Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sunda Vivitan (sunda. ᮞᮥᮔ᮪ᮓ ᮝᮤᮝᮤᮒᮔ᮪, azərb. erkən Sunda və ya həqiqi Sunda) Sundalıların ənənəvi dini inanc sistemi. Bu təbiətin gücünü və əcdadların ruhunu (animizm və dinamizmi) ifadə edir. Bu inanc sisteminin ardıcılları Qərbi Yavanın Kanekes, Lebak, Banten, Cisolok, Ciptaqelar Kasepuhan Banten Kidul, Sukabumi, Kampunq Naqa, Ciququr və Kuninqan reqensi (inzibati ərazi) kimi ərazilərin bəzi kəndlərində tapıla bilər. Carita Parahyanqanthis ərazisində bu inanc Catisunda adlanır. Bu dinin tətbiqçilərinin fikrincə Sunda Vivitan qədim dövrlərdən Hinduizm və İslam gəlməmişdən əvvəl həyat tərzinin bir hissəsi olmuşdur.
Sunda Vivitanın müqəddəs kitabı Sanqhyanq siksakanda nq karesian adlanır. Bu kitab dini və əxlaqi rəhbərlik, qaydalar və dərslərdən ibarət olan bir nəsihətedici metoddur. Mətn İndoneziya Milli Kitabxanası tərəfindən Kropak 630 olaraq təyin olunur. Cikeusik kəndinin bir kokolotuna (yaşlı) görə Kanekes xalqı Hindu və ya Buddizm inanclarına bağlı deyillər. Onlar yalnız əcdadlarının ruhlarını ibadət edən bir animistik sistemə əməl edirlər. Ancaq vaxt keçdikcə Sunda Vivitan Hindu və bir az da İslam elementlərindən təsirlənmişdir.
Antologiya və inanc sistemi
Sunda Vivitanda ən yüksək mənəvi güc Sanq Hyanq Kersa ("Güclü") və ya Nu Nqersakeun("Kimin iradəsi var")dır. Bu ali varlığa Batara Tunqqal ("Bir"), Batara Caqat ("Kainatın hökmdarı") və Batara Seda Niskala ("Qeyb") kimi bir neçə ad və ya ilahi adlar daxildir. "Sanq Hyanq Kersa" Buana Nyunqcunq ("Ən böyük aləm") adlı ən yüksək və ən müqəddəs ərazidə yaşayır. Hindu tanrıları (Brahma, Vişnu, Şiva, Indra, Yama və s.) Sanq Hyanq Kersanın tabeliyində olanlardır.
Sunda ViVitan antologiyasına görə kainat üç sahədən ibarətdir:
1.Buana Nyunqcunq ("Ən böyük aləm " və ya "Ən yüksək aləm") "Sanq Hyanq Kersa"nın ən böyük və ən yüksək məskənidir.
2.'Buana Panca Tenqah ("Orta Dünya"): yer- insan və heyvanların aləmi; beş əsas istiqaməti-şərq, qərb, şimal, cənub və mərkəzi.
3.Buana Laranq ("Qadağan olunmuş Dünya"): cəhənnəm yəni, cinlərin aləmi və ən aşağı aləmlərin ən aşağı hissəsi.
Buana Nyunqcunq (ən yüksək aləm) və Buana Panca Tenqah (yer) arasında 18 ədəd aləm qatı olması müqəddəsliyin yuxarıdan aşağıya doğru istiqamətdə olmasıdır. Bu səmavi aləmlərin ən yüksək təbəqəsinə Bumi Suci Alam Padanq, Kropak 630 ("Sanqhyanq siksakanda nq karesian") görə isə Alam Kahyanqanor ya da Mandala Hyanq deyilir. Bu ikinci ən yüksək aləm Nyi Pohaci Sanqhyanq Asri və Sunan Ambunun məskənidir.
"Sanq Hyanq Kersa" Sasaka Pusaka Buanada ("Yer üzündə müqəddəs yer") yeddi batara (tanrı) yaradıb. Bu bataraların ən yaşlısı Batara Cikal adlanır və Kanekes xalqının əcdadı sayılır. Digər bataralar isə Sunda torpağında müxtəlif yerlərə nəzarət edir.
