Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sunda (sunda. ᮅᮛᮀ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ, Urang Sunda) — İndoneziyanın Yava adasının qərb hissəsində avstraneziyalı yerli etnik qrup. Onlar təxminən 40-42 milyondur və qonşu yavalılardan sonra sayına görə İndoneziyanın ikinci etnik qrupudur. Sundalılar öz dilində özlərini Urang Sunda (Sunda xalqı) adlandırırlar. Orang Sunda və ya Suku Sunda İndoneziya dilində ekvivalentidir.
 | |||||||||||||||||||||
| Sundalı bəy və gəlinin yeni ənənəvi milli toy geyimində | |||||||||||||||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 42 000 000 | |||||||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Dili | |||||||||||||||||||||
| Sunda dili (Baduy-Bante), cirebon və İndoneziya dili | |||||||||||||||||||||
| Dini | |||||||||||||||||||||
| İslam (əksəriyyəti Şafi məzhəbindən olan sünni), məzhəbi olmayan müsəlmanlar, protestant və roman-katolik xristianlar, Sunda Vivitan dinindən olanlar, hinduistlər | |||||||||||||||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||||||||||||||
| Baduylar, bantenlər, banyumasanlar, betavilər, cirebonlar, yavalılar, balililər |
Sundalılar ənənəvi olaraq Qərbi Yava, Banten, Cakarta və Mərkəzi Yavanın qərb hissələrində cəmlənmişdir. Sundalı miqrantlar Lampunq və Cənubi Sumatra və Mərkəzi Yava və Şərqi Yavada daha az təsadüf olunur.
Etimologiyası
Sunda adı "Sanskrit" ön şəkilçisindən gəlir və "yaxşılıq" və ya "yaxşı keyfiyyətə malik" deməkdir. Məsələn nümunə qızılı təsvir etmək üçün suvarna ( "yaxşı rəng" ) sözündən istifadə edilir. Sunda həm də Hindu tanrısı Vişnunun başqa bir adıdır. Sanskritdə Sundara (erkək) və ya Sundari (qadın) sözü "gözəl" və ya "mükəmməllik" deməkdir. Sunda termini həmçinin parlaq,təmiz və ağ deməkdir.
Tarixi və mənşəyi
Köçmə nəzəriyyəsi
Sundalılar avstraloid mənşəyinə malik olaraq Tayvandan gəlib Filippinə köçdükləri və e.ə 1500-ci illə e.ə 1000-ci illər arası Yavaya çatdıqları düşünülür. Bununla yanaşı müasir sundalıların avstraloid əcdadlarının bu gün mövcud olan Yava dənizi, Malakka və Sunda boğazlarının arasında batmış bir yarımada olan Sunda torpağından gəldiyi də iddia olunur. Son genetik tədqiqata görə, Sundalar yavalılar və balilər ilə birlikdə avstraloid və avstraliyalı irsi arasında paylanan genetikanın demək olar ki bərabər paylaşırlar.
Əfsanənin kökü
Ənənəvi ilkin sunda dini (Sunda Vivitan) inancında Sunda xalqının mifik mənşəyi vardır.Qədim Sunda inancın yüksək ilahi varlığı Sanq Xanq Kersa Sasaka Pusaka Buanada (Yer kürəsindəki müqəddəs yer) yeddi bataraları (tanrılar) yaratdı. Bu bataraların ən yaşlısı Batara Cikal adlanır və "Kanekes xalqı"nın əcdadı sayılır. Digər altı bataralar da Qərbi Yavanın Sunda torpaqlarında müxtəlif yerlər idarə edirdilər. Sanqkuryanın bir Sunda əfsanəsi Bandunqun dağlıq ərazisindəki qədim gölün Sundalıların Mezolit dövründən bu günə qədər ən az 20 min il əvvəl yaşadığı bölgənin xatirəsini ehtiva edir. Sunda dünyasının qəlbi olan digər məşhur əfsanə Parahyanqan (Prianqan) dağlıqlarının yaranması ilə bağlıdır; "Hiyan (tanrı) gülümsəyəndə, Parahyanqan torpağı yaradıldı". Bu əfsanə Parahyanqan yaylasının təbii gözəlliyini və tanrıların məskəni kimi təqdim edir.
Hindu-buddist krallıqları dövrü
Yavanın Qərb hissəsində Sunda aləmində yaranmış ən qədim tarixi siyasi dövr 4 və 7-ci əsrlər arasında inkişaf edən Tarumanaqara səltənətidir. Hindu təsirləri sundalılar üçün Tarumanagara yazılarından aydın olduğu kimi 4-cü əsrin əvvəllərində çatmışdı. Bununla belə, Sundalılar bu dharmik inancını həyat tərzinə çevirsələr də onların Yava tərəfdaşları kimi kütləvi bir dövr olmadı. Göründüyü kimi mərkəzi məhkəmə hindu-buddist mədəniyyətini və qurumunu qəbul etməyə başlamasına baxmayaraq, ümumi sundalılar hələ də doğma və ata-baba ibadətlərini qoruyub saxlamışlar. 4-cü əsrdə qədim meqalit mədəniyyəti yəqin ki, hələ sağ idi və nüfuzlu Hindu təsirlərin yanında idi. Məhkəmə mədəniyyəti qədim zamanlarda məsələn, Sunda Krallığının dövründə inkişaf etmişdi, lakin sundalılar Mərkəzi və Şərqi Yavada yavalılar tərəfindən inşa edilənlərə böyük dini abidələr tikmək üçün vəsait olmadığı görünürdü. Ənənəvi sunda düyü əkinçilik üsulu palavra humanın (quru düyü əkinçilik) yavalılar tərəfindən sulanan savah nəmli düyü becərilməsindən (kompleks idarəetmə, koordinasiya və bir çox işçi qüvvələri tələb edən) fərqli olaraq, həmçinin az miqdarda əhalisi olan sunda kəndlərinin inkişafına kömək etdi.
Hər bir bölgəni təcrid edən coğrafi məhdudiyyətlər sunda kəndlərinin sadə həyat tərzindən və müstəqilliyindən daha çox zövq almasına gətirib çıxardı.Yəqin ki Sunda xalqının qayğısız təbiətinə, bərabərliyinə, mühafizəkarlığına, müstəqilliyinə və bəzi fərdi sosial baxışlarına qatqı təmin edəcək amil idi. Sundalılar təbiətini qoruyub saxlamaq və ekosistemi qorumaq üçün təbiətlərini mənəvi yollarla sevir və onlara tabe olurdu. Mühafizəkar tendensiya və onların xarici təsirlərə qarşı bir az müxalifəti Kanekes və ya Baduy xalqının qəti şəkildə qəbul etdiyi həddindən artıq təcridedici tədbirlərdə nümayiş olunur. Yadellilərlə qarşılıqlı əlaqə qurma və xarici fikirlər texnologiya və həyat tərzlərini qəbul etmə qaydalarına malikdir. Onlar təbii ekosistemi qoruyub saxlamaq üçün ağacları kəsməmək və meşə canlılarına zərər vermə kimi bəzi qadağaları da qoydular.
"Sunda" adını xatırladan ən qədim tarixi qeydlərdən biri Sukabumi yaxınlığında Cibadakda aşkar edilmiş 952 saka (1030-cu illər) tarixində Sanqhyanq Tapak yazısında vardır. 1225-ci ildə Çin yazıçısı Çou Yu-kua Çu-fan-çi adlı kitabında Banten və ya Kalapa limanına aid olan Sin-to (Sunda) limanını ehtimalla təsvir edir. Bu qeydləri araşdıraraq göründüyü kimi, "Sunda" adı 11-ci əsrin əvvəllərində, onların qərb qonşularını təyin etmək üçün Yava dili kimi istifadə olunurdu. Başqa Çin mənbəyi daha çox Banten və Sunda Kelapa limanı kimi istinad edir. Sri Baduqa Maharaya ( Kral Silivanqi kimi tanınan ) hakimiyyəti altında olan Pacacaran (paytaxt) dövründə Sunda Krallığının birliyi və şəxsiyyətinin formalaşması və möhkəmlənməsindən sonra xalqın ortaq ümumi şəxsiyyəti daha möhkəm şəkildə qurulmuşdur. Onlar öz səltənətlərini, xalqlarını və dillərini müəyyən etmək üçün "Sunda" adını qəbul etdilər.
Hollandiyanın hakimiyyəti altında
Daxili Pasun dağlıq və təpəlikdir və 19-cu əsrə qədər qalın meşəlik və az miqdarda məskunlaşdırılmış yer idi. Sundalılar ənənəvi olaraq kiçik və təcrid edilmiş məskənlərdə yaşayırdılar, yerli məhkəmələrin nəzarətini çətinləşdirirdilər. Sundalılar yavalılardan fərqli olaraq, ənənəvi olaraq quru əkinçiliklə məşğul olurdular. Bu amillər sundalıların daha az sərt idarəçiliyi və daha müstəqil ictimai davranışı ilə nəticələndi. 19-cu əsrdə, hollandiyalı müstəmləkənin istismarı qəhvə, çay və kinənin istehsalı üçün daxili aləmini açdı və dağlıq cəmiyyət özünəməxsus sundalı zehniyyətini daha da gücləndirərək, sərhəd aspektinə qovuşdu.
