-18.
- Lipscomb, WN (1977). "The Boranes and Their Relatives". Science. 196 (4294): 1047–1055. Bibcode: 1977Sci…196.1047L. doi:10.1126/science.196.4294.1047.
- Potenza, J. A.; Lipscomb, W. N.; Vickers, G. D.; Schroeder, H. (1966). "Order of Electrophilic Substitution in 1,2 Dicarbaclovododecaborane(12) and Nuclear Magnetic Resonance Assignment". J. Am. Chem. Soc. 88 (3): 628–629. doi:10.1021/ja00955a059.
- Lipscomb WN, The chemical shift and other second-order magnetic and electric properties of small molecules. Advances in Nuclear Magnetic Resonance. Edited by J. Waugh, Vol. 2 (Academic Press, 1966), pp. 137–176
- Hutchinson Dictionary of Scientific Biography, Lipscomb, William Nunn (1919-) (5 paragraphs) © RM, 2011, all rights reserved, as published under license in AccessScience, The McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology Online Архивная копия от 21 апреля 2021 на Wayback Machine, © The McGraw-Hill Companies, 2000–2008. Helicon Publishing is a division of RM. To see this biography (1) Go to accessscience.com Архивная копия от 26 августа 2011 на Wayback Machine (2) Search for Lipscomb (3) at right Click on "Lipscomb, William Nunn (1919 —). (4) If no institutional access is available, then at right click on Purchase Now (price in 2011 is about $30 US including tax for 24 hours). (5) Log in (6) Repeat steps 2 and 3.to see Lipscomb's biography.
- Eaton GR, Lipscomb, WN. 1969. NMR Studies of Boron Hydrides and Related Compounds. W. A. Benjamin, Inc.
- Lipscomb WN. 1977. The Boranes and Their Relatives. in Les Prix Nobel en 1976. Imprimerie Royal PA Norstedt & Soner, Stockholm. 110–131.[https://web.archive.org/web/20170829005337/https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1976/lipscomb-lecture.html Архивная копия от 29 августа 2017 на Wayback Machine [1]][https://web.archive.org/web/20160307031549/https://www.scribd.com/doc/53875200/Lipscomb-Nobel-Lecture Архивная копия от 7 марта 2016 на Wayback Machine [2]] Quote in next to last paragraph, which is omitted in Science version of the paper.
- Longuet-Higgins, H. C.; Bell, R. P. (1943). "64. The Structure of the Boron Hydrides". Journal of the Chemical Society (Resumed). 1943: 250–255. doi:10.1039/JR9430000250.
- Longuet-Higgins, H. C.; Bell, R. P. (1943). "64. The Structure of the Boron Hydrides". Journal of the Chemical Society (Resumed). 1943: 250–255. doi:10.1039/JR9430000250.
- Price, W. C. (1947). "The structure of diborane". J. Chem. Phys. 15 (8): 614. doi:10.1063/1.1746611.
- Price, W. C. (1948). "The absorption spectrum of diborane". J. Chem. Phys. 16 (9): 894. Bibcode: 1948JChPh..16..894P. doi:10.1063/1.1747028.
- Kleier, D. A.; Hall, J. H. Jr.; Halgren, T. A.; Lipscomb, W. N. (1974). "Localized Molecular Orbitals for Polyatomic Molecules. I. A Comparison of the Edmiston-Ruedenberg and the Boys Localization Methods". J. Chem. Phys. 61 (10): 3905. Bibcode: 1974JChPh..61.3905K. doi:10.1063/1.1681683.
- Eberhardt, W. H.; Crawford, B.; Lipscomb, W. N. (1954). "The Valence Structure of the Boron Hydrides". J. Chem. Phys. 22(6): 989. Bibcode: 1954JChPh..22..989E. doi:10.1063/1.1740320.
- Eberhardt, W. H.; Crawford, B.; Lipscomb, W. N. (1954). "The Valence Structure of the Boron Hydrides". J. Chem. Phys. 22(6): 989. Bibcode: 1954JChPh..22..989E. doi:10.1063/1.1740320.
