Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tomas Cefferson (ing. Thomas Jefferson; 2 (13) aprel 1743 – 4 iyul 1826[…], Montiçello, Virciniya) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 2-ci vitse-prezidenti (1797–1801) və 3-cü prezidenti (1801–1809). ABŞ İstiqlal Bəyannaməsinin əsas müəllifi, ABŞ-nin bani atalarından biri. Onun prezidentliyi dövründə ABŞ Fransadan Luiziana torpaqlarını satın alaraq öz ərazisini əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmişdir.
| Tomas Cefferson | |
|---|---|
| ing. Thomas Jefferson | |
 | |
| 4 mart 1797 – 4 mart 1801 | |
| Əvvəlki | Con Adams |
| Sonrakı | Aaron Burr |
| 22 mart 1790 – 31 dekabr 1793 | |
| Əvvəlki | Con Cey |
| Sonrakı | Edmund Rendolf |
| 4 mart 1801 – 4 mart 1809 | |
| Əvvəlki | Con Adams |
| Sonrakı | Ceyms Medison |
Amerika Birləşmiş Ştatlarının seçilmiş prezidenti[d] | |
| 17 fevral 1801 – 4 mart 1801 | |
| Əvvəlki | Con Adams |
| Sonrakı | Ceyms Medison |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 2 (13) aprel 1743 |
| Vəfat tarixi | 4 iyul 1826[…](83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | müəllim, kriptoqraf, memar, vəkil, yazıçı, diplomat, siyasətçi, filosof, ixtiraçı, fermer, dövlət xadimi, arxeoloq, hüquqşünas, paleontoloq |
| Uşaqları | 6 (Marta Cefferson Rendolf daxil olmaqla) |
| Dini | deizm, anqlikanizm[d] |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | kənd təsərrüfatı, hüquq, fəlsəfə, diplomatiya, memarlıq |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Erkən həyatı
T. Cefferson 13 aprel 1743-cü ildə Virciniya ştatının Albemarl qraflığında, varlı plantator ailəsində dünyaya gəlmişdir. Yaşlı vaxtında yazdığı memuarlarda, əcdadlarının Şimali Amerikaya ilk müstəmləkəçilərlə birlikdə Uelsdən gəldiyini bildirir. Uşaqlığı atası Piter Ceffersona məxsus Şedvil malikanəsində keçmişdir. Ailənin böyük oğlu olduğundan, atası onun təhsilinə ciddi fikir vermişdir. Çünki, Virciniya plantatorları feodal Avropa ənənələrinə sadiq qalaraq böyük oğlu əsas varis hesab edirdilər. Balaca Tomas beş yaşından xüsusi müəllimlər yanında sistemli təhsil alırdı. 1757-ci ildə Tomas çox sevdiyi atasını itirir. Bu ona böyük zərbə olur. Atasının vəsiyyətnaməsinə əsasən, ona 3.000 hektar torpaq sahəsi və 60 qul miras qalır. Lakin Cefferson təhsilini davam etdirmək niyyəti ilə tərk edərək gəlir. Burada o, virciniyalıların fəxri sayılan nüfuzlu "Uilyam və Meri" kollecinə daxil olur. Bu kollec din, hərb, tibb və hüquqşünaslıq sahələrində mütəxəssislər hazırlayırdı. Tomas tərəddüd etmədən vəkil olmağı qərara alır. 1763-cü ildə təhsilini bitirən Cefferson dostu və müəllimi, professor hüquq kontorunda fəaliyyətə başlayır və tezliklə böyük uğur qazanır. Virciniyanın varlı plantatorları onun müştərilərinə çevrilirlər. Cəmiyyətdə böyük nüfuz qazanan gənc Tomas 26 yaşında Virciniya qanunvericilik məclisinin üzvü seçilir. 1770-ci ildə Şedvil malikanəsində yanğın baş verir. Yanğın onun evi ilə birlikdə, zəngin kitabxanasını da məhv edir. Bu ərəfədə o, gənc dul qadın Marta Skeltonla tanış olur. 1772-ci il yanvarın 1-də onlar evlənirlər. Bu nikahdan beş övladları olsa da, onların yalnız ikisi sağ qalır.
