Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azot oksidləri — N2 rəngsiz, iysiz və dadsız qazdır, havadan bir az yüngüldür. Oksigenə nisbətən suda az həll olur: 20°C-də (0,1 MPa) 1 l suda 15,4 ml azot həll olur. 0,1 MPa təzyiqdə və −196°C-də azot mayeləşir.
Molekul quruluşu
N2 molekulunun quruluşu. Azot molekulunun quruluş formulu N ≡ N, elektron formulu isə : N ⋮⋮ N : kimidir. Molekulda üçqat rabitə çox davamlı rabitədir. Bu rabitələrdən biri σ -, ikisi isə π-rabitədir. Hər üç rabitənin elektron sıxlığı atomlar arasında simmetrik paylandığından N2 molekulu qeyri-polyardır.
Bor nitratı
Bor-nitrit (BN) 3000°C-də əriyir və bərkliyinə görə almaza oxşardır. Nitritlər ammonyakın alınması ilə hidrolizə uğrayır
Azot oksidlərinin siyahısı
Azotun 8 oksidi N2O, , , , N2O4, , NO3, N2O6 və 6 oksigenli turşusu məlumdur: H2N2O2, H2N2O3, H2NO2, HNO2, HNO3 və HNO4. Lakin bunlardan sərbəst şəkildə yalnız HNO3 davamlıdır. Başqaları isə suda məhlulda mövcuddur.
-
![image]()
NO -
![image]()
NO2 -
![image]()
N2O -
![image]()
N2O3 -
![image]()
N2O4 -
![image]()
N2O5 -
![image]()
N4O6
Xarakteristikası
Oksidlərdən N2O və , qalanları isə . Bu oksidlərdən yalnız () azotun oksigenlə bilavasitə qarşılıqlı təsirindən alınır. O, yüksək temperaturda və ya atmosferdə ildırım çaxarkən yaranan elektrik boşalması zamanı əmələ gəlir. () – nitrit turşusu (HNO2), () – nitrat turşusu (HNO3) uyğun gəlir. () su ilə iki turşu – nitrat (HNO3) və nitrit (HNO2) turşularını əmələ gətirir:
Alınması
N2O
N2O quru 170oC-yə qədər qızdırıldıqda əmələ gəlir:
- NH4NO3=N2O+2H2O
N2O rəngsiz, zəif şirinvari iyli qazdır. Qaynama temperaturu −89,5oC-dir. O, karbon qazına oxşar olaraq, xətti quruluşa malikdir. Onu rezonans formulların köməyi ilə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar:
- N-=N+=O↔N=N+-O-
- N2O+H2=N2+H2O
- ΔH=-77,3 kkal/mol.
N2O-in fizioloji xassələri maraqlıdır. Tərkibində N2O olan hava ilə tənəffüs etdikdə, sərxoşluq əlamətləri müşahidə edilir. Buna əsasən, onu "şənləndirici qaz" adlandırırlar. Tərkibində azotu N2O ilə əvəz edilən hava (20% O2 və 80% N2O qarışığı) cərrahiyyədə narkotik kimi işlədilir. N2O-in narkotik kimi istifadəsinin bu məqsədlə işlədilən başqa maddələrdən (efir, xloroform) müəyyən üstünlüyü vardır. N2O digər narkotiklərdən daha uçucu olduğundan, orqanizmdən tez xaric olur və beləliklə əlavə zərərli hadisələrin meydana çıxmasına səbəb olmur.
NO
bəsit maddələrin bilavasitə qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gəlir:
- N2+O2↔2NO
ΔH=+(2•21,6)kkal.
rəngsiz qazdır. Suda pis həll olur. Havada dərhal -ə çevrilir. -in hidrogen və ya buxarı ilə qarşığına alov yaxınlaşdırıldıqda, partlayış baş verir.
N2O3
N2O3 orta qatılıqlı nitrit turşusunun müxtəlif reduksiyaedicilərlə reduksiyası və ya qələvi metalların nitriti məhlulunun turşulaşdırılması zamanı alınır. N2O3 davamsız birləşmə olub, −10oC-də parçalanır.
- N2O3↔NO+NO2
N2O3qələvilərlə qarşılıqlı təsiri zamanı əmələ gətirir:
- N2O3 + 2NaOH=2NaNO2+H2O
Yuxarıda göstərilənlərdən aydın olur ki, N2O3 nitrit turşusunun anhidridindən ibarətdir:
- N2O3 + H2O↔2HNO2
HNO2
HNO2 sərbəst halda məlum deyil. O yalnız suda məhlulda mövcuddur. Nisbətən yüksək temperaturda öz-özünə üzrə tədricən parçalanır. Özünün parçalanmaya olan yüksək meyili sayəsində HNO2-nin reaksiya qabiliyyəti yüksəkdir. HNO2 birəsaslı . Onun duzları nitridlər adlanır. Nitridlər turşuya nisbətən davamlıdır. yalnız yüksək temperaturda parçalanır.
HNO3
Nitrat turşusu qüvvətli oksidləşdiricidir. Qeyri-metallar nitrat turşusu ilə adətən özünün ən yüksək oksidləşmə dərəcəsinə qədər oksidləşir. Nitrat turşusunun xlorid turşusu ilə qarışığı qızılı və platini həll edir. Zərhəl (çar arağı) adlanan bu qarışıqda iki turşu arasında gedən qarşılıqlı kimyəvi təsir nəticəsində atomar xlor ayrılır:
- HNO3+3HCl=NOCl+2Cl+2H2O
Nitrozilxlorid davamsız birləşmə kimi parçalanaraq, həmçinin atomar xlor ayrılır:
- NOCl=NO+Cl
Nitrat turşusunun bir çox vacib tətbiq sahələri vardır. Onun böyük bir hissəsi partlayıcı maddələrin istehsalında istifadə edilir. Nitrat turşusu müxtəlif üzvi birləşmələrin alınmasında, sulfat turşusunun istehsalında və s tətbiq tapır. Nitrat turşusunun duzları nitratlar adlanır. Nitratlar nisbətən yüksək temperaturda asan parçalanaraq, oksigen ayrılır. Buna əsasən nitratlar, adətən, partlayıcı maddələrin tərkib hissəsini təşkil edir.
Mənbə
- Химическая энциклопедия / Редкол.: И. Л. Кнунянц и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1 (Абл-Дар). — 623 с.
- Z. Qarayev "Qeyri-üzvi kimya", Maarif-1975.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azot oksidleri N2 rengsiz iysiz ve dadsiz qazdir havadan bir az yunguldur Oksigene nisbeten suda az hell olur 20 C de 0 1 MPa 1 l suda 15 4 ml azot hell olur 0 1 MPa tezyiqde ve 196 C de azot mayelesir Molekul qurulusuN2 molekulunun qurulusu Azot molekulunun qurulus formulu N N elektron formulu ise N N kimidir Molekulda ucqat rabite cox davamli rabitedir Bu rabitelerden biri s ikisi ise p rabitedir Her uc rabitenin elektron sixligi atomlar arasinda simmetrik paylandigindan N2 molekulu qeyri polyardir Bor nitrati Bor nitrit BN 3000 C de eriyir ve berkliyine gore almaza oxsardir Nitritler ammonyakin alinmasi ile hidrolize ugrayirAzot oksidlerinin siyahisiAzotun 8 oksidi N2O N2O4 NO3 N2O6 ve 6 oksigenli tursusu melumdur H2N2O2 H2N2O3 H2NO2 HNO2 HNO3 ve HNO4 Lakin bunlardan serbest sekilde yalniz HNO3 davamlidir Basqalari ise suda mehlulda movcuddur NO NO2 N2O N2O3 N2O4 N2O5 N4O6XarakteristikasiOksidlerden N2O ve qalanlari ise Bu oksidlerden yalniz azotun oksigenle bilavasite qarsiliqli tesirinden alinir O yuksek temperaturda ve ya atmosferde ildirim caxarken yaranan elektrik bosalmasi zamani emele gelir nitrit tursusu HNO2 nitrat tursusu HNO3 uygun gelir su ile iki tursu nitrat HNO3 ve nitrit HNO2 tursularini emele getirir AlinmasiN2O N2O quru 170oC ye qeder qizdirildiqda emele gelir NH4NO3 N2O 2H2O N2O rengsiz zeif sirinvari iyli qazdir Qaynama temperaturu 89 5oC dir O karbon qazina oxsar olaraq xetti qurulusa malikdir Onu rezonans formullarin komeyi ile asagidaki kimi tesvir etmek olar N N O N N O N2O H2 N2 H2O DH 77 3 kkal mol N2O in fizioloji xasseleri maraqlidir Terkibinde N2O olan hava ile teneffus etdikde serxosluq elametleri musahide edilir Buna esasen onu senlendirici qaz adlandirirlar Terkibinde azotu N2O ile evez edilen hava 20 O2 ve 80 N2O qarisigi cerrahiyyede narkotik kimi isledilir N2O in narkotik kimi istifadesinin bu meqsedle isledilen basqa maddelerden efir xloroform mueyyen ustunluyu vardir N2O diger narkotiklerden daha ucucu oldugundan orqanizmden tez xaric olur ve belelikle elave zererli hadiselerin meydana cixmasina sebeb olmur NO besit maddelerin bilavasite qarsiliqli tesiri neticesinde emele gelir N2 O2 2NODH 2 21 6 kkal rengsiz qazdir Suda pis hell olur Havada derhal e cevrilir in hidrogen ve ya buxari ile qarsigina alov yaxinlasdirildiqda partlayis bas verir N2O3 N2O3 orta qatiliqli nitrit tursusunun muxtelif reduksiyaedicilerle reduksiyasi ve ya qelevi metallarin nitriti mehlulunun tursulasdirilmasi zamani alinir N2O3 davamsiz birlesme olub 10oC de parcalanir N2O3 NO NO2 N2O3qelevilerle qarsiliqli tesiri zamani emele getirir N2O3 2NaOH 2NaNO2 H2O Yuxarida gosterilenlerden aydin olur ki N2O3 nitrit tursusunun anhidridinden ibaretdir N2O3 H2O 2HNO2HNO2 HNO2 serbest halda melum deyil O yalniz suda mehlulda movcuddur Nisbeten yuksek temperaturda oz ozune uzre tedricen parcalanir Ozunun parcalanmaya olan yuksek meyili sayesinde HNO2 nin reaksiya qabiliyyeti yuksekdir HNO2 biresasli Onun duzlari nitridler adlanir Nitridler tursuya nisbeten davamlidir yalniz yuksek temperaturda parcalanir HNO3 Nitrat tursusu quvvetli oksidlesdiricidir Qeyri metallar nitrat tursusu ile adeten ozunun en yuksek oksidlesme derecesine qeder oksidlesir Nitrat tursusunun xlorid tursusu ile qarisigi qizili ve platini hell edir Zerhel car aragi adlanan bu qarisiqda iki tursu arasinda geden qarsiliqli kimyevi tesir neticesinde atomar xlor ayrilir HNO3 3HCl NOCl 2Cl 2H2O Nitrozilxlorid davamsiz birlesme kimi parcalanaraq hemcinin atomar xlor ayrilir NOCl NO Cl Nitrat tursusunun bir cox vacib tetbiq saheleri vardir Onun boyuk bir hissesi partlayici maddelerin istehsalinda istifade edilir Nitrat tursusu muxtelif uzvi birlesmelerin alinmasinda sulfat tursusunun istehsalinda ve s tetbiq tapir Nitrat tursusunun duzlari nitratlar adlanir Nitratlar nisbeten yuksek temperaturda asan parcalanaraq oksigen ayrilir Buna esasen nitratlar adeten partlayici maddelerin terkib hissesini teskil edir MenbeHimicheskaya enciklopediya Redkol I L Knunyanc i dr M Sovetskaya enciklopediya 1988 T 1 Abl Dar 623 s Z Qarayev Qeyri uzvi kimya Maarif 1975