Müasir dövr
Gözəlliklərinə görə İndoneziya etnikləri arasında məşhur olan sundalılar 16-cı əsrin əvvəllərində "Summa Oriental" adlı hesabatında Tome Pires yazırdı: "Zadəgan təbəqədən olan sunda qadınları gözəldir, aşağı təbəqədə olanlar isə deyil ". Sundalı qadınlar indoneziyalıların qiymətləndirilməsində ölkənin ən gözəlidir. İndoneziyadakı məşhur fikirə görə iqlim səbəbindən digər indoneziyalılara nisbətən sundalılarda parlaq dəri var və xam meyvə tərəvəzlərlə pəhriz etdiklərinə görə xüsusilə də yumşaq dərilərə sahibdirlər. Xalqın məşhur "Moyanq Prianqan" kimi tanınan Bandunq xanımları tanınmış,mükəmməl üslublu və irəli görünüşlü xanımlardır. Demək olar ki bu gün bir çox sundalılar İndoneziyanın əyləncəli sənayesində karyera qururlar.
Dil
Sunda dili təxminən 36 milyon nəfər tərəfindən danışılır və indiki İndoneziyada yava dilindən sonra ən geniş yayılmış ikinci dildir. 2000-ci ildə İndoneziya əhalisinin sayı 30,9 milyona çatırdı. Bu dil Banten əyalətinin cənub hissəsində və Qərbi Yavanın əksər hissəsində və şərqdə Brebes, Mərkəzi Yava ərazisində Pamalı çayına qədər olan ərazilərdə danışılır.
Sundalılar həmçinin yava diliylə olduğu kimi Malay və Minanq dili ilə yaxından əlaqəlidirlər. Sundalılar rütbə və hörməti ifadə edən müxtəlif dil səviyyələrindən istifadə edirlər. Sundalılar yavalı və malaylı ilə oxşar sözlər bölüşürlər. Sunda-Banten ləhcəsindən Sunda-Mərkəzi Yava ləhçəsinə qədər olan bir neçə sunda dialekti vardır, bu da yavalıların elementləri ilə qarışıqdır. Ən fərqli ləhçələrin bəziləri Banten, Boqor, Prianqan və Cirebondadır. Mərkəzi Yavada Sunda dili bəzi Cilacap və bəzi Brebes bölgəsində danışılır. Məlumdur ki, ən orijinal Sunda dili dialekti Ciamis, Tasikmalaya, Qarut, Bandunq, Sumedanq, Sukabumi və xüsusilə Cianyur (Cianyurda yaşayan insanlar tərəfindən istifadə olunan təmiz sunda dilində danışılan dialekt) orijinal forması sayılır. Şimal sahillərində danışan Sunda dili isə Banten və Cirebon daha az zərif sayılır. Baduy xalqının dili Yava dili ilə nümayiş etdirilən (təsir etdiyinə görə) rütbə və hörməti ifadə etmək üçün dil stratifikasiyası konsepsiyasını qəbul etməzdən əvvəl tərəfindən danışılmış dil Sundan dilinin arxaik tipi sayılırdı .
Bu gün Sunda dili çoxu latın yazısı ilə yazılır. Sunda dili mətbuatının bir nümunəsi Latın qrafikası ilə yazılmış Manqle jurnalıdır, lakin 14-cü və 18-ci əsrlər arasında istifadə edilən Sunda yazı növünün canlandırılması üçün bir səy vardır. Misal üçün Bandunqda küçə və Qərbi Yava şəhərlərin adları indi Latın və Sunda yazısı ilə yazılır.
Din
Sundalıların ilkin dini sistemləri ata-baba (karuhun) və təbiət ruhuna aid olan təbiət ruhuna həsr olunmuş animizm və dinamizm idi, hələ də bəzi panteizm xüsusiyyətlərini daşıyırdı. Ən yaxşı göstəricilər ən qədim epik şeirlər (vavacan) və uzaq Baduy tayfası arasında yerləşir. Bu din Sunda Vivitan ("erkən Sunda") adlanır. Düyü əkinçiliyi ənənəvi sundalıların mədəniyyətini, inanclarını və ritual sistemini formalaşdırmışdı, digərləri arasında düyü və məhsuldarlığın tanrıçası kimi Nyai Pohaci Sanghyanq Asriyə hörmət edilmişdir. Qərbi Yavadakı sundalılar ölkəsi İndoneziya arxipelaqının Hind-Buddist təsirlərinə məruz qaldığı ən erkən yerlərdən biridir. Tarumanaqara krallığı 4-cü əsrin əvvəllərində Sunda Krallığının Hinduizmini qəbul etdi. Karavanqdakı Batucaya stupa kompleksi Qərbi Yavadakı buddist təsirini göstərir.Qarut yaxınlığında Canqkuanq Şivaik məbədi isə hinduizm təsirini göstərir. 16-cı əsrin müqəddəs Sanghyang siksakanda ng karesian mətnində dini və mənəvi qaydaları, rəhbərliyi antik qədim Sunda xalqı üçün dərsləri ehtiva edir.
XIV-XVI əsrlərdə İslam dinin yayılması Hindli müsəlman ticarətçiləri tərəfindən və Hindu Sunda Krallığının dağılmasından və sahilyanı Qərbi Yavada Banten və Cirebon İslam sultanlıqların qurulmasından sonra sürətləndi. Çox sayda uləmalar (yerli olaraq "kyai") Parahyanqan dağlıq bölgələrinə kəndlərə gələrək məscid və məktəbləri (pesantren) qurdu və sunda xalqı arasında İslam dinini yaydı. Kiçik ənənəvi sundalı icmalar təcrid olunmuş yerli sosial və inanc sistemlərini qoruyub saxlayaraq özünü təcrid etməyi bacardı və daxildə Lebak bölgəsinin Baduy (Kanekes) xalqı kimi xarici təsirləri, prozelitizm və modernləşmədən imtina etdi. Bəzi Sunda kəndləri Ciququr Kuninqan kimi Sundanın erkən inanclarını qoruduğu halda, Tasikmalayadaki Kampunq Naga kimi bəzi kəndlərdə və Bogor'daki Sindang Barang Pasir Eurih, özlərini müsəlman olaraq tanıdıqlarına baxmayaraq hələ İslam əvvəli ənənələri və tabularını (qədim adətlərini) qoruyub saxlamışlar. Bu gün sundalıların çoxu sünni müsəlmanlardır.
Qərbi Yavanın süqutundan sonra Şərqi Hindistan Şirkətinin nəzarəti altında 18-ci əsrin əvvəllərində və daha sonra müstəmləkəçi holland Şərqi Hindistanın nəzarəti altında Sunda xalqına qarşı xristian evangelizminin təbliği Genootschap voor In- en Uitwendige Zending te Batavia şirkətinin missionerləri tərəfindən başladı. Bu təşkilat 1851-ci ildə cənab F. L. Anthinq və Pastor E. V. Kinq tərəfindən təsis edilmişdir. Lakin Sunda xalqlarının dinlərini dəyişdirmək üçün missionerlərini göndərən Nederlandsche Zendelings Vereeniging (NZV) idi. Onlar Batavia şəhərində missiyaya başlamışlar, daha sonra Qərbi Yavada Bandunq, Ciancur, Cirebon, Boqor və Sukabumi kimi bir neçə şəhərə yayılmışdılar. Qərbi Yavadakı yerli insanlar üçün məktəblər, kilsələr və xəstəxanalar qurdular. Sundanın müsəlman əhalisi ilə müqayisədə, xristian sundalıların sayı azdır. Bu gün Qərbi Yavada xristianların kiçik sayları əsasən Çinli indoneziyalılardır.
Müasir sundalı sosial və dini həyatda İslamiyyətə, xüsusilə də şəhər sundalıları arasında artan dəyişiklik var. Bu gün 1960-cı illərlə müqayisədə, bir çox sundalı müsəlman qadın hicabı taxmağa qərar verib. Eyni hal daha əvvəl Sumatra və Malayziyadakı Malay icmasında da vardı. Həqiqətən, müasir tarix 1949-cu ildə Tasikmalaya, Qərbi Yavada Darul İslam İndoneziyasının doğuşu ilə siyasi İslamın yüksəlməsini gördü.Baxmayaraq ki, bu İslamçılıq hərəkatı İndoneziya Respublikası tərəfindən zəiflədildi. Müasir siyasi landşaftlarda, West Java və Banten şəhərlərində sundalılar həm də Partai Keadilan Sejahtera və Partai Persatuan Pembangunan kimi islamçı partiyalara dəstək verir. Sundalı uləmaların və islamçıların sayları milli şöhrət qazanmaq üçün olduqca uğurlu olmuşdur, məsələn Kyai (üləma) Abdullah Gymnastiarand Mamah Dedeh dakvah şou vasitəsilə televiziyanın nüfuzlu şəxsiyyətləri olmuşdur. Hacın (Məkkəyə həcc ziyarəti) ictimai nüfuza malik olan bir şey kimi düşünən sundalı insanların sayı artmışdır. Digər tərəfdən, sudalı azlıqların eləcə də mühafizəkar Sunda Vivitan cəmiyyətinin və onların iman və həyat tərzinin daha geniş qəbul və tanınmasına nail olmaq üçün mübarizə aparan təbliğatı da var.