Dərəcə sistemi
Sunda Vivitanın dəyər sistemi yazılı və yazılmamış (daxililəşdirilmiş) normalara əsaslanır. Yazılı normalar əlil olanların həyat tərzini tənzimləyən qaydalar və qadağalardır, yazılmamış normalar isə imanın daxili və fərdi anlayışlarıdır.
Sunda Vivitanın əsas və prinsipial anlayışları iki şeyə əsaslanır: Cara Ciri Manusia və Cara Ciri Banqsa. Bu iki prinsip Sunda Vivitan ağsaqqalları tərəfindən qeyd olunur, hələ də bu dinin müqəddəs mətni "Siksa Kanda nq Karesian"da açıqca qeyd edilmir.
"Cara Ciri Manusia" insan həyatının əsas elementlərini əhatə edir. Bu beş fundamental əsasdan ibarətdir:
1.Velas asih: sevgi və şəfqət. 2.Undak usuk: sosial və ailənin əmri. 3.Tata krama: sədaqət və nəzakət kimi davranış əmri və davranış qaydaları. 3.Budi bahasa dan budaya: dil və mədəniyyət 4.Vivaha yudha naradha: "yudha" müharibə və ya döyüş deməkdir. Bu prinsip həmişə xarici və ya bilinməyən təsirlərdən ehtiyatlı və ya şübhəli olmağının əsas insan xüsusiyyətlərinə aiddir. Bu ənənəvi kənd həyatında dəyişikliklərə qarşı mühafizəkarlığı və müqavimətini əks etdirir. Bu ənənəyə uyğun olmayan təsirlərin rədd edilməsini nəzərdə tutur.
"Cara Ciri"nin ikinci konsepsiyası insanların əsas insani əlamətlərində universal və oxşarlıqlara malik olduğunu, bir fərd və ya birliyin digərinə fərqli olduğunu ifadə edir. Bu elementlər insan arasında müxtəliflik mənbəyidir:
- Rupa: bənzəmək.
- Adat: adət və qaydalar.
- Bahasa: dil.
- Aksara: hərflər.
- Budaa: mədəniyyət.
Fəlsəfə və dəyər sistemi insan həyatının daxili və ya mənəvi elementlərini vurğulayır və insanların həyatında ruhani rəhbərlik və hikmətə ehtiyacı olduğunu ifadə edir.
İlkin Sunda Vivitan çox qayda və ya qadağalar daxil etməyib. Əsas davranış qaydaları yalnız iki elementdən ibarətdir:
- "Başqalarına xoş olmayan bir iş görməyin."
- "Özünüzə zərər verə biləcək bir şey etməyin."
Lakin, müqəddəs yerlərə (Kabuyutan, Sasaka Pusaka Buana və ya Sasaka Domas) hörmət etmək və düyü əkinçiliyində müəyyən ənənələrə riayət etmək üçün Sunda Vivitan dinində bir çox məhdudiyyətlər və qaydalara toxunulub. Ən çox sayda olan qayda (Kanekes xalqı tərəfindən buyut deyilir) yer üzündə ən müqəddəs yer olan Sasaka Pusaka Buanada yaşayan "Baduy Dalam xalqı"na tətbiq edilir.
Adətlər və mərasimlər
Sundada Vivitan ənənəsi ibadət və ritual şərqilər və pantun Sunda (izahlı musiqi) və kidunq[aydınlaşdırma lazımdır] rəqsləri ilə həyata keçirilir. Bu ritualın tətbiqi düyü məhsulu mərasimində və Seren Taun adlı illik yeni il festivalında müşahidə edilə bilər. Bu ənənəvi mərasimlər hər il Kanekes, Lebak, Banten, Ciptagelar Kasepuhan Banten Kidul, Cisolok, Sukabumi, Kampung Naga, Ciququr, Kuninqan şəhərlərində ənənəvi Sundalı icmalar tərəfindən həyata keçirilir.
Müasir Sunda xalqı İslamı tətbiqə və ya digər dinlərə, təsirlərə və dəyər sistemlərinə sadiq olmasına baxmayaraq, Sunda Vivitanın ənənəvi anlayışları, inancları və mədəniyyətinin bəzi elementləri hələ də müasir dövrlərdə yaşayır. Sosial dəyərlərə və mədəni möcüzələrinə təsir göstərən Sundalılar heç vaxt ənənəvi inanclarını tərk etməmişlər.