- Yarnell, A (2009). "Lipscomb Feted in Honor of his 90th Birthday Архивная копия от 14 июля 2014 на Wayback Machine". Chemical and Engineering News. 87 (48): 35. doi:10.1021/cen-v087n048.p035a.
- Kaufman, HS; Fankuchen, I. (1949). "A Low Temperature Single Crystal X-ray Diffraction Technique". Rev. Sci. Instrum. 20 (10): 733–734. Bibcode: 1949RScI…20..733K. doi:10.1063/1.1741367.
- Collin, R. L.; Lipscomb, W. N. (1951). "The Crystal Structure of Hydrazine". Acta Crystallogr. 4: 10–14. doi:10.1107/s0365110x51000027.
- Dulmage, W. J.; Meyers, E. A.; Lipscomb, W. N. (1951). "The Molecular and Crystal Structure of Nitric Oxide Dimer". J. Chem. Phys. 19 (11): 1432. Bibcode: 1951JChPh..19.1432D. doi:10.1063/1.1748094.
- Enemark, J. H.; Lipscomb, W. N. (1965). "Molecular Structure of the Dimer of Bis(cis-1,2-bis(trifluoromethyl)-ethylene-1,2-dithiolate)cobalt". Inorg. Chem. 4 (12): 1729–1734. doi:10.1021/ic50034a012.
- Lipscomb, W. N. (1957). "Recent Studies in the Structural Inorganic Chemistry of Mercury", Mercury and Its Compounds". Annals of the New York Academy of Sciences. 65 (5): 427–435. Bibcode: 1956NYASA..65..427L. doi:10.1111/j.1749–6632.1956.tb36648.x.
- Lipscomb, W. N. (1971). "Structure of (NO)2 in the Molecular Crystal". J. Chem. Phys. 54 (8): 3659–3660. doi:10.1063/1.1675406.
- Atoji, M.; Lipscomb, W. N. (1954). "The Crystal Structure of Hydrogen Fluoride". Acta Crystallogr. 7 (2): 173–175. doi:10.1107/s0365110x54000497.
- Johansson, G.; Lipscomb, W. N. (1958). "The Structure of Roussin's Black Salt, CsFe4S3(NO)7. H2O". Acta Crystallogr. 11: 594.
- Spencer, C. J.; Lipscomb, W (1961). "The Molecular and Crystal Structure of (PCF3)5". Acta Crystallogr. 14 (3): 250–256. doi:10.1107/s0365110x61000826.
- Dickens, B.; Lipscomb, W. N. (1962). "Molecular and Valence Structures of Complexes of Cyclo-Octatetraene with Iron Tricarbonyl". J. Chem. Phys. 37 (9): 2084–2093. Bibcode: 1962JChPh..37.2084D. doi:10.1063/1.1733429.
- Moncrief, J. W.; Lipscomb, W. N. (1965). "Structures of Leurocristine (Vincristine) and Vincaleukoblastine. X-ray Analysis of Leurocristine Methiodide". J. Am. Chem. Soc. 87 (21): 4963–4964. doi:10.1021/ja00949a056. PMID 5844471
- "Book of Members, 1780–2010: Chapter L Архивная копия от 5 ноября 2018 на Wayback Machine" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Retrieved 15 April 2011.
- Липскомб, Уильям Нанн на сайте Национальной академии наук США (англ.)
- "W. N. Lipscomb Архивная копия от 7 августа 2011 на Wayback Machine". Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (in Dutch). Retrieved 15 April 2011.