Mədəniyyət
Ailə və ictimai əlaqələr
Sunda mədəniyyəti Yava mədəniyyətindən daha çox şey götürmüşdür, ancaq bu daha az sərt ictimai iyerarxiya sistemi ilə fərqlənir. Sundalılar onların zehniyyəti və davranışları, daha çox eqaliatarinizmə və antipatiyanın sinfi fərqlənmələrə və onların cəmiyyətə dayanan maddi mədəniyyətinə görə Yava kralları arasında görünən feodal ierarxiyadan fərqlənirlər. Mərkəzi Yava dilinin məhkəmə mədəniyyəti elit, qüsursuz və cilalanmış sənət və ədəbiyyat formasına şərait yaradır.Əsl mənada Sunda mədəniyyəti bu ənənələrin bir neçə izini daşıyırdı.
Mədəni sundalılar bir-birinə yaxın qohumluq sistemini qəbul edirlər, kişilər və qadınların kökləri isə eyni dərəcədə əhəmiyyətlidir. Sundalı ailələrdə mühüm mərasimlər, əvvəlki Animist və Hind-Buddistin bir çoxunu, həmçinin İslam ənənələrini qəbul edərək, doğumdan ölməsinə qədər həyat dövrünü əhatə etmişdi. Misal üçün, hamiləliyin yeddinci ayı ərzində Nujuh Bulanan (yava dili ənənəsində Naloni Mitoni ilə eyni olan) prenatal ritual mövcuddur və bu mənbələri Hindu ritualına aid edir. İslam anlayışında Körpənin doğulmasından qısa bir müddət sonra Akekahan adlı bir mərasim (ərəb sözündən: Aqiqah) həyata keçirilir; valideynlər bir körpə qıza və ya iki oğlana bir qoçu kəsərək daha sonra ət bişirilir və yaxınlarına və qonşularına paylanır. Sunda mərasimi uşaqlarla Sisingaan (aslan) rəqsiylə qeyd olunur.
Toy mərasimi naroskeun və neundeun omonq (evlilik təklifi və valideynlər və ailə böyüklər tərəfindən aparılan razılaşma), siraman (gəlinin yuyunması), seserahan (gəlin üçün toy hədiyyələri təqdim), akad nikah (nikah), saweran (sikkələr atmaq, çiçək ləçəkləri və bəzən də konfetlərlə qarışıq, romantikada daha yaxşı şans gətirmək üçün evlənməmiş qonaqlar üçün), huap lingkunq (gəlin və bəy bir-birlərini əlləriylə qidalandırmaq,sevgi və şəfqət simvollaşdırmaq), bakakak hayam (gəlin və bəy hər bir ayağını tutaraq bir toyuq yandırmaq, daha böyük və ya baş hissəsi olan ailənin üstünlük verəcəyini müəyyən etmək üçün ənənəvi yol) və toy bayram bütün ailə və işgüzar qohumları, qonşuları və qonaqları qonaq olaraq dəvət edir. Bir Sundalı ailənin ölümü adətən ənənəvi islamla uyğun bir sıra mərasimlər keçirir, məsələn, qonaqlara berkat (yan yeməklər ilə düyü qutusu) da daxil olmaqla, Pengajian (Quran oxuyan) kimi. Quran oxunması günün yeddi günündən sonrakı günlərdən sonra da ölüm günündən etibarən həyata keçirilir; daha sonra 40 gün, bir il və ölümdən sonra 1000 gün sonra yenidən oxunur. Ancaq bu gün bu ənənə hər zaman yaxından və sədaqətlə qeyd olunmur, çünki sundalıların sayı artmaqda olan köhnə ənənələri qoruyan daha az əhali ənənəvi İslamı qəbul edir.
Sənət növləri
Sunda ədəbiyyatı əsasən şifahi idi. Sənətlərini (memarlıq, musiqi, rəqs, toxuculuq, mərasimlər və s.) əvvəllər sivilizasiyanın əvvəlki mərhələsindən neolitikliyə qədər uzanan ənənələri qoruyub saxlamışdılar və aristokratik hind-buddist ideyaları tərəfindən heç vaxt sıxışdırlmamışdı. Sunda xalqının sənəti və mədəniyyəti tarixi aminizm (əşyalara,obyektlərə inam),şamançılıq ənənələri, qədim Hindu-buddist mədəniyyəti və İslam mədəniyyətini əhatə edən müxtəlif mədəniyyətlər tərəfindən tarixi təsirləri əks etdirir. Sundalılar Sunda krallığının dövründə çox canlı, şifahi ötürülmüş tarixi xatirələrə malikdir. Sundalıların ağız ənənəsinə Pantun Sunda(hekayə danışmaq üçün istifadə olunan şeirli ayələrin hekayəsi.) deyilir. Bu Yava tembanqın şərikidir, Malay pandunqla eynidir,amma müstəqildir. "Pantun Sunda" tez-tez Sanqkurianq, Lutunq Kasarunq, Ciunq Vanara, Mundinqlaya Dikusumah əfsanələrini və Kinq Silivanqi nağılını və Si Leunqli kimi məşhur Sunda uşaq hekayələrini nağıl edir.
Ənənəvi Sunda incəsənəti müxtəlif musiqi, rəqs və döyüş sənətlərini əhatə edir. Sunda musiqisinin ən görkəmli növləri anqklunq bambuk musiqisini, kecapi sulinq musiqisini, qamelan dequnq, reyog Sunda və rampak qendanqdır. "Anqklunq" bambuk musiqi aləti qeyri-maddi mədəniyyətin dünya miraslarından biri sayılır.
Ən məşhur və fərqli Sunda rəqslərindən Yaiponqan adətən, ancaq səhvən erotizmlə əlaqəli ənənəvi sosial rəqsdir.Merak rəqsləri kimi digər populyar rəqslər rəngli rəqs tovuzquşlarını təsvir edir. Sisinqaan rəqsi xüsusilə Subanq ərazisində sünnət olunacaq şəxsin məclisini qeyd etmək üçün həyata keçirilir və dörd kişi tərəfindən gətirilən bir aslan fiqurunun üstünə oturur. Tovuzquşu rəqsi, Tanrıça rəqsi və Kraliça Qraeni rəqsləri kimi digər rəqslər Yava "Mataram krallığı"nın məhkəmə sistemini göstərir.
"Vayanq qolek" gəlincikləri Sunda tamaşaçıları xalqı üçün ən populyar bir performansdır. Sunda gəlincikləri daha çox İslam folklorundan Yava versiyalarında iştirak edən Hindistan epiklərinin təsirindən çox qaynaqlanır. Sundanese puppetry is more influenced by Islamic folklore than the influence of Indian epics present in Javanese versions.
Sunda ənənələrində "Pencak Silat" döyüş sənətini Sunda Pacacaran Kralı Silivangi ilə əlaqələndirmək olar, Cimande isə ən görkəmli məktəblərdən biridir. Yaxın zamanda inkişaf edən Tarunq Derajatis də Yavada məşhur bir döyüş sənətidir. Kuyanq Sunda xalqın ənənəvi silahıdır.
Arxitektura
Sundalı bir evin memarlıq xüsusiyyətləri onun funksionallığı, sadəliyi, təvazökarlığı, təfərrüatı ilə birmənalılığı, təbii materialların istifadəsi və təbiəti və ətraf mühitlə harmoniyaya sadiqliyi ilə xarakterizə olunur.
Sundalı ənənəvi evlər əsasən taxta çərçivələr və şüaları əhatə edən, bambuk rəngli toxunuşlu örtükləri əhatə edən, yığılmış materiallardan (xurma lifləri, dam yarpaqları və ya palma yarpaqları) hazırlanan, əsasən "kampung stil" damının əsas formasını alır və onun strukturu tikilir. Onun dam fərqliliyi "hip" (dirək) və "gablet" damını (yamacla dirəyin birləşməsini) əhatə edə bilər.
Daha geniş hazırlanmış "gablet" tavanı "Julanq Nqapak" adlanır, yəni "quş yayan qanadlar" deməkdir. Buka Ponqpok, Capit Quntinq, Jubleg Nanqkub, Badak Heuay, Taqoq Anjinq və Perahu Kemureb daxil olmaqla digər ənənəvi sundalı ev formalarıdır.
Düyü anbarı və ya leuit olaraq adlandırılan ənənəvi Sudan əkinçilik cəmiyyətində də əhəmiyyətli quruluşlu bir evdir. Seren Taun məhsulu mərasimi zamanı "Leuit" xüsusilə vacibdir.
Mətbəx
Sunda mətbəxi İndoneziyanın ən məşhur ənənəvi yeməklərindən biridir və İndoneziyanın əksər şəhərlərində də asanlıqla aşkar olunur. Sundalıların yeməyi qida təzəliyi ilə xarakterizə olunur. Sambal (soyuq krem) və həmçinin karedok (fıstıq əzməsi) ilə yeyilən məşhur lalab (xam tərəvəz salatı) sundalı təzə xam tərəvəzlər üçün gözəllik nümayiş etdirir. İndoneziyadakı digər etnik qruplar kimi sundalılar demək olar ki, hər yemək üçün düyü yeyirlər. Sundalılar "Əgər düyü yeməmisinizsə, demək siz tam yemək yeməmisiniz" deməyi çox sevir. Düyü yüzlərlə müxtəlif yolla hazırlanır. Lakin, bütün yeməklərin əsas hissəsi kimi xidmət edən sadə gavalı düyüsüdür.