Siyasi fəaliyyəti
Ceffersonun siyasi fəaliyyətə başlaması müstəmləkələrdə antiingilis əhval-ruhiyyələrinin gücləndiyi dövrə təsadüf edir. O, müstəmləkələrin azadlıq hərəkatında fəal iştirak edərək, 1775-ci ildə Virciniyada əlaqələndirici Komitənin yaradıcılarından olmuşdur. Artıq belə komitələr əksər ştatlarda da yaradılmışdı və metropoliya qanunlarına tabe olmadığı üçün buraxılmış Müstəmləkə Assambleyasını əvəz edirdi. Cefferson 1775-ci ildə Kontinental Konqresə üzv seçilir. Qeyd edək ki, natiqlik bacarığının olmaması ona "qaradinməz deputat" imici qazandırmışdı. Lakin geniş erudisiya və dərin elmi biliklərə malik olması qərar və qanun layihələrinin hazırlanmasında onu əvəzsiz edirdi. 1776-cı ilin iyun ayında Kontinental Konqresdə İstiqlaliyyət haqqında bəyannamə hazrlamaq üçün B. Franklin, C. Adams, C. Dikkinson, E. Livinqston və Ceffersondan ibarət komissiya yaradılır. Komissiya üzvləri tərəddüd etmədən bu işi Ceffersona həvalə edirlər. O, layihə üzərində on yeddi gün gərgin işləyərək Adams və Franklinin xırda düzəlişlərindən sonra onu Konqresə təqdim edir. Layihə uzun sürən müzakirələrdən sonra 4 iyul 1776-cı ildə qəbul edilir. Bu, T. Ceffersonun siyasi arenada ilk böyük qələbəsi idi. Şedvildə baş vermiş yanğından sonra öz layihəsi əsasında tikilmiş Montiçello malikanəsinə qayıdan Cefferson Virciniya parlamentində fəaliyyətini davam etdirir 1779-cu ildə Tomas Cefferson yenidən fəal siyasi mübarizəyə başlayır. Bu dəfə o, Virciniya ştatının qubernatoru vəzifəsinə — ştatın ali siyasi hakimiyyətinə iddialı olduğunu bildirir. Gərgin keçən seçkilərdə dostu Peynə qalib gələrək qubernator olur. Bu vəzifəni tutmaqda onun əsas istəyi bir çox sahələrdə islahatlar keçirmək idi. Onun başlıca arzusu azadlıq uğrunda dinc mübarizəni davam etdirərək, seçki hüququnu təkmilləşdirmək, təhsil sistemini yaxşılaşdırmaq idi. Bu niyyətlə o, dini azadlıq haqqında qanun layihəsi hazırlasa da, bu layihə Virciniya ştatının qanunverici məclisi tərəfi ndən yalnız yeddi ildən sonra - 1786-cı ildə C. Medisonun səyləri nəticəsində qəbul olundu. Bu günə qədər həmən qanun Virciniya ştatının Konstitusiyasının dini azadlıq haqqında müddəasının əsasını təşkil edir. Lakin, İstiqlaliyyət uğrunda gedən müharibənin Şimaldan Cənuba keçirilməsi təəssüf ki, maarifçilik deyil, onda olmayan hərbçilik bacarığı tələb edirdi. Bəzi hərbi problemlərin həllində qətiyyətsizliyi, ştatın müdafiəsini yaxşı təşkil edə bilməməsi onu 1781-ci ildə istefaya getməyə məcbur edir. Növbəti il, ona daha bir bədbəxtlik üz verir, həyat yoldaşı Marta vəfat edir. İstefaya çıxdıqdan sonra Cefferson Montiçello malikanəsinə qayıdır. 1782-ci ilin axırlarında Filadelfiyadan gələn kuryer, Konqresin onu diplomatik missiya ilə Fransaya göndərmək fi krində olduğunu çatdırır. Lakin bu ərəfədə Fransadan İngiltərə və ABŞ arasında razılıq əldə edildiyi xəbəri gəlir. Səfər yalnız 1784-cü ilin yayında baş tutur. Səfərin əsas məqsədi, Ceffersonun bu zaman Avropada olan C. Adams və səfi r B. Franklinlə birlikdə 19 Avropa ölkəsi ilə siyasi və ticarət müqavilələri imzalaması idi. 1785-ci ilin yazında Franklin onun səfi rlik fəaliyyətinə son qoyulması xahişi ilə Konqresə müraciət edir. Konqres tərəddüd etmədən Ceffersonu ABŞ-nin Fransada səfi ri təyin edir. O, Fransadakı fəaliyyəti müddətində Fransa maarifçiləri ilə dostluq əlaqələri saxlamışdı.