- "CV – Biog – Publications – Lipscomb Архивная копия от 30 ноября 2018 на Wayback Machine". Wlipscomb.tripod.com. Retrieved 2012–02-01.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uilyam Lipskomb ing William Nann Lipscomb 9 dekabr 1919 Klivlend Ohayo 14 aprel 2011 Kembric Massacusets Amerika kimyacisi Nobel mukafati laureati Esas tedqiqatlari nuve maqnit rezonansi nezeri kimya bor kimyasi ve biokimya uzre olub Uilyam Lipskombing William Nunn Lipscomb Jr Dogum tarixi 9 dekabr 1919 1919 12 09 Dogum yeri Klivlend Kayahoqa qrafligi d Ohayo ABSVefat tarixi 14 aprel 2011 2011 04 14 91 yasinda Vefat yeri Kembric Midlseks d Massacusets ABSVefat sebebi agciyer iltihabiElm saheleri kimya biokimyaIs yerleri Harvard Universiteti Minnesota UniversitetiTehsili Kaliforniya Texnologiya InstitutuElmi rehberi Laynus PolinqTaninmis yetirmesi Roald HofmanUzvluyu ABS Milli Elmler Akademiyasi 1961 Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Fizik Cemiyyeti d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyasiEsas anlari U Lipskomb Ohayo statinin Klivlend seherinde 1919 cu ilde anadan olub 1920 ci ilde ailesi Kentukki statinin Leksinqton seherine kocdu 1941 ci ilde Kentukki Universitetinde kimya uzre bakalavr derecesi alana qeder burada yasadi 1946 ci ile qeder Kaliforniya Texnologiya Institutunda kimya uzre felsefe doktoru derecesi almisdir 1946 1959 cu illerde Minnesota Universitetinde ders demisdir 1959 1990 ci illerde Harvard Universitetinde kimya professoru 1990 ci ilden ise fexri professoru olmusdur U Lipskomb 1944 cu ilden 1983 cu ile qeder Meri Adele Sargentle evli idi Onlarin uc ovladi var idi onlardan biri cemi bir nece saat yasamisdi 1983 cu ilde ikinci defe Cean Evans ile evlendi Onlarin bir ovladliga goturulmus qizi var idi U Lipskomb 2011 ci ile qeder Massacusets statinin Kembric seherinde yasayib ve 2011 ci ilin aprel ayinin 14 de setelcemden dunyasini deyisib Erken illeri Mekteb illerinde U Lipskomb bir nece heserat ev heyvani qaya ve mineral kolleksiyalarina sahib idi Astronomiyanin oyrenilmesine boyuk maraq gosteren Uilyam cox vaxt Kentukki Universitetinde Resedxanada zaman kecirdi ve burada professor H H Douninq ona Beyker Astronomiyasi nin bir nusxesini vermisdi Bu kitabdan ve sonradan onun uzun iller dostu olacaq Dauninqle sohbetlerinden Lipskomb fizika sahesinde zengin bilikler elde etdi 12 yasinda Lipskomb genc kimyaci kimi istehsalcidan sifaris verdiyi muxtelif aparat ve kimyevi maddelerle genislendirerek kicik bir dest aldi Lipskomb oz atesfesanligini hazirladi muxtelif rengler qoxular ve partlayislarla izleyenleri teeccublendirdi Lipskomb hemcinin oz tercumeyi halinda qeyd edir ki mehz elmi rehberi Laynus Poling sayesinde biokimyevi tedqiqatlar sahesinde ozunu reallasdirmaq qerarina gelib TehsiliU Lipskombun orta mekteb kimya muellimi Frederik Cons ona uzvi analitik ve umumi kimya uzre kollec kitablarini verdi ve yalniz U Lipskombdan butun imtahanlardan kecmesini istedi Muhazireler zamani Lipskomb arxa oturacaqda oturaraq hidrogenin istehsalini mumkun yan reaksiyalari tesvir ederek natrium format ve ya natrium oksalat ve natrium hidroksidden alinmasini arasdirirdi U Lipskomb daha