Buxarlanmış düyü ilə yanaşı, tərəvəz, balıq və ya ət yeməklərin yeyilməsi zülal, mineral və qida maddələrindən istifadəsi kimi müxtəlif zövqləri təmin etmək üçün əlavə edilir. Bu cür yeməklərə sarımsaq, galangal (zəncəfil ailəsndən bir bitki), zərdəçal, kişniş, zəncəfil və limon otlarının istənilən birləşməsi ilə qızardılmış və ya qaynadılmış yeməklər aiddir. Sudanlılar arasında pepes (Sundaca: pais) adlı yemək banan həlqəsi içərisində bükülmüş və bişirilmiş zəngin bitki qidaları çox məşhurdur. Pepes onun tərkib hissələrinə görə bir çox növdə mövcuddur; sazan balığı,yumurta ilə ət, göbələk, tofu və ya onkomdur. "Onkom" Sunda mətbəxində məşhur bir qida məhsuludur, həm də tempe də Yava xalqı arasında da məşhurdur. Ümumiyyətlə qida çox ədviyyatlı deyil, ancaq bibər və sarımsağın hamarlanması ilə hazırlanmış çox isti sous ilə hazırlanır. Sahildə şoran balıqları çox olur; dağlarda və gölməçələrdə sazan və ya qızılbalıqlar olur. Tanınmış sunda yeməkləri yalnız papayayarpaqları, xiyar, badımcan və acı qovun kimi xam tərəvəzlərdən ibarət lalapandır.
Ümumiyyətlə, Sunda yeməkləri zəngin və ləzzətlidir,lakin Padanq yeməyi kimi güclü ətirli qoxuya, yaxud da Yava yeməyi kimi şirin deyil.
Məşğuliyyəti
Sunda xalqının ənənəvi məşuliyyəti kənd təsərrüfatı, xüsusilə də düyü əkimidir. Sunda mədəniyyəti və ənənəsi ümumiyyətlə kənd təsərrüfatı dövrünə aiddir. Erkən dövrlərdən etibarən sundalılar əsasən fermerlərdirlər. Onlar hökumət məmurları və ya qanunverici idarələrində işləmək istəmirlər. The typical Sundanese leuit (rice barn) is an important part of traditional Sundanese villages; it is held in high esteem as the symbol of wealth and welfare. Since early times, Sundanese have predominantly been farmers. They tend to be reluctant to be government officers or legislators.
Kənd təsərrüfatının yanında sundalılar tez-tez gündəlik istehlak mallarının satıcıları kimi sadə "warung" (yeməkxana) və ya restorant quraraq, səyahət edən qida və ya içki satıcıları kimi ənənəvi sahibkarlardır, baxmayaraq ki, ticarət etmək üçün biznes və ticarəti də seçirlər. təvazökar bərbər dükanı. Onlar hökumət strukturlarının sərt strukturundan və hakimiyyətindən asılıdır. Siomay, Qado-qado və Karedok, Nasi Qorenq, Cendol, Bubur Ayam, Roti Bakar, Bubur kacang hijau (yaşıl paxla congee) kimi yeməklər bir neçə ənənəvi səyyah ərzaq satıcıları və yemək lövhələri ilə məşğul olan sundalılar tərəfindən hazırlanır.
Buna baxmayaraq, sundanlıların milli siyasətdə, hökumət ofislərində və hərbi vəzifələrdə intellektual və siyasətçi kimi uğurla sayları çoxdur. Bəzi görkəmli sundalılar İndoneziya hökumətində qubernator, bələdiyyə başçısı, vitse-prezident və dövlət nazirləri, indoneziyalı hərbi zabit və general olaraq vəzifə yerinə yetirmişdir.
Sundalılar zarafatçıl və mürəkkəb bir millət olaraq bilinirlər, çünki onlar zarafat etmək və ətrafda əylənməyi sevirlər. Cepot, Davala və Qarenq punakavan tipli geyim sənət nümunəsi sundalıların maraqlı tərəfini aydın şəkildə nümayiş etdirir. Bəzi sundalıların sənət və mədəniyyətə öz ehtirasları və bacarıqları kimi gözəl musiqilər və ya incəsənət nümayiş etdirə bilirlər. İndoneziyanın ən məşhur müğənnilərindən, musiqiçilərindən, bəstəkarlarından,film və kino rejissorlarından,aktyorlarından ibarət olan bir sıra sundalılar bu gün musiqi və əyləncə sahəsində iştirak edirlər.
Görkəmli şəxslər
İndoneziya milli qəhrəmanlarının arasında görkəmli sundalılardan qadın təhsilinə bərabərlik üçün mübarizə aparan Devi Sartika və Oto Iskandar di Nata və Dyuanda Kartavidcaya kimi İndoneziya dövlət adamları vardır.Siyasət sahəsindəki diqqət çəkən sundanlılar arasında Cakartanın sabiq qubernatoru Əli Sadikin, keçmiş baş nazir müavini Ömər Virahadikusumah,keçmiş müdafiə naziri Aqum Qümelar və xarici işlər nazirləri Moxtar Kusumaatmadya, Hassan Virayuda, Marti Nataleqava və Meutya Hafiddir. Ayip Rosidi və Axdiat Karta Mihardya İndoneziyanın fərqli şairləri və yazıçıları arasındadır.
İndoneziyanın indiki musiqi və əyləncə sənayesində sundalı ən məşhur müğənniləri, musiqiçiləri, bəstəkarları, kino rejissorları, sinema və kinoteatrlar (TV sabun draması) aktyorları olmuşdur. Məşhur dangdut (İndoneziyanın folklor musiqisi) müğənniləri Rhoma Irama, Elvi Sukaesih və Ayu Tinq Tinqdir. Ervin Qutava kimi musiqiçi-bəstəkarları və Roekiah, Hetti Koes Endanq, Vina Panduvinata, Nicki Astria, Nike Ardilla, Rossa, Gita Gutava kimi müğənnilər və məşhur Şahrini, İndoneziya sinetron aktyorları Raffi Əhməd, Cihan Fahira və Asmirandah Zantman, həmçinin rejissor Nia Dinata sunda əsillidirlər.Məşhur "vayanq qolek" kukla ustası Asep Sunandar Sunarya və komediyaçılardan Sule, Yoyon və Kanq,Ibinqdir. İdman sahəsindəki indoneziyalı sunda əsilli idmançılar badminton olimpiada qızıl medalçısı Taufik Hidayat və Riki Subaqyadır.
İstinadlar
- Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia - Hasil Sensus Penduduk 2010. Badan Pusat Statistik. 2011. ISBN . 2017-07-10 tarixində .
- "Sunda in Sanskrit Dictionary". Sanskrit Dictionary. 18 December 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 20 November 2014.
- Kurnia, Iwan. (Indonesian). Kasundaan.org. 14 August 2007. 31 August 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- Taylor (2003), p. 7.
- . Eden in the east: the drowned continent. London: Weidenfeld & Nicolson. 1998. ISBN .
- "Pemetaan Genetika Manusia Indonesia". Kompas.com (Indonesian). 2016-02-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-21.
- Hefner (1997)
- Cale, Roggie; Eric Oey; Gottfried Roelcke. Java, West Java. Periplus. 1997. 128. 29 September 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- "Sundanesiska". Nationalencyklopedin. İstifadə tarixi: 13 September 2013.
- Taylor (2003), p. 120-121
- R. Schefold. R. Schefold & Peter J.M. Nas (redaktor). Indonesian Houses: Volume 2: Survey of Vernacular Architecture in Western Indonesia, Volume 2. BRILL. 2014. səh. 577. ISBN .
- Hetty Catur Ellyawati. "Pengaruh Bahasa Jawa Cilacap Dan Bahasa Sunda Brebes Terhadap Pencilan Bahasa (Enklave) Sunda Di Desa Madura Kecamatan Wanareja Kabupaten Cilacap". Universitas Semarang. 2015. 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-14.
- "The Sundanese". 2022-09-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-21.
- Dadan Wildan, Perjumpaan Islam dengan Tradisi Sunda, Pikiran Rakyat, 26 March 2003
- Jajang A. Rohmana. (PDF). State Islamic University (UIN) Sunan Gunung Djati, Bandung, Indonesia. 2012. 2016-11-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-14.
- Andrée Feillard & Lies Marcoes. "Female Circumcision in Indonesia : To " Islamize " in Ceremony or Secrecy". Archipel. 1998. 2022-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-14.
- James Minahan. Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia. ABC-CLIO. 2012. səh. 305-306. ISBN .
- Alit Djajasoebrata, Bloemen van net Heelal: De kleurrijke Wereld van de Textiel op Java, A. W. Sijthoffs Uitgeversmaatschappij bv, Amsterdam, 1984
- KAsep. (Indonesian). Kasundaan.org. 11 March 2010. 26 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- KAsep. (Indonesian). Kasundaan.org. 19 November 2009. 26 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- Mihályi, Gabriella. "ArchitectureWeek - Culture - The Sundanese House - 2007.0307". www.architectureweek.com (ingilis). 2018-05-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-16.
