Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hidrazin(diamidn) H2N—NH2 —rəngsiz, xoşagəlməz iyə malik olan hiqroskopik mayedir.
| Hidrazin | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | N₂H₄ |
| Molyar kütlə | 0 kq |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1,01 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 2,2 °C |
| Qaynama nöqtəsi | 113,3 °C |
| Buxarın təzyiqi | 1.333,2 Pa |
| Kimyəvi xassələri | |
| 8,1 ± 0,01 | |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 302-01-2 |
| PubChem | 9321 |
| RTECS | MU7175000 |
| ChEBI | 15571 |
| BMT nömrəsi | 2029, 2030, 3293 |
| ChemSpider | 8960 |
Qrupu
N2H4 molekulu bir-birinə əks istiqamətdə yerləşlmiş 2 dənə NH2 qrupundan ibarətdir , μ = 0,62•10−29 Кл • м. Müxtəlif nisbətlərdə su ilə,amonyakla, etanolla qarışır. Qeyri polyar həlledicilərdə pis həll olur. Arilhidrazin və alkilhidrazin üzvi birləşmələrini əmələ gətirir.
Tarixi
1887-ci ildə Teodor Kurtsiy tərəfindən kəşf edilib. Hidrazinin ilk törəməsi, yəni hidrazobenzol 1845-ci ildə Nikolay Zinin tərəfindən əldə edilmişdir. O, azobenzolu natrium sulfidlə reduksiya etmişdir. Yaranan maddənin tərkibində -NH-NH- fraqmenti var idi. 30 il sonra alman kimyaçıları Emil və Otto Fişer fenilhidrazin C6H5NHNH2-ni təcrid etdilər, lakin onun tərkibindəki fenil qrupunu hidrogenlə əvəz edə bilmədilər.
Alınması
Hidrazin ammonyakın və ya sidik cövhərinin natrium hipoxloritlə oksidləşməsindən alınır (Raşiq metodu)
- NH3+NaOCl →NH2Cl+NaOH
- NH2Cl+NH3→ N2H4 HCl
Reaksiya 160oC-də, 2,5-3,0 MПа təzyiqdə aparılır. Sidik cövhərinin hipoxloritlə oksidləşməsi ilə hidrazinin alınması üsulu, Hofman metoduna görə amidlərdən aminlərin alınması üsulu mexanizminin analoqudur.
- (NH2)2CO+NaOCl+2NaOH→N2H4+H2O+NaCl+Na2CO3
Reaksiya 100oC-də və atmosfer təzyiqində aparılır. Bayer üsulu da istifadə edilir:
- 2NH3+H2O2→N2H4+2H2O
Xassələri
Termodinamiki olaraq hidrazin ammonyaka nisbətən davamsızdır, belə ki, N—N rabitəsi möhkəm deyil. Hidrazinin parçalanma reaksiyası ekzotermik prosesdir. Bu reaksiya 200—300 °С-də keçid elementləri olan (Co, Ni, Cu, Ag) iştirakı ilə gedir:
- 3N2H4→4NH3+N2
- N2H4→N2+2H2
Hidrazinin müxtəlif duzları məlumdur: hidrazin xlorid N2H5Cl, hidrazin sulfat N2H6SO4 və s. Bəzən formulları belə yazılır
- N2H4 • HCl; N2H4 • H2SO4
hidrazin hidroxlorid,hidrazin sulfat kimi adlandırılır. Əksər belə duzlar rəngsiz olub, suda yaxşı həll olurlar.