sonra orta mektebde fizika kursu kecdi ve bu movzuda dovlet musabiqesinde birinci yeri qazandi Bunlarla yanasi nisbilik nezeriyyesi ile de cox maraqlanirdi Kentukki Universitetinde kollecde U Lipskomb musteqil arasdirma apararaq Dusmanin Kvant Mexanikasinin Elementleri ni Pittsburq Universitetinin Fizika ve Atom Fizikasinin esaslari ni ve Paulinqin Kimyevi Bagin Tebieti ve Molekullarin ve Kristallarin Strukturunu oxudu Professor Robert H Baker Lipskomba spirt ve suyu ayirmadan seyreltilmis sulu mehluldan spirtlerin alinmasini arasdirmagi teklif etdi ki bu da Lipskombun ilk meqalesinin nesrine sebeb oldu U Lipskomb aspirantura ucun Kaliforniya Texnologiya Institutunu secdi ve ona ayda 20 dollara fizika uzre muellim komekcisi vezifesini teklif etdiler Eyni zamanda Simal Qerb Universiteti ona ayda 150 dollar teklif edirdi Amma Kolumbiya Universiteti Lipskombin aspiranturaya qebul mektubunu redd etdi Kaliforniya Texnologiya Institutunda Lipskombun fizika sobesinde professor U U Houston ile kvant mexanikasini oyrenmesi gozlenilirdi lakin birinci semestrinden sonra U Lipskomb professor Linus Paulingin rehberliyi altinda kimya fakultesine kecdi Ikinci Dunya Muharibesi illerinde Lipskombun diplom isi iki hisseye bolundu O tustu hisseciklerinin olcusunun tehlili ile mesgul idi lakin esasen nitrogliserin nitroseluloz yanacaqlari ile isleyirdi Sonraki illeriMuellimlik illerinde U Lipskomb telebelerinden biri olan Murray Vernon King terefinden ona verilen Polkovnik leqebini aldi Bununla da himayedarlari ona hormet ve ehtiramlarini bildirdiler Bir nece il sonra 1973 cu ilde U Lipskomb Kentukki Polkovniklerinin Fexri Ordeninin uzvu oldu 1992 ci ilde U Lipskomb Beseriyyete Xeberdarligi imzaladi Bir cox diger Nobel mukafatcilari ile yanasi Lipskomb 30 sentyabr 2010 cu ile qeder illik Nobel mukafati merasiminde muntezem olaraq cixis etdi Elmi arasdirmalariU Lipskomb esasen uc sahede isleyirdi nuve maqnit rezonansi bor kimyasi ve kimyevi birlesmenin tebieti ve boyuk biokimyevi molekullarin tedqiqi Bu saheler bir biri ile ust uste dusur ve bir cox elmi metodlari paylasir Ilk iki sahede U Lipskomb bir cox hell edilmemis problem tapdi ve hellini tapmagi qarsisina meqsed qoydu Nuve maqnit rezonansi ve kimyevi yerdeyismeBu sahede U Lipskomb teklif etdi ki rentgen sualarinin difraksiyasindan daha cox nuve maqnit rezonans spektrlerinden istifade olunarsa yeni nov poliboranlar evezlenmis boranlar ve karboranlar ucun strukturun mueyyenlesdirilmesinde irelileyis xeyli suretlenecek Baxmayaraq ki rentgen sualarinin difraksiyasindan hele de bir cox atom strukturlarini teyin etmek ucun genis istifade olunurdu lakin bu meqsede qismen nail olunmusdu U Lipskomb nuve maqnit rezonans NMR spektroskopiyasindan istifade ederek karboranlari C2B10H12 ve bu birlesmelere elektrofil hucum yerlerini arasdirdi Bu is kimyevi surusme nezeriyyesi uzre maqnit ve ya elektrik sahelerinde bir nece nov molekulun davranisini tesvir eden sabitlerin ilk deqiq qiymetlerinin nesrine sebeb oldu Bu isin cox hissesi Qareta Itona ve Uilyam Lipskomb terefinden Bor hidridleri ve elaqeli birlesmelerin NMR tedqiqatlari kitabinda umumilesdirilmisdir Bor kimyasi ve kimyevi elaqenin