- Nurrohman, Muhammad Arif. "Julang Ngapak, Filosofi Sebuah Bangunan". Budaya Indonesia. 11 February 2015. 30 September 2022 tarixində .
- Post, The Jakarta. "What to discover in West Java cultural village Ciptagelar". The Jakarta Post (ingilis). 2018-06-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-16.
- KAsep. (Indonesian). Kasundaan.org. 26 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- madjalahkoenjit. "Kuliner Sunda, Budaya yang Tak Lekang Oleh Waktu" (Indonesian). Koenjit. 6 May 2008. 7 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 24 October 2011.
- "Seren Taun Bogor". 2022-03-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-10-21.
- Ajip Rosidi, Pikiran Rakyat, 2003
- Rosidi, Ayip. Revitalisasi dan Aplikasi Nilai-nilai Budaya Sunda dalam Pembangunan Daerah.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sunda sunda ᮅᮛ ᮞ ᮔ ᮓ Urang Sunda Indoneziyanin Yava adasinin qerb hissesinde avstraneziyali yerli etnik qrup Onlar texminen 40 42 milyondur ve qonsu yavalilardan sonra sayina gore Indoneziyanin ikinci etnik qrupudur Sundalilar oz dilinde ozlerini Urang Sunda Sunda xalqi adlandirirlar Orang Sunda ve ya Suku Sunda Indoneziya dilinde ekvivalentidir Sundalilar Sundali bey ve gelinin yeni enenevi milli toy geyimindeUmumi sayi42 000 000Yasadigi erazilerIndoneziya 36 701 670 2010 Qerbi Yava 34 000 000Banten 2 400 000Cakarta 1 500 000Lampunq 600 000Merkezi Yava 300 000Cenubi Sumatra 100 000DiliSunda dili Baduy Bante cirebon ve Indoneziya diliDiniIslam ekseriyyeti Safi mezhebinden olan sunni mezhebi olmayan muselmanlar protestant ve roman katolik xristianlar Sunda Vivitan dininden olanlar hinduistlerQohum xalqlarBaduylar bantenler banyumasanlar betaviler cirebonlar yavalilar balililer Sundalilar enenevi olaraq Qerbi Yava Banten Cakarta ve Merkezi Yavanin qerb hisselerinde cemlenmisdir Sundali miqrantlar Lampunq ve Cenubi Sumatra ve Merkezi Yava ve Serqi Yavada daha az tesaduf olunur EtimologiyasiSunda adi Sanskrit on sekilcisinden gelir ve yaxsiliq ve ya yaxsi keyfiyyete malik demekdir Meselen numune qizili tesvir etmek ucun suvarna yaxsi reng sozunden istifade edilir Sunda hem de Hindu tanrisi Visnunun basqa bir adidir Sanskritde Sundara erkek ve ya Sundari qadin sozu gozel ve ya mukemmellik demekdir Sunda termini hemcinin parlaq temiz ve ag demekdir Tarixi ve menseyiKocme nezeriyyesi Jaipongan Moyanq Prianqan Enenevi Sunda reqs tamasasi Sundalilar avstraloid menseyine malik olaraq Tayvandan gelib Filippine kocdukleri ve e e 1500 ci ille e e 1000 ci iller arasi Yavaya catdiqlari dusunulur Bununla yanasi muasir sundalilarin avstraloid ecdadlarinin bu gun movcud olan Yava denizi Malakka ve Sunda bogazlarinin arasinda batmis bir yarimada olan Sunda torpagindan geldiyi de iddia olunur Son genetik tedqiqata gore Sundalar yavalilar ve baliler ile birlikde avstraloid ve avstraliyali irsi arasinda paylanan genetikanin demek olar ki beraber paylasirlar Efsanenin koku Enenevi ilkin sunda dini Sunda Vivitan inancinda Sunda xalqinin mifik menseyi vardir Qedim Sunda inancin yuksek ilahi varligi Sanq Xanq Kersa Sasaka Pusaka Buanada Yer kuresindeki muqeddes yer yeddi bataralari tanrilar yaratdi Bu bataralarin en yaslisi Batara Cikal adlanir ve Kanekes xalqi nin ecdadi sayilir Diger alti bataralar da Qerbi Yavanin Sunda torpaqlarinda muxtelif yerler idare edirdiler Sanqkuryanin bir Sunda efsanesi Bandunqun dagliq erazisindeki qedim golun Sundalilarin Mezolit dovrunden bu gune qeder en az 20 min il evvel yasadigi bolgenin xatiresini ehtiva edir Sunda dunyasinin qelbi olan diger meshur efsane Parahyanqan Prianqan dagliqlarinin yaranmasi ile baglidir Hiyan tanri gulumseyende Parahyanqan torpagi yaradildi Bu efsane Parahyanqan yaylasinin tebii gozelliyini ve tanrilarin meskeni kimi teqdim edir Hindu buddist kralliqlari dovru Boqordaki Batutulis yazisi xalqin Prabu Silivanqi adi ile taninan Sunda krali Sri Baduqa Maharayanin emellerini tesvir edir Yavanin Qerb hissesinde Sunda aleminde yaranmis en qedim tarixi siyasi dovr 4 ve 7 ci esrler arasinda inkisaf eden Tarumanaqara seltenetidir Hindu tesirleri sundalilar ucun Tarumanagara yazilarindan aydin oldugu kimi 4 cu esrin evvellerinde catmisdi Bununla bele Sundalilar bu dharmik inancini heyat terzine cevirseler de onlarin Yava terefdaslari kimi kutlevi bir dovr olmadi Gorunduyu kimi merkezi mehkeme hindu buddist medeniyyetini ve qurumunu qebul etmeye baslamasina baxmayaraq umumi sundalilar hele de dogma ve ata baba ibadetlerini qoruyub saxlamislar 4 cu esrde qedim meqalit medeniyyeti yeqin ki hele sag idi ve nufuzlu Hindu tesirlerin yaninda idi Mehkeme medeniyyeti qedim zamanlarda meselen Sunda Kralliginin dovrunde inkisaf etmisdi lakin sundalilar Merkezi ve Serqi Yavada yavalilar terefinden insa edilenlere boyuk dini abideler tikmek ucun vesait olmadigi gorunurdu Enenevi sunda duyu ekincilik usulu palavra humanin quru duyu ekincilik yavalilar terefinden sulanan savah nemli duyu becerilmesinden kompleks idareetme koordinasiya ve bir cox isci quvveleri teleb eden ferqli olaraq hemcinin az miqdarda ehalisi olan sunda kendlerinin inkisafina komek etdi Her bir bolgeni tecrid eden cografi mehdudiyyetler sunda kendlerinin sade heyat terzinden ve musteqilliyinden daha cox zovq almasina getirib cixardi Yeqin ki Sunda xalqinin qaygisiz tebietine beraberliyine muhafizekarligina musteqilliyine ve bezi ferdi sosial baxislarina qatqi temin edecek amil idi Sundalilar tebietini qoruyub saxlamaq ve ekosistemi qorumaq ucun tebietlerini menevi yollarla sevir ve onlara tabe olurdu Muhafizekar tendensiya ve onlarin xarici tesirlere qarsi bir az muxalifeti Kanekes ve ya Baduy xalqinin qeti sekilde qebul etdiyi heddinden artiq tecridedici tedbirlerde numayis olunur Yadellilerle qarsiliqli elaqe qurma ve xarici fikirler texnologiya ve heyat terzlerini qebul etme qaydalarina malikdir Onlar tebii ekosistemi qoruyub saxlamaq ucun agaclari kesmemek ve mese canlilarina zerer verme kimi bezi qadagalari da qoydular Sunda adini xatirladan en qedim tarixi qeydlerden biri Sukabumi yaxinliginda Cibadakda askar edilmis 952 saka 1030 cu iller tarixinde Sanqhyanq Tapak yazisinda vardir 1225 ci ilde Cin yazicisi Cou Yu kua Cu fan ci adli kitabinda Banten ve ya Kalapa limanina aid olan Sin to Sunda limanini ehtimalla tesvir edir Bu qeydleri arasdiraraq gorunduyu kimi Sunda adi 11 ci esrin evvellerinde onlarin qerb qonsularini teyin etmek ucun Yava dili kimi istifade olunurdu Basqa Cin menbeyi daha cox Banten ve Sunda Kelapa limani kimi istinad edir Sri Baduqa Maharaya Kral Silivanqi kimi taninan hakimiyyeti altinda olan Pacacaran paytaxt dovrunde Sunda Kralliginin birliyi ve sexsiyyetinin formalasmasi ve mohkemlenmesinden sonra xalqin ortaq umumi sexsiyyeti daha mohkem sekilde qurulmusdur Onlar oz seltenetlerini xalqlarini ve dillerini mueyyen etmek ucun Sunda adini qebul etdiler Hollandiyanin hakimiyyeti altinda Garutda Anqklunqla musiqi aleti oynayan sundali oglanlar 1910 1930 cu iller Daxili Pasun dagliq ve tepelikdir ve 19 cu esre qeder qalin meselik ve az miqdarda meskunlasdirilmis yer idi Sundalilar enenevi olaraq kicik ve tecrid edilmis meskenlerde yasayirdilar yerli mehkemelerin nezaretini cetinlesdirirdiler Sundalilar yavalilardan ferqli olaraq enenevi olaraq quru ekincilikle mesgul olurdular Bu amiller sundalilarin daha az sert idareciliyi ve daha musteqil ictimai davranisi ile neticelendi 19 cu esrde hollandiyali