Dövlət katibliyi
23 noyabr 1789-cu ildə Cefferson Parisdən vətənə qayıdır. Burada ona gözləmədiyi bir xəbər çatdırırlar: prezident Vaşinqton onu Dövlət katibi təyin etmək istəyir. Dekabrın 11-də o, bu məzmunda Vaşinqtonun şəxsi məktubunu alsa da, qəti cavab vermir. Nəhayət 1790-cı ilin fevralında, xüsusən dostu Medisonun təkidlərindən sonra Cefferson dövlət katibi təyin edilməsinə razılıq verir. Dövlət katibi kimi çalışdığı dövrdə, o, ABŞ-nin xarici siyasət kursunun müəyyənləşdirilməsində başlıca rol oynamışdır. Ceffersonun əsas məqsədi bütün müharibələrdən kənarda qalmaq, bir sözlə ABŞ-nin bitərəfl iyini təmin etmək idi. O, yazırdı: "Yeni Dünya Köhnə Dünyanın səfehliyindən mənfəət götürməlidir. Onlar vuruşurlarsa, biz möhkəmlənməliyik". Onun müəyyənləşdirdiyi yeni xarici siyasi kurs, ölkənin bir çox Avropa dövlətləri ilə qurduğu iqtisadi-ticari əlaqələrə də öz təsirini göstərməyə bilməzdi. Bu əlaqələrdən ölkənin daha çox qazanc götürməsi məqsədini güdən maliyyə naziri A. Hamiltonla uzun müddət davam edən qarşıdurmalar öz mənbəyini məhz buradan götürürdü.
Vitse-prezident və prezidentliyi
1796-cı ilin əvvəllərində C. Vaşinqton bir daha prezident seçilmək arzusunda olmadığını bildirdi. Respublikaçılar bu vəzifəyə Ceffersonu namizəd göstərdilər. İlin axırında keçirilən seçkilərdə federalistlərin namizədi Con Adams kiçik üstünlüklə (71:68) prezident seçilir. Cefferson vitse-prezident olur. Lakin, Adamsla aralarında ciddi fi kir ayrılığı olduğu üçün, ölkənin idarə edilməsində onun rolu nəzərəçarpacaq olmur. 1800-cü il prezident seçkiləri, artıq liderlər yox, yaxşı təşkil edilmiş, konkret fəaliyyət proqramlarına malik partiyalar arasında gedən mübarizə kimi xarakterizə edilir. Bu seçkilərə respublikaçılar böyük əhəmiyyət verirdilər. Hətta T. Cefferson onu 1776-cı il inqilabı ilə eyniləşdirirdi. Prezident seçkilərində T. Ceffersonun ilk atdığı addım, partiya daxilində həmrəyliyə nail olunması məqsədi güdürdü. Bunun üçün Şimal ştatlarında böyük nüfuza malik Aaron Burrla bir mövqedən çıxış etməyi qərarlaşdırır. Belə ki, Burr Şimal ştatlarında onun, o isə Cənub ştatlarında Burrun federalistlərlə mübarizəsinə yardımçı olmalı idi. Belə taktikanın seçilməsi, onların hər ikisinin federalistlərin nümayəndəsi Adamsdan çox səs toplaması ilə sonuclanır. Lakin səslər bərabər olduğundan, seçkilər Konqresin Nümayəndələr Palatasına keçirilir. Burada hər ştat, nümayəndələrinin sayından asılı olmayaraq bir səslə təmsil olunur. Gərgin keçən seçkilərdə T. Cefferson prezident seçilir. Aaron Burr vitse-prezident olur.