tebietiBu sahede U Lipskomb evvelce daha iddiali bir layihe nezerde tutmusdu Menim ilkin meqsedim 1940 ci illerin sonlarinda borani basa dusmek ucun bir nece il serf etmek ve sonra coxlu sayda elektron catismazligi olan intermetal birlesmelerin sistematik valent tesvirini tapmaq idi Men bu istiqametde mueyyen irelileyis elde etmisem Evezinde bor kimyasi sahesi ehemiyyetli derecede boyudu ve onun bezi murekkeblikleri yeni basa dusulmeye basladi Bele intermetal birlesmelere misal olaraq KHg13 ve Cu5Zn ni gostermek olar 24 000 bele birlesmeden yalniz 4 000 nin qurulusu melumdur 2005 ci ilde ve biz kimyevi elaqenin mahiyyetini kifayet qeder derk etmediyimiz ucun diger komplekslerin strukturlarini proqnozlasdira bilmirik Bu tedqiqatlar muveffeqiyyetli olmadi cunki qismen intermetal birlesmeler ucun teleb olunan vaxt 1960 ci illerde movcud deyildi lakin bor birlesmeleri ile bagli araliq meqsedlere nail olundu Bu Nobel mukafati almaq ucun kifayet idi U Lipskomb 1950 ci illerde rentgen kristalloqrafiyasindan istifade ederek boranlarin molekulyar qurulusunu cixardi ve onlarin kimyevi baglarini izah etmek ucun nezeriyyeler inkisaf etdirdi Daha sonra o eyni usullari elaqeli problemlere o cumleden karboranlarin karbon bor ve hidrogen birlesmeleri qurulusuna tetbiq etdi U Lipskomb en cox teklif etdiyi uc merkezli iki elektron birlesme mexanizmi ile tanindi U Lipskomb qrupu uc merkezli iki elektron birlesmeni teklif ve kesf etmedi ve ya teklif olunan mexanizmi veren dusturlar inkisaf etdirmedi 1943 cu ilde Longe Higgins hele Oksfordda telebe olarken bor hidridlerinin qurulusunu ve baglanmasini ilk defe izah etmisdi Rehberi R P Bellin yazdigi meqalede Diltheyin eserinden baslayaraq movzunun tarixine de baxilir Qisa muddet sonra Price spektroskopik usullardan istifade ederek Longe Higgins terefinden tesvir edildiyi kimi diboranin qurulusunu tesdiqledi Eberhardt Croyford ve Lipskomb Edmiston Ruedenberg ve Boycehesablama dusturlarindan istifade ederek uc merkezli iki elektron birlesme ucun mexanizm teklif etdiler Eberhardt Croyford ve Lipskomb terefinden muzakire edilen meqalede mueyyen nov bor hidrid baglarini tesvir etmek ucun styx sayi metodu da tesvir edilmisdir Diger neticeleriAsagi temperaturlu rentgen sualarinin difraksiyasi ilk defe U Lipskombun laboratoriyasinda o vaxtki Bruyklin Politexnik Institutunun Isadore Fanukenin laboratoriyasinda oldugu ile eyni vaxtda tetbiq edilmisdir U Lipskomb azot oksigen fluor ve yalniz maye azotun temperaturundan asagi berk olan diger maddelerin birlesmelerini oyrenmekle basladi lakin diger ustunlukler neticede asagi temperatur prosedurlarini normaya cevirdi Melumat toplayarken kristalin soyuqda daha az saxlanmasi elektron sixliginin bulaniq seklini yaradir cunki bu zaman atomlar daha az istilik hereketine malikdir Kristallar rentgen sualari istehsal ederek uzun muddete yaxsi neticeler elde ede biler ve daha az zerer ve itkiye meruz qalar U Lipskomb ve onun telebeleri diger muhum birlesmeleri de oyrenmisdiler Bunlara hidrazin azot oksidi NO dimeri ditiolenlerle metal kompleksleri metiletilen fosfat cive amidleri NO kristal hidrogen ftorid Russenin qara duzu daxildir PCF3 5 antikanser