mustemlekenin istismari qehve cay ve kinenin istehsali ucun daxili alemini acdi ve dagliq cemiyyet ozunemexsus sundali zehniyyetini daha da guclendirerek serhed aspektine qovusdu Muasir dovr Gozelliklerine gore Indoneziya etnikleri arasinda meshur olan sundalilar 16 ci esrin evvellerinde Summa Oriental adli hesabatinda Tome Pires yazirdi Zadegan tebeqeden olan sunda qadinlari gozeldir asagi tebeqede olanlar ise deyil Sundali qadinlar indoneziyalilarin qiymetlendirilmesinde olkenin en gozelidir Indoneziyadaki meshur fikire gore iqlim sebebinden diger indoneziyalilara nisbeten sundalilarda parlaq deri var ve xam meyve terevezlerle pehriz etdiklerine gore xususile de yumsaq derilere sahibdirler Xalqin meshur Moyanq Prianqan kimi taninan Bandunq xanimlari taninmis mukemmel uslublu ve ireli gorunuslu xanimlardir Demek olar ki bu gun bir cox sundalilar Indoneziyanin eylenceli senayesinde karyera qururlar DilXerite Yavada Sunda erazisini gosterirSunda skriptleri yazi sistemi Sunda dili texminen 36 milyon nefer terefinden danisilir ve indiki Indoneziyada yava dilinden sonra en genis yayilmis ikinci dildir 2000 ci ilde Indoneziya ehalisinin sayi 30 9 milyona catirdi Bu dil Banten eyaletinin cenub hissesinde ve Qerbi Yavanin ekser hissesinde ve serqde Brebes Merkezi Yava erazisinde Pamali cayina qeder olan erazilerde danisilir Sundalilar hemcinin yava diliyle oldugu kimi Malay ve Minanq dili ile yaxindan elaqelidirler Sundalilar rutbe ve hormeti ifade eden muxtelif dil seviyyelerinden istifade edirler Sundalilar yavali ve malayli ile oxsar sozler bolusurler Sunda Banten lehcesinden Sunda Merkezi Yava lehcesine qeder olan bir nece sunda dialekti vardir bu da yavalilarin elementleri ile qarisiqdir En ferqli lehcelerin bezileri Banten Boqor Prianqan ve Cirebondadir Merkezi Yavada Sunda dili bezi Cilacap ve bezi Brebes bolgesinde danisilir Melumdur ki en orijinal Sunda dili dialekti Ciamis Tasikmalaya Qarut Bandunq Sumedanq Sukabumi ve xususile Cianyur Cianyurda yasayan insanlar terefinden istifade olunan temiz sunda dilinde danisilan dialekt orijinal formasi sayilir Simal sahillerinde danisan Sunda dili ise Banten ve Cirebon daha az zerif sayilir Baduy xalqinin dili Yava dili ile numayis etdirilen tesir etdiyine gore rutbe ve hormeti ifade etmek ucun dil stratifikasiyasi konsepsiyasini qebul etmezden evvel terefinden danisilmis dil Sundan dilinin arxaik tipi sayilirdi Bu gun Sunda dili coxu latin yazisi ile yazilir Sunda dili metbuatinin bir numunesi Latin qrafikasi ile yazilmis Manqle jurnalidir lakin 14 cu ve 18 ci esrler arasinda istifade edilen Sunda yazi novunun canlandirilmasi ucun bir sey vardir Misal ucun Bandunqda kuce ve Qerbi Yava seherlerin adlari indi Latin ve Sunda yazisi ile yazilir DinAkad nikah nikah sehadetnamesi Sunda muselman toyunda ustad ve sahidlerin qarsisinda soz verir Sundalilarin ilkin dini sistemleri ata baba karuhun ve tebiet ruhuna aid olan tebiet ruhuna hesr olunmus animizm ve dinamizm idi hele de bezi panteizm xususiyyetlerini dasiyirdi En yaxsi gostericiler en qedim epik seirler vavacan ve uzaq Baduy tayfasi arasinda yerlesir Bu din Sunda Vivitan erken Sunda adlanir Duyu ekinciliyi enenevi sundalilarin medeniyyetini inanclarini ve ritual sistemini formalasdirmisdi digerleri arasinda duyu ve mehsuldarligin tanricasi kimi Nyai Pohaci Sanghyanq Asriye hormet edilmisdir Qerbi Yavadaki sundalilar olkesi Indoneziya arxipelaqinin Hind Buddist tesirlerine meruz qaldigi en erken yerlerden biridir Tarumanaqara kralligi 4 cu esrin evvellerinde Sunda Kralliginin Hinduizmini qebul etdi Karavanqdaki Batucaya stupa kompleksi Qerbi Yavadaki buddist tesirini gosterir Qarut yaxinliginda Canqkuanq Sivaik mebedi ise hinduizm tesirini gosterir 16 ci esrin muqeddes Sanghyang siksakanda ng karesian metninde dini ve menevi qaydalari rehberliyi antik qedim Sunda xalqi ucun dersleri ehtiva edir XIV XVI esrlerde Islam dinin yayilmasi Hindli muselman ticaretcileri terefinden ve Hindu Sunda Kralliginin dagilmasindan ve sahilyani Qerbi Yavada Banten ve Cirebon Islam sultanliqlarin qurulmasindan sonra suretlendi Cox sayda ulemalar yerli olaraq kyai Parahyanqan dagliq bolgelerine kendlere gelerek mescid ve mektebleri pesantren qurdu ve sunda xalqi arasinda Islam dinini yaydi Kicik enenevi sundali icmalar tecrid olunmus yerli sosial ve inanc sistemlerini qoruyub saxlayaraq ozunu tecrid etmeyi bacardi ve daxilde Lebak bolgesinin Baduy Kanekes xalqi kimi xarici tesirleri prozelitizm ve modernlesmeden imtina etdi Bezi Sunda kendleri Ciququr Kuninqan kimi Sundanin erken inanclarini qorudugu halda Tasikmalayadaki Kampunq Naga kimi bezi kendlerde ve Bogor daki Sindang Barang Pasir Eurih ozlerini muselman olaraq tanidiqlarina baxmayaraq hele Islam evveli eneneleri ve tabularini qedim adetlerini qoruyub saxlamislar Bu gun sundalilarin coxu sunni muselmanlardir Qerbi Yavanin suqutundan sonra Serqi Hindistan Sirketinin nezareti altinda 18 ci esrin evvellerinde ve daha sonra mustemlekeci holland Serqi Hindistanin nezareti altinda Sunda xalqina qarsi xristian evangelizminin tebligi Genootschap voor In en Uitwendige Zending te Batavia sirketinin missionerleri terefinden basladi Bu teskilat 1851 ci ilde cenab F L Anthinq ve Pastor E V Kinq terefinden tesis edilmisdir Lakin Sunda xalqlarinin dinlerini deyisdirmek ucun missionerlerini gonderen Nederlandsche Zendelings Vereeniging NZV idi Onlar Batavia seherinde missiyaya baslamislar daha sonra Qerbi Yavada Bandunq Ciancur Cirebon Boqor ve Sukabumi kimi bir nece sehere yayilmisdilar Qerbi Yavadaki yerli insanlar ucun mektebler kilseler ve xestexanalar qurdular Sundanin muselman ehalisi ile muqayisede xristian sundalilarin sayi azdir Bu gun Qerbi Yavada xristianlarin kicik saylari esasen Cinli indoneziyalilardir Hindu mebedindeki Kral Silivangiye hesr olunmus bir Hindu turbesi Pura Parahyanqan Aqunq Jaqatkarta Boqor Qerbi Yava Muasir sundali sosial ve dini heyatda Islamiyyete xususile de seher sundalilari arasinda artan deyisiklik var Bu gun 1960 ci illerle muqayisede bir cox sundali muselman qadin hicabi taxmaga qerar verib Eyni hal daha evvel Sumatra ve Malayziyadaki Malay icmasinda da vardi Heqiqeten muasir tarix 1949 cu ilde Tasikmalaya Qerbi Yavada Darul Islam Indoneziyasinin dogusu ile siyasi Islamin yukselmesini gordu Baxmayaraq ki bu Islamciliq herekati Indoneziya Respublikasi terefinden zeifledildi Muasir siyasi landsaftlarda West Java ve Banten seherlerinde sundalilar hem de Partai Keadilan Sejahtera ve Partai Persatuan Pembangunan kimi islamci partiyalara destek verir Sundali ulemalarin ve islamcilarin saylari milli sohret qazanmaq ucun olduqca ugurlu olmusdur meselen Kyai ulema Abdullah Gymnastiarand Mamah Dedeh dakvah sou vasitesile televiziyanin nufuzlu sexsiyyetleri olmusdur Hacin Mekkeye hecc ziyareti ictimai nufuza malik olan bir sey kimi dusunen sundali insanlarin sayi artmisdir Diger terefden sudali azliqlarin elece de muhafizekar Sunda Vivitan cemiyyetinin ve onlarin iman ve heyat terzinin daha genis qebul ve taninmasina nail olmaq ucun mubarize aparan tebligati da var MedeniyyetAile ve ictimai elaqeler Yasli sundali qadin duyu cemenliyine yaxin erazide Qarut Qerbi Yava Sunda medeniyyeti Yava medeniyyetinden daha cox sey goturmusdur ancaq bu daha az sert ictimai iyerarxiya sistemi ile ferqlenir Sundalilar onlarin zehniyyeti ve davranislari daha cox eqaliatarinizme ve antipatiyanin sinfi ferqlenmelere