Tomas Ceffersonun prezident kimi gördüyü ilk iş kabineti formalaşdırmaq olmuşdur. Onu ən çox narahat edən iki əsas nazirin: maliyyə naziri və dövlət katibinin təyin edilməsi idi. O, bu vəzifələrə əvvəlcədən nəzərdə tutduğu şəxsləri təyin edir. Beləliklə C. Medison Dövlət katibi, əslən isveçrəli olan isə maliyyə naziri təyin edilir. Tomas Ceffersonun ilk prezidentlik dövründə əldə etdiyi ən böyük uğuru şübhəsiz ki, Luiziananı ABŞ-yə birləşdirməsi olmuşdur. ABŞ dövləti 80 milyon frank ödəməklə Fransanın nəzarəti altında olan Luiziananı əldə edir. Bu isə ABŞ ərazisinin təqribən iki dəfə böyüməsi demək idi. 1804-cü ilin ortalarından respublikaçılar partiyası növbəti prezident seçkilərinə hazırlaşmağa başlayır. Cefferson yenidən respublikaçılar partiyasının namizədi kimi göstərilsə də, vitse-prezidentliyə A. Burrun deyil, Corc Klintonun namizədliyi irəli sürülür. Bu halda Burr federalist lərlə koalisiya yaratmaq istəsə də, federalistlərin lideri A. Hamilton buna razılıq vermir. Burr və Hamilton arasındakı düşmənçilik iyul ayında duellə nəticələnir. Hamilton dueldə öldürülür. Bu, Aaron Burrun da siyasi ölümü demək idi. Müxalifət partiyası olan federalistlər Pinkni və Kinqin namizədliyini irəli sürürlər. Əvvəlki prezident seçkisində verdiyi vədlərin heç də hamısını yerinə yetirə bilməməsi Ceffersonun qalib gəlməsinə mane olmur. Luiziananın əldə edilməsi öz işini görmüşdü. İkinci müddətə prezident seçilən Cefferson kabinetində ciddi dəyişikliklər etmir. Avropada başlamış Napoleon müharibələri ABŞ ticarət donanmasının Atlantik okeanında və Avropa limanlarında hərəkət etməsinə mane olurdu. Buna görə də ticarət hüquqlarının qorunması ikinci prezidentlik müddətində "bitərəf" Ceffersonun başlıca problemi olur. İngiltərənin hərbi donanması ABŞ ticarət gəmilərini müsadirə etməkdən belə çəkinmir. Problemi diplomatik yolla həll edə bilməyən prezident Avropa ölkələri ilə ticarət əlaqələrinə embarqo tətbiq edir. İngilislərə təzyiq kimi nəzərdə tutulan bu qərar, nəticədə ABŞ-nin özünə böyük ziyan vurur. Sonralar Cefferson bu qərarı özünün böyük səhvi olduğunu etiraf etmişdir. Hələ 1807-ci ildə respublikaçılar partiyasının liderləri Ceffersona üçüncü dəfə namizədliyini irəli sürməyi təklif etmişdilər. Lakin respublikaçıların lideri buna qəti etirazını bildirir. O, əsası Vaşinqton tərəfi ndən qoyulmuş ənənəni pozmaq istəmir. İstefaya çıxmamışdan əvvəl özünün siyasi varisi haqqında düşünür. Bu vəzifəyə daha çox Medisonu layiq görür. Ölkə rəhbərinin iradəsi öz təsirini göstərir. C. Medison yekdilliklə növbəti seçkilərə namizəd göstərilir.
Eks-prezidentlik dövrü
İstefaya çıxdıqdan sonra Montiçello malikanəsinə qayıdan eks-prezident maarifçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur. 1919-cu ildə yaradılmış onun maarifçilik fəaliyyətinin bariz nümunəsidir. Universitet binasının tikilməsindən tutmuş, tədris planının hazırlanmasına qədər bütün prosesə şəxsən özü rəhbərlik etmişdir. Onun təşəbbüsü ilə universitetə Avropadan təcrübəli müəllim və alimlər dəvət olunmuşdur. 1826-cı ilin yazında Ceffersonun səhhəti pisləşir. O, əsasən yaddaşının pozulmasından, ayaqlarındakı bərk ağrılardan şikayət edir. Mart ayında tərtib etdiyi vəsiyyətnaməsində bütün mülkiyyətinin qızı və nəvələrinə çatmasını, kitabxanasının isə Virciniya Universitetinə verilməsini göstərir. İyunun 13-də qeydiyyat kitabçasına sonuncu qeydini edir. 3 iyulda İstiqlaliyyət haqqında bəyannamənin qəbul edilməsinin 50 illiyi ərəfəsində sonuncu dəfə "4 iyul hələ başlamayıb?" deyə soruşur. Bu onun dediyi son sözlər olur. Növbəti günün səhəri Cefferson vəfat edir. Elə həmin gün Massaçusets ştatında başqa bir xadim — Con Adams vəfat edir. Adamsın sonuncu kəlməsi "Cefferson isə hələ yaşayır" olur. Bu, Adamsın sonuncu səhvi idi. O öz siyasi rəqibi və dostundan bir neçə saat çox yaşamışdı. Ceffersonu ailə qəbiristanlığında, həyat yoldaşı Marta və qızı Mariyanın qəbirləri arasında dəfn edirlər.