İstinadlar
- Ekadjati, Edi S, "Kebudayaan Sunda, Suatu Pendekatan Sejarah", Pustaka Jaya, Jakarta, 1995, halaman 72–73
- Djajadiningrat, 1936: 11–12
- Ekadjati, Edi S, "Kebudayaan Sunda, Suatu Pendekatan Sejarah", Pustaka Jaya, Jakarta, 1995, halaman 73
- Rama Jati
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sunda Vivitan sunda ᮞ ᮔ ᮓ ᮝ ᮝ ᮒᮔ azerb erken Sunda ve ya heqiqi Sunda Sundalilarin enenevi dini inanc sistemi Bu tebietin gucunu ve ecdadlarin ruhunu animizm ve dinamizmi ifade edir Bu inanc sisteminin ardicillari Qerbi Yavanin Kanekes Lebak Banten Cisolok Ciptaqelar Kasepuhan Banten Kidul Sukabumi Kampunq Naqa Ciququr ve Kuninqan reqensi inzibati erazi kimi erazilerin bezi kendlerinde tapila biler Carita Parahyanqanthis erazisinde bu inanc Catisunda adlanir Bu dinin tetbiqcilerinin fikrince Sunda Vivitan qedim dovrlerden Hinduizm ve Islam gelmemisden evvel heyat terzinin bir hissesi olmusdur Sunda Vivitanin muqeddes kitabi Sanqhyanq siksakanda nq karesian adlanir Bu kitab dini ve exlaqi rehberlik qaydalar ve derslerden ibaret olan bir nesihetedici metoddur Metn Indoneziya Milli Kitabxanasi terefinden Kropak 630 olaraq teyin olunur Cikeusik kendinin bir kokolotuna yasli gore Kanekes xalqi Hindu ve ya Buddizm inanclarina bagli deyiller Onlar yalniz ecdadlarinin ruhlarini ibadet eden bir animistik sisteme emel edirler Ancaq vaxt kecdikce Sunda Vivitan Hindu ve bir az da Islam elementlerinden tesirlenmisdir Antologiya ve inanc sistemiSunda Vivitanda en yuksek menevi guc Sanq Hyanq Kersa Guclu ve ya Nu Nqersakeun Kimin iradesi var dir Bu ali varliga Batara Tunqqal Bir Batara Caqat Kainatin hokmdari ve Batara Seda Niskala Qeyb kimi bir nece ad ve ya ilahi adlar daxildir Sanq Hyanq Kersa Buana Nyunqcunq En boyuk alem adli en yuksek ve en muqeddes erazide yasayir Hindu tanrilari Brahma Visnu Siva Indra Yama ve s Sanq Hyanq Kersanin tabeliyinde olanlardir Sunda ViVitan antologiyasina gore kainat uc saheden ibaretdir 1 Buana Nyunqcunq En boyuk alem ve ya En yuksek alem Sanq Hyanq Kersa nin en boyuk ve en yuksek meskenidir 2 Buana Panca Tenqah Orta Dunya yer insan ve heyvanlarin alemi bes esas istiqameti serq qerb simal cenub ve merkezi 3 Buana Laranq Qadagan olunmus Dunya cehennem yeni cinlerin alemi ve en asagi alemlerin en asagi hissesi Buana Nyunqcunq en yuksek alem ve Buana Panca Tenqah yer arasinda 18 eded alem qati olmasi muqeddesliyin yuxaridan asagiya dogru istiqametde olmasidir Bu semavi alemlerin en yuksek tebeqesine Bumi Suci Alam Padanq Kropak 630 Sanqhyanq siksakanda nq karesian gore ise Alam Kahyanqanor ya da Mandala Hyanq deyilir Bu ikinci en yuksek alem Nyi Pohaci Sanqhyanq Asri ve Sunan Ambunun meskenidir Sanq Hyanq Kersa Sasaka Pusaka Buanada Yer uzunde muqeddes yer yeddi batara tanri yaradib Bu bataralarin en yaslisi Batara Cikal adlanir ve Kanekes xalqinin ecdadi sayilir Diger bataralar ise Sunda torpaginda muxtelif yerlere nezaret edir Derece sistemiSunda Vivitanin deyer sistemi yazili ve yazilmamis daxililesdirilmis normalara esaslanir Yazili normalar elil olanlarin heyat terzini tenzimleyen qaydalar ve qadagalardir yazilmamis normalar ise imanin daxili ve ferdi anlayislaridir Sunda Vivitanin esas ve prinsipial anlayislari iki seye esaslanir Cara Ciri Manusia ve Cara Ciri Banqsa Bu iki prinsip Sunda Vivitan agsaqqallari terefinden qeyd olunur hele de bu dinin muqeddes metni Siksa Kanda nq Karesian da aciqca qeyd edilmir Cara Ciri Manusia insan heyatinin esas elementlerini ehate edir Bu bes fundamental esasdan ibaretdir 1 Velas asih sevgi ve sefqet 2 Undak usuk sosial ve ailenin emri 3 Tata krama sedaqet ve nezaket kimi davranis emri ve davranis qaydalari 3 Budi bahasa dan budaya dil ve medeniyyet 4 Vivaha yudha naradha yudha muharibe ve ya doyus demekdir Bu prinsip hemise xarici ve ya bilinmeyen tesirlerden ehtiyatli ve ya subheli olmaginin esas insan xususiyyetlerine aiddir Bu enenevi kend heyatinda deyisikliklere qarsi muhafizekarligi ve muqavimetini eks etdirir Bu eneneye uygun olmayan tesirlerin redd edilmesini nezerde tutur Cara Ciri nin ikinci konsepsiyasi insanlarin esas insani elametlerinde universal ve oxsarliqlara malik oldugunu bir ferd ve ya birliyin digerine ferqli oldugunu ifade edir Bu elementler insan arasinda muxteliflik menbeyidir Rupa benzemek Adat adet ve qaydalar Bahasa dil Aksara herfler Budaa medeniyyet Felsefe ve deyer sistemi insan heyatinin daxili ve ya menevi elementlerini vurgulayir ve insanlarin heyatinda ruhani rehberlik ve hikmete ehtiyaci oldugunu ifade edir Ilkin Sunda Vivitan cox qayda ve ya qadagalar daxil etmeyib Esas davranis qaydalari yalniz iki elementden ibaretdir Basqalarina xos olmayan bir is gormeyin Ozunuze zerer vere bilecek bir sey etmeyin Lakin muqeddes yerlere Kabuyutan Sasaka Pusaka Buana ve ya Sasaka Domas hormet etmek ve duyu ekinciliyinde mueyyen enenelere riayet etmek ucun Sunda Vivitan dininde bir cox mehdudiyyetler ve qaydalara toxunulub En cox sayda olan qayda Kanekes xalqi terefinden buyut deyilir yer uzunde en muqeddes yer olan Sasaka Pusaka Buanada yasayan Baduy Dalam xalqi na tetbiq edilir Adetler ve merasimlerSundada Vivitan enenesi ibadet ve ritual serqiler ve pantun Sunda izahli musiqi ve kidunq aydinlasdirma lazimdir reqsleri ile heyata kecirilir Bu ritualin tetbiqi duyu mehsulu merasiminde ve Seren Taun adli illik yeni il festivalinda musahide edile biler Bu enenevi merasimler her il Kanekes Lebak Banten Ciptagelar Kasepuhan Banten Kidul Cisolok Sukabumi Kampung Naga Ciququr Kuninqan seherlerinde enenevi Sundali icmalar terefinden heyata kecirilir Muasir Sunda xalqi Islami tetbiqe ve ya diger dinlere tesirlere ve deyer sistemlerine sadiq olmasina baxmayaraq Sunda Vivitanin enenevi anlayislari inanclari ve medeniyyetinin bezi elementleri hele de muasir dovrlerde yasayir Sosial deyerlere ve medeni mocuzelerine tesir gosteren Sundalilar hec vaxt enenevi inanclarini terk etmemisler IstinadlarEkadjati Edi S Kebudayaan Sunda Suatu Pendekatan Sejarah Pustaka Jaya Jakarta 1995 halaman 72 73 Djajadiningrat 1936 11 12 Ekadjati Edi S Kebudayaan Sunda Suatu Pendekatan Sejarah Pustaka Jaya Jakarta 1995 halaman 73 Rama JatiHemcinin baxHinduizm AnimizmXarici kecidler