terapiyasinda istifade edilen demir trikarbonil ve leyokristin Vinkristin ile siklooktatetraen kompleksleri Lipskombit minerali mineroloq Con Gruner terefinden professor U Lipskombun adini dasiyir MukafatlariAmerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvu1960 ci ilden ABS Milli Elmler Akademiyasinin uzvu 1961il MIT Harvard Arasdirma Jurnalinin Fakulte Meslehet Surasinin uzvu Hollandiya Kral Ressamliq Akademiyasinin xarici uzvu 1976 il Kimya uzre Nobel Mukafati Kimyevi rabitelerin problemlerini bilmek ucun acar olan boranlarin strukturunun tedqiqine gore 1976il U Lipskombun mukafat ve fexri adlarinin tdaha genis siyahisi onun tercumeyi halinda verilmisdir IstinadlarWilliam Nunn Lipscomb Jr Encyclopaedia Britannica ing William N Lipscomb Solomon Quqqenhaym muzeyi 1937 William N Lipscomb Jr Nobel Prize Winning Chemist Dies at 91 ing The New York Times J Kahn Manhattan NYC New York Times Company A G Sulzberger 2011 ed size 443000 ISSN 0362 4331 1553 8095 1542 667X https www nobelprize org prizes chemistry 1976 lipscomb facts http www nasonline org publications biographical memoirs memoir pdfs lipscomb william pdf NNDB ing 2002 https www nobelprize org prizes chemistry 1976 lipscomb facts v William Lipscomb Autobiography Arhivnaya kopiya ot 5 avgusta 2010 na Wayback Machine Nobelprize org Retrieved 2012 02 01 LorraineGilmer02 View posts 2007 09 27 obit fyi Mary Adele Sargent Lipscomb 1923 Ca 2007 NC Sargent Family History amp Genealogy Message Board Ancestry com Arhivnaya kopiya ot 2 aprelya 2012 na Wayback Machine Boards ancestry com Retrieved 2012 02 01 Maugh II Thomas H 2011 04 16 OBITUARY William N Lipscomb dies at 91 won Nobel Prize in chemistry Los Angeles Times Arhivnaya kopiya ot 24 iyulya 2013 na Wayback Machine Articles latimes com Retrieved 2012 02 01 Kauffman George B Jean Pierre Adloff 19 July 2011 William Nunn Lipscomb Jr 1919 2011 Nobel Laureate and Borane Chemistry Pioneer An Obituary Tribute Arhivnaya kopiya ot 26 marta 2012 na Wayback Machine PDF The Chemical Educator 16 195 201 Retrieved 16 August 2011 Structures and Mechanisms From Ashes to Enzymes Acs Symposium Series Gareth R Eaton Editor Don C Wiley Editor Oleg Jardetzky Editor American Chemical Society Washington D C 2002 Process of Discovery 1977 An Autobiographical Sketch by William Lipscomb 14 pp Lipscombite p xvii and Chapter 1 The Landscape and the Horizon An Introduction to the Science of William N Lipscomb by Gareth Eaton 16 pp These chapters are online at pubs acs org Arhivnaya kopiya ot 7 marta 2022 na Wayback Machine Click PDF symbols at right HighSchool Publications Lipscomb Arhivnaya kopiya ot 29 noyabrya 2018 na Wayback Machine Wlipscomb tripod com 1937 02 25 Retrieved 2012 02 01 Lipscomb W N Baker R H 1942 The Identification of Alcohols in Aqueous Solution Arhivnaya kopiya ot 7 marta 2012 na Wayback Machine J Am Chem Soc 64 179 180 doi 10 1021 ja01253a505 Structures and Mechanisms From Ashes to Enzymes Acs Symposium Series Gareth R Eaton Editor Don C Wiley Editor Oleg Jardetzky Editor American Chemical Society Washington D C 2002 Process of Discovery 1977 An Autobiographical Sketch by William Lipscomb 14 pp