Maraqlı faktlar
- Raşmor dağında təsviri həkk olunan 4 prezidentdən biridir. Onun təsviri soldan ikincidir.
- 1976-cı ildə ABŞ-nin 200 illiyi şərəfinə buraxılmış 2 dollarlıq əskinasların üzərində Tomas Cefferson təsvir olunmuşdur. Əskinasın arxa tərəfində isə ABŞ İstiqlal Bəyannaməsinin qəbul olunma səhnəsini görmək olar.
- Tomas Ceffersonun "ABŞ istiqlal bəyannaməsi"ni yazdığı yer İstiqlaliyyәt salonudur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Thomas Jefferson (nid.).
- KNAW Past Members (ing.).
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tomas Cefferson ing Thomas Jefferson 2 13 aprel 1743 4 iyul 1826 Monticello Virciniya Amerika Birlesmis Statlarinin 2 ci vitse prezidenti 1797 1801 ve 3 cu prezidenti 1801 1809 ABS Istiqlal Beyannamesinin esas muellifi ABS nin bani atalarindan biri Onun prezidentliyi dovrunde ABS Fransadan Luiziana torpaqlarini satin alaraq oz erazisini ehemiyyetli derecede genislendirmisdir Tomas Ceffersoning Thomas JeffersonABS vitse prezidenti4 mart 1797 4 mart 1801EvvelkiCon AdamsSonrakiAaron BurrABS dovlet katibi22 mart 1790 31 dekabr 1793EvvelkiCon CeySonrakiEdmund RendolfABS Prezidenti4 mart 1801 4 mart 1809EvvelkiCon AdamsSonrakiCeyms MedisonAmerika Birlesmis Statlarinin secilmis prezidenti d 17 fevral 1801 4 mart 1801EvvelkiCon AdamsSonrakiCeyms MedisonSexsi melumatlarDogum tarixi 2 13 aprel 1743Vefat tarixi 4 iyul 1826 1826 07 04 83 yasinda Vefat yeri Monticello Albemarl Virciniya ABSDefn yeri MonticelloPartiya Demokratik Respublikaci Partiya d Tehsili Vilyam ve Meri kolleciFealiyyeti muellim kriptoqraf memar vekil yazici diplomat siyasetci filosof ixtiraci fermer dovlet xadimi arxeoloq huquqsunas paleontoloqUsaqlari 6 Marta Cefferson Rendolf daxil olmaqla Dini deizm anqlikanizm d Elmi fealiyyetiElm sahesi kend teserrufati huquq felsefe diplomatiya memarliq Vikianbarda elaqeli mediafayllar Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Erken heyatiT Cefferson 13 aprel 1743 cu ilde Virciniya statinin Albemarl qrafliginda varli plantator ailesinde dunyaya gelmisdir Yasli vaxtinda yazdigi memuarlarda ecdadlarinin Simali Amerikaya ilk mustemlekecilerle birlikde Uelsden geldiyini bildirir Usaqligi atasi Piter Ceffersona mexsus Sedvil malikanesinde kecmisdir Ailenin boyuk oglu oldugundan atasi onun tehsiline ciddi fikir vermisdir Cunki Virciniya plantatorlari feodal Avropa enenelerine sadiq qalaraq boyuk oglu esas varis hesab edirdiler Balaca Tomas bes yasindan xususi muellimler yaninda sistemli tehsil alirdi 1757 ci ilde Tomas cox sevdiyi atasini itirir Bu ona boyuk zerbe olur Atasinin vesiyyetnamesine esasen ona 3 000 hektar torpaq sahesi ve 60 qul miras qalir Lakin Cefferson tehsilini davam etdirmek niyyeti ile terk ederek gelir Burada o virciniyalilarin fexri sayilan nufuzlu Uilyam ve Meri kollecine daxil olur Bu kollec din herb tibb ve huquqsunasliq sahelerinde mutexessisler hazirlayirdi Tomas tereddud etmeden vekil olmagi qerara alir 1763 cu ilde tehsilini bitiren Cefferson dostu ve muellimi professor huquq kontorunda fealiyyete baslayir ve tezlikle boyuk ugur qazanir Virciniyanin varli plantatorlari onun musterilerine cevrilirler Cemiyyetde boyuk nufuz qazanan genc Tomas 26 yasinda Virciniya qanunvericilik meclisinin uzvu secilir 1770 ci ilde Sedvil malikanesinde yangin bas verir Yangin onun evi ile birlikde zengin kitabxanasini da mehv edir Bu erefede o genc dul qadin Marta Skeltonla tanis olur 1772 ci il yanvarin 1 de onlar