- N2H4+HCl→[N2H5]Cl
Hidrazin quvvətli reduksiyaedicidir.Məhlullarda sərbəst azota qədər oksidləşir:
- 4KMnO4+5N2H4+6H2SO4→5N2+4MnSO4+2K2SO4+16H2O
Hidrazini reduksiya etmək üçün daha qüvvətli reduksiyaedicilərdən istifadə edilir: məs. Sn2+, Ti3+,eləcə də (Zn + HCl)reaksiyası zamanı yaranan hidrogenlə:
- N2H4+Zn+4HCl→2NH4Cl+ZnCl2
Hava oksigeni ilə azot, ammonyak və suya qədər oksidləşir. Hidrazin-hidrat, hidrazin-sulfat, hidrazin-xlorid qızılın, gümüşün və platin metalların duz məhlullarından reduksiya edilməsində istifadə edilir.
Bəzi aldehidlərlə( əsasən p-dimetilaminobenzaldehidlə) rəngli hidrazonların əmələ gəlməsi onları təyin etməyə imkan verir. Tədqiqatlar göstərmişdir ki, arilsulfoxloridlərlə hidrazin arasındakı reaksiyada hidrazinin miqdarı 1,5-2,0 molyar artıq olduqda belə mono və disulfamid alınır və bu şəraitdə monosulfamidin çıxımı 31% olur. Natrium-sulfatın katalitik təsiri ilə monosulfamidin çıxımını 43,5%-ə qədər qaldırmaq mümkün olmuşdur. Sulfoxloridlərlə hidrazin törəmələri arasındakı reaksiya nəticəsində 4-benzilsulfonilpiridin-2-karboksihidrazidlər alınmışdır . Molyar nisbət 2:1 olduqda disulfamid alınır.
Tətbiqi
Hidrazin üzvi sintezdə, plastmas, rezin, raket yanacağınin tərkibindəki partlayıcı maddələrin istehsalında istifadə edilir. Hidrazin sulfat ağ ciyər, süd vəzləri, mədə, mədəaltı vəz xərçəngində, bəd xassəli şişlərin metastaz formasında və digər xəstəliklərdə istifadə olunur. Hidrazin həmçinin, aşağı temperaturlu hidrazin-hava yanacaqlarında yanacaq kimi tətbiq edilir. Kimya sənayesində reduksiyaedici kimi(oksigeni) geniş istifadə olunur.
- N2H4+O2=N2+2H2O
Toksiklik
Hidrazin və onun törəmələrinin əksəriyyəti məməlilər üçün çox zəhərlidir. Hidrazin canlı orqanizmlərə ümumi zəhərli təsir göstərir. Kiçik qatılıqlarda hidrazin gözlərin və tənəffüs yollarının qıcıqlanmasına səbəb olur. Konsentrasiyanın artması ilə başgicəllənmə, baş ağrısı və ürəkbulanma başlayır. Bunun ardınca zəhərli pulmoner ödem və onlardan sonra - sonrakı ölümlə -koma ilə nəticələnə bilər. İş sahəsinin havasında tövsiyə olunan miqdar MPC = 0,1 mq/m3.
Mənbə
- Ахметов Н. С. Общая и неорганическая химия. — 4-е изд., испр. — М.: Высшая школа, 2003. — 743 с. — .
- Карапетьянц М. Х., Дракин С. И. Общая и неорганическая химия. Учебное пособие для вузов. — 4-е изд., стер. — М.: Химия, 2000. — 592 с., ил. — ; ББК 540 К 21; УДК 546(075.8).
- Третьяков Ю. Д. и др. 15.3.3.1. Водородные соединения азота и их производные. Гидразин. Гидроксиламин. // Неорганическая химия. Химия элементов: Учебник для вузов. В 2 книгах. Кн. II / Ю. Д. Третьяков, Л. И. Мартыненко, А. Н. Григорьев, А. Ю. Цивадзе. — М.: Химия, 2001. — С. 869-872. — 583 с., ил. — ; ББК 24.1 (я 7); УДК 546 Т 66.
- Одрит Л., Огг Б. Химия гидразина = The Chemistry of Hydrazine. — М.: ИИЛ, 1954. — 238 с., ил.
İstinadlar
- HYDRAZINE (ing.).
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0329.html.
- Hall H. K. Correlation of the Base Strengths of Amines 1 (ing.). // J. Am. Chem. Soc. / P. J. Stang ACS, 1957. Vol. 79, Iss. 20. P. 5441–5444. ISSN 0002-7863; 1520-5126; 1943-2984 doi:10.1021/JA01577A030
- Ахметов Н. С. Общая и неорганическая химия. — 4-е изд., испр. — М.: Высшая школа, 2003. — 743 с. — ISBN 5-06-003363-5.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hidrazin diamidn H2N NH2 rengsiz xosagelmez iye malik olan hiqroskopik mayedir HidrazinUmumiKimyevi formulu N H Molyar kutle 0 kqFiziki xasseleriSixliq 1 01 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 2 2 CQaynama noqtesi 113 3 CBuxarin tezyiqi 1 333 2 PaKimyevi xasseleripKa displaystyle pK a 8 1 0 01TesnifatiCAS da qeyd nom 302 01 2PubChem 9321RTECS MU7175000ChEBI 15571BMT nomresi 2029 2030 3293ChemSpider 8960QrupuN2H4 molekulu bir birine eks istiqametde yerleslmis 2 dene NH2 qrupundan ibaretdir m 0 62 10 29 Kl m Muxtelif nisbetlerde su ile amonyakla etanolla qarisir Qeyri polyar helledicilerde pis hell olur Arilhidrazin ve alkilhidrazin uzvi birlesmelerini emele getirir Tarixi1887 ci ilde Teodor Kurtsiy terefinden kesf edilib Hidrazinin ilk toremesi yeni hidrazobenzol 1845 ci ilde Nikolay Zinin terefinden elde edilmisdir O azobenzolu natrium sulfidle reduksiya etmisdir Yaranan maddenin terkibinde NH NH fraqmenti var idi 30 il sonra alman kimyacilari Emil ve Otto Fiser fenilhidrazin C6H5NHNH2 ni tecrid etdiler lakin onun terkibindeki fenil qrupunu hidrogenle evez ede bilmediler AlinmasiHidrazin ammonyakin ve ya sidik covherinin natrium hipoxloritle oksidlesmesinden alinir Rasiq metodu NH3 NaOCl NH2Cl NaOH NH2Cl NH3 N2H4 HCl Reaksiya 160oC de 2 5 3 0 MPa tezyiqde aparilir Sidik covherinin hipoxloritle oksidlesmesi ile hidrazinin alinmasi usulu Hofman metoduna gore amidlerden aminlerin alinmasi usulu mexanizminin analoqudur NH2 2CO NaOCl 2NaOH N2H4 H2O NaCl Na2CO3 Reaksiya 100oC de ve atmosfer tezyiqinde aparilir Bayer usulu da istifade edilir 2NH3 H2O2 N2H4 2H2OXasseleriTermodinamiki olaraq hidrazin ammonyaka nisbeten davamsizdir bele ki N N rabitesi mohkem deyil Hidrazinin parcalanma reaksiyasi ekzotermik prosesdir Bu reaksiya 200 300 S de kecid elementleri olan Co Ni Cu Ag istiraki ile gedir 3N2H4 4NH3 N2 N2H4 N2 2H2 Hidrazinin muxtelif duzlari melumdur hidrazin xlorid N2H5Cl hidrazin sulfat N2H6SO4 ve s Bezen formullari bele yazilir N2H4 HCl N2H4 H2SO4 hidrazin hidroxlorid hidrazin sulfat kimi adlandirilir Ekser bele duzlar rengsiz olub suda yaxsi hell olurlar N2H4 HCl N2H5 Cl Hidrazin quvvetli reduksiyaedicidir Mehlullarda serbest azota qeder oksidlesir 4KMnO4 5N2H4 6H2SO4 5N2 4MnSO4 2K2SO4 16H2O Hidrazini reduksiya etmek ucun daha quvvetli reduksiyaedicilerden istifade edilir mes Sn2 Ti3 elece de Zn HCl reaksiyasi zamani yaranan hidrogenle N2H4 Zn 4HCl 2NH4Cl ZnCl2 Hava oksigeni ile azot ammonyak ve suya qeder oksidlesir Hidrazin hidrat hidrazin sulfat hidrazin xlorid qizilin gumusun ve platin metallarin duz mehlullarindan reduksiya edilmesinde istifade edilir Bezi aldehidlerle esasen p dimetilaminobenzaldehidle rengli hidrazonlarin emele gelmesi onlari teyin etmeye imkan verir Tedqiqatlar gostermisdir ki arilsulfoxloridlerle hidrazin arasindaki reaksiyada hidrazinin miqdari 1 5 2 0 molyar artiq olduqda bele mono ve disulfamid alinir ve bu seraitde monosulfamidin ciximi 31 olur Natrium sulfatin katalitik tesiri ile monosulfamidin ciximini 43 5 e qeder qaldirmaq mumkun olmusdur Sulfoxloridlerle hidrazin toremeleri arasindaki reaksiya neticesinde 4 benzilsulfonilpiridin 2 karboksihidrazidler alinmisdir Molyar nisbet 2 1 olduqda disulfamid alinir TetbiqiHidrazin uzvi sintezde plastmas rezin raket yanacaginin terkibindeki partlayici maddelerin istehsalinda istifade edilir Hidrazin sulfat ag ciyer sud vezleri mede medealti vez xercenginde bed xasseli sislerin metastaz formasinda ve diger xesteliklerde istifade olunur Hidrazin hemcinin asagi temperaturlu hidrazin hava yanacaqlarinda yanacaq kimi tetbiq edilir Kimya senayesinde reduksiyaedici kimi oksigeni genis istifade olunur N2H4 O2 N2 2H2OToksiklikHidrazin ve onun toremelerinin ekseriyyeti memeliler ucun cox zeherlidir Hidrazin canli orqanizmlere umumi zeherli tesir gosterir Kicik qatiliqlarda hidrazin gozlerin ve teneffus yollarinin qiciqlanmasina sebeb olur Konsentrasiyanin artmasi ile basgicellenme bas agrisi ve urekbulanma baslayir Bunun ardinca zeherli pulmoner odem ve onlardan sonra sonraki olumle koma ile neticelene biler Is sahesinin havasinda tovsiye olunan miqdar MPC 0 1 mq m3 MenbeAhmetov N S Obshaya i neorganicheskaya himiya 4 e izd ispr M Vysshaya shkola 2003 743 s ISBN 5 06 003363 5 Karapetyanc M H Drakin S I Obshaya i neorganicheskaya himiya Uchebnoe posobie dlya vuzov 4 e izd ster M Himiya 2000 592 s il ISBN 5 7245 1130 4 BBK 540 K 21 UDK 546 075 8 Tretyakov Yu D i dr 15 3 3 1 Vodorodnye soedineniya azota i ih proizvodnye Gidrazin Gidroksilamin Neorganicheskaya himiya Himiya elementov Uchebnik dlya vuzov V 2 knigah Kn II Yu D Tretyakov L I Martynenko A N Grigorev A Yu Civadze M Himiya 2001 S 869 872 583 s il ISBN 5 7245 1214 9 BBK 24 1 ya 7 UDK 546 T 66 Odrit L Ogg B Himiya gidrazina The Chemistry of Hydrazine M IIL 1954 238 s il IstinadlarHYDRAZINE ing http www cdc gov niosh npg npgd0329 html Hall H K Correlation of the Base Strengths of Amines 1 ing J Am Chem Soc P J Stang ACS 1957 Vol 79 Iss 20 P 5441 5444 ISSN 0002 7863 1520 5126 1943 2984 doi 10 1021 JA01577A030 Ahmetov N S Obshaya i neorganicheskaya himiya 4 e izd ispr M Vysshaya shkola 2003 743 s ISBN 5 06 003363 5