Lipscombite p xvii and Chapter 1 The Landscape and the Horizon An Introduction to the Science of William N Lipscomb by Gareth Eaton 16 pp These chapters are online at pubs acs org Arhivnaya kopiya ot 7 marta 2022 na Wayback Machine Click PDF symbols at right Katz Lewis Letter presented to Bill on the occasion of his 80th birthday collected with others in a Festschrift party book may 12 14 2000 Hargittai Istvan 2003 Candid Science III More Conversations with Famous Chemists London UK Imperial College Press p 27 World Scientists Warning To Humanity angl stanford edu 18 noyabrya 1992 Data obrasheniya 25 iyunya 2019 Arhivirovano iz originala 6 dekabrya 1998 goda Improbable Research Data obrasheniya 29 noyabrya 2018 Arhivirovano iz originala 22 oktyabrya 2018 goda Arxivlenmis suret 2019 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2023 12 18 Lipscomb WN 1977 The Boranes and Their Relatives Science 196 4294 1047 1055 Bibcode 1977Sci 196 1047L doi 10 1126 science 196 4294 1047 Potenza J A Lipscomb W N Vickers G D Schroeder H 1966 Order of Electrophilic Substitution in 1 2 Dicarbaclovododecaborane 12 and Nuclear Magnetic Resonance Assignment J Am Chem Soc 88 3 628 629 doi 10 1021 ja00955a059 Lipscomb WN The chemical shift and other second order magnetic and electric properties of small molecules Advances in Nuclear Magnetic Resonance Edited by J Waugh Vol 2 Academic Press 1966 pp 137 176 Hutchinson Dictionary of Scientific Biography Lipscomb William Nunn 1919 5 paragraphs c RM 2011 all rights reserved as published under license in AccessScience The McGraw Hill Encyclopedia of Science amp Technology Online Arhivnaya kopiya ot 21 aprelya 2021 na Wayback Machine c The McGraw Hill Companies 2000 2008 Helicon Publishing is a division of RM To see this biography 1 Go to accessscience com Arhivnaya kopiya ot 26 avgusta 2011 na Wayback Machine 2 Search for Lipscomb 3 at right Click on Lipscomb William Nunn 1919 4 If no institutional access is available then at right click on Purchase Now price in 2011 is about 30 US including tax for 24 hours 5 Log in 6 Repeat steps 2 and 3 to see Lipscomb s biography Eaton GR Lipscomb WN 1969 NMR Studies of Boron Hydrides and Related Compounds W A Benjamin Inc Lipscomb WN 1977 The Boranes and Their Relatives in Les Prix Nobel en 1976 Imprimerie Royal PA Norstedt amp Soner Stockholm 110 131 https web archive org web 20170829005337 https www nobelprize org nobel prizes chemistry laureates 1976 lipscomb lecture html Arhivnaya kopiya ot 29 avgusta 2017 na Wayback Machine 1 https web archive org web 20160307031549 https www scribd com doc 53875200 Lipscomb Nobel Lecture Arhivnaya kopiya ot 7 marta 2016 na Wayback Machine 2 Quote in next to last paragraph which is omitted in Science version of the paper Longuet Higgins H C Bell R P 1943 64 The Structure of the Boron Hydrides Journal of the Chemical Society Resumed 1943 250 255 doi 10 1039 JR9430000250 Longuet Higgins H C Bell R P 1943 64 The Structure of the Boron Hydrides Journal of the Chemical Society Resumed 1943 250 255 doi 10 1039 JR9430000250 Price W C 1947 The structure of diborane J Chem Phys 15 8 614 doi 10 1063 1 1746611 Price W C 1948 The absorption spectrum of diborane J Chem Phys 16 9 894 Bibcode 1948JChPh 16 894P doi 10 1063 1 1747028 Kleier D A Hall J H Jr Halgren T A Lipscomb W N 1974 Localized Molecular Orbitals for Polyatomic Molecules I A Comparison of the Edmiston Ruedenberg and the Boys Localization Methods J Chem Phys 61 10 3905 Bibcode 1974JChPh 61 3905K doi 10 1063 1 1681683 Eberhardt W H Crawford B Lipscomb W N 1954 The Valence Structure of the Boron Hydrides J Chem Phys 22 6 989 Bibcode 1954JChPh 22 989E doi 10 1063 1 1740320 Eberhardt W H Crawford B Lipscomb W N 1954 The Valence Structure of the Boron Hydrides J Chem Phys 22 6 989 Bibcode 1954JChPh 22 989E doi 10 1063 1 1740320 Yarnell A 2009 Lipscomb Feted in Honor of his 90th Birthday Arhivnaya kopiya ot 14 iyulya 2014 na Wayback Machine Chemical and Engineering News 87 48 35 doi 10 1021 cen v087n048 p035a Kaufman HS Fankuchen I 1949 A Low Temperature Single Crystal X ray Diffraction Technique Rev Sci Instrum 20 10 733 734 Bibcode 1949RScI 20 733K doi 10 1063 1 1741367 Collin R L Lipscomb W N 1951 The Crystal Structure of Hydrazine Acta Crystallogr 4 10 14 doi 10 1107 s0365110x51000027 Dulmage W J Meyers E A Lipscomb W N 1951 The Molecular and Crystal Structure of Nitric Oxide Dimer J Chem Phys 19 11 1432 Bibcode 1951JChPh 19 1432D doi 10 1063 1 1748094 Enemark J H Lipscomb W N 1965 Molecular Structure of the Dimer of Bis cis 1 2 bis trifluoromethyl ethylene 1 2 dithiolate cobalt Inorg Chem 4 12 1729 1734 doi 10 1021 ic50034a012 Lipscomb W N 1957 Recent Studies in the Structural Inorganic Chemistry of Mercury Mercury and Its Compounds Annals of the New York Academy of Sciences 65 5 427 435 Bibcode 1956NYASA 65 427L doi 10 1111 j 1749 6632 1956 tb36648 x Lipscomb W N 1971 Structure of NO 2 in the Molecular Crystal J Chem Phys 54 8 3659 3660 doi 10 1063 1 1675406 Atoji M Lipscomb W N 1954 The Crystal Structure of Hydrogen Fluoride Acta Crystallogr 7 2 173 175 doi 10 1107 s0365110x54000497 Johansson G Lipscomb W N 1958 The Structure of Roussin s Black Salt CsFe4S3 NO 7 H2O Acta Crystallogr 11 594 Spencer C J Lipscomb W 1961 The Molecular and Crystal Structure of PCF3 5 Acta Crystallogr 14 3 250 256 doi 10 1107 s0365110x61000826 Dickens B Lipscomb W N 1962 Molecular and Valence Structures of Complexes of Cyclo Octatetraene with Iron Tricarbonyl J Chem Phys 37 9 2084 2093 Bibcode 1962JChPh 37 2084D doi 10 1063 1 1733429 Moncrief J W Lipscomb W N 1965 Structures of Leurocristine Vincristine and Vincaleukoblastine X ray Analysis of Leurocristine Methiodide J Am Chem Soc 87 21 4963 4964 doi 10 1021 ja00949a056 PMID 5844471 Book of Members 1780 2010 Chapter L Arhivnaya kopiya ot 5 noyabrya 2018 na Wayback Machine PDF American Academy of Arts and Sciences Retrieved 15 April 2011 Lipskomb Uilyam Nann na sajte Nacionalnoj akademii nauk SShA angl W N Lipscomb Arhivnaya kopiya ot 7 avgusta 2011 na Wayback Machine Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen in Dutch Retrieved 15 April 2011 CV Biog Publications Lipscomb Arhivnaya kopiya ot 30 noyabrya 2018 na Wayback Machine Wlipscomb tripod com Retrieved 2012 02 01 Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar