Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Azot-1 oksid duz əmələ gətirməyən oksiddir
| Azot-1 oksid | |
|---|---|
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | N₂O |
| Molyar kütlə | 0 kq |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,98 q/l, 1,967 q/l |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | −132 ± 1 ℉, −90,8 °C |
| Qaynama nöqtəsi | −127 ± 1 ℉, −88,48 °C |
| Buxarın təzyiqi | 51,3 ± 0,1 atm |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 10024-97-2 |
| PubChem | 948 |
| RTECS | QX1350000 |
| ChEBI | 17045 |
| ChemSpider | 923 |
Tarixi
Diazot-monoksid və ya azot 1-oksid (N2O) ilk dəfə 1772-ci ildə Cozef Pristli tərəfindən alınmışdır və onu azaldılmış azot havası adlandırmışdır. Texniki adı şadlandırıcı-şənləndirici qazdır. Bu da onun keyləşdirici xüsusiyyətə malik olması ilə əlaqədardır. Tərkibində N2O olan hava ilə tənəffüs etdikdə əvvəlcə oyadıcı təsir göstərir, sonra isə keyləşmə baş verir. N2O-nun keyləşdirici təsirini ilk dəfə 1799-cu ildə məşhur ingilis alimi H. Devi müəyyən etmişdir. Belə ki, N2O qarışmış hava ilə tənəffüs etdikdə diş ağrısı aradan qalxır. Devinin bununla bağlı bir çox maraqlı təcrübələri var. Bundan yarım əsr sonra 1844-cü ildə amerikalı diş həkimi X. Uells dişlərin çıxarılmasında N2O- dan ağrıkəsici vasitə kimi istifadə etmişdir. Hazırda diazot-oksidindən miokard (ürəyin əzələ qişası) infarktının əməliyatında ağrıkəsici kimi (80% N2 və 20% O2) istifadə edilir.
Xassələri
N2O rəngsiz, xoşagələn zəif iyli, şirintəhər qazdır. Havadan ağırdır, nisbi sıxlığı 1,527 — dir. Havada həcmcə 0,0005% N2O qazı olur. O, havanın daimi tərkib hissələrindəndir. −88,6°C-də qaynayır, −90,9°C-də bərkiyir, 0°C-də bir həcm suda 1,3 həcm N2O həll olur. Adi şəraitdə 25°C-də bir həcm suda 0,6 həcm azot 1-oksid həll olur. Etil spirtində, efirdə sulfat turşusunda həll olur. Duz əmələ gətirməyən oksiddir. Alovlanmır, amma yanmaya kömək edir. N2O ilə dolu qaba yanan kömürü, kükürdü və fosforu daxil etdikdə onlar yanmaqda davam edir. 0°C-də və 30 atmosfer təzyiqində, həmçinin otaq temperaturunda və 40 atmosfer təzyiqində rəngsiz mayeyədək qatılaşır. 1kq maye azot 1-oksiddən 500 l qaz əmələ gəlir. Müəyyən qatılıqda efir, tsiklopropan, xloretanla qarışıqları partlayıcı təhlükəlidir. Normal şəraitdə N2O kimyəvi inertdir. Qızdırıldıqda oksidləşdirici xassəyə malik olur. Güclü oksidləşdiricilərlə qarşılıqlı təsir zamanı N2O bərpaedici xüsusiyyət göstərə bilər. Yaşıl oksidləşdirici hesab olunur. Çünki oksidləşdirmə prosesində yalnız azot və oksigen ayrılır ki, bunlar da havanın tərkibinə daxildir. Zərərli maddələr ayrılmır. Azot 1-oksid azot 2-oksidin fermentativ və qeyri-fermentativ reduksiyası zamanı əmələ gəlir. In vitro təcrübələrində — yəni şüşədə aparılan təcrübələrlə müəyyən olunmuşdur ki, N2O, NO-nun tiol və ya tiol tərkibli birləşmələrlə reaksiyasından əmələ gəlir. Gepatositlərin sitozolunda NO-dan N2O-nun əmələ gəlməsi müəyyən olunmuşdur ki, bu da bu qazın fizioloji şəraitdə məməlilərin hüceyrələrində əmələ gəlmə mümkünlüyünü fərz etdirir.bakteriyaların orqanizmində azot 1-oksid denitrifikasiya adlanan prosesin gedişində və nitro-oksid – reduktazanın katalizində əmələ gəlir. Əvvəllər hesab olunurdu ki, bu proses məməlilərdə olmayan bir neçə növ bakteriya üçün spesifikdir, ancaq yeni məlumatlar bunun belə olmadığını fərz etdirir. N2O metioninin biosintezini inhibə edir. Diazot-oksidi ammonium –nitratı qızdırmaqla alınır.
Tətbiqi
İstifadə sahəsinə görə azot 1-oksid iki növ bölünür: qida və ya tibbi istifadə üçün və texniki istifadə üçün. Tibbi azot 1-oksid əsasən cərrahiyyə əməliyatlarında narkoz kimi istifadə olunur. Həmçinin qida sənayesində, qənnadı sənayesində propellent –itələyici kimi istifadə olunur. Yeyinti məhsulu kimi E942 indeksinə malikdir. Qablaşdırma qazı kimi istifadə olunur ki, bu da ərzaqların korlanmasının qarşısını alır. Həmçinin daxili yanma mühərrikinin texniki xüsusiyyətlərinin yaxşılaşdırılması üçün tətbiq edilir. Yeganə yanacaq kimi tək komponentli raket mühərriklərində istifadə olunur.
İstinadlar
- nitrous oxide (ing.).
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/nitrous-oxide.
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0465.html.
- David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals (ing.): A CRC quick reference handbook. CRC Press, 1993.
Ədəbiyyat
- Abbasov V. M., Məhərrəmov A. M., Abbasov M. M., Əliyev R. Y. "Kimya" 2013
- "Characterization of sites occupied by the anesthetic nitrous oxide within proteins by infrared spectroscopy." A Dong, P Huang, X J Zhao, V Sampath, W S Caughey. Journal. Biol. Chem. 1994
- ." Interactions of the anesthetic nitrous oxide with bovine heart cytochrome c oxidase. Effects on protein structure, oxidase activity, and other properties." O. Einarsdóttir , W S. Caughey. Journal . Biol. Chem. 1988 263: 9199.
- Леонтьев А. В., Фомичева О. А., Проскурнина М. В., Зефиров Н. С. 2001 " Современная химия оксида азота (I)" Успехи химии 70 (2):107–122
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azot 1 oksid duz emele getirmeyen oksiddirAzot 1 oksidUmumiKimyevi formulu N OMolyar kutle 0 kqFiziki xasseleriSixliq 1 98 q l 1 967 q lTermik xususiyyetlerErime noqtesi 132 1 90 8 CQaynama noqtesi 127 1 88 48 CBuxarin tezyiqi 51 3 0 1 atmTesnifatiCAS da qeyd nom 10024 97 2PubChem 948RTECS QX1350000ChEBI 17045ChemSpider 923TarixiDiazot monoksid ve ya azot 1 oksid N2O ilk defe 1772 ci ilde Cozef Pristli terefinden alinmisdir ve onu azaldilmis azot havasi adlandirmisdir Texniki adi sadlandirici senlendirici qazdir Bu da onun keylesdirici xususiyyete malik olmasi ile elaqedardir Terkibinde N2O olan hava ile teneffus etdikde evvelce oyadici tesir gosterir sonra ise keylesme bas verir N2O nun keylesdirici tesirini ilk defe 1799 cu ilde meshur ingilis alimi H Devi mueyyen etmisdir Bele ki N2O qarismis hava ile teneffus etdikde dis agrisi aradan qalxir Devinin bununla bagli bir cox maraqli tecrubeleri var Bundan yarim esr sonra 1844 cu ilde amerikali dis hekimi X Uells dislerin cixarilmasinda N2O dan agrikesici vasite kimi istifade etmisdir Hazirda diazot oksidinden miokard ureyin ezele qisasi infarktinin emeliyatinda agrikesici kimi 80 N2 ve 20 O2 istifade edilir XasseleriN2O rengsiz xosagelen zeif iyli sirinteher qazdir Havadan agirdir nisbi sixligi 1 527 dir Havada hecmce 0 0005 N2O qazi olur O havanin daimi terkib hisselerindendir 88 6 C de qaynayir 90 9 C de berkiyir 0 C de bir hecm suda 1 3 hecm N2O hell olur Adi seraitde 25 C de bir hecm suda 0 6 hecm azot 1 oksid hell olur Etil spirtinde efirde sulfat tursusunda hell olur Duz emele getirmeyen oksiddir Alovlanmir amma yanmaya komek edir N2O ile dolu qaba yanan komuru kukurdu ve fosforu daxil etdikde onlar yanmaqda davam edir 0 C de ve 30 atmosfer tezyiqinde hemcinin otaq temperaturunda ve 40 atmosfer tezyiqinde rengsiz mayeyedek qatilasir 1kq maye azot 1 oksidden 500 l qaz emele gelir Mueyyen qatiliqda efir tsiklopropan xloretanla qarisiqlari partlayici tehlukelidir Normal seraitde N2O kimyevi inertdir Qizdirildiqda oksidlesdirici xasseye malik olur Guclu oksidlesdiricilerle qarsiliqli tesir zamani N2O berpaedici xususiyyet gostere biler Yasil oksidlesdirici hesab olunur Cunki oksidlesdirme prosesinde yalniz azot ve oksigen ayrilir ki bunlar da havanin terkibine daxildir Zererli maddeler ayrilmir Azot 1 oksid azot 2 oksidin fermentativ ve qeyri fermentativ reduksiyasi zamani emele gelir In vitro tecrubelerinde yeni susede aparilan tecrubelerle mueyyen olunmusdur ki N2O NO nun tiol ve ya tiol terkibli birlesmelerle reaksiyasindan emele gelir Gepatositlerin sitozolunda NO dan N2O nun emele gelmesi mueyyen olunmusdur ki bu da bu qazin fizioloji seraitde memelilerin huceyrelerinde emele gelme mumkunluyunu ferz etdirir bakteriyalarin orqanizminde azot 1 oksid denitrifikasiya adlanan prosesin gedisinde ve nitro oksid reduktazanin katalizinde emele gelir Evveller hesab olunurdu ki bu proses memelilerde olmayan bir nece nov bakteriya ucun spesifikdir ancaq yeni melumatlar bunun bele olmadigini ferz etdirir N2O metioninin biosintezini inhibe edir Diazot oksidi ammonium nitrati qizdirmaqla alinir TetbiqiIstifade sahesine gore azot 1 oksid iki nov bolunur qida ve ya tibbi istifade ucun ve texniki istifade ucun Tibbi azot 1 oksid esasen cerrahiyye emeliyatlarinda narkoz kimi istifade olunur Hemcinin qida senayesinde qennadi senayesinde propellent iteleyici kimi istifade olunur Yeyinti mehsulu kimi E942 indeksine malikdir Qablasdirma qazi kimi istifade olunur ki bu da erzaqlarin korlanmasinin qarsisini alir Hemcinin daxili yanma muherrikinin texniki xususiyyetlerinin yaxsilasdirilmasi ucun tetbiq edilir Yegane yanacaq kimi tek komponentli raket muherriklerinde istifade olunur Istinadlarnitrous oxide ing https pubchem ncbi nlm nih gov compound nitrous oxide http www cdc gov niosh npg npgd0465 html David R Lide Jr Basic laboratory and industrial chemicals ing A CRC quick reference handbook CRC Press 1993 ISBN 978 0 8493 4498 5EdebiyyatAbbasov V M Meherremov A M Abbasov M M Eliyev R Y Kimya 2013 Characterization of sites occupied by the anesthetic nitrous oxide within proteins by infrared spectroscopy A Dong P Huang X J Zhao V Sampath W S Caughey Journal Biol Chem 1994 Interactions of the anesthetic nitrous oxide with bovine heart cytochrome c oxidase Effects on protein structure oxidase activity and other properties O Einarsdottir W S Caughey Journal Biol Chem 1988 263 9199 Leontev A V Fomicheva O A Proskurnina M V Zefirov N S 2001 Sovremennaya himiya oksida azota I Uspehi himii 70 2 107 122