ve onlarin cemiyyete dayanan maddi medeniyyetine gore Yava krallari arasinda gorunen feodal ierarxiyadan ferqlenirler Merkezi Yava dilinin mehkeme medeniyyeti elit qusursuz ve cilalanmis senet ve edebiyyat formasina serait yaradir Esl menada Sunda medeniyyeti bu enenelerin bir nece izini dasiyirdi Medeni sundalilar bir birine yaxin qohumluq sistemini qebul edirler kisiler ve qadinlarin kokleri ise eyni derecede ehemiyyetlidir Sundali ailelerde muhum merasimler evvelki Animist ve Hind Buddistin bir coxunu hemcinin Islam enenelerini qebul ederek dogumdan olmesine qeder heyat dovrunu ehate etmisdi Misal ucun hamileliyin yeddinci ayi erzinde Nujuh Bulanan yava dili enenesinde Naloni Mitoni ile eyni olan prenatal ritual movcuddur ve bu menbeleri Hindu ritualina aid edir Islam anlayisinda Korpenin dogulmasindan qisa bir muddet sonra Akekahan adli bir merasim ereb sozunden Aqiqah heyata kecirilir valideynler bir korpe qiza ve ya iki oglana bir qocu keserek daha sonra et bisirilir ve yaxinlarina ve qonsularina paylanir Sunda merasimi usaqlarla Sisingaan aslan reqsiyle qeyd olunur Toy merasimi naroskeun ve neundeun omonq evlilik teklifi ve valideynler ve aile boyukler terefinden aparilan razilasma siraman gelinin yuyunmasi seserahan gelin ucun toy hediyyeleri teqdim akad nikah nikah saweran sikkeler atmaq cicek lecekleri ve bezen de konfetlerle qarisiq romantikada daha yaxsi sans getirmek ucun evlenmemis qonaqlar ucun huap lingkunq gelin ve bey bir birlerini elleriyle qidalandirmaq sevgi ve sefqet simvollasdirmaq bakakak hayam gelin ve bey her bir ayagini tutaraq bir toyuq yandirmaq daha boyuk ve ya bas hissesi olan ailenin ustunluk vereceyini mueyyen etmek ucun enenevi yol ve toy bayram butun aile ve isguzar qohumlari qonsulari ve qonaqlari qonaq olaraq devet edir Bir Sundali ailenin olumu adeten enenevi islamla uygun bir sira merasimler kecirir meselen qonaqlara berkat yan yemekler ile duyu qutusu da daxil olmaqla Pengajian Quran oxuyan kimi Quran oxunmasi gunun yeddi gununden sonraki gunlerden sonra da olum gununden etibaren heyata kecirilir daha sonra 40 gun bir il ve olumden sonra 1000 gun sonra yeniden oxunur Ancaq bu gun bu enene her zaman yaxindan ve sedaqetle qeyd olunmur cunki sundalilarin sayi artmaqda olan kohne eneneleri qoruyan daha az ehali enenevi Islami qebul edir Senet novleri Vayanq Qolek Sunda milli gelincikleri Sunda edebiyyati esasen sifahi idi Senetlerini memarliq musiqi reqs toxuculuq merasimler ve s evveller sivilizasiyanin evvelki merhelesinden neolitikliye qeder uzanan eneneleri qoruyub saxlamisdilar ve aristokratik hind buddist ideyalari terefinden hec vaxt sixisdirlmamisdi Sunda xalqinin seneti ve medeniyyeti tarixi aminizm esyalara obyektlere inam samanciliq eneneleri qedim Hindu buddist medeniyyeti ve Islam medeniyyetini ehate eden muxtelif medeniyyetler terefinden tarixi tesirleri eks etdirir Sundalilar Sunda kralliginin dovrunde cox canli sifahi oturulmus tarixi xatirelere malikdir Sundalilarin agiz enenesine Pantun Sunda hekaye danismaq ucun istifade olunan seirli ayelerin hekayesi deyilir Bu Yava tembanqin serikidir Malay pandunqla eynidir amma musteqildir Pantun Sunda tez tez Sanqkurianq Lutunq Kasarunq Ciunq Vanara Mundinqlaya Dikusumah efsanelerini ve Kinq Silivanqi nagilini ve Si Leunqli kimi meshur Sunda usaq hekayelerini nagil edir Enenevi Sunda inceseneti muxtelif musiqi reqs ve doyus senetlerini ehate edir Sunda musiqisinin en gorkemli novleri anqklunq bambuk musiqisini kecapi sulinqmusiqisini qamelan dequnq reyog Sunda ve rampak qendanqdir Anqklunq bambuk musiqi aleti qeyri maddi medeniyyetin dunya miraslarindan biri sayilir SambaSunda Indoneziya etnik musiqi qrupu musiqi tamasasi kecapi sulinq ve kendanq kimi enenevi Sunda musiqisi vasitelerini eks etdirir En meshur ve ferqli Sunda reqslerinden Yaiponqan adeten ancaq sehven erotizmle elaqeli enenevi sosial reqsdir Merak reqsleri kimi diger populyar reqsler rengli reqs tovuzquslarini tesvir edir Sisinqaan reqsi xususile Subanq erazisinde sunnet olunacaq sexsin meclisini qeyd etmek ucun heyata kecirilir ve dord kisi terefinden getirilen bir aslan fiqurunun ustune oturur Tovuzqusu reqsi Tanrica reqsi ve Kralica Qraeni reqsleri kimi diger reqsler Yava Mataram kralligi nin mehkeme sistemini gosterir Vayanq qolek gelincikleri Sunda tamasacilari xalqi ucun en populyar bir performansdir Sunda gelincikleri daha cox Islam folklorundan Yava versiyalarinda istirak eden Hindistan epiklerinin tesirinden cox qaynaqlanir Sundanese puppetry is more influenced by Islamic folklore than the influence of Indian epics present in Javanese versions Sunda enenelerinde Pencak Silat doyus senetini Sunda Pacacaran Krali Silivangi ile elaqelendirmek olar Cimande ise en gorkemli mekteblerden biridir Yaxin zamanda inkisaf eden Tarunq Derajatis de Yavada meshur bir doyus senetidir Kuyanq Sunda xalqin enenevi silahidir Arxitektura Yulanq Nqapaq damla enenevi Sunda evi Papandak Qarut Sundali bir evin memarliq xususiyyetleri onun funksionalligi sadeliyi tevazokarligi teferruati ile birmenaliligi tebii materiallarin istifadesi ve tebieti ve etraf muhitle harmoniyaya sadiqliyi ile xarakterize olunur Sundali enenevi evler esasen taxta cerciveler ve sualari ehate eden bambuk rengli toxunuslu ortukleri ehate eden yigilmis materiallardan xurma lifleri dam yarpaqlari ve ya palma yarpaqlari hazirlanan esasen kampung stil daminin esas formasini alir ve onun strukturu tikilir Onun dam ferqliliyi hip direk ve gablet damini yamacla direyin birlesmesini ehate ede biler Daha genis hazirlanmis gablet tavani Julanq Nqapak adlanir yeni qus yayan qanadlar demekdir Buka Ponqpok Capit Quntinq Jubleg Nanqkub Badak Heuay Taqoq Anjinq ve Perahu Kemureb daxil olmaqla diger enenevi sundali ev formalaridir Duyu anbari ve ya leuit olaraq adlandirilan enenevi Sudan ekincilik cemiyyetinde de ehemiyyetli quruluslu bir evdir Seren Taun mehsulu merasimi zamani Leuit xususile vacibdir Metbex Tipik tevazokar Sunda yemeyi olan bulgur duyu duzlu baliq sayur asem xamirdan hazirlanan yemek lala sambal biber pastasi ile xam terevez salati ve karedokdan fistiq ezmesi ibaretdir Sunda metbexi Indoneziyanin en meshur enenevi yemeklerinden biridir ve Indoneziyanin ekser seherlerinde de asanliqla askar olunur Sundalilarin yemeyi qida tezeliyi ile xarakterize olunur Sambal soyuq krem ve hemcinin karedok fistiq ezmesi ile yeyilen meshur lalab xam terevez salati sundali teze xam terevezler ucun gozellik numayis etdirir Indoneziyadaki diger etnik qruplar kimi sundalilar demek olar ki her yemek ucun duyu yeyirler Sundalilar Eger duyu yememisinizse demek siz tam yemek yememisiniz demeyi cox sevir Duyu yuzlerle muxtelif yolla hazirlanir Lakin butun yemeklerin esas hissesi kimi xidmet eden sade gavali duyusudur Buxarlanmis duyu ile yanasi terevez baliq ve ya et yemeklerin yeyilmesi zulal mineral ve qida maddelerinden istifadesi kimi muxtelif zovqleri temin etmek ucun elave edilir Bu cur yemeklere sarimsaq galangal zencefil ailesnden bir bitki zerdecal kisnis zencefil ve limon otlarinin istenilen birlesmesi ile qizardilmis ve ya qaynadilmis yemekler aiddir Sudanlilar arasinda pepes Sundaca pais adli yemek banan helqesi icerisinde bukulmus ve bisirilmis zengin bitki qidalari cox meshurdur Pepes onun terkib hisselerine gore bir cox novde movcuddur sazan baligi yumurta ile et gobelek tofu ve ya onkomdur Onkom Sunda metbexinde meshur bir qida mehsuludur hem de tempe de Yava xalqi arasinda da meshurdur Umumiyyetle qida cox edviyyatli deyil ancaq biber ve sarimsagin hamarlanmasi ile hazirlanmis cox isti sous ile hazirlanir Sahilde soran baliqlari cox olur daglarda ve golmecelerde sazan ve ya qizilbaliqlar olur Taninmis sunda yemekleri yalniz papayayarpaqlari xiyar badimcan ve aci qovun kimi xam terevezlerden ibaret lalapandir Umumiyyetle Sunda yemekleri zengin ve lezzetlidir lakin Padanq yemeyi kimi guclu etirli qoxuya yaxud da Yava yemeyi kimi sirin deyil Mesguliyyeti Sunda duyu istehsalcilarinin Leuiti duyu dami Sunda xalqinin enenevi mesuliyyeti kend teserrufati xususile de duyu ekimidir Sunda medeniyyeti ve enenesi umumiyyetle kend teserrufati dovrune aiddir Erken dovrlerden etibaren sundalilar esasen fermerlerdirler Onlar hokumet memurlari ve ya qanunverici idarelerinde islemek istemirler The typical Sundanese leuit rice barn is an important part of traditional Sundanese villages it is held in high esteem as the symbol of wealth and welfare Since early times Sundanese have predominantly been farmers They tend to be reluctant to be government officers or legislators Kend teserrufatinin yaninda sundalilar tez tez gundelik istehlak mallarinin saticilari kimi sade warung yemekxana ve ya restorant quraraq seyahet eden qida ve ya icki saticilari kimi enenevi sahibkarlardir baxmayaraq ki ticaret etmek ucun biznes ve ticareti de secirler tevazokar berber dukani Onlar hokumet strukturlarinin sert strukturundan ve hakimiyyetinden asilidir Siomay Qado qado ve Karedok Nasi Qorenq Cendol Bubur Ayam Roti Bakar Bubur kacang hijau yasil paxla congee kimi yemekler bir nece enenevi seyyah erzaq saticilari ve yemek lovheleri ile mesgul olan sundalilar terefinden hazirlanir Buna baxmayaraq sundanlilarin milli siyasetde hokumet ofislerinde ve herbi vezifelerde intellektual ve siyasetci kimi ugurla saylari coxdur Bezi gorkemli sundalilar Indoneziya hokumetinde qubernator belediyye bascisi vitse prezident ve dovlet nazirleri indoneziyali herbi zabit ve general olaraq vezife yerine yetirmisdir Sundalilar zarafatcil ve murekkeb bir millet olaraq bilinirler cunki onlar zarafat etmek ve etrafda eylenmeyi sevirler Cepot Davala ve Qarenq punakavan tipli geyim senet numunesi sundalilarin maraqli terefini aydin sekilde numayis etdirir Bezi sundalilarin senet ve medeniyyete oz ehtiraslari ve bacariqlari kimi gozel musiqiler ve ya incesenet numayis etdire bilirler Indoneziyanin en meshur mugennilerinden musiqicilerinden bestekarlarindan film ve kino rejissorlarindan aktyorlarindan ibaret olan bir sira sundalilar bu gun musiqi ve eylence sahesinde istirak edirler Gorkemli sexslerKral Slivanqi ve ya Sri Baduqa Maharayanin Keraton Kasepuhan Cirebon da tesviri Indoneziya milli qehremanlarinin arasinda gorkemli sundalilardan qadin tehsiline beraberlik ucun mubarize aparan Devi Sartika ve Oto Iskandar di Nata ve Dyuanda Kartavidcaya kimi Indoneziya dovlet adamlari vardir Siyaset sahesindeki diqqet ceken sundanlilar arasinda Cakartanin sabiq qubernatoru Eli Sadikin kecmis bas nazir muavini Omer Virahadikusumah kecmis mudafie naziri Aqum Qumelar ve xarici isler nazirleri Moxtar Kusumaatmadya Hassan Virayuda Marti Nataleqava ve Meutya Hafiddir Ayip Rosidi ve Axdiat Karta Mihardya Indoneziyanin ferqli sairleri ve yazicilari arasindadir Indoneziyanin indiki musiqi ve eylence senayesinde sundali en meshur mugennileri musiqicileri bestekarlari kino rejissorlari sinema ve kinoteatrlar TV sabun dramasi aktyorlari olmusdur Meshur dangdut Indoneziyanin folklor musiqisi mugennileri Rhoma Irama Elvi Sukaesih ve Ayu Tinq Tinqdir Ervin Qutava kimi musiqici bestekarlari ve Roekiah Hetti Koes Endanq Vina Panduvinata Nicki Astria Nike Ardilla Rossa Gita Gutava kimi mugenniler ve meshur Sahrini Indoneziya sinetron aktyorlari Raffi Ehmed Cihan Fahira ve Asmirandah Zantman hemcinin rejissor Nia Dinata sunda esillidirler Meshur vayanq qolek kukla ustasi Asep Sunandar Sunarya ve komediyacilardan Sule Yoyon ve Kanq Ibinqdir Idman sahesindeki indoneziyali sunda esilli idmancilar badminton olimpiada qizil medalcisi Taufik Hidayat ve Riki Subaqyadir IstinadlarKewarganegaraan Suku Bangsa Agama dan Bahasa Sehari hari Penduduk Indonesia Hasil Sensus Penduduk 2010 Badan Pusat Statistik 2011 ISBN 9789790644175 2017 07 10 tarixinde Sunda in Sanskrit Dictionary Sanskrit Dictionary 18 December 2014 tarixinde Istifade tarixi 20 November 2014 Kurnia Iwan Indonesian Kasundaan org 14 August 2007 31 August 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 October 2011 Taylor 2003 p 7 Eden in the east the drowned continent London Weidenfeld amp Nicolson 1998 ISBN 0 297 81816 3 Pemetaan Genetika Manusia Indonesia Kompas com Indonesian 2016 02 23 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 21 Hefner 1997 Cale Roggie Eric Oey Gottfried Roelcke Java West Java Periplus 1997 128 29 September 2022 tarixinde Istifade tarixi 24 October 2011 Sundanesiska Nationalencyklopedin Istifade tarixi 13 September 2013 Taylor 2003 p 120 121 R Schefold R Schefold amp Peter J M Nas redaktor Indonesian Houses Volume 2 Survey of Vernacular Architecture in Western Indonesia Volume 2 BRILL 2014 seh 577 ISBN 900 4253 98 X Hetty Catur Ellyawati Pengaruh Bahasa Jawa Cilacap Dan Bahasa Sunda Brebes Terhadap Pencilan Bahasa Enklave Sunda Di Desa Madura Kecamatan Wanareja Kabupaten Cilacap Universitas Semarang 2015 2021 05 01 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 14 The Sundanese 2022 09 29 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 21 Dadan Wildan Perjumpaan Islam dengan Tradisi Sunda Pikiran Rakyat 26 March 2003 Jajang A Rohmana PDF State Islamic University UIN Sunan Gunung Djati Bandung Indonesia 2012 2016 11 14 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 14 Andree Feillard amp Lies Marcoes Female Circumcision in Indonesia To Islamize in Ceremony or Secrecy Archipel 1998 2022 09 30 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 14 James Minahan Ethnic Groups of South Asia and the Pacific An Encyclopedia ABC CLIO 2012 seh 305 306 ISBN 159 8846 59 0 Alit Djajasoebrata Bloemen van net Heelal De kleurrijke Wereld van de Textiel op Java A W Sijthoffs Uitgeversmaatschappij bv Amsterdam 1984 KAsep Indonesian Kasundaan org 11 March 2010 26 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 October 2011 KAsep Indonesian Kasundaan org 19 November 2009 26 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 October 2011 Mihalyi Gabriella ArchitectureWeek Culture The Sundanese House 2007 0307 www architectureweek com ingilis 2018 05 17 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 16 Nurrohman Muhammad Arif Julang Ngapak Filosofi Sebuah Bangunan Budaya Indonesia 11 February 2015 30 September 2022 tarixinde Post The Jakarta What to discover in West Java cultural village Ciptagelar The Jakarta Post ingilis 2018 06 25 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 16 KAsep Indonesian Kasundaan org 26 July 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 24 October 2011 madjalahkoenjit Kuliner Sunda Budaya yang Tak Lekang Oleh Waktu Indonesian Koenjit 6 May 2008 7 May 2021 tarixinde Istifade tarixi 24 October 2011 Seren Taun Bogor 2022 03 08 tarixinde Istifade tarixi 2018 10 21 Ajip Rosidi Pikiran Rakyat 2003 Rosidi Ayip Revitalisasi dan Aplikasi Nilai nilai Budaya Sunda dalam Pembangunan Daerah Hemcinin baxXarici kecidler