evlenirler Bu nikahdan bes ovladlari olsa da onlarin yalniz ikisi sag qalir Siyasi fealiyyetiCeffersonun siyasi fealiyyete baslamasi mustemlekelerde antiingilis ehval ruhiyyelerinin guclendiyi dovre tesaduf edir O mustemlekelerin azadliq herekatinda feal istirak ederek 1775 ci ilde Virciniyada elaqelendirici Komitenin yaradicilarindan olmusdur Artiq bele komiteler ekser statlarda da yaradilmisdi ve metropoliya qanunlarina tabe olmadigi ucun buraxilmis Mustemleke Assambleyasini evez edirdi Cefferson 1775 ci ilde Kontinental Konqrese uzv secilir Qeyd edek ki natiqlik bacariginin olmamasi ona qaradinmez deputat imici qazandirmisdi Lakin genis erudisiya ve derin elmi biliklere malik olmasi qerar ve qanun layihelerinin hazirlanmasinda onu evezsiz edirdi 1776 ci ilin iyun ayinda Kontinental Konqresde Istiqlaliyyet haqqinda beyanname hazrlamaq ucun B Franklin C Adams C Dikkinson E Livinqston ve Ceffersondan ibaret komissiya yaradilir Komissiya uzvleri tereddud etmeden bu isi Ceffersona hevale edirler O layihe uzerinde on yeddi gun gergin isleyerek Adams ve Franklinin xirda duzelislerinden sonra onu Konqrese teqdim edir Layihe uzun suren muzakirelerden sonra 4 iyul 1776 ci ilde qebul edilir Bu T Ceffersonun siyasi arenada ilk boyuk qelebesi idi Sedvilde bas vermis yangindan sonra oz layihesi esasinda tikilmis Monticello malikanesine qayidan Cefferson Virciniya parlamentinde fealiyyetini davam etdirir 1779 cu ilde Tomas Cefferson yeniden feal siyasi mubarizeye baslayir Bu defe o Virciniya statinin qubernatoru vezifesine statin ali siyasi hakimiyyetine iddiali oldugunu bildirir Gergin kecen seckilerde dostu Peyne qalib gelerek qubernator olur Bu vezifeni tutmaqda onun esas isteyi bir cox sahelerde islahatlar kecirmek idi Onun baslica arzusu azadliq ugrunda dinc mubarizeni davam etdirerek secki huququnu tekmillesdirmek tehsil sistemini yaxsilasdirmaq idi Bu niyyetle o dini azadliq haqqinda qanun layihesi hazirlasa da bu layihe Virciniya statinin qanunverici meclisi terefi nden yalniz yeddi ilden sonra 1786 ci ilde C Medisonun seyleri neticesinde qebul olundu Bu gune qeder hemen qanun Virciniya statinin Konstitusiyasinin dini azadliq haqqinda muddeasinin esasini teskil edir Lakin Istiqlaliyyet ugrunda geden muharibenin Simaldan Cenuba kecirilmesi teessuf ki maarifcilik deyil onda olmayan herbcilik bacarigi teleb edirdi Bezi herbi problemlerin hellinde qetiyyetsizliyi statin mudafiesini yaxsi teskil ede bilmemesi onu 1781 ci ilde istefaya getmeye mecbur edir Novbeti il ona daha bir bedbextlik uz verir heyat yoldasi Marta vefat edir Istefaya cixdiqdan sonra Cefferson Monticello malikanesine qayidir 1782 ci ilin axirlarinda Filadelfiyadan gelen kuryer Konqresin onu diplomatik missiya ile Fransaya gondermek fi krinde oldugunu catdirir Lakin bu erefede Fransadan Ingiltere ve ABS arasinda raziliq elde edildiyi xeberi gelir Sefer yalniz 1784 cu ilin yayinda bas tutur Seferin esas meqsedi Ceffersonun bu zaman Avropada olan C Adams ve sefi r B Franklinle birlikde 19 Avropa olkesi ile siyasi ve ticaret muqavileleri imzalamasi idi 1785 ci ilin yazinda Franklin onun sefi rlik fealiyyetine son qoyulmasi xahisi ile Konqrese muraciet edir Konqres tereddud etmeden Ceffersonu ABS nin Fransada sefi ri teyin edir O Fransadaki fealiyyeti muddetinde Fransa maarifcileri ile dostluq elaqeleri saxlamisdi Dovlet katibliyi23 noyabr 1789 cu ilde Cefferson Parisden vetene qayidir Burada ona gozlemediyi bir xeber catdirirlar prezident Vasinqton onu Dovlet katibi teyin etmek isteyir Dekabrin 11 de o bu mezmunda Vasinqtonun sexsi mektubunu alsa da qeti cavab vermir Nehayet 1790 ci ilin fevralinda xususen dostu Medisonun tekidlerinden sonra Cefferson dovlet katibi teyin edilmesine raziliq verir Dovlet katibi kimi calisdigi dovrde o ABS nin xarici siyaset kursunun mueyyenlesdirilmesinde baslica rol oynamisdir Ceffersonun esas meqsedi butun muharibelerden kenarda qalmaq bir sozle ABS nin biterefl iyini temin etmek idi O yazirdi Yeni Dunya Kohne Dunyanin sefehliyinden menfeet goturmelidir Onlar vurusurlarsa biz mohkemlenmeliyik Onun mueyyenlesdirdiyi yeni xarici siyasi kurs olkenin bir cox Avropa dovletleri ile qurdugu iqtisadi ticari elaqelere de oz tesirini gostermeye bilmezdi Bu elaqelerden olkenin daha cox qazanc goturmesi meqsedini guden maliyye naziri A Hamiltonla uzun muddet davam eden qarsidurmalar oz menbeyini mehz buradan gotururdu Vitse prezident ve prezidentliyi1796 ci ilin evvellerinde C Vasinqton bir daha prezident secilmek arzusunda olmadigini bildirdi Respublikacilar bu vezifeye Ceffersonu namized gosterdiler Ilin axirinda kecirilen seckilerde federalistlerin namizedi Con Adams kicik ustunlukle 71 68 prezident secilir Cefferson vitse prezident olur Lakin Adamsla aralarinda ciddi fi kir ayriligi oldugu ucun olkenin idare edilmesinde onun rolu nezerecarpacaq olmur 1800 cu il prezident seckileri artiq liderler yox yaxsi teskil edilmis konkret fealiyyet proqramlarina malik partiyalar arasinda geden mubarize kimi xarakterize edilir Bu seckilere respublikacilar boyuk ehemiyyet verirdiler Hetta T Cefferson onu 1776 ci il inqilabi ile eynilesdirirdi Prezident seckilerinde T Ceffersonun ilk atdigi addim partiya daxilinde hemreyliye nail olunmasi meqsedi gudurdu Bunun ucun Simal statlarinda boyuk nufuza malik Aaron Burrla bir movqeden cixis etmeyi qerarlasdirir Bele ki Burr Simal statlarinda onun o ise Cenub statlarinda Burrun federalistlerle mubarizesine yardimci olmali idi Bele taktikanin secilmesi onlarin her ikisinin federalistlerin numayendesi Adamsdan cox ses toplamasi ile sonuclanir Lakin sesler beraber oldugundan seckiler Konqresin Numayendeler Palatasina kecirilir Burada her stat numayendelerinin sayindan asili olmayaraq bir sesle temsil olunur Gergin kecen seckilerde T Cefferson prezident secilir Aaron Burr vitse prezident olur Tomas Ceffersonun prezident kimi gorduyu ilk is kabineti formalasdirmaq olmusdur Onu en cox narahat eden iki esas nazirin maliyye naziri ve dovlet katibinin teyin edilmesi idi O bu vezifelere evvelceden nezerde tutdugu sexsleri teyin edir Belelikle C Medison Dovlet katibi eslen isvecreli olan ise maliyye naziri teyin edilir Tomas Ceffersonun ilk prezidentlik dovrunde elde etdiyi en boyuk uguru subhesiz ki Luizianani ABS ye birlesdirmesi olmusdur ABS dovleti 80 milyon frank odemekle Fransanin nezareti altinda olan Luizianani elde edir Bu ise ABS erazisinin teqriben iki defe boyumesi demek idi 1804 cu ilin ortalarindan respublikacilar partiyasi novbeti prezident seckilerine hazirlasmaga baslayir Cefferson yeniden respublikacilar partiyasinin namizedi kimi gosterilse de vitse prezidentliye A Burrun deyil Corc Klintonun namizedliyi ireli surulur Bu halda Burr federalist lerle koalisiya yaratmaq istese de federalistlerin lideri A Hamilton buna raziliq vermir Burr ve Hamilton arasindaki dusmencilik iyul ayinda duelle neticelenir Hamilton duelde oldurulur Bu Aaron Burrun da siyasi olumu demek idi Muxalifet partiyasi olan federalistler Pinkni ve Kinqin namizedliyini ireli sururler Evvelki prezident seckisinde verdiyi vedlerin hec de hamisini yerine yetire bilmemesi Ceffersonun qalib gelmesine mane olmur Luiziananin elde edilmesi oz isini gormusdu Ikinci muddete prezident secilen Cefferson kabinetinde ciddi deyisiklikler etmir Avropada baslamis Napoleon muharibeleri ABS ticaret donanmasinin Atlantik okeaninda ve Avropa limanlarinda hereket etmesine mane olurdu Buna gore de ticaret huquqlarinin qorunmasi ikinci prezidentlik muddetinde biteref Ceffersonun baslica problemi olur Ingilterenin herbi donanmasi ABS ticaret gemilerini musadire etmekden bele cekinmir Problemi diplomatik yolla hell ede bilmeyen prezident Avropa olkeleri ile ticaret elaqelerine embarqo tetbiq edir Ingilislere tezyiq kimi nezerde tutulan bu qerar neticede ABS nin ozune boyuk ziyan vurur Sonralar Cefferson bu qerari ozunun boyuk sehvi oldugunu etiraf etmisdir Hele 1807 ci ilde respublikacilar partiyasinin liderleri Ceffersona ucuncu defe namizedliyini ireli surmeyi teklif etmisdiler Lakin respublikacilarin lideri buna qeti etirazini bildirir O esasi Vasinqton terefi nden qoyulmus eneneni pozmaq istemir Istefaya cixmamisdan evvel ozunun siyasi varisi haqqinda dusunur Bu vezifeye daha cox Medisonu layiq gorur Olke rehberinin iradesi oz tesirini gosterir C Medison yekdillikle novbeti seckilere namized gosterilir Eks prezidentlik dovruIstefaya cixdiqdan sonra Monticello malikanesine qayidan eks prezident maarifcilik fealiyyeti ile mesgul olmusdur 1919 cu ilde yaradilmis onun maarifcilik fealiyyetinin bariz numunesidir Universitet binasinin tikilmesinden tutmus tedris planinin hazirlanmasina qeder butun prosese sexsen ozu rehberlik etmisdir Onun tesebbusu ile universitete Avropadan tecrubeli muellim ve alimler devet olunmusdur 1826 ci ilin yazinda Ceffersonun sehheti pislesir O esasen yaddasinin pozulmasindan ayaqlarindaki berk agrilardan sikayet edir Mart ayinda tertib etdiyi vesiyyetnamesinde butun mulkiyyetinin qizi ve nevelerine catmasini kitabxanasinin ise Virciniya Universitetine verilmesini gosterir Iyunun 13 de qeydiyyat kitabcasina sonuncu qeydini edir 3 iyulda Istiqlaliyyet haqqinda beyannamenin qebul edilmesinin 50 illiyi erefesinde sonuncu defe 4 iyul hele baslamayib deye sorusur Bu onun dediyi son sozler olur Novbeti gunun seheri Cefferson vefat edir Ele hemin gun Massacusets statinda basqa bir xadim Con Adams vefat edir Adamsin sonuncu kelmesi Cefferson ise hele yasayir olur Bu Adamsin sonuncu sehvi idi O oz siyasi reqibi ve dostundan bir nece saat cox yasamisdi Ceffersonu aile qebiristanliginda heyat yoldasi Marta ve qizi Mariyanin qebirleri arasinda defn edirler Maraqli faktlarRasmor daginda Cenubi Dakota tesvir edilmis ABS prezidentleriRasmor daginda tesviri hekk olunan 4 prezidentden biridir Onun tesviri soldan ikincidir 1976 ci ilde ABS nin 200 illiyi serefine buraxilmis 2 dollarliq eskinaslarin uzerinde Tomas Cefferson tesvir olunmusdur Eskinasin arxa terefinde ise ABS Istiqlal Beyannamesinin qebul olunma sehnesini gormek olar Tomas Ceffersonun ABS istiqlal beyannamesi ni yazdigi yer Istiqlaliyyәt salonudur Hemcinin baxAmerika Birlesmis Statlari prezidentlerinin siyahisiIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Thomas Jefferson nid KNAW Past Members ing Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Vikianbarda Tomas Cefferson ile